تبریزین «شاعرلر قفه‌خاناسی»
حاجی هریزلی
تبریز شهرینه قفه‌خانالار شهری‌ده دئسک بلکه یانیلماریق. بو شهرین قفه‌لرینه دایر مختلف تدقیقاتلار اولماغینا رغمن یئنه‌ده بو موضوعدا اجتماعی تدقیق ایش‌لری آپارماغا احتیاج دویولور. تبریز قفه‌لرینی داها آرتیق مختلف اجتماعی و مدنی صینیف‌لرین و پئشه صاحب‌لری‌نین ییغینجاق و دانیشیق یئری کیمی معنالاندیرمالی‌ییق. نییه کی بو شهرده هر بیر قفه‌نین اؤزونه مخصوص مشتری‌لری و معین اجتماعی و مدنی رول‌لاری اولموشدور. خصوصیله ده کئچمیش نئچه اون ایل‌لیک‌لرده بو اجتماعی و مدنی رول داها قاباریق شکیلده اؤزونو گؤستریردی. اجتماعی و مدنی صینیف و پئشه منسوبلاری‌نین پاتوقونا چئوریلمیش بو قفه‌لر، بعضا اؤز آدلارینی‌دا مشتری‌لری‌نین منسوب اولدوغو اجتماعی صینیفدن و یاخود پئشه‌دن آلمیشدیر. نمونه اولاراق: «عاشیق‌لار قفه‌سی»، «شاعرلر قفه‌سی»، «میرتچی‌لار قفه‌سی»، «نقاش‌لار قفه‌سی»، «داغچی‌لار قفه‌سی»، «شوفئر‌لر قفه‌سی»، «کاشی‌کار‌لار قفه‌سی»، «کان‌کن‌لرقفه‌سی»، «خواننده‌لر قفه‌سی» و …
بورادا، انقلابدان سونرا تبریز ادبی محیطینده چوخ دیرلی رول اوینایان «شاعرلر قفه‌سی»، اونون نئجه یارانماسی، مشتری‌لری‌نین ترکیبی و اورادا کئچن بعضی فعالیت‌لر حقینده سؤز آچماق ایسته‌ییرم.
انقلابدان سونرا ایللر بویو سیخینتی چکمیش، آنجاق دیل‌لرینه، مدنیت‌لرینه و ادبی عنعنه‌لرینه صادق قالمیش آذربایجان شاعر و یازیچی‌لاری «تربیت» کیتابخاناسی‌نین سالونوندا ادبی ییغینجاق‌لار کئچیریردیلر. بو ادبی ییغینجاق و اونونلا ایلگیلی فعالیت‌لر «تبریز شاعرلر و یازیچی‌لار انجمنی» چرچیوه‌سینده اولوردو. بو ادبی انجمن آذربایجانین تانینمیش شاعر و یازیچی‌لاری یحیی شیدا، عباس صابری، محمدحسین مبین(شمشک)، فتحی خشکنابی، سلیمان ثالث، میرزه شهرک، احمد شایا(آلاو) و بونلار کیمی ادبی شخصیت‌لرین تشبثی‌ایله قورولموشدو و انجمنین اورگانی «اولکر» آدیندا بیر مجله نشر ائدیلیردی. چوخ تاسفله بو انجمن هله ایکی یاشینا دولمامیش معین گروه‌لار طرفیندن هجوما معروض قالمیش، رهبرلری و فعال عضولری دؤیولموش و انجمن ایسه باغلانمیش و اورگانی «اولکر» مجله‌سی ده بیر یوللوق سؤنموشدور.
بئله بیر شرایطین یارانماسی یئنه ده خلقین دانیشان دیلی اولان بو شاعر و یازیچی‌لاری یوواسیز قوش‌لار کیمی پریشان ائتدی. بیر مدت‌دن سونرا «فروغ آزادی» روزنامه‌سی‌نین بیناسیندا یئرلشن اوستاد یحیی شیدانین اوتاغی انجمنین اومید اوجاغینا چئوریلدی؛ آنجاق اورادا ایش یئری اولدوغو اوچون چوخ گل- گئده امکان وئرمیردی.
اوستاد شیدانین اوتاغینداکی تشکیل ائدیلن جلسه‌لرین بیرینده اوستادین طرفیندن قفه‌لرده ادبی ییغینجاق‌لاری تشکیل ائتمک تکلیفی ایره‌لی سورولدو و اوتاقدا حاضیر اولانلار طرفیندن قبول اولوندو. تبریزین بازار آغزینداکی «کیان» پاساژی‌نین زئرزمیسینده «کیان» آدلی بیر بویوک قفه نظرده توتولدو. قفه‌چی علی‌آقا آدیندا گولر اوز بیر گنج ایدی. اونونلا دانیشیلدی؛ علی آقا ایسه تکلیفی ممنونیتله قارشیلادی.
او گوندن یواش- یواش تبریز ادبی انجمنی‌نین عضولری و حتی آذربایجانین باشقا شهرلریندن شاعر و یازیچی‌لار بو قفه‌یه گلدیلر. هفته ده ایکی گون (دوشنبه آخشام‌لاری و جمعه سحرلری) ادبی ییغینجاق اولوردو؛ ییغینجاقدا مختلف ژانردا شعرلر، داستان‌لار و باشقا ادبی یازی‌لار اوخونوردو و اوستادلار طرفیندن خصوصیله‌ده گنج‌لره تکلیف‌لر وئریلیردی، اونلارین اثرلری اصلاح اولوردو، و ادبی مباحثه‌لر کئچیریلیردی. عینی حالدا قفه‌ده سئچیلن ادبی اثرلر اوستاد شیدانین باشچیلیق ائتدیگی «آذری صحیفه‌سی»نده نشر ائدیلیردی.
تبریز «شاعرلر قفه‌خاناسی» آذربایجانین بوتون شاعر و یازیچی‌لارینا سیغیناجاق یئری اولموشدو. بورادا گنج‌لر، اوستاد صنعتکارلار، ادبیات هوسکارلاری سانکی بیر اوره‌ک‌له آذربایجان ادبیاتی اوجاغینا ییغیشمیشدی‌لار. تبریزدن: یحیی شیدا، محمود پدیده، محمد عابد، یوسف نجمی، منوچهر عزیزی، سلیمان ثالث، حاج موسی هریسی، رضا ایتگین، صمد ظهوری، احمد آذرلو، سلطان آبادی، حمید سخامهر، نجاراوغلو، درویش رنجدوزان، میرزا شهرک، حیدراوغلو، عباس شب‌خیز، ذولفقار کمالی، قهرمان حیدرخطیبی، نصیر پایه‌گذار، فریدون حاصارلی، حاجی هریزلی، ائلدار موغانلی، مجید یالقیز، ایوب شهبازی(ایلدیریم)، امیرعلی مرشد، احمد شکیب، محمود میلانی، عبدالله وحدت، اسد آرش، حیدر نوروززاده، محمدحسین ملحی(طوفان)، بیوک‌آقا علیپور، احمد فرشی، جعفر دباغ(قائمی)، حسین آرزو، احمد شبگیر، آدلی، احد زمانی، مهندس تقوی، سئل‌اوغلو، قره‌خانلو، خسروشاهی، بهرام ائلچین، احد باغبان، نادر شفق، علی منفرد، کامران اسدی، رضا اورمان، جمشید علیزاده؛ سراب‌دان: یاور(بهروز ایمانی) و حسن اسدی؛ اهردن: عباس بارز؛ اردبیلدن: محمدعلی نهاوندی(مغان)؛ مراغه‌دن: حیدر عباسی (باریشماز)، نادر فتحی(آیدین)، رضا پاشازاده، عباس شاهین و مثمر عاصی، «شاعرلر قفه‌سی»نین ییغینجاغیندا ثابت اشتراک ائدن شاعر و یازیچی‌لار‌ایدی‌لار. بونلاردان علاوه بیر چوخ ادبیات هوسکارلاری و گنج‌لر ده بو ادبی ییغینجاق‌لارین اشتراکچیسی اولوردولار.
تبریز «شاعرلر قفه‌سی» اؤز فعالیت دؤرونده تکجه ادبی ییغینجاق یئری یوخ، بلکه مختلف ادبی کلاس‌لارین دا تشکیل یئرینه چئوریلدی. بیر چوخ گنج‌لر آذربایجان ادبیاتی‌نین اساس‌لاری‌لا، خصوصیله ده آذربایجان شعری‌له بورادا تانیشلیق تاپدیلار. بو کلاس‌لارین باشلانیشی‌دا اوستاد شیدانین تکلیفی ایله اولدو. بئله کی اونونلا «آذری صحیفه‌سی»نده امکداشلیق ائدن گنج‌لره قفه‌یه گلن ادبیات هوسکارلارینا ادبیات کلاس‌لاری تشکیل ائتمگی تکلیف ائتدی. بیر گون قفه‌نین ییغینجاغی داغیلاندان سونرا اوستاد شیدا قفه‌نین بوجاغیندا سوال‌لارینی اوستاددان سوروشماق اوچون انتظاردا اوتوران دؤرد نفر گنجی چاغیریب، منی اونلارلا تانیش ائتدی. سونرا دئدی کی، باشقا دوستلارینلا بو گنج‌لره هجا و عروض وزن‌لرینی اؤیره‌ده‌جکسینیز. گنج‌لرله هفته‌نین ایکی گونونو (یکشنبه و جمعه آخشام‌لارینی) کلاس گونلری کیمی ائله شاعرلر قفه‌سی‌نده تعیین ائتدیک. تعیین ائتدیگیمیز گونلر هوسکارلارین سایی گونو گوندن چوخالیردی. قفه‌نین بیر بوجاغیندا کلاسی تشکیل ائدیردیک؛ هجا وزنی‌له باشلادیق و عروض وزنینه‌ده مراجعت ائدیردیک، آنجاق منتظم بیر آموزش اولموردو. او ایللر تاسفله بو زمینه‌لرده کیتاب چوخ آز و یوخ حدینده‌ایدی. بو موشگولو حل ائتمک اوچون شاعر دوستوم ائلدار موغانلی ایله مصلحتلشدیم. او دادیما چاتدی و کلاس‌لارین درس کیتابلارینی تهیه ائتمگه سؤز وئردی. چوخ آز بیر مدتده آغاموسی آخوندوفون «شعر صنعتی و دیل» کیتابینی کریل الیفباسیندان عربجه‌‌یه کؤچوروب اختیاریمیزدا قویدو. سونرا «قاینار سؤز چشمه‌سی» آدلی بیر کیتاب عرب الیفباسینا کؤچورولدو. بو ایکی کیتاب قفه کلاسلاری‌نین اساس درس کیتابلاری اولدو. کیتابلار قورتاراندان سونرا اوستاد شیدا کیتاب‌لارین بوتون متن‌لرینی «فروغ آزادی» روزنامه‌سی‌نین «آذری صحیفه‌سی» بؤلومونده نشر ائتدی. بو کلاس‌لارین دوامیندا اوستاد شیدا ایله یاخیندان امکداشلیق ائدن گنج‌لر «فروغ آزادی» روزنامه‌سینده ایکی اؤزه‌ل بؤلوم «اوشاقلار باغچاسی» و «گنج‌لر» عنوانی آلتیندا نشره حاضیرلادیلار. بو ایکی اؤزل بؤلوم بو روزنامه‌نین «آذری صحیفه‌سی» حصه‌سینده ۱۳۶۹نجی ایله‌دک نشر ائدیلدی. سونرالار نثرین شعره نسبت انکشاف ائتمه‌مه‌سینی نظرده آلاراق او دؤرون گنج شاعری و اوستاد شیدانین یاخین امکداشی «ع. چاپار» «آذری صحیفه‌سی» نین هر هفته بیر نومره‌سینی «نثر ادبیاتیندان نمونه‌لر» آدلی صفحه‌یه اختصاص وئردی. بو صحیفه سونرالار شاعر چاپارین باشچیلیغی ایله «قار چیچگی» عنوانی آلتیندا نئجه ایل نشر ائدیلدی.
تبریز «شاعرلر قفه‌سی»نین فعالیتلری‌نین داوامیندا ارشاد اسلامی اداره‌سی طرفیندن ادبی انجمن تشکیل ائدیلدی. بو زامان ارشاد اسلامی اداره‌سی‌نین رئیسی «آقای رنجبر» اولموشدو. یئنی دوزلمیش انجمنین اداره هئیتی ترکیبینه: شیدا، عابد، سلطان‌آبادی، پدیده و….. داخل اولدولار. یئنه‌ده «تربیت» کیتابخاناسی‌نین سالونوندا هر هفته چرشنبه آخشامی‌لار شاعر ایوب شهبازی(ایلدیریم)ین آپاریجیلیغی ایله ادبی اجلاس کئچیریلیردی و بعضاً موسیقی‌ده ایفا اولونوردو.
بئله‌لیک‌له تبریزین «کیان» پاساژی‌نین زئرزمیسینده‌کی «شاعرلر قفه‌سی»نین فعالیتی دایاندیریلدی؛ آنجاق بونا باخمایاراق بعضا تربیت کیتابخاناسیندا ادبی انجمن قورتاراندان سونرا شاعرلر و یازیچیلارین بیر چوخو چای ایچیب، ادبی مباحثه‌لر ائتمک اوچون یئنه‌ده «شاعرلر قفه‌سی»نه اوز قویوردولار.
نئچه ایل بوندان اول «شاعرلر قفه‌سی»نه باش وورماق ایسته‌دیم. اورایا گئتدیم. قفه ییغیلمیشدی و قفه‌چی علی‌آقا او یئرده باشماق ساتیردی.
قایناق: «ایشیق» درگیسی، نومره ۲، تیر و مرداد ۱۳۹۷ (اؤزه‌ل سایی: آذربایجان قفه‌خانالاری)
www.ishiq.ir
