عاشیق حسین جاوان، صنعتکارلیقدان بویوک
حبیب فرشباف
سبدین اورتویونون قیراغیندان, الینی سبده اوزالتدی, یئنه بیر تویوغون قیچلاریندان برک- برک توتوب, چیغیردا- چیغیردا, سبددن بایـیرا چیخارتدی.
خئیروللا تویوق- خوروزلاری ساتدیقجا پوللاری بوینوندان آسدیغی کیسهیه دولدوروب, یئنه کوینهیینین دویمهلرینی باغلایـیردی.
بو دونه الینی سبده سالاندا, آناجدان باشقا, تویوق- خوروزودان قالانی یوخ ایدی. آناجی ساتماغا خئیروللانین اورهیی یول وئرمهییب, اونو ایکی دونه سبده قایتارمیشدی. ایندی ایستر- ایستهمز آناجی سبددن چیخاردیب, اونون ساپ- ساری ککیلینی دونه- دونه تومارلادی. سونرا اونو برک- برک باغرینا باسیب, بیر آن خیاله جومدو: «کاش کی, شاهصنمین سوزونه باخیب آناجی شهره گتیرمهیهیدیم, آنجاق ایش, ایشدن کئچیب, سبده آیـین- اویون دولدوراجاغام, تزهدن اونو کنده قایتارماق مومکون دئییل…»
بیردن بیر چیخیش یولو تاپمیش کیمی گوزلری سئوینجله بوروندو, – نئینهک آناجین پولونا شاهصنمه پالتار آلارام- دئیه, آناجی ایکی اللی یوخاری قالخیزدی.
بو آن شاهصنم آناجی گورهن کیمی, یئنه کالاغایینین اوجویلا گوز یاشلارینی سیلیب, اوزونو یانا چئویردی.
خئیروللا حیات یولداشی شاهصنمه ساری گئتمک ایستهینده اونون قولوندان توتموش موشتری آناجی زورلا اونون الیندن آلیب, اوچ تومن گوموش پول اووجونا قویوب نه زامان گوزدن ایتمیشدی.
خئیروللا بیردن اوزونه گلدی- بو پوللاری باشقا پوللارا قاریشماسین- دئیه, اونو بیر دسمالا دویونلهییب, قولتوق جیبینده برکیتدی. بوش سبدی دالینا آلاندا قارنی قورولدادی- تاری یاناسان, ناهار یئمهمیشم هله- دئییب, سبدی دالینا آتدی. آناجین مسلهسی اونو بیر آز کوورتسه ده, تویوق- خوروزو یاخشی پولا ساتدیغیندان, گون بازاریندان راضی چیخمیشدی.
٭٭٭
خئیروللا مئیدان آغزیندان حئیدر تکیهسینه طرف یولا دوشدو. گون چیخان طرفده توپا- توپا پایـیزین پامبیق بولودلارینی گورهنده, قاراداغی خاطیرلایـیب, وجده گلدی. هئچ بیلمهدی نه زامان آددیملاری قوربتی هاواسیلا قوشالاشدی… اونون ارسباردان اوچ گونلوک آیریلیغی, اوچ آی نظرینه گلیردی. صاباح الی دولو وطنه قایداجاغینی دوشونهنده کئفی یامان سازالدی… ایندی داها اوشاقلارا باشماق آلماغا دا پولو چاتـیشیردی. – یوخ هر شئیدن اوّل, بئش اون باتمان قند آلام گرهک- دئدی. کئچن قیش کلئیبردن قوناق گلنده, کندده بیر اووج قند تاپمادیغینی هله ده اونوتمامیشدی.
– یوکوم یامان آغیر اولاجاق- دئیه, فیکره گئتدی: «هله اوستا ماحموددان سازیمی دا آلام گرهک».
یوک سوزونه چاتاندا, بیردن آتی یادینا دوشدو…
– ائی دیل-ی قافیل! حئیوانی سحردن کاروانسارادا آج- سوسوز قویوب چیخمیشام- دئییب, آددیملارینین سورعتینه داها دا آرتـیردی…
هله قاری کورپوسونه چاتمامیشدی کی, چایـین کناریندا بیر توپا یئره اوتورموش آدام دیققتینی جلب ائتدی. ایرهلی گئدیب اییلیب یئره باخاندا یئرده یان- یانا دوزولموش اوچ واراق گوردو.
قارا خالچی- بیر قوی, بئش آپار- دئیه, قاراخالی هامییا نیشان وئردی. سونرا هر الینین اورتا و باش بارماغیلا واراقلاری چوخ سورعت و مهارت ایله بیر- بیرینین اوستونده آشیریب, یئنه سیرایلا یئره دوزدو.
بو آن کناردا دایانمیش بیر جاوان اوغلان قاباغا گلیب بیر گوموش بئشلیک یئره قویدو.
او ایشاره بارماغینی ساغ طرفدهکی واراغین اوستونه اوزالتدی. واراغی چئویریب, – آخ جان تاپدیم- دئییب, قاراخالی هامییا نیشان وئردی. سونرا ایییرمی بئش قیران قارا خالچیدان آلیب. سئوینه- سئوینه گئدیب, گوزدن ایتدی.
ایکینجی و اوچونجو نفرده ائله هامان سایاق بئش قویوب, ایییرمی بئش آپاراندا خئیروللا تاماهلاندی. تئز آپاریب سبدی دیوار دیبینه قویدو. کیسهدن بیر بئش قیرانلیق چیخاریب, قایـیدیب یئرده چومبهلدی.
او, قاراخالی بیر آن بئله گوزدن قویمایـیب, قاراخالچینین اللرینه دیققتله باخیردی. نهایت بارماغینی دوز گوردویو قاراخالا اوزالدیب, قاراخالچینین اوزونه باخدی.
قاراخالچی بوش واراغی اونا نیشان وئرسه ده, او هله ده واراغین خال اولمادیغینا اینانا بیلمیردی.
بئش قیران پولونو بو سادهلیکده ایتیرهنده خئیروللا بیر آز عصبیلشدی. او یئنه کیسهدن بیر بئشلیک چیخارتدی. بو دونه دیققتینی قات با قات آرتیریب, گوزلری واراقلارلا ساغا- سولا هرلنیردی. ایکینجی واراق دا خال اولمایاندا بیردن گیجگاهیندا بیر قیزیشما باشلادی…
بیر آزدان او داها هاردا اولدوغونو و نه ائتدییینی بوسبوتون اونوتموشدو…
آیاقلاری سانکی یئره یاپیشیب, گوودهسینین آغیرلیغیندان آیاغا قالخماغا ذرّهجه گوجو قالمامیشدی. اللری تیر-تیر اسیر، اورهیی گوپ- گوپ دویونوردو.
بوش کیسه بوینوندان آسلانیر, بوش دسماللا اوز- گوزونون ترینی سیلیردی…
بیردن- پاسبان گلدی- ائشیدهنده, ایلان وورموش کیمی یئریندن دیک داشلانیب, آیاغا قالخدی:
-سرکار منیم پوللاریمی- دئیه, اوز دوورهسینه فیرلانا- فیرلانا پاسبان آختاریردی. تبریز جولیکلری نه زامان بیر دونگهنین آرخاسیندا گوزدن ایتمیشدیرلر.
دیوار دیبینده قالان بوش سبد هر تیترهک آددیملا, اوندان اوزاقلاشیردی.
٭٭٭
آغ یئل، قلمه آغاجلارینین پردهلرینده، حزین بیر ماهنی سسلندیریب، گئجهنین سوکوتونو پوزوردو. هر یئر ظولمات قارانلیق ایدی. خئیروللا کاروانسارانین حیطینده باشینی اللرینین آراسینا آلیب, دیوار دیبینده اوتورموشدو. او گاهدان باشینی قالخیزیب گون چیخان طرفه باخسادا, سحرین آچیلماسیندان هئچ بیر اثر – علامت گوزه دیمیردی.
هاچاندان- هاچانا زورلا آیاغا قالخیب, یئنه یاتاغینا قایـیتدی.
بیر خیردا اوتاقدا بئش- اون موسافیر یان- یانا یاتـیب, خورولتو سسلری بیر- بیرینه قاریشمیشدی. او یئنه یاتاغینا اوزانیب گوزلرینی یومسا دا, باشینین آغریسیندان بیر آن یوخو گوزلرینه یول تاپا بیلمهدی. نهایت قالخیب حیطه قایـیتدی. آفتابادان بیر نئچه اوووج اوز- گوزونه سو ووروب, الینین یاشینی بویون- بوغازینا چکدی.
حتم کیشی سس- صدایا اوتاغینین قاپیسینی جیرلا- جیرلا آچیب, حیطه چیخدی. خئیروللانی گورهنده- باغیشلا عاشیق دئیهسن بو گئجه بیرهلر سنی قویمادی یاتاسان؟! – دئدی. کاروانساراچی اونو اوتاغینا دعوت ائتدی. حتم کیشی لامپانین پیلتهسینی قووزادی. اوجاقداکی قارا چایداندان بیر ایستیکان چای سوزدو.
خئیروللا چایـی ایچیب بیر سیغار ائشدی. سیغارا بیر نئچه نفس ووروب چایینی ایچدی. بیر آز اوزونه گلیب, سوزه باشلادی: – مشدی حتم! آللاهدان گیزلی دئییل سندن نه گیزلی, آخشام بازاردا پوللاریمی جیبیمدن چیخاریبلار- دئیهنده, حتم کیشی «- اشی! من ده دئییرم بس نییه یوخون آپارمیر! هئچ اورهیینی سیخما. سحر آچیلیر, گئت حاجعلیدن نه ایستهییرسنسه, آل آپار، پولونو کنددن گوندهرهرسن گلر. شوکور آللاها, آدلی- سانلی عاشیقسان, ایستهسن لاپ اوزوم ده گلیب ضامین اولارام» – دئدی.
خئیروللا- عمی سنی چوخ ساغ اول- دئییب, آیاغا قالخدی.
حتم کیشینین اورهک – دیرهیی خئیروللانی بیر آز توختاتدی. او تویلهیه گیرنده, کهر آتینین کیشنرتیسی اورهیینی اوخشادی.
٭ ٭ ٭
خئیروللا کؤهنه بازارا چاتاندا هله بیرجه ماغازا دا آچیلمامیشدی. او، خیالا دالمیش سفیل- سرگردان، تبریز خییاوانلارینی دولانماغا باشلادی.
گجیله، گولوستان باغینا گئتدی. ساعات قاباغینا چاتاندا بیردن -«خئیروللا»- سسی ائشیدجک، دیک یئرینده دایانیب، گئری دؤندو. ایکی نفر گوله- گوله اونا یاخینلاشیردی. خئیروللا اونلارین هئچ بیرینی تانیمادی. اونلاردان بیری: – ایه عابباس! دئییرم بو خئیروللادی، دئییرسن یوخ- دئیه، قوللارینی اونون بوینونا دولادی. اوز- گؤزونو اؤپنده بیردن خئیروللا عاشیق حوسئینی تانیدی. خئیروللا حوسئین جاوانی قوجاقلایـیب بیر آز کؤورهلدی.
عاشیق حوسئین –خوش گؤردوک عاشیق! ایه نییه بئله پوزغونسان، ناساز کی، دئییلسن؟- دئیهنده خئیروللا باشینی قالخیزیب –یوخ قاغا- دئیه جاواب وئردی.
عاشیق حوسئین زارافاتیانا –ایه! بلکه منیم شئعرلریمی اوخودوغونا خان- بی سنه دولاشیر؟- دئییب، هاوانی دییشمک ایستهدی.
خئیروللا باشینی توولایـیب آستادان پیچیلدادی – پولومو ایتیرمیشم قاغا. کنددن نئچه تویوق- جوجه گتیرمیشدیم، آیـین- اویون آلام آپارام، پوللارینی ایتیردیم- دئیهنده عاشیق حوسئین – جانین ساغ اولسون اده! بو گون- صاباح تویلار باشلایـیر، قم ائلهمه! – دئییب دؤنوب عابباس بالابانچییا گیزلی بیر گؤز ووردو. عابباس توتقون حالدا باشینی بولایاندا حوسئین جاوان فیکره گئتدی…
بیر آزدان خئیروللانین قولوندان توتوب، بیر آز کنارا چکیب، قولاغینا پیچیلدادی:
– نئجهدیر بو آخشام شمیل چایخاناسیندا بیر دئییشمه مئیدانی قوراق؟ حوسئین – سن منه قولاق آس!- دئییب، خئیروللانین ائعتیراضینا مانئع اولدو.
هله ناهار آذانی دئییلمهمیشدی، بوتون تبریزه یایـیلدی کی، «قاراداغدان بیر عاشیق گلیب، حوسئین جاوانلا دئییشمک ایستهییر!!»
خئیروللا سازینی عاشیق حوسئینین سازینین اوستونه ووراندا قهوهچی شمیل سیبیللرینین اوجونو ائشه- ائشه اونا یاخینلاشیب – اده! هانسی کنددن گلیبسن؟ هئچ بیلیرسن بو ساز کیمین سازیدیر؟!- سوروشموشدو. خئیروللا اؤزونو اوندا قویمایـیب، توختاق- توختاق – بلی، بیلیرم- دئیهنده، بوتون چایخانادا اولان آداملار ایستیکانی الیندن یئره قویوب، مات- مات اونا باخمیشدیلار.
٭ ٭ ٭
پایـیز گونشی قیزیل شفقلرینی عئینالی داغینین اتهییندن هله یـیغیب قورتارمامیشدی. خئیروللا تمیز پالتارلارینی گئییب، شوه کیمی ساچلارینی دؤنه- دؤنه دارایـیب نیظاما سالدی. او، تمیز اوز- گؤزونو، قاپ- قارا بیغلارینی حامامین آیناسیندا سئیر ائدیب، راضیلیق حیسـّیله یولا دوشدو…
چایخانانین قاباغینا توپلاشمیش آداملاردان هئچ کس اونو تانیمیردی. ایزدیحامی یارا- یارا ایچری کئچدی. عاشیقلاردان بیر نئچهسی خئیروللانی تانییـیب اونو باشقالارینا تانیتدیردیلار. خئیروللا قالینین اوستونده سیرایلا دوزولموش بوتون عاشیقلارلا ال وئریب گؤروشدو. اونا قالینین اوستونده یئر وئردیلر.
خئیروللا آغیر باخیشلارین آلتیندا تیترهک اللریله تازا سازینی کؤکلهییب قورتاردی. او تاوار سازینین یاخشی چیخدیغیندان دؤنه- دؤنه اوستا ماحموددان راضیلیق ائتمیشدی. خئیروللا هله چایـینی ایچیب قورتارمامیشدی. بیردن ائشیکدهکیلرین چپیک سسیندن هامی بیرلیکده آیاغا قالخدیلار.
عاشیق حوسئین گورولتولو آلقیشلار ایچینده چایخانایا وارید اولدو. او – ایلهشین- دئیه، آغساققاللارا باش ایدی. سونرا عاشیق خئیروللایا یاخینلاشیب –خوش گلدین- دئییب اونا گوله- گوله بیر گؤز ده ووردو. سازینین زیل- بمینی کؤکلهییب حاضیرلاشدی. ایکی عاشیق چایخانانین ایکی باشیندا اوز- اوزه دایاندیلار.
عاشیق حوسئین سازینا بیر تک میضراب ووراندا بوتون سسلر کسیلدی، داها کیمسهدن بیر جینقیر دا چیخمایـیردی.
عاشیق حوسئین اوزونو عاشیق خئیروللایا توتوب –قوناق قارداش! بویور باشلا!- دئیهنده، خئیروللا یوخاری باشدا اوتورموش عاشیقلارا باش اییب –اوستادلارین ایجازهسیله- دئیه، میضرابی سیملره توخوندوردو.
خئیروللانین اللری اسیر، اورهیی چیرپینیردی. عاشیق حوسئین-ین مهربان باخیشی اونا توختاق وئریردی. خئیروللا دیوانی هاواسینی چالا- چالا سؤزه باشلادی:
مندن سالام اولسون حوسئین جاوانا،
یایـیلیب شؤهرتی میله، موغانا،
عزیز اوستاد! نئچه سورغوم وار سانا،
جاواب بویور، ائل سسینی دینلهسین.
او نهدیر کی، سیلینمزدیر قاراسی؟
او نهدیر کی، هئچ تاپیلماز چاراسی؟
نه قدهردیر یئرله گؤیون آراسی؟
لزگی احمد بو دفتری یازار هئی؟..
خئیروللانین ملاحتلی سسینی دینلهییب، باخیشلار گئتبهگئت اونا مهربانلاشدی. او، سؤزونو قورتاران کیمی ائحتیراملا عاشیق حوسئینه باش اییب، چکیلیب کناردا دایاندی. عاشیق حوسئین سازینی باغرینا باسیب، میضرابینین ریتمی ایله چایخانانین مئیدانینی ووقارلا دولانماغا باشلادی. او گاهدان سازینی چالا- چالا چایخانانین آستاناسینا چیخاندا، بایـیرا توپلاشمیش پرستیشکارلارینین مهربان باخیشلاریلا آلقیشلانیردی. نهایت گلیب آشاغی باشدا عاشیقلارین اؤنونده دایاندی. اونون هر میضرابیلا بوتون باشلار ساغا- سولا هرلنیردی.
بیردن- بیره، ایلدیریم چاخان کیمی چایخانانین فضاسی جینگیلدهدی. بو آن تاخچالارا دوزولموش ایستیکانلار لرزهیه دوشوب بیر- بیرینه توخوندولار. اونون سسی گؤی مچیدین کونبزیندن آشیب، تبریزین خییاوانلارینا یایـیلدی…
او اورهکدیر بیلینمزدیر یاراسی،
او اؤلومدور هئچ تاپیلماز چاراسی،
دوخسان مین ایل یئرله گؤیون آراسی،
خسته قاسیم بو دفتری پوزار هئی…
عاشیق حوسئین سؤزونو قورتاران کیمی گوموش پول چایخانانین اورتاسینا قویولموش سینییه یاغیش کیمی یاغماغا باشلادی.
بو آن شمیل بیر اوووج اوزهرلییی اوچ دؤنه عاشیق حوسئینین باشینا دولاندیریب، توولامانین اودونا آتدی. فیت سسیله گورولتولو آلقیشلار چایخانانی تیترهدیردی. سسلر کسیلمک بیلمیردی، نهایت عاشیق حوسئینین الینین ایشارهسیله سسلر کسیلدی. خئیروللا ایکینجی و اوچونجو قیفیلبندینی ده اوخویوب، عاشیق حوسئیندن جاوابینی آلدی. سونرا نؤوبت حوسئین جاوانا چاتدی…
دئییشمه اوچ ساعاتدان آرتیق داوام ائتدی، هر ایکی عاشیق بیر- بیرینین سورغو- سوآلینا لاییقینجه جاواب وئردیلر. سؤز گلیب سون مقامینا چاتمیشدی. قهوهچی شمیل یاواش- یاواش تداروک فیکرینده ایدی…
هر زامان عاشیق حوسئینین دئییشمهسیندن سونرا، شمیل اؤز حئسابینا بوتون موشتریلره شیرین چای پایلاردی. ایندی ده ایستیکانلاری یویوب، الینده قورولایـیب، سینییه دوزوردو. شمیل ایشلهدییی حالدا دا، بیر آن بئله گؤزونو عاشیق حوسئیندن آیـیرا بیلمیردی. خئیروللا سون قیفیلبندینی بئله باشلادی:
بیر حیکمت گؤرموشم خیالیم چاشیب،
هوش باشیمدان گئدیب, دیلیم دولاشیب.
شاهین قوللوغوندا بیر قول ایلهشیب
بدن بیردیر، ال- آیاغی یئددیدیر؟.
خئیروللا سؤزونو قورتاران کیمی یئنه باش اییب کنارا چکیلدی. عاشیق حوسئین سازینی چالا- چالا مئیدانی بیر دؤوره گزیب، گلیب دایاندی. او، قیفیلبنده جاواب وئرمهییب، بیر آزدان دوباره مئیدانی دولانماغا باشلادی. بو ایش قئیر-ی عادی بیر حرکت اولسا دا، هئچ کسین دیققتینی اؤزونه جلب ائتمهدی؛ اوچونجو دؤورو ده قورتاریب سؤزه باشلامادی. یاواش- یاواش باخیشلاردا بیر نییارانلیق یاراندی. بیردن قهوهچینین الیندن بیر ایستیکان یئره دوشوب، چیلیک- چیلیک اولدو…
خئیروللا باشینی آشاغی سالیب، خیالا دالمیشدی:
«بلکه قیفیلبندین جاوابی قاغامین یادیندان چیخیب؟! یوخ! بو اصلن اولان ایش دئییل، او یقین بیله- بیله جاواب وئرمکدن بویون قاچیریر» دئدی.
خئیروللانین گؤزلری دولدو، اورهیی قوش کیمی چیرپینماغا باشلادی…
بیر نئچه نفر آیاغا قالخیب، سیغار یاندیریب، چایخانادان بایـیرا چیخدیلار. بیردن چایخانانین قاباغینداکی ایزدیحام دنیز کیمی چالخالانیب، بیر الی آغاجلی جاوان ائشییه توللاندی. او، سؤیوش وئره- وئره ایچری گیریب، خئیروللایا طرف یویوردو. عاشیق حوسئین جلد اونو قوجاقلایـیب، آغاجینی الیندن آلدی. جاوان اوغلان باشینی حوسئینین سینهسینه سؤیکهییب، هؤنکور- هؤنکور آغلاماغا باشلادی؛ هامی چاخناشدی. عابباس بالابانچی تئز خئیروللانی آرادان چیخارتدی. بیردن عاشیق حوسئین اوجا سسله سؤزه باشلادی:
– قارداشلار! قارداشلار! بیر منه ایجازه وئرین. منیم عزیزلریم! بورا صنت مئیدانیدیر، سؤزه سؤزله جاواب وئرمک لازیمدیر. بیر دایانین! اوّلن خئیروللا منیم اؤز بالام کیمیدیر، بوندان علاوه، او منیم نئچه ایل شاگیردیم اولوب. من قاراداغین بئله بیر صنعتکار یئتیردییینه فخر ائدیرم.
بیر آن های- کوی سایخاشلاندی.
عاشیق حوسئین –منیم حئسابیما هامییا شیرین چای وئرین- علاوه ائتدی. قهوهچی شمیل دیزلرینی قوجاقلایـیب، باشینی دیوارا سؤیکهمیشدی…
***
بوتون دوکان- بازار باغلانمیشدی. گئجهدن بیر نئچه ساعات کئچسه ده، هله ده حتم کاروانساراسیندا بیرجه نفر بئله یاتمامیشدی.
بوتون موسافیرلر خئیروللانین اوتاغینا توپلاشیب، اونون صنعتکارلیغیندان، اونون شؤهرتینین بوتون تبریزه یایـیلماسیندان سؤز آچمیشدیلار…
خئیروللا ایسه چایخانادان چیخدیقدان بری داغینیق فیکیرلرله سیغاری سیغارلا یاندیرمیشدی.
بیردن کاروانسارانین قاپیسی تاققا- تاق چالیندی. بیر آندان عاشیق حوسئین الینده بیر دولو دسمال قاپینی آچیب ایچری گیرنده، هامی بیرلیکده آیاغا قالخدیلار. خئیروللا عاشیق حوسئینین الینی اؤپمک ایستهینده حوسئین اونا مانئع اولدو.
ایکی صنعتکار بیر- بیرینی باغرینا باسدیلار.
3 پاسخ
عزیز و محترم، فرشباف معلم!بو درین دویغولی بویوک عاشیق لار حسین جوان و خیرالله حاقئندا قلمه آلدقیز مطلب، بال کیمی دیل اوستنده ارییب؛ کورالمیش اوریه ایسدی هاوادا سودان کانارا دوشموش بالیق کیمی،لاپ شیرین جوللاب لارداندا لذتلی یایلیر. بوردا اوزوز دئدیگنیز کیمی هنرین سارسئلیب اوچمیان بناسیندا انسنلیق بوی آتیب باش کنگره سینده شوکتلی هیکللر کیمی اوزونه لایق یئر توتوب. بو خیالدا جانلانان کونول سئویندرجی هیکل، تکجه کیچمیشده شرفلی اینسان لارین گوزل عمل و ایستکلریندن یوخ،ائله جه ده؛ سیزین ده نوع پرور خوش آمال لارنیزدان یوغورلانیب بوی آتیب. عوموروز آرزی لاروز اوزون و همیشه گونش له اوز به اوز اولسون!
آرزیلادیم , ای کاش من ده سنین بیر ساییلماز شاگیردین اولایدیم .
سالاملار سایقیلار عزیز اوستاد فرشباف؛
سیزین تعریف ینیزی چوخ ائشیتمیشدیم. دوغوردان دا او تعریف لره سیزی لاییق گؤردوم. ساغ اولون اوغورلار سیزه…