ایندییه‌دک دؤرد کتاب شعرینی اوخویا بیلمیشیک. گونئی آذربایجان قادین شعریمیزی تمثیل ائدیر. شعر‌لرینه بعضا آچیقلامالار، تنقیدی مقاله‌‌‌لر ایسه یازیلیب. بونونلا بئله‌ دئییلمه‌میش سؤزلر ده‌ وار هله. نیگار خیاوینین دفترلری ائله‌ جمعیتیمیزین یاشادیغی چالپاشیق حیاتی عکس ائتدیریر. بیر یاندان عنعنوی باغلیلیقلار، کئچمیشه وفالی قالماق، بیر یاندان مدرن دوشونجه‌‌‌‌لره آرخالاناراق گله‌جه‌یی منیمسه‌مک، یئنی نظام قورماغا چالیشماق. «منیم شعریم» و «کؤلگه‌ده‌ کی سس»ده‌ عنعنه و اسکی داورانیشین اوستون مؤوقعی وار. قافیه‌لی دوشونجه‌ گئت- گئده‌ میدانی بوشالتماقدا گؤرونسه‌ده‌، هله دوام ائدیر. خیال چوخ یئرده‌ بایاغی و یوروجودور. بو ایکی کتابین، اؤزه‌للیکله «منیم شعریم»ین دیلی ده‌ جیلیزدیر. «منیم شعریم»ده‌ مدرن حیاتین نشانه‌‌‌لرینی چوخ آز گؤرمک اولور. اوچونجو کتابدا، نیگار اؤزونو تاپیر و دیلینه، خیالینا، شعرینین اشیالارینا اویغونلوق وئرمه‌یه چالیشیر. آمما کتابین سونوندا گلن قوشما و اؤزه‌للیکله «شعریمه تشککور» شعر‌لری ایشینی زای ائدیر. منجه «شعریمه تشککور» بایاغی بیر فخریه‌دیر کی شاعر اونو بیاننامه کیمی اوره‌یی ایله کئچیردییی اوتورومون خاتمه‌سینده‌ بوراخیر. «الیمده‌ اللی بارماق» نیگارین سونونجو شعر‌ دفتریدیر. بو دفترده‌ دیلین و معنانین اوستون مؤوقعی وار. شاعر سربست دیلی بو کتابدا نمایش ائتدیریر و … .
شعرین دیلی بو گون لاپ اؤن پلاندا دورور. شاعرین دیل ایله قوردوغو مناسبتین نئجه‌لییی تنقیدچینین اساس مسأله‌سیدیر. بو گون شاعر دیل ایله اویناماغی، دیله قاباریق مؤوقعی وئرمه‌یی باجارماسا، یوکسک سویه‌لی شعر‌ یاراتماغین بیر امکانین اودوزماقدادیر یقین. هردن ـ هردن دیلی قابارتماق اوچون اونون سینتاکسیسینه ال آپارماق، معین حرفلری تکراراَ ایشلتمکله اؤزه‌ل موسیقییه یول آچماق، سؤزجوکلرین ترکیبیندن یاخود سیندیریلماسیندان، اویغون اولاراق باشقا معنالار داشییان سؤزجوکلر دوزلتمک، فعل‌لرین تصریفی نورماسینی سیندیرماق و … دیلین اؤن پلانا چیخماسینا امکان وئریر. شاعر بونو باجاریرسا اوغور قازانماسی قولایلاشیر، باجارمیرسا چتینلیک چکمه‌لی‌. بوندان علاوه، اسکی سؤزجوکلر و بایاغی ایفاده‌‌‌‌لر ایسه شعرین گؤزه‌ل‌لییینه آفتدیر، دیلین هیجانلی داورانیشینا انگل تؤره‌دیر. نیگارین ایلک دفترینده‌ اسکی و دورقون دیل اوخوجونو داریخدیریر:
آداملار آراسیندا داریخیرام
بیلمیرم احساسلار نه بیچیمده‌‌دی منیم … . ص. ۱۵
یاخود:
نیسگیل دنیری آغ بنیزی پوزدو سارالتدی
سئوگیدن پؤرتموش
آلما یاناقلی قیزلار
هارداسینیز؟ کؤلگه‌ … . ص. ۴۱
سؤزجوکلر بعضاَ یانلیش آنلام داشیییرلار. بو یاراماز سهولر نیگارین ایکینجی و اوچونجو دفترلرینده‌ ده‌ وار:
اوزالمیر / اوزانمیر، منیم … . ص. ۴۸ ـ اوستونهلمک / اوستون گلمک، همان. ص. ۷۷ ـ زویویور / زویولده‌ییر، همان. ص. ۸۶ـ یانغین / یانغی، کؤلگه‌ … . ص. ۵ و … . بو یانلیش لاپ آزی اون دؤنه یالنیز بو کتابدا گؤرسه‌نیرـ اوچاراغیندا / اوچاریندا و بلکه ده‌ اوچماغیندا، همان. ص. ۴۴ ـ دالغینیر / دالغین اولور، دالغینلاشیر، همان. ص. ۹۲ ـ دؤنوشردیم / دؤنردیم، شهرین … . ص. ۲۸ ـ سولهلنمیش / سولانماقدانمی، سولنمکدنمی؟ هر هانسی اولورسا یانلیشدیر. همان. ص. ۱۲۱٫
یانلیش سؤزجوکلرین شعره یول تاپماسی بعضاَ ده‌ قافیه سیخینتیسیندان تؤره‌نیر. آشاغیداکی بندده‌ «دؤنوشردیم» سؤزجوکو «یئرلشردیم» و «ائولشردیم» سؤزجوکلری ایله برابر قافیه دوزلتمک اوچون ایشله‌نیب:
شاعر اولسایدیم …
داملایا دؤنوشردیم
یئرلشردیم
ائولشردیم
داملا دونیاسیندا! شهرین … . ص. ۲۸
قافیه و عروض باشقا نقصانلارا دا سبب اولا بیلیر. شاعر بعضاَ شعرین وزنینی قوروماق اوچون بوش یئرلری ایسته‌‌مه‌دییی سؤزجوکلرله دولدورماغا مجبور اولور:
گؤزون آلدین گؤزومدن، مهربانلیقدان نه تئز دویدون!
منی قوودون او قلبیندن قوناقلیقدان نه تئز دویدون منیم … ص. ۱۳
بو بیتده‌ «او» سؤزجوکو هزج بحرینه عاید اولان مفاعیلن رکنونون ایلک هجاسی ناقص اولماسین دئیه، مجبوراَ ایشله‌نیب و چوخ دا یئرسیزدیر. هجا بؤلگولو شعر‌لرده‌ ده‌ بو کیمی گره‌ک‌مز ایشلر گؤرسه‌نیر:
دئیرم اؤزومه، اؤیرن دنیزدن
دایانیب دورماقدان چکین سن، چکین
تالاشدان قورولوب حیاتین داشی
حیاتدا دالغالان دنیزلر تکین همان. ص. ۶۵
ایکینجی مصراعدا گلن «سن» سؤزجوکو گره‌ک‌سیزدیر و یالنیز هجا ناقصلییینی آرادان قالدیرماق وظیفه‌سینی داشیییر. نیگارین ایلک دفتری دولودور بئله‌ ـ بئله‌ یارامازلیقلارلا. آرا ـ سیرا یانلیش مفهوملار گؤزه چارپیر؛ عوامیانا ایفاده‌‌‌‌لر ده‌، ایستر ایسته‌مز، شعرین سویه‌سینین آشاغیلاشماسینا سبب اولور، فارسجا ایفاده‌‌‌‌لرین گولونج شکیلده‌ تورکولشمهسی شعرین جدی و اؤجشکن اوبرازینی یئنیلدیر:
قانادلاریم قارتال ایله پهله وورور / فارسجادا پهلو زدن، منیم … . ص. ۲۴٫
نیگارین ایکینجی دفترینده‌ دیل بیر آز یومشالیر، تاریخه قوشولموش ایفاده‌‌‌‌لرین سایی آزالیر، کند معیشتینی آنلادان سؤزجوکلرله برابر مدرن حیاتی ایزله‌ین سؤزجوکلرله ده‌ راستلاشیریق؛ آنجاق سؤزجوکلرین اسکی تلفظلریندن دیره‌نیشله فایدالانماق اوخوجونو داها دا شعر‌دن اوزاقلاشدیریر. «شهرین جیریغیندا» نیگار …دا باشقا بیر نقصان دا اورتایا چیخیر. یعنی استانبول تورکوسوندن آلینمیش سؤزجوکلر اوخوجونون ذؤوقونه توخونور. منجه شاعرین بو سؤزجوکلردن فایدالانماسی هئچ ده‌ گره‌ک‌لی دئییل. بو سؤزجوکلر شعری بیر آز دا یونگوللشدیریر. یقین کی بو یاراماز داورانیشلار نیگار خیاوینین الی بوشلوغوندان دئییل، بلکه سون واختلار بعضی گنج آیدینلار آراسیندا یایقینلاشان اؤگئی ماراقدان قیدالانیر! نیگارین سونونجو دفترینه گلدیکده‌، ادبسیز سؤزلر، سؤیوشلر، اخلاقسیز قروپلارا عاید اولان ایفاده‌‌‌‌لر بول ـ بول گؤزه تاخیلیر. شاعرین دکادان چیخیشی اوخوجونون سامباللی سؤز اومولارینا سایمازیانا یاناشیر بوردا. نیگار بعضی تابولاری، اؤزه‌للیکله پاتریارخات دیلین قادین حیاتینا، اونون فیزیولوژیک دورومونا یاراتدیغی تابولاری سیندیرماقدا، همچنین قادینلارین اجتماعیلشمهسینه، اجتماعی حقوقلارینی الده‌ ائتمه‌سینه انگل تؤره‌دن تابولارین آرادان قالدیریلماسینا، قالدیریلماسا دا، جیلیزلاشماسینا، لاییقینجه ایز بوراخانلاردان بیریدیر. آمما پرنسیبسیزلیک و ادبدن اوزاق دوشمک، فرقلی بیر داورانیش اولسا بئله‌، تابو سیندیرماق دئییل. نیگار بو سهوی ائتمه‌مه‌لی‌دیر. بونونلا برابر، اونون دؤردونجو دفتری دیلین جولانگاهیدیر. شاعر بو دفترده‌ دیل ایله اویناماغی باجاریر، اونا دورلو ـ دورلو بیچیم‌لر وئره‌رک، سؤزجوکلرین دوزولوشونده‌ آخار دیله وفالی قالیر:
آنجاق بو گونه‌دک گؤردویوم ان قورباغا ان قورقور قاغامیز «الیمده‌ … . ص. ۲۰
یاخود:
بیر چَتور آراق یاریم متیر دؤنر کاباب دؤنر منی
دؤنده‌رر منی
او یانا دؤندرر منی یار بو یانا دؤندرر منی همان. ص. ۲۱
جملهنین سینتاکسیسینه قایغیسیزجا یاناشاراق، شعرین دیلینه یئنی جاذبه‌‌‌لر باغیشلاییر:
آذربایجانیمیزگیلین اؤز قاپیمیزلاریندا
…آذربایجانیمیز گیل دیلیمیز گیل بیز گیل همان … . ص. ۲۴
بو اؤزه‌للیکلر و سؤزجوکلرده‌ اولان «ظرافت»لر، همت شهبازینین:
«همین ظرافت و مدارای کلمات و تصاویر ما را گاه بر آن میدارد که این اثر[کؤلگه‌ده‌ کی سس] را به عنوان یک اثر «پست مدرنیستی» قلمداد کنیم»،۱
ادعاسینا رغماَ، نیگارین پست مدرن شاعر و شعر‌لرینین، اؤزه‌للیکله ایکینجی کتابیندا گلن شعر‌لرین «پست مدرنیستی» شعر‌لر اولماسینا دلیل اولا بیلمز. نیگارین شعر‌لری عمومیتله عهده‌چیلیک داشیییرلار؛ حالبو کی پست مدرن شعرین ذاتیندا بئله‌ بیر شئی یوخدور. بوندان علاوه، پست مدرن شاعرلر عقله منسوب اولان باخیشدان، همچنین منتظم قورولوشدان قاچینیرلار:
«آنان [پسامدرنیستها] در ضدیت با خردابزاری و نتایج آن، از خرد ارتباطی و کنش متقابل روی برمیگردانند، و به بیخردی، آشوب، بیمعنایی، حس، و «به گونه‌ای بینش عتیقه» پناه میبرند. مهمترین آنان ار ژرژ باتای تا میشل فوکو و ژاک دریدا ناگزیر «حوزهی مسئولیت اجتماعی» را رها میکنند و آزادی و اخلاق نو را در گستره‌ی زندگی گروههایی بسیار کوچک جستجو میکنند.» ۲
همچنین:
«مدرنیسم، ساخت ظاهری شعر را پریشان میکند، اما در روابط درون متن به انسجام و انتظام میاندیشد. در پستمدرنیسم تلاش بر این است که روابط درونی هم گسیخته شوند؛ و حتی کلماتی که باید کنار هم قرار گیرند، چنان «ناغافل» باشند که بتوان گفت آنها نیز بیارتباط با هماند.»۳
آمما نیگارین شعرینده‌ هم عقیلچیلیک وار، هم، ضعیف اولسا دا، نظام وار، هم ده‌ فردیتچیلییه یئر یوخدور.
خیالین دا دیل کیمی، شعره شعر‌لیک باغیشلاماقدا اوستون مؤوقعی وار. خیالین گوجو اونون یئنیلیییندن آسیلیدیر. اصلینه دورسان، بایاغی خیالا هئچ خیال دئمک اولماز. زامان ـ زامان تکرارلا ایشله‌نیب، جمعیتین سؤزلوک خزینهسینه داخل اولان ایماژلار، داها خیال کیمی دئییل، سؤزجوک کیمی ایشلنمه‌لی‌دیرلر. بو گون شاعر سئوگیلیسی‌نین اوزون آیا، بویون سرو آغاجینا اوخشادیرسا اگر، اؤزون یورور. لب لعلین داها هئچ ماراغی یوخدور اوخوجویا. شاعر یئنی استعاره‌‌‌‌لر، یئنی تصویرلر یاراداراق، مخاطبی ال چاتماز انگینلیکلره قوناق ائله‌مه‌لی‌دیر. قارتال اوچارینا یول آچماق یالنیز یئنیلیکدن دوغا بیلر. شاعر اوخوجونو ایشه چکمه‌لی‌ و بئله‌لیکله اونون ذؤوقونو درینلشدیرمه‌لی‌دیر. شعرین ابهامی دا بوردان باشلانیر ائله‌. اوخوجو شعرین دولانباج کوچه‌‌‌لرینده‌ دفعه‌‌‌لرله دولاشمالی، اؤنجه‌دن قازاندیغی بیلگی‌لره سؤیکنه‌رک گیزلی خیاللاری، دیل چالارلارین کشف ائتمه‌لی‌، بلکه ده‌ یاراتمالیدیر. نیگارین ایلک دفتری دولودور کهنه بنزتمه‌‌‌‌لر و استعاره‌‌‌‌لرله. ائله‌ او قدر کی دیل بایات و یوروجودور، او قدر ده‌ مین ایللیک تصویرلر، دویغولار وار. نیگار بو دفترده‌ چوخ واخت شاعر کیمی دئییل، بیر خطیب کیمی چیخیش ائدیر. نطق ائله‌مک و شعار بوراخماق ایکینجی و اوچونجو کتابلاریندا دا آز دئییل. شاعر هاردا کی دونیانین خلیته‌سین بئینینده‌ ده‌ییشدیره بیلمه‌ییب، اوز قویوب شعارا.
سئل کیمی کوکره‌ییب آخانلاردانام «منیم … . ص. ۱۷ ـ کؤتویوم تاریخده‌ باشیم هاوادا همان. ص. ۷۲ ـ ریاکارلیق ییغینجاغی / باخیشلارین پرده‌سینده‌ / چالخالانیر، چالخالانیر … . «کؤلگه‌ . ص. ۲۰ ـ قارانلیغی قورویان قوروقچولار همان. ص. ۷۷ ـ دیبی گؤرولمه‌ین بورولغانلاریم وار «شهرین … . ص. ۲۲ ـ سئل قاباغیندا سینماز همان. ص. ۳۹
نیگارین ایکینجی و اوچونجو کتابیندا گئت گئده‌ خیال گئنیشله‌نیر، ایماژلار بایات دادی وئرمیر. بنزتمه‌‌‌‌لر آزالاراق، استعاره‌‌‌‌لر چوخالیر. چوخ واخت شاعرین اؤزه‌ل خیالی تجربه‌‌‌لری ایله اوز به اوز اولوروق. دئمک اولار شهرین جیریغیندا نیگار … نیگارا عاید خیالین لاپ زیروه‌سیدیر. شاعر بو کتابدا بعضاَ اوخوجونو باشقا بیر تهر گؤرمه‌یه دعوت ائله‌ییر.
… سانجیلاریما بنزر
ایری ـ بوروق جیزیغلارلا
نه‌یی دوشونوب،
نه‌یی یازیرااام…؟ «شهرین … . ص. ۲۶
بو بنزه‌تمه‌ یالنیز نیگارا عایددیر. اؤزو ده‌ قادین نیگارا و اونون یاشادیغی دوغوم سانجیسینا. همچنین:
هاااااای …!
سیزینله‌یم قورباغالار …!
نهیه گولورسونوز؟
باخیشلارینیزین قاشینماسینا
گؤزلریم قوسور! همان. ص. ۱۶
تانیق گتیردیییم مصراعلاردا هر شئی یئنیدیر. خیال دا، معنا دا، سؤیوش ده‌. خیال بنزه‌تمه‌یه دئییل، استعاره‌یه سؤیکه‌‌نیب. سونوجدا شعر‌ هم ابهاما اوغراییر، هم ده‌ بایاغیلیق تهلکه‌سینه دوشمور:
«در تشبیه سهم ذهنی شعر کم است، چرا که همه چیز ظاهری است و آنقدر روشن که دیگر ابهامی وجود ندارد.» ۴
بو سایاق گؤزه‌ل‌لیکلر «شهرین جیریغیندا» نیگار …دا چوخدور. «الیمده‌ اللی بارماق»دا، شعاردان آرتیق دیلین رنگارنگ‌لییی قاباریر. بو کتاب دیلین هل مِن مبارز اوخویان یئری اولسا بئله‌، اؤزه‌ل و بدیعی خیالدان دا فایدالانماقدادیر. بو کتابدا خیال و دیل بیر ـ بیرینی تماملاییر. شاعر، عین حالدا کی دیلین قدرتینه سؤیکه‌نه‌رک قاباریق لؤوحه‌‌‌لر یارادیر، یئنی تصویرلرین یئکونلاشدیریجی اؤزه‌للییین ده‌ نمایش ائتدیریر:
مصبسیز دیلیم دیشیمین آرالاریندا بیر یئرلره ایلیشیب
الیمه اللی بارماق گئیسم ده‌ دولاشیغینی آشا بیلمیرم «الیمده‌ … . ص. ۲۴
یاخود:
گؤردونمو کیپریکلریمه آسیلمیش سئوگیمی همان . ص. ۵۱
شعرین باشقا بیر ائلمانی دا موسیقیدیر. موسیقی شعرین گؤزه‌ل‌لیک، لذت و تامینی آرتیرار. موسیقیسیز شعر‌ چتینلیکله اوخوجودا ماراق دوغورا بیلیر. عین حالدا شعرین موسیقیسی اونون یاددا قالماسیندا اساس رول اویناییر. قدیم ادبیاتشناسلیقلاردا موسیقی شعرین گرهیی کیمی تانینیر. سون واختلار ایسه شفیعی کدکنی شعرین تعریفینده‌ دئییر:
«اگر شعر را «گره خوردگی عاطفه و خیال که در زبانی آهنگین شکل گرفته باشد» تعریف کنیم عناصر سازندۀ آن عبارت خواهد بود از: عاطفه، تخیل، زبان، موسیقی، تشکل. ۵
یعنی شعرین بئش ائلمانی وار: عاطفه، خیال، دیل، فورما و موسیقی. موسیقینی شعره گره‌ک‌لی تانیمایانلار دا وار. آنجاق موسیقی شعرین گرهیی اولماسا دا، اونون یاخین یولداشیدیر یقین.
نیگار خیاوینین شعرینده‌ موسیقینین تمام چالارلارینی گؤرمک اولار. هم عروض اؤلچوسو وار، هم هجا بؤلگوسو، هم ده‌ سؤزجوکلرین همنشینلیییندن تؤره‌نن سربست شعر‌ موسیقیسی. آنجاق اونون دوز یازیدان سئچیلمه‌ین موسیقیسیز شعر‌لری ده‌ وار. نیگارین بو سایاق شعر‌لری ایلک دفترلرینده‌ چوخدور. آمما «الیمده‌ اللی بارماق» دفتری، نثر ـ شعرلر بؤلومونو نظرده‌ توتماساق، تقریبله بو نقصاندان اوزاقدیر.
موسیقینی انگلله‌ین خوشا گلمزلرین بیری تنافردور. تنافر (ایستر حرفده‌، ایستر کلمهده‌) شعرین ریتمینی و آخارلیغینی الیندن آلیر، سؤزون افاده‌سینی چتینلشدیره‌رک، گؤزه‌ل‌لییینی کؤلگه‌لندیریر. شاعر بونو بیلمه‌‌لی‌ و شعرینی بو کیمی ذؤوقسوز نشانه‌‌‌لردن قورومالیدیر. تنافر اوخوجونون روحوندا اوساندیریجی ایز بوراخیر. اصلینه دورسان، تنافر مطلقیتی تمثل ائدیر بیر آز. نیگارین کتابلاریندا بو آخسارلیغی، اؤزه‌للیکله بیرینجی و ایکینجی کتابلاریندا چوخ گؤروروک:
اوندا کیمسه اؤزونو باشقالادا بیلمزدی «منیم … . ص. ۵۵ / یومشاق ـ یومشاق پامبیقلادیرسان همان … . ص. ۶۱ / قاپازلانمیش قیپیقلارینا ـ «کؤلگه‌ … . ص. ۵۵ / قارا آغینی (آغینی) همان. ص. ۷۷ / قوملارا قاپسانمیش بیر دالغا همان. ص. ۸۷ / اوچا اوچا آل دیمدیینه! «شهرین … . ص. ۸۸ / پنجره‌‌‌لر لامپا آلمیش اله همان. ص. ۱۲۰ / گؤزونو اووا ـ اووا الیمده‌ … . ص. ۲۷٫
بونونلا بئله‌ اونون اوره‌ک اوخشایان، آخار سو کیمی خوش زومزومه‌لی‌ شعری ده‌ آز دئییل:
من بویدا
بوزقیر شورانلیق …
من بویدا
چوروک قارانلیق …!

سن بویدا
بولود پیالاسی …
سن بویدا
گونش داملاسی …!

دی داملا! دام … دام …!
دام م م …لا دام م م …لا …داملا!

دَنه دولورام …
سنه دولورام …
سنله دولورام …
زَمی زَمی،
بیره مین اولورام … شهرین … . ص. ۱۱۸
شعرین موسیقیسی، چالارلی دیلی، یئنی تصویرلری و اشیالارین وصف ائدیلمک یئرینه گؤستریلمه‌سی (شاعر اوچونجو بندده‌ یاغیشین داملالارینی گؤسترمکده‌ و سسینی عکس ائتدیرمکده‌دیر)، اونون ماراق دوغوران فورماسینی سونوجلاییر.
نیگارین شعری معنا و عهده‌چیلیک باخیمیندان دا اؤنملیدیر. شاعر بونو «منیم شعریم»ده‌ یاخشی باجارا بیلمه‌ییب. اونون ایلک دفتری دولودور دوشگون رمانتیک دویغولارلا. بو دوشگون دویغولار هم شاعرین سئوگی دونیاسینی قاپساییر، هم قادین حیاتینا عاید اولان سوسیال پروبلئملری، هم ده‌ اونون یالقیزلیغینی. «کؤلگه‌ده‌کی سس»ده‌ شاعرین رمانتیک چیخیشی آزالیر. شعارلا برابر، شعریت داشییان اجتماعی طلبلر ده‌ تئز ـ تئز گؤزه گؤرونور. عین حالدا بو طلبلر دایازلیقدان قورتارماقدادیر. یالنیز ایکی سونونجو کتابلاریندادیر کی نیگارین شعری فورمالاشماغا یؤنه‌لیر. یعنی شعرین محتواسی ایله قورولوشو چییین چییینه ایره‌لیله‌ییر. بو فورمالاشما هر شئی-دن آرتیق فمینیست دوشونجه‌سینی وورغولایان شعر‌لرده‌ قاباریر. دئمک اولار کی نیگارین اوخوجویلا پایلاشدیغی مضمونلارین ان صمیمی و تمامیله منیمسه‌‌دییی مضمون، قادین حیاتینین چاتیشمازلیغی، قادینلارین آلچاق مؤوقعی و بو کیمی یارامازلیقلاردیر. نیگار هاردا کی بو تئمانی آراشدیریب، باجاریقلاری قلمه فرمان وئره بیلیب. سؤزون اونون جانینین لاپ درین یئرلریندن قاینادیغی اوچون، زنگین موسیقیسی، اویغون دیلی، اؤتکم جسورلوغو وار:
بو سوپورگه‌نی کیم مندن آلمالی؟
منیم یئریمه،
کیم سانجیلانیب دوغمالی؟ «شهرین … . ص. ۱۲
یاخود:
آیهاااای …!
منی سئون کیشیلر …!
دردیمدن اؤلن کیشیلر …!
قیرخ مین ایلدیر بو قادین،
بنزین سپیر اوستونه!
عطیر ـ آدکولون یئرینه …
و کیبریت چکیر اؤزونه … . همان. صص. ۵۷ و ۵۸
«الیمده‌ اللی بارماق» همچنین قادین حیاتینا عاید اولان یاساق دوشونجه‌‌‌‌لری و یاساق سؤزلری، بیلرکدن، تئز ـ تئز وورغولایاراق، پاتریارخات جمعیتی مبارزهیه دعوت ائدیر:
هئچ یئریمده‌ یئر قالمادی
یاماجلاریم یامان سئیرانگاهین اولدو «الیمده‌ … . ص. ۱۵
یاخود:
ایچیلمه‌یه حاضیر چاینیکده‌ دملنمکده‌یم همان. ص.۳۱
نیگارین شعرینده‌ باشقالارینا عاید اولان ایزلری ده‌ گؤرمک ممکندور:
داها پستیلرین اینامی،
کتابلاری، کیشیلری یادیرغاییب،
و آراغا، افیونا، توستویه
دوغما داغارجیق اولموشلار «کؤلگه‌ … . ص. ۱۱
یوخاریداکی مصراعلار فروغ فرخزادین:
مردابهای الکل
با آن بخارهای گس مسموم
انبوه بیتحرک روشنفکران را
به ژرفنای خویش کشیدند
و موشهای موذی
اوراق زرنگار کتب را
در گنجه‌های کهنه جویدند ۶
مصراعلارینی یادا سالیر. همچنین «شهرین جیریغیندا» نیگار … دفترینده‌ گلن «آدرس» شعری، سهراب سپهرینین خانهی دوست کجاست شعرینی و
بو ورملی مور سکوت شهرین … . ص. ۲۵
فارس شعرینین انکشاف پروسئسینده‌ معین یئر توتان جیغ بنفشی خاطیرلادیر.
«شهرین جیریغیندا» نیگار … و الیمده‌ اللی بارماقا یومورون دا آیاغی آچیلیر. جدی دانیشیق شاعرین اؤفکه‌سینی، آجیلارینی نمایش ائتدیرمکدن عاجز اولدوغو زامان، شاعر یومور دیلینه سیغینمالیدیر. یومور جمعیتین ساغلام گئدیشاتینا انگل تؤره‌دن ایرینلری، یارامازلیقلاری وورغویلا عکس ائتدیرمکده‌ عادی دیلدن قات ـ قات باجاریقلیدیر. شاعر هاردا کی نفرتینی گؤسترمک اوچون ایلان کیمی سانجماق ایسته‌میش، یوموردان فایدالانیب. نیگار سون کتابلاریندا بو حربه‌نی تانیییر و یئری گلدیکده‌ اوندان یاردیم دیله‌ییر:
بیرآز،
آجیغیمین خودونو چکمم گرک!
یوخسا
بو قدر بوللوق بوغاجاق منی …! «شهرین … . ص. ۸۴
یاخود:
ساغلام
ساغمال قیزیمیز …
قیشیمیز … قاریمیز،
قاریمیز … ووقاریمیز …
باش قاخینجیمیز …! همان. ص. ۹۴
شاعرین اوره‌یی وطنینین پارچالانیب ساتیلماسیندان، لاییقینجه قورونماماسیندان، ساغالماز آغرییا معروض قالیر. بو آغرینی یالنیز یومور دیلیله یولوخدورماق اولار:
عزیزینم آآآآ…ی گؤدن یاخشی
بیر فینجان آرادا گؤبک یاخشی
دئییرم وطن بیرآز ییغجام بیرآز گؤدک یاخشی
پای وئرمه‌یه آآآ…ی باااالام
یئنه ده‌ وطن یاخشی … الیمده‌ … ص. ۲۱
شعره عاید دانیشیقلارین اؤنملی بؤلوملریندن بیری شعرین قورولوشو حاقدا گئدن سؤزلردیر. قورولوش، دیگر ائلمان‌لارلا برابر، شعره شعر‌لیک بخش ائتمکده‌ بؤیوک رول اویناییر. سؤزجوکلری، جمله‌‌‌لری پریشانلیقدان قورویور. شاعر سؤزونو ائله‌ هؤرمه‌لی‌دیر کی، شعرین هر هانکی مصراعسین، حتی سؤزجوکون لغو ائتسن، شعرین شعر‌لییی پوزولا. اوردا گره‌ک‌سیز هئچ نه تاپا بیلمییه‌سن، سؤزجوکلرینی عینی معنا داشییان باشقا سؤزجوکلرله ده‌ ده‌ییشه بیلمییه‌سن. شعرین بئله‌ بیر قورولوشو اولمالیدیر. اگر شعرین دیلی ایله خیالی دا بو قورولوشا اویغون اولا، ماراق دوغوران بیر هارمونی باش قالدیراجاق بو مبارک اتفاقدان. نیگارین شعرینده‌ هردن ـ هردن بئله‌ حادثه‌‌‌لرله راستلاشیریق. اونون شعرینین چوخ فاییزی قورولوش باخیمیندان لنگیییر. اوخوجو ائلییه بیلر بیر مصراع، حتی بیر بندی لغو ائلییه، شعرین معناسی آمما ده‌ییشمییه. بو آخساقلیق ایستر ـ ایسته‌مز اوزون شعر‌لرده‌ لاپ قاباریر. ائله‌ اوزون شعرین قاچینیلماز اؤزه‌للیکلریندندیر بو. «منی باغیشلا» شعرینده‌ اگر آشاغیدا گلن مصراعلاری لغو ائتسک، نه شعرین معناسیندا ده‌ییشیکلیک اوز وئرر، نه ده‌ شعری ایلک دفعه اوخویانلار بیر شئیین یئرین بوش گؤررلر:
رویالار بئشیکینده‌ سایاقلاماقدیر بو
ساوالانین سرین چارداقلاریندا
آرخایینلیق بالینجیندا
اویوماقدیر بو. «کؤلگه‌ … ص. ۸
بو شعر‌ده‌ لغو ائده‌ بیله‌جه‌ییمیز مصراعلار چوخدور. همچنین اگر
خومار باخیشلاریم قان چاناغینا دولوخسونورسا دیکسینمه‌یین «الیمده‌ … ص. ۲۳
مصراعسینی گؤتورسک، سؤزون عادیجه گئدیشاتی چتینلییه اوغراماز. یعنی شاعر بو مصراعنی شعرینده‌ گتیرمه‌سه‌یدی ده‌ اولا بیلردی، هئچ بیر نقصان دا شعری هده‌له‌مزدی. اوندا کی همت شهبازی کؤلگه‌ده‌کی سس حاققیندا «یکی از تصویریترین شعرهای موفق معاصر» حکمی وئریر، یقین کی ایماژلاری متندن آیری دوشونور و شعرین هارمونیسینه قایغی گؤسترمهییر. بو کتابدا البته کی گؤزه‌ل‌ تصویرلر چوخدور، البته کی اؤزباشینا تصویرلر ماراق دوغوراندیر، آمما بونلارین چوخو شعرین اساس یوکونو داشیماقدا هئچ رول اویناماییر. آشاغیداکی شعر‌ده‌:
یاشات!
یاشات سئوگی امانیندا، شعرینی
کسکین پیچاق کیمی
سال قایالارا دیرماشان
یارالی آددیملارین گره‌ک‌ی کیمی

یاپیش!
یاپیش اونودولموش سایغیلارین،
باکیره اته‌ییندن. «کؤلگه‌ … ص. ۷۳
«شعر»ی «کسکین پیچاق»ا بنزهدیرسه ده‌، هم بنزتمه‌نین اؤزو بایاغیدیر و اوخوجودا ماراق دوغورا بیلمز، هم «کسکین»لییین «یاشات»ماقدان باش قالدیرماسی غریبدیر، هم ده‌ بو «شعر»ین، «آددیملارین گره‌ک‌ی» اولماسی، ادبی دوشونجه‌میزه سیغماییر. عین حالدا سؤزو گئده‌ن بنزه‌تمه‌نین «سایغیلارین باکیره اته‌یی»ایله مناسبتی یوخدور و اورتاق وظیفه‌ داشیماییرلار. بو ایضاحلارا اساساً، یاشات شعرینه «تصویری» شعر‌ دئمک یانلیشدیر و اصلینه باخسان، بیری بیرینه اویمایان مجرد تصویرلر توپلوسودور؛ بونونچون ده‌ قورولوشو آخساییر. آمما نیگارین شعرینده‌ کمپوزیسیونلو اؤرنکلر ده‌ وار. اونون بعضی شعر‌لری بدیعی خیال جولانگاهی‌دیر. تصویرلرین یئنیلییی، ایجاز، موسیقی و دیلین یکدیللییی ال ـ اله وئرنده‌، ماراق دوغوران سمفونیا یارانیر شعر‌ده‌:
توپراغینا
توخوم سپیلمک ایسته‌ییرم
زَمی زَمی، دن دن …

بولودونون آلتینا سریلمک …
یاغیشیندان تیکه آلماق …
قوردوندان اوشاغا قالماق …!

سونرا شاعر …
و شاعر …
و شاعر اولماق ایسته‌ییرم
سیلدیریم سسیندن … «شهرین … ص. ۱۱
اوزون توتوب وطنه، آرزیلارینی دانیشیر، اؤز انکشاف پروسئسینی ترسیم ائدیر: توخوم کیمی وطن تورپاغینا سپیله‌جک، یاغیشیندان قیدالاناراق یئتکینلشهجک، تورک ائلینین میفیک قیلاووزونو آنلادان قورددان بویلو اولوب، شاعرلیک مقامینا چاتاجاق. شاعر، شاعر اولماق اوچون بو تکامل آشیریملاریندان کئچمه‌لی‌دیر. شعرین لغو ائدیله بیله‌جک هئچ بیر مصراعسی یا سؤزجوکو یوخدور. هر هانسی مصراعنی لغو ائتسن شعرین نظامی پوزولاجاق، اونون شاقولی باغلیلیغی ائله‌ بئله‌لیییندن آسیلیدیر. اوچونجو بندده‌ تکرارلا ایشله‌نن «شاعر» سؤزجوکو یالنیز و یالنیز تأکید اوچون تکرارلانیب. شعرین دیلی ده‌ محتوانی داشییا بیلن زنگین سؤزجوکلردن فورمالاشیبدیر. همچنین آشاغیداکی شعر‌ده‌ عینی شرایطی گؤرمک اولار:
بو ویترینلرین هاراسیندان هاراسینا
سوخولور شورگؤز گؤزلریمیز
اوستوموزدن باشیمیزا دیرماشان سیرتیق بو آیین ـ اویونلار
بیتمک بیلمه‌ین بو شئی ـ شویلر
گونده‌ نئچه رکعت قیلمالیییق بو قیلدیریم قاش رئکلاملاری
کی برکتین ایپ اوجونو دوُیومسوز قارنیمیزین اوجونا
دویومله‌یه بیلک
یامان چوخ یؤنلو بورجودور بو هر نه قوخولو نئونلار
بیبر دوغراییر عصبلره جیبلره یالوارا یالوارا
من گئدیرم داشلارا خبر وئرم
زاواللی نئونلار سیز قاش گؤز اوینادین هله
بیر یول دا توپورون یئره
ایندیجه گلیرم بودور … «الیمده‌ … ص. ۳۹
بورژوازی سیستمینه عاید اولان تبلیغاتلار، رئکلاملار، بزه‌ک‌لی ـ دوزه‌ک‌لی آلیش ـ وئریش یئرلری، شاعری ده‌ آلداتماغا، جیبلرینی بوشالتماغا چالیشیر. شاعر آمما بیلیر بونو. اونلارین عطیرلی ـ پودورلو جلوه‌‌‌لرینه اینانمیر. بیر داش گؤتوروب، نئونلاری، ویترین‌لری سیندیرماق قرارینا گلیر. شعرین قورولوشو محکم و نقصانسیزدیر. مصراعلار بیر ـ بیرینی تماملاییر. سؤزون ایماژی دا، یومورو دا، اشیالاری دا، معنا و داها دوغروسو فورما ایله آیاقلاشیر. شاعرین داش آتیب ویترینلری سیندیرماق قراری و اگر بیر آز دقیقله‌شدیرسک، بورژوازی نظامینا پوسکورمه‌سی، طبیعی بیر پروسئسین سونوجودور. بو پروسئسین هئچ پیلله‌سینی لغو ائتمک اولاسی دئییل. گره‌ک‌ بو سیاسی قورولوش اونون جیبینه ال اوزادا، بوش وعده‌‌‌‌لری اونون آج قارنینی دویورا بیلمه‌یه، شاعرین عصبلرینی قیجیقلایا و نهایتده‌ عصیان یارانا.
۱ . نقد شعر معاصر آذربایجان، همت شهبازی، چ. اول، ص. ۳۲
۲ . مدرنیته و اندیشه‌ی انتقادی، بابک احمدی، چ. چهارم، ص. ۲۰۲
۳٫ گزاره‌هایی در ادبیات معاصر ایران، علی تسلیمی، چ. سوم، ص. ۲۰۸
۴٫ طلا در مس، رضا براهنی، چ. اول، ص. ۱۱۶
۵ . گزیده‌ی غزلیات شمس، محمدرضا شفیعی کدکنی، چ. سوم، ص. ۱۵ از پیشگفتار
۶ . تولدی دیگر، فروغ فرخزاد، چ. اول، ص. ۹۲
۷٫ نقد شعر معاصر آذربایجان، همت شهبازی، چ. اول، ص. ۳۱