قارقا دوزو
رقیه کبیری
هتل قاپیسی کیمی طنطنه‌لی دئییلدی. ائو قاپیسی کیمی ایدی. ایچری کئچدییمده من ده همسفرلریم کیمی اوستو اؤرتولو حیطین گؤزل‌لییینه حئیران قالدیم. قولونو قاندال کیمی ارینین قولتوغونا سالمیش مارالین اوووووف دئدییینه هامی اونا ساری باخدی. منه ائله گلدی کی مارالین اری اوُودور، مارال ایسه اوُوچو.
مارال اوف دییه- دییه دیواردان تاغا دوغرو آشیرما آشان گول- چیچک‌لره ساری قاچدی. اری قوزو کیمی اونون آرخاسیجا سوروندو. مارال قفسده اوخویان بیر جوت عشق قوشونون قاباغیندا دایانیب قوشلار کیمی جوه‌جولده‌دی. مارالین سسینه آیری قفسلرده‌کی قوشلار دا اونونلا سس سسه وئردیلر.
منیم کیمی تک باشینا سفر ائله‌ین پروین گوله- گوله دئدی:
«سمرقند دئمه، بهشت دئه! دوغوردان بورا بهشتین کوپیه‌سیدی. البته بو شرط‌نن کی توپال تئیمورون آدی سانی اولمازدی. آدی بئله احوالیمی پوزور.»
مارالین اری چیین‌لرینی یوخاری آتیب، دئدی: «بیر دفه دئنه بیزده حور- غیلمانین کپیه‌سی‌ییک داااا»
مارال دوداغینی بوزوب، ارینین قولونو برک- برک سیخدی. مهتابین أری قاهقاهایلا دئدی: «آغا، بولوسن کی من معامیله اهلی‌یم. حاضیرام حوری‌لریمی ده، غیلمانلاریمی دا باغ زاغانین اوزوم شیره‌سی ایله معامیله ائله‌ییم. بونا دییرلر پایا پای معامیله.»
مهتاب ایسه ارینین قولاغینا نسه پیچیلدادی. ائله او آن ارینین گولمه‌یی خیپ کسیلدی.
تک باشینا سفر ائله‌دییمه گؤره، گروهون آیری خانیملارینین ذهنینی قاریشدیرماییم دییه، سفرین بیرینجی گونوندن چالیشیرام قیراقدان تاماشا ائله‌ییم. جوفت‌لرین میزلرینین باشیندا اوتورمورام، اؤزومو دانیشیقلارا قاتمیرام. آمما بو سفر ایکی همسفریمیزین ماتاح سؤزلرینه دؤزه بیلمه‌دیم. بو ایکی همسفر سمرقنددن آلدیغیم ذووقو پوزماقدایدیلار. ایستر- ایسته‌مز بیر آن اؤنجه مئیداندا گؤردویوموز تئیمورون قاراقاباق قیافه‌سی یادیما دوشدو. من ده بو ایکی همسفریمیزین شیتلنمه‌لرینه، ادا- اطوارلارینا تئیمور کیمی قاشلاریمی ییغدیم. توپال تئیمور بئله شیت سؤزلری ائشیتسه ایدی یقین دستور وئرردی بو ایکیسینین ده آغزینا قارقا دوزو تپسینلر. اوتاغیمیزا ساری گئتمه‌میش اوجا سس ایله دئدیم:
«گؤره‌سن سمرقندین بو کیچیک بهشتینده حور- غیلماندان، باغ زاغانین اوزوم شیره‌سیندن علاوه قارقا دوزو دا تاپیلار؟»
منیم سؤزومه هامیسی هویوخ قالدی.
«قارقا دوزو؟»
«او ندی؟»
«ههههن، قارقا دوزی! تصفیه اولمامیش قره دوز داااا»
«اولمویا توپال تئیمورنان دوز- چؤره‌یی تازالییاجاییق؟!»
بهشت ایله باغ زاغان اوزوم‌لرینین شیره‌سینین خیالی ائله عاغیللارینی آپارمیشدی کی قارقا دوزوزونون نه اولدوغونو بئله مندن سوروشمادیلار. اؤزلری اؤلچوب، اؤزلری بیچدیلر.
داماقدان دوشموش آداملار کیمی اورتاق اوتاغیمیزین آچارینی پروینین الیندن آلیب، پیلله‌لردن یوخاری قالخدیم. ذاتا سوروشسایدیلار دا، قصدیم یوخ ایدی اولارا دئییم کی قارقا دوزو تبریزین عطارلارینین توکانلارینداکی لاپ بئله گوجلو مسهل‌دی.
پیلله‌لری یوخاری قالخاراق اؤز- اؤزومه دئدیم: «سیز بهشتین حور- غیلمانی اولساز، یقین من ده بهشتین یائسه‌سی‌یم داااا»
اتاغیمیزین قاپیسینا یئتیشنده فیکرلشیردیم کی، گؤره‌سن دوغوردان دا بهشت ده یائسه وارمی؟ آچاری قیفیل یئرینه سالیب آچاندا دئییردیم بس بو قاپی دا بهشتین یاتاق اتاغینین کپیه‌سینه آچیلاجاق. آمما آغ ملفه‌لرین اوزه‌رینده بئژ رنگلی سربازی پتو ایله آنکارد اولموش بیر جوت یاتاق گؤردویومده باشا دوشدوم کی بهشت یالنیز ائشیکده اولار، ایچری ده یوخ. بو اوتاغین قاپیسی بهشتین مریضخاناسینین کپیه‌سینه آچیلمیشدی.
پنجره‌دن تئیمورو گؤرونجه بئل چانتام ایله کامئرامی یاتاغین قیراغینداکی میز اوسته قویوب، پنجره‌نین اؤنونده دایاندیم. تئیمور تاشکندین بؤیوک مئیدانیندا شاهه قالخمیش بیر آت اوسته ایدی. استقلالدان سونرا، جماعات لنین‌ین هئیکلینی میئداندان قالدیریب، تئیمورو اونون یئرینه قویموشدولار. آمما سمرقند ده تئیمور باشیندا تاج، اللرینی مرصع کارلیق چلییک‌ین اوستونه قویموش اؤزونه گووه‌نن بیر امیر کیمی سمرقندین اورتاسینداکی مئیداندا تخت اوسته ایلشمیش، قاراقاباق قیافه‌سی ایله منه باخیردی. هئچ ائله بیل یئددی قرن اونون اؤلوموندن کئچمیر. اونو گؤرندن بری دئییرم بس بو کیشی‌نین کؤلگه‌سی منیم کؤلگه‌می بوراخمیر. بلکه ده گؤزلمه‌دییم بیر آن قیلجی قالدیریب، کؤلگه‌می ویراجاقمیش.
پروین آیاغینی ایچری قویماقدا اوتاغین ساده‌لییندن هویوخدی. اومودو کسیلمیش‌لر کیمی دئدی:
«نه ائله‌سی، نه ده بئله‌سی! حیط بهشت، بورا دا ائله بیل بختور کاسیبین اوتاغیدی!»
«بختوریق دا آیاغیمیز سمرقنده چاتیب!» دئدیم.
پروین ده اشیالارینی یاتاغینین اوستونه بوراخیب، پنجره‌یه یاخینلاشدی. تئیمورو بارماغی ایله گؤرسه‌دیب دئدی: «بو خونریز توپالی گؤرنده سمرقند عئیشیم زاییل اولور. گؤره‌سن بو توپالین تندیسینی مئیدانین اورتاسیندا اکمه‌سه‌دیلر اولمازدی؟!»
قصدیم یوخ ایدی پروین ایله بحث- جدل ائله‌ییم. اونسوز دا پروین تئیمور ایله قانلی پیچاق ایدی. اونون شخصیتی‌نین بیر وجهینی تانییردی. نه بولوم! بلکه ده تئیمور اونون یئددینجی آرخاسینین آرخاسینی اؤلدورموشدو منیم خبریم یوخ ایدی.
تئیمورو میئداندا تخت اوسته بوراخیب، داش کیمی دوشدوم یاتاغین اوستونه. گئنه پروینین بوغازینین پیچی بوشالیب، دیلی آچیلمیشدی. بیر باشا تئیمورون کسدییی باشلاردان، باشلاردان تیکدییی میناره‌لردن، تؤکدویو قانلاردان دئییردی. ائله نام- نیشان ایله ساواشلاردان، اؤلوملرین ساییسیندان دانیشیردی کی، بیر آن نظریمه گلدی پروین ساواشلاردا تؤکولن قانلاری پئیمانه ایله اؤلچوب.
پروین ایینه‌یه دوشموش گرامافونا دؤنموشدو. تئیمورون نه کی وارینی بیربیرینه قاریشدیرمیشدی. پنجره‌دن تئیمورون تندیسینه باخیب، دئدیم: «کاش کی آدامین قولاغینین قاپیسی اولاردی.»
نظریمه گلدی تندیس منیم سؤزومه گؤلومسه‌‌ییب، یئریندن قالخدی. پروینین سسی گئت-گئده اوزاقلاشیردی. تئیمور مئیداندا اوتوردوغو تختدن قوپوب، یاتاغیما ساری گلنده پروینین دیلی قیفیللانمیش، سسی کسیلمیشدی. بلکه ده تئیمور اونون بوغازینی باسیب، سسینی کسمیشدی. پرویندن نیگران قالدیم ایسته‌دیم یئریمدن قالخیب، اونون نه حالدا اولدوغونو، دیری یا اؤلو اولدوغونو یوخلاییم. آمما تئیمورون آیاغی دقتیمی چکدی. چلیک‌سیز دیم- دیک، ابهت‌لی بیر امیر کیمی یئرییردی. هئچ ده توپال دئیلدی.گؤزوم اونون آیاغیندا دئدیم: «تاریخده سیزه…»
مجال وئرمه‌دی سؤزومو قورتاریم.
«توپال تئیمور دئیرمیشلر هن؟!»
«هن» دییه بیلمه‌دیم. قورخدوم «هن» سؤزویله باشیمی بادا وئریم. مات مات اوزونه باخدیم. گئنه اوزومه گولومسه‌دی. بیر آن یادیما دوشدو دونیانین بیر چوخ یئرینی فتح ائله‌ین، باشلاردان میناره تیکن، دونیانین هنرمندلرینی بارگاهینا دعوت ائدن تئیمورون حضوروندا یاتاقدا یاتمیشام. ایسته‌دیم یئریمدن قالخیم، تئیمور الینی چیینیمه قویدو. الی داش کیمی آغیر و سویوق ایدی. اؤز یانیمدا دئدیم: «گؤره‌سن تندیسینین الی دی، یوخسا اؤز الی؟»
نم ندن گؤیلوم ایسته دی او اؤز ایستی الینی چیینیمه قویسون،چیینیمدن گؤتوروب، ساچیمی تومارلاسین. دییه‌سن ذهنیمدن کئچه‌نی اوخودو. سویوق الی ایله ساچیمی تومارلامادی. شنلینین آلتیندان بیر آلبوم چیخاریب، یاتاغیمین قیراغیندا اوتوردو. دوداغیندا تبسم، آلبومو واراقلاییب، شکیللری منه گؤستریرکن، دانیشماغا باشلادی.
«دقت ایله بو مینیاتورلارا باخ، بو کاشی‌کارلیقلارا… تئیموری‌لرین دؤوره‌سینین هنرینی بو آلبومدا ییغیب، توپلامیشام.»
الینی بیر شکیلین اوستونه قویدو. دالان کیمی بیر یئر ایدی. دالانین هر ایکی تایی فیروزه رنگینده کاشیکارلیق اولان بینالاردان عیبارت ایدی.
«باخ! بوراسی اورتا آسیانین میرواریسیدی. آدی شاه زنده دی.»
دئدیم: «یانی سیز؟»
دئدی: «من امیر تئیمورام، شاه دئیلم. شاه زنده‌نین آدی قثم بن عباس دی. باشینی کسندن سونرا، کسیلمیش باشینی قولتوغونا ویریب، بیر قویو ایچینده غئیب اولدو.»
دئدیم: «عوام آداملاری سرییه بیلرسیز، منی یوخ. بو ناغیل دا، سیز شوش شهریندن گتیردییز دانیال پیغمبرین سومویونون اوزانماسینین ناغیلینا بنزه‌دی.»
الینی آلبومدان چکیب، انگیمدن توتوب، گؤزونو گؤزومه تیکدی. گؤیلوم ایسته‌دی او گوجلو قوللاری ایله منی باغیرینا باسیب اؤپسون. ایستیردیم گؤروم باشلاردان میناره دوزلدن، اوسته‌لیک معمارلیق و مینیاتور هنرینی قورویان ضدّیت‌لی آدام منی اؤپسه نه حیسیم اولار؟! آمما اونون غضب‌لی باخیشیندان قورخدوم. هاندایدی باشیمی بادا وئریم. ایللر ایدی سمرقندی گؤرمک آرزوسوندایدیم. ایندی کی آیاغیم سمرقنده چاتمیشدی، دؤرد اولدوزلو بیر هتلده تئیمورون غضبینه گلمک آبتالجا بیر حادیثه ایدی.
«هاردان گلیبسن؟ نه کاره سن کی بئله آغزیندان یئکه سؤز دانیشیسان؟»
آغزیمین سویو قوروموشدو. دیلیم توتار- توتماز دئدیم: «تبریزدن گلمیشم. یازیچی‌یام.»
الینی أنگیمدن چکیب، غضبب‌لی باخیشی ده‌ییشیلدی. گوله گوله دئدی: «دئه داااا، اونا گؤره بئله دیلی اوزونسان داااا.»
اوره‌ییم یئرینه گلدی. دئمک باشیم یئرینده قالاجاقمیش.
«سنین کیمی دیلی اوزون بیر یازیچی‌نین یئری بوشدی منیم بارگاهیمدا. من سئوگیلی‌لریمی بی‌بی‌خانیما تاپشیرارام. او هر ایشین یول- یؤندمینی سنه اؤرگه‌در»، دئدی.
اونون سؤزونه اوره‌ییم قیریلدی. تئیموردان التفات ایله محبت گؤزله‌دییمه دئیلدی، اونون بارگاهیندا باشقا قادینلارا تای بیر محبوس کیمی قالاجاغیما گؤره جانیمی هؤوشنه باسدی. یاخچی بولورم امیر تئیمورا یوخ دییه‌نین باشی بادا گئدیب.
«وارلیغیم، اوغلانلاریم تبریزده، تبریزه دؤنمه‌لیم، بیر ده کی من یائسه‌یم»، دئدیم.
بیر آز توموخوب، منیم هؤوشنه‌لی سیر- صیفتیمه باخیب دئدی: «آلمانین کالی مور اولار، یئتیشمیشی دیش آلتیندا شاققیلدایار، فصیلی کئچمیش آلمانی دادماسان یاخچیدی. قورخما. تبریزه دؤنه بیلرسن. آمما همیشه بئله دیلی اوزون قال!»
جیبیندن بیر بالاجا کیسه چیخاردیب، یاتاغین اوستونه قویدو. نظریمه گلدی قدیم شاهلارین رسمینی یئرینه گتیریب، قیزیل کیسه‌سی‌دیر، منه تؤحفه وئریر. سوروشدوم: «بو کیسه ده نمنه وار؟»
دئدی: «قارقا دوزو؛ نه واخت گؤردون همسفرلرین سارساخلاییر، من امر ائله‌ییرم بیر چیمدیک قارقا دوزوندان تپ آغیزلارینا، قوی سارساخلاماق یئرینه آیاق یولونا یول دویسونلر.»
آغزیمی آچدیم سوروشوم: «بهشتین یائسه‌لرینه ده کار کسر یا فقط آدامی آیاق یولونا…»
سؤزوم آغزیمدا قالدی. توپال تیمور قوش کیمی یاتاغیمین کناریندان اوچوب یوخ اولموشدو. گؤزومو آچاندا پروین قولومدان توتموش، منی دبردیردی.
«نه خبریندی؟ بئله ده درین یاتماق اولار!»
قالخیب اوتورورام. پتونو آلت- اوست ائله‌ییرم. پروین دئییر: «باشیوا هاوا گلیب، پتونو نییه آلت- اوست ائلیرسن؟»
«قارقا دوزو کیسه‌سینی آختاریرام» دئییرم. پروین مات- مات اوزومه باخیر. من ایسه یوخوم کال قالیب. گئنه یاتماغیم گلیر. گؤیلوم ایسته‌ییر گئنه تئیمور ایله دانیشیم. تئیمور مئیدانین اورتاسیندا تخت اوسته ایله‌شیب، قاراقاباق باخیشی ایله پنجره‌دن منه باخیر.
تیر- ۱۳۹۶
