عاشیق حسین جاوان، صنعتکارليقدان بويوك
حبیب فرشباف
سبدين اورتويونون قيراغيندان, اليني سبده اوزالتدي, يئنه بير تويوغون قيچلاريندان برک- برک توتوب, چيغيردا- چيغيردا, سبددن بايـيرا چيخارتدي.
خئيروللا تويوق- خوروزلاري ساتديقجا پوللاري بوينوندان آسديغي كيسهيه دولدوروب, يئنه كوينهيينين دويمهلريني باغلايـيردي.
بو دونه اليني سبده سالاندا, آناجدان باشقا, تويوق- خوروزودان قالاني يوخ ايدي. آناجي ساتماغا خئيروللانين اورهيي يول وئرمهييب, اونو ايکي دونه سبده قايتارميشدي. ايندي ايستر- ايستهمز آناجي سبددن چيخارديب, اونون ساپ- ساري ککيليني دونه- دونه تومارلادي. سونرا اونو برک- برک باغرينا باسيب, بير آن خياله جومدو: «کاش کي, شاهصنمين سوزونه باخيب آناجي شهره گتيرمهيهيديم, آنجاق ايش, ايشدن کئچيب, سبده آيـين- اويون دولدوراجاغام, تزهدن اونو کنده قايتارماق مومکون دئييل…»
بيردن بير چيخيش يولو تاپميش کيمي گوزلري سئوينجله بوروندو, – نئينهک آناجين پولونا شاهصنمه پالتار آلارام- دئيه, آناجي ايکي اللي يوخاري قالخيزدي.
بو آن شاهصنم آناجي گورهن کيمي, يئنه کالاغايينين اوجويلا گوز ياشلاريني سيليب, اوزونو يانا چئويردي.
خئيروللا حيات يولداشي شاهصنمه ساري گئتمک ايستهينده اونون قولوندان توتموش موشتري آناجي زورلا اونون اليندن آليب, اوچ تومن گوموش پول اووجونا قويوب نه زامان گوزدن ايتميشدي.
خئيروللا بيردن اوزونه گلدي- بو پوللاري باشقا پوللارا قاريشماسين- دئيه, اونو بير دسمالا دويونلهييب, قولتوق جيبينده برکيتدي. بوش سبدي دالينا آلاندا قارني قورولدادي- تاري ياناسان, ناهار يئمهميشم هله- دئييب, سبدي دالينا آتدي. آناجين مسلهسي اونو بير آز کوورتسه ده, تويوق- خوروزو ياخشي پولا ساتديغيندان, گون بازاريندان راضي چيخميشدي.
٭٭٭
خئيروللا مئيدان آغزيندان حئيدر تکيهسينه طرف يولا دوشدو. گون چيخان طرفده توپا- توپا پايـيزين پامبيق بولودلاريني گورهنده, قاراداغي خاطيرلايـيب, وجده گلدي. هئچ بيلمهدي نه زامان آدديملاري قوربتي هاواسيلا قوشالاشدي… اونون ارسباردان اوچ گونلوک آيريليغي, اوچ آي نظرينه گليردي. صاباح الي دولو وطنه قايداجاغيني دوشونهنده كئفي يامان سازالدي… ايندي داها اوشاقلارا باشماق آلماغا دا پولو چاتـيشيردي. – يوخ هر شئيدن اوّل, بئش اون باتمان قند آلام گرهک- دئدي. کئچن قيش کلئيبردن قوناق گلنده, کندده بير اووج قند تاپماديغيني هله ده اونوتماميشدي.
– يوکوم يامان آغير اولاجاق- دئيه, فيکره گئتدي: «هله اوستا ماحموددان سازيمي دا آلام گرهک».
يوک سوزونه چاتاندا, بيردن آتي يادينا دوشدو…
– ائي ديل-ي قافيل! حئيواني سحردن کاروانسارادا آج- سوسوز قويوب چيخميشام- دئييب, آدديملارينين سورعتينه داها دا آرتـيردي…
هله قاري کورپوسونه چاتماميشدي کي, چايـين کناريندا بير توپا يئره اوتورموش آدام ديققتيني جلب ائتدي. ايرهلي گئديب اييليب يئره باخاندا يئرده يان- يانا دوزولموش اوچ واراق گوردو.
قارا خالچي- بير قوي, بئش آپار- دئيه, قاراخالي هامييا نيشان وئردي. سونرا هر الينين اورتا و باش بارماغيلا واراقلاري چوخ سورعت و مهارت ايله بير- بيرينين اوستونده آشيريب, يئنه سيرايلا يئره دوزدو.
بو آن کناردا دايانميش بير جاوان اوغلان قاباغا گليب بير گوموش بئشليك يئره قويدو.
او ايشاره بارماغيني ساغ طرفدهکي واراغين اوستونه اوزالتدي. واراغي چئويريب, – آخ جان تاپديم- دئييب, قاراخالي هامييا نيشان وئردي. سونرا ايييرمي بئش قيران قارا خالچيدان آليب. سئوينه- سئوينه گئديب, گوزدن ايتدي.
ايکينجي و اوچونجو نفرده ائله هامان ساياق بئش قويوب, ايييرمي بئش آپاراندا خئيروللا تاماهلاندي. تئز آپاريب سبدي ديوار ديبينه قويدو. کيسهدن بير بئش قيرانليق چيخاريب, قايـيديب يئرده چومبهلدي.
او, قاراخالي بير آن بئله گوزدن قويمايـيب, قاراخالچينين اللرينه ديققتله باخيردي. نهايت بارماغيني دوز گوردويو قاراخالا اوزالديب, قاراخالچينين اوزونه باخدي.
قاراخالچي بوش واراغي اونا نيشان وئرسه ده, او هله ده واراغين خال اولماديغينا اينانا بيلميردي.
بئش قيران پولونو بو سادهليکده ايتيرهنده خئيروللا بير آز عصبيلشدي. او يئنه کيسهدن بير بئشليك چيخارتدي. بو دونه ديققتيني قات با قات آرتيريب, گوزلري واراقلارلا ساغا- سولا هرلنيردي. ايکينجي واراق دا خال اولماياندا بيردن گيجگاهيندا بير قيزيشما باشلادي…
بير آزدان او داها هاردا اولدوغونو و نه ائتديييني بوسبوتون اونوتموشدو…
آياقلاري سانکي يئره ياپيشيب, گوودهسينين آغيرليغيندان آياغا قالخماغا ذرّهجه گوجو قالماميشدي. اللري تير-تير اسير، اورهيي گوپ- گوپ دويونوردو.
بوش کيسه بوينوندان آسلانير, بوش دسماللا اوز- گوزونون تريني سيليردي…
بيردن- پاسبان گلدي- ائشيدهنده, ايلان وورموش کيمي يئريندن ديک داشلانيب, آياغا قالخدي:
-سرکار منيم پوللاريمي- دئيه, اوز دوورهسينه فيرلانا- فيرلانا پاسبان آختاريردي. تبريز جوليکلري نه زامان بير دونگهنين آرخاسيندا گوزدن ايتميشديرلر.
ديوار ديبينده قالان بوش سبد هر تيترهک آدديملا, اوندان اوزاقلاشيردي.
٭٭٭
آغ يئل، قلمه آغاجلارينين پردهلرينده، حزين بير ماهني سسلنديريب، گئجهنين سوکوتونو پوزوردو. هر يئر ظولمات قارانليق ايدي. خئيروللا کاروانسارانين حيطينده باشيني اللرينين آراسينا آليب, ديوار ديبينده اوتورموشدو. او گاهدان باشيني قالخيزيب گون چيخان طرفه باخسادا, سحرين آچيلماسيندان هئچ بير اثر – علامت گوزه ديميردي.
هاچاندان- هاچانا زورلا آياغا قالخيب, يئنه ياتاغينا قايـيتدي.
بير خيردا اوتاقدا بئش- اون موسافير يان- يانا ياتـيب, خورولتو سسلري بير- بيرينه قاريشميشدي. او يئنه ياتاغينا اوزانيب گوزلريني يومسا دا, باشينين آغريسيندان بير آن يوخو گوزلرينه يول تاپا بيلمهدي. نهايت قالخيب حيطه قايـيتدي. آفتابادان بير نئچه اوووج اوز- گوزونه سو ووروب, الينين ياشيني بويون- بوغازينا چکدي.
حتم کيشي سس- صدايا اوتاغينين قاپيسيني جيرلا- جيرلا آچيب, حيطه چيخدي. خئيروللاني گورهنده- باغيشلا عاشيق دئيهسن بو گئجه بيرهلر سني قويمادي ياتاسان؟! – دئدي. کاروانساراچي اونو اوتاغينا دعوت ائتدي. حتم کيشي لامپانين پيلتهسيني قووزادي. اوجاقداکي قارا چايداندان بير ايستيکان چاي سوزدو.
خئيروللا چايـي ايچيب بير سيغار ائشدي. سيغارا بير نئچه نفس ووروب چاييني ايچدي. بير آز اوزونه گليب, سوزه باشلادي: – مشدي حتم! آللاهدان گيزلي دئييل سندن نه گيزلي, آخشام بازاردا پوللاريمي جيبيمدن چيخاريبلار- دئيهنده, حتم کيشي «- اشي! من ده دئييرم بس نييه يوخون آپارمير! هئچ اورهييني سيخما. سحر آچيلير, گئت حاجعليدن نه ايستهييرسنسه, آل آپار، پولونو کنددن گوندهرهرسن گلر. شوکور آللاها, آدلي- سانلي عاشيقسان, ايستهسن لاپ اوزوم ده گليب ضامين اولارام» – دئدي.
خئيروللا- عمي سني چوخ ساغ اول- دئييب, آياغا قالخدي.
حتم کيشينين اورهک – ديرهيي خئيروللاني بير آز توختاتدي. او تويلهيه گيرنده, کهر آتينين کيشنرتيسي اورهييني اوخشادي.
٭ ٭ ٭
خئيروللا كؤهنه بازارا چاتاندا هله بيرجه ماغازا دا آچيلماميشدي. او، خيالا دالميش سفيل- سرگردان، تبريز خيياوانلاريني دولانماغا باشلادي.
گجيله، گولوستان باغينا گئتدي. ساعات قاباغينا چاتاندا بيردن -«خئيروللا»- سسي ائشيدجك، ديك يئرينده دايانيب، گئري دؤندو. ايكي نفر گوله- گوله اونا ياخينلاشيردي. خئيروللا اونلارين هئچ بيريني تانيمادي. اونلاردان بيري: – ايه عابباس! دئييرم بو خئيروللادي، دئييرسن يوخ- دئيه، قوللاريني اونون بوينونا دولادي. اوز- گؤزونو اؤپنده بيردن خئيروللا عاشيق حوسئيني تانيدي. خئيروللا حوسئين جاواني قوجاقلايـيب بير آز كؤورهلدي.
عاشيق حوسئين –خوش گؤردوك عاشيق! ايه نييه بئله پوزغونسان، ناساز كي، دئييلسن؟- دئيهنده خئيروللا باشيني قالخيزيب –يوخ قاغا- دئيه جاواب وئردي.
عاشيق حوسئين زارافاتيانا –ايه! بلكه منيم شئعرلريمي اوخودوغونا خان- بي سنه دولاشير؟- دئييب، هاواني دييشمك ايستهدي.
خئيروللا باشيني توولايـيب آستادان پيچيلدادي – پولومو ايتيرميشم قاغا. كنددن نئچه تويوق- جوجه گتيرميشديم، آيـين- اويون آلام آپارام، پوللاريني ايتيرديم- دئيهنده عاشيق حوسئين – جانين ساغ اولسون اده! بو گون- صاباح تويلار باشلايـير، قم ائلهمه! – دئييب دؤنوب عابباس بالابانچييا گيزلي بير گؤز ووردو. عابباس توتقون حالدا باشيني بولاياندا حوسئين جاوان فيكره گئتدي…
بير آزدان خئيروللانين قولوندان توتوب، بير آز كنارا چكيب، قولاغينا پيچيلدادي:
– نئجهدير بو آخشام شميل چايخاناسيندا بير دئييشمه مئيداني قوراق؟ حوسئين – سن منه قولاق آس!- دئييب، خئيروللانين ائعتيراضينا مانئع اولدو.
هله ناهار آذاني دئييلمهميشدي، بوتون تبريزه يايـيلدي كي، «قاراداغدان بير عاشيق گليب، حوسئين جاوانلا دئييشمك ايستهيير!!»
خئيروللا سازيني عاشيق حوسئينين سازينين اوستونه ووراندا قهوهچي شميل سيبيللرينين اوجونو ائشه- ائشه اونا ياخينلاشيب – اده! هانسي كنددن گليبسن؟ هئچ بيليرسن بو ساز كيمين سازيدير؟!- سوروشموشدو. خئيروللا اؤزونو اوندا قويمايـيب، توختاق- توختاق – بلي، بيليرم- دئيهنده، بوتون چايخانادا اولان آداملار ايستيكاني اليندن يئره قويوب، مات- مات اونا باخميشديلار.
٭ ٭ ٭
پايـيز گونشي قيزيل شفقلريني عئينالي داغينين اتهييندن هله يـيغيب قورتارماميشدي. خئيروللا تميز پالتارلاريني گئييب، شوه كيمي ساچلاريني دؤنه- دؤنه دارايـيب نيظاما سالدي. او، تميز اوز- گؤزونو، قاپ- قارا بيغلاريني حامامين آيناسيندا سئير ائديب، راضيليق حيسـّيله يولا دوشدو…
چايخانانين قاباغينا توپلاشميش آداملاردان هئچ كس اونو تانيميردي. ايزديحامي يارا- يارا ايچري كئچدي. عاشيقلاردان بير نئچهسي خئيروللاني تانييـيب اونو باشقالارينا تانيتديرديلار. خئيروللا قالينين اوستونده سيرايلا دوزولموش بوتون عاشيقلارلا ال وئريب گؤروشدو. اونا قالينين اوستونده يئر وئرديلر.
خئيروللا آغير باخيشلارين آلتيندا تيترهك اللريله تازا سازيني كؤكلهييب قورتاردي. او تاوار سازينين ياخشي چيخديغيندان دؤنه- دؤنه اوستا ماحموددان راضيليق ائتميشدي. خئيروللا هله چايـيني ايچيب قورتارماميشدي. بيردن ائشيكدهكيلرين چپيك سسيندن هامي بيرليكده آياغا قالخديلار.
عاشيق حوسئين گورولتولو آلقيشلار ايچينده چايخانايا واريد اولدو. او – ايلهشين- دئيه، آغساققاللارا باش ايدي. سونرا عاشيق خئيروللايا ياخينلاشيب –خوش گلدين- دئييب اونا گوله- گوله بير گؤز ده ووردو. سازينين زيل- بميني كؤكلهييب حاضيرلاشدي. ايكي عاشيق چايخانانين ايكي باشيندا اوز- اوزه دايانديلار.
عاشيق حوسئين سازينا بير تك ميضراب ووراندا بوتون سسلر كسيلدي، داها كيمسهدن بير جينقير دا چيخمايـيردي.
عاشيق حوسئين اوزونو عاشيق خئيروللايا توتوب –قوناق قارداش! بويور باشلا!- دئيهنده، خئيروللا يوخاري باشدا اوتورموش عاشيقلارا باش اييب –اوستادلارين ايجازهسيله- دئيه، ميضرابي سيملره توخوندوردو.
خئيروللانين اللري اسير، اورهيي چيرپينيردي. عاشيق حوسئين-ين مهربان باخيشي اونا توختاق وئريردي. خئيروللا ديواني هاواسيني چالا- چالا سؤزه باشلادي:
مندن سالام اولسون حوسئين جاوانا،
يايـيليب شؤهرتي ميله، موغانا،
عزيز اوستاد! نئچه سورغوم وار سانا،
جاواب بويور، ائل سسيني دينلهسين.
او نهدير كي، سيلينمزدير قاراسي؟
او نهدير كي، هئچ تاپيلماز چاراسي؟
نه قدهردير يئرله گؤيون آراسي؟
لزگي احمد بو دفتري يازار هئي؟..
خئيروللانين ملاحتلي سسيني دينلهييب، باخيشلار گئتبهگئت اونا مهربانلاشدي. او، سؤزونو قورتاران كيمي ائحتيراملا عاشيق حوسئينه باش اييب، چكيليب كناردا داياندي. عاشيق حوسئين سازيني باغرينا باسيب، ميضرابينين ريتمي ايله چايخانانين مئيدانيني ووقارلا دولانماغا باشلادي. او گاهدان سازيني چالا- چالا چايخانانين آستاناسينا چيخاندا، بايـيرا توپلاشميش پرستيشكارلارينين مهربان باخيشلاريلا آلقيشلانيردي. نهايت گليب آشاغي باشدا عاشيقلارين اؤنونده داياندي. اونون هر ميضرابيلا بوتون باشلار ساغا- سولا هرلنيردي.
بيردن- بيره، ايلديريم چاخان كيمي چايخانانين فضاسي جينگيلدهدي. بو آن تاخچالارا دوزولموش ايستيكانلار لرزهيه دوشوب بير- بيرينه توخوندولار. اونون سسي گؤي مچيدين كونبزيندن آشيب، تبريزين خيياوانلارينا يايـيلدي…
او اورهكدير بيلينمزدير ياراسي،
او اؤلومدور هئچ تاپيلماز چاراسي،
دوخسان مين ايل يئرله گؤيون آراسي،
خسته قاسيم بو دفتري پوزار هئي…
عاشيق حوسئين سؤزونو قورتاران كيمي گوموش پول چايخانانين اورتاسينا قويولموش سينييه ياغيش كيمي ياغماغا باشلادي.
بو آن شميل بير اوووج اوزهرلييي اوچ دؤنه عاشيق حوسئينين باشينا دولانديريب، توولامانين اودونا آتدي. فيت سسيله گورولتولو آلقيشلار چايخاناني تيترهديردي. سسلر كسيلمك بيلميردي، نهايت عاشيق حوسئينين الينين ايشارهسيله سسلر كسيلدي. خئيروللا ايكينجي و اوچونجو قيفيلبنديني ده اوخويوب، عاشيق حوسئيندن جاوابيني آلدي. سونرا نؤوبت حوسئين جاوانا چاتدي…
دئييشمه اوچ ساعاتدان آرتيق داوام ائتدي، هر ايكي عاشيق بير- بيرينين سورغو- سوآلينا لاييقينجه جاواب وئرديلر. سؤز گليب سون مقامينا چاتميشدي. قهوهچي شميل ياواش- ياواش تداروك فيكرينده ايدي…
هر زامان عاشيق حوسئينين دئييشمهسيندن سونرا، شميل اؤز حئسابينا بوتون موشتريلره شيرين چاي پايلاردي. ايندي ده ايستيكانلاري يويوب، الينده قورولايـيب، سينييه دوزوردو. شميل ايشلهدييي حالدا دا، بير آن بئله گؤزونو عاشيق حوسئيندن آيـيرا بيلميردي. خئيروللا سون قيفيلبنديني بئله باشلادي:
بير حيكمت گؤرموشم خياليم چاشيب،
هوش باشيمدان گئديب, ديليم دولاشيب.
شاهين قوللوغوندا بير قول ايلهشيب
بدن بيردير، ال- آياغي يئدديدير؟.
خئيروللا سؤزونو قورتاران كيمي يئنه باش اييب كنارا چكيلدي. عاشيق حوسئين سازيني چالا- چالا مئيداني بير دؤوره گزيب، گليب داياندي. او، قيفيلبنده جاواب وئرمهييب، بير آزدان دوباره مئيداني دولانماغا باشلادي. بو ايش قئير-ي عادي بير حركت اولسا دا، هئچ كسين ديققتيني اؤزونه جلب ائتمهدي؛ اوچونجو دؤورو ده قورتاريب سؤزه باشلامادي. ياواش- ياواش باخيشلاردا بير نييارانليق ياراندي. بيردن قهوهچينين اليندن بير ايستيكان يئره دوشوب، چيليك- چيليك اولدو…
خئيروللا باشيني آشاغي ساليب، خيالا دالميشدي:
«بلكه قيفيلبندين جاوابي قاغامين ياديندان چيخيب؟! يوخ! بو اصلن اولان ايش دئييل، او يقين بيله- بيله جاواب وئرمكدن بويون قاچيرير» دئدي.
خئيروللانين گؤزلري دولدو، اورهيي قوش كيمي چيرپينماغا باشلادي…
بير نئچه نفر آياغا قالخيب، سيغار يانديريب، چايخانادان بايـيرا چيخديلار. بيردن چايخانانين قاباغينداكي ايزديحام دنيز كيمي چالخالانيب، بير الي آغاجلي جاوان ائشييه توللاندي. او، سؤيوش وئره- وئره ايچري گيريب، خئيروللايا طرف يويوردو. عاشيق حوسئين جلد اونو قوجاقلايـيب، آغاجيني اليندن آلدي. جاوان اوغلان باشيني حوسئينين سينهسينه سؤيكهييب، هؤنكور- هؤنكور آغلاماغا باشلادي؛ هامي چاخناشدي. عابباس بالابانچي تئز خئيروللاني آرادان چيخارتدي. بيردن عاشيق حوسئين اوجا سسله سؤزه باشلادي:
– قارداشلار! قارداشلار! بير منه ايجازه وئرين. منيم عزيزلريم! بورا صنت مئيدانيدير، سؤزه سؤزله جاواب وئرمك لازيمدير. بير دايانين! اوّلن خئيروللا منيم اؤز بالام كيميدير، بوندان علاوه، او منيم نئچه ايل شاگيرديم اولوب. من قاراداغين بئله بير صنعتکار يئتيردييينه فخر ائديرم.
بير آن هاي- كوي سايخاشلاندي.
عاشيق حوسئين –منيم حئسابيما هامييا شيرين چاي وئرين- علاوه ائتدي. قهوهچي شميل ديزلريني قوجاقلايـيب، باشيني ديوارا سؤيكهميشدي…
***
بوتون دوكان- بازار باغلانميشدي. گئجهدن بير نئچه ساعات كئچسه ده، هله ده حتم كاروانساراسيندا بيرجه نفر بئله ياتماميشدي.
بوتون موسافيرلر خئيروللانين اوتاغينا توپلاشيب، اونون صنعتکارليغيندان، اونون شؤهرتينين بوتون تبريزه يايـيلماسيندان سؤز آچميشديلار…
خئيروللا ايسه چايخانادان چيخديقدان بري داغينيق فيكيرلرله سيغاري سيغارلا يانديرميشدي.
بيردن كاروانسارانين قاپيسي تاققا- تاق چاليندي. بير آندان عاشيق حوسئين الينده بير دولو دسمال قاپيني آچيب ايچري گيرنده، هامي بيرليكده آياغا قالخديلار. خئيروللا عاشيق حوسئينين اليني اؤپمك ايستهينده حوسئين اونا مانئع اولدو.
ايكي صنعتکار بير- بيريني باغرينا باسديلار.
3 پاسخ
عزیز و محترم، فرشباف معلم!بو درین دویغولی بویوک عاشیق لار حسین جوان و خیرالله حاقئندا قلمه آلدقیز مطلب، بال کیمی دیل اوستنده ارییب؛ کورالمیش اوریه ایسدی هاوادا سودان کانارا دوشموش بالیق کیمی،لاپ شیرین جوللاب لارداندا لذتلی یایلیر. بوردا اوزوز دئدیگنیز کیمی هنرین سارسئلیب اوچمیان بناسیندا انسنلیق بوی آتیب باش کنگره سینده شوکتلی هیکللر کیمی اوزونه لایق یئر توتوب. بو خیالدا جانلانان کونول سئویندرجی هیکل، تکجه کیچمیشده شرفلی اینسان لارین گوزل عمل و ایستکلریندن یوخ،ائله جه ده؛ سیزین ده نوع پرور خوش آمال لارنیزدان یوغورلانیب بوی آتیب. عوموروز آرزی لاروز اوزون و همیشه گونش له اوز به اوز اولسون!
آرزیلادیم , ای کاش من ده سنین بیر ساییلماز شاگیردین اولایدیم .
سالاملار سایقیلار عزیز اوستاد فرشباف؛
سیزین تعریف ینیزی چوخ ائشیتمیشدیم. دوغوردان دا او تعریف لره سیزی لاییق گؤردوم. ساغ اولون اوغورلار سیزه…