(دونیا تئاتر گونو موناسیبتیله «میرزه‌باغیر حاجی‌زاده»نین خاطیره‌سینه تقدیم اولونور)
آجلیقدان قورساغیم دارالیب. یئمه‌یه بیر شئی تاپیم دئیه پاساژدا سوله‌نیرم.۱ آیاقلاریم دالیمجا سورونور. خورشید مئیخاناسینین پیلله‌سینده ایلشمیش کورمیررحیم گؤرمز گؤزویله منی گودن کیمی‌دیر.
اوشاقلیق یولداشیم نوکامین توکانینا دؤر- بئش آددیم قالمیش تورپاق اوزرینده ساریمتیل بیر آچارا گؤزوم ساتاشیر: «گؤره‌سن هانسی خانباجی‌نین یَخدَنی‌‌نین۲ آچاری‌دی؟ یقین ایندی ائوینده شیطانین قویروغونو دویونله‌ییب،۳ آچارین تاپیلماغینی گؤزله‌ییر.»
ندنسه بیردن بیره اوشاقلیق چاغیمدا آنامین یخدنیندن اوغورلادیغیم قند پارچالاری یادیما دوشور. اووجومو قند ایله دولدوروب، تودابانا کوچه‌یه قاچیب، قند پارچالارینی خیرپاخیرپ چئینه‌یردیم. او قندلرین دادی باشقا بیر شئی ایدی. تبریز قفه‌لرینده یالنیز حاجی‌حبیب‌قفه‌چی‌نین قندلری آنامین یخدنینده‌کی قندلرین دادینی وئریر. قورساغیمین دارالدیغی گونلرین بیرینده قفه‌ده اوتوروب، دالبادال قندی آغزیما آتیب، خیرپاخیرپ چئینه‌یرکن، حاجی‌حبیب‌ین ترسه باخیشینی گؤرونجه قیزاریب- بوزاریرکن آنامین یخدنیندن اوغورلادیغیم قندین دادینی وئریر، دئدیم. او ایسه بیر اووج قند گتیریب، قندانی دولدوروب، دئدی: «نوش‌جانین اولسون حاجی‌مامان، نه قدر گؤیلون چکیر خیرپاخیرپ ائله! او گونلرین دادی آغزیندا قالدیغینا گؤره سن چوخ خوشبخت آدامسان، من آنامی ایتیرندن بری او گونلرین دادینی دا ایتیرمیشم، یادینی دا.»
کیمی اوزوقیرمیزی‌لیقلا، کیمی ایسه لطف- کرامت گؤستره‌رک باشقاسینی شرم قویوسونا سالار. منجه شرم قویوسو یوسف‌ین قارداشلاری اونو آتدیغی قویودان داها دا دریندیر، یوسف پیغمبری قویودان چیخاردیب، عرشه میندیرسه‌لرده، فرش‌دن ده، عرشدن ده کاسیب اولان من عؤمور بویو شرم قویوسوندان چیخماغا اوزوم اولماز.
حبیب‌قفه‌چی‌نین سؤزو منی شرم قویوسونون دیبینه سوخوب، کیچیک دیلخوشلوغومو الیمدن آلدی. او گوندن بری آیاغیمی قفه‌یه قویان کیمی حبیب‌ین قندان دولو قندی میز اوزرینه قویماغینا باخمایاراق، قندانا ال اوزاتماق عاریما گلر، دوغوردان دا آتالاریمیز دئمیشکن، عار ایگیدین بلاسی‌دی. قفه‌ده اوتوروب، آجی چایی قندسیز ایچرکن حاجی‌حبیب صبا رادیوسونو قولاغینا دایاییب، قولاق آسا-آسا گیزلیجه منی ایزله‌یر. صبا رادیوسو آلمان استحصالی اولدوغو اوچون حبیب‌ین ایکینجی قیبله‌سی، هیتلر ایسه حبیب‌ین ایکینجی آللاهی‌دیر. منسه دیلخوشلوق اوچون آرا- سیرا اویدوردوغوم سؤزلری صبا رادیوسونون دیلیندن حاجی‌یا ناغیل ائلرم، او ایسه هر گون سحر چاغی قفه‌نین اؤنونده دایانیب، آلمان جبهه‌لری حاقیندا ائشیتدیغی خوش خبرلری دوست-تانیش ایله پایلاشار. گونلرین بیرینده صبا رادیوسونون غلبه خبرلری یالاندیر دئدییمده حاجی‌حبیب دئدی: «آلمان رادیوسو یالان دانیشماز.»
دئدیم: «حاجی، رادیو آدام دئییل‌کی یالان دانیشا بیلسین، ظفر حاقیندا یالان دانیشانلار رادیونو اداره ائدن گوبلز ایله هیتلرین آداملاری‌دی!»
حاجی حبیب عاغیللی دلی‌یه باخان کیمی بیر نئچه ثانیه گؤزومه زیلله‌نیب، سونرا بیردن بیره منیم اوزریمه چیمخیردی: «کیشی سن کیمسن کی هیتلره یالانچی دئییرسن؟ مه‌یر بیلمیرسن هیتلر آریا نژادیندادی، ایرانلی‌دی، اؤزوده کیرمان‌لی‌دی. ساوادسیزین بیری ساوادسیز! هله منه تیفلیسده تحصیل آلدیغینی پئش چکیر، سن نئجه تیفلیسده تحصیل آلیبسان کی بیلمیرسن گرمانیا یانی کیرمان!!!»
گوله-گوله دئدیم: «حاجی، تیفلیسده تحصیل آلاندا منه دئییبلرگرمانیا بتهوون آدلی بیر بسته‌کارین بسته‌له‌دییی موسیقی‌نین آدی‌دی.»
«بتهوون ده هارانین ایتی-قوردو دی؟» حاجی دئدی.
بتهوون‌ین آلمانیالی بیر بسته‌کار اولدوغونو دئیینجه حاجی‌حبیب نیشخند ایله آرتیردی: «سنین او تیفلیس ساوادیوا بیر باغ سوُزو دا وئرمزلر، سنین هله خبرین یوخدور هیتلر ظفر چالاندان سونرا بِرلنی عئینی کیرمان خریطه‌سی کیمی تیکه‌جک. واللاهی او بسته‌کار بئله گرمانیانین هارا اولدوغونو سندن یاخشی بیلیر. حئیف تیفلیسده حرام ائله‌دییین د‌ده‌وین پوللارینا، سنین بیر بسته‌کارجان بئله هوش-باشین یوخدو!»
بیلمیرم حبیب‌قفه‌چی آنامین یخدنیندن اوغورلادیغیم قندلرین ماجراسینی ائشیدندن بری قندانین دولو قالدیغینا گؤره سئوینر یوخسا آغزیمین اوشاقلیق دادینی مندن چالیب، منی ده اؤز گونونه سالدیغی اوچون اؤیونور!۴
اؤزلویومده قوی شیطانین قویروغو دویونلو قالسین دئییب، آچاری آیاقلاییب، کئچیرم. نوکامین توکانینا بیر آددیم قالمیش پیتی اییسی هوشومو باشیمدان آلیر. آیاق ساخلاییرام. قورساغیمی آلدادیب، اونو پیتی اییی‌سی‌له دویوروم دئیه، دریندن نفس آلیب، پیتی اییسینی هاوادان قاپیرام، آنجاق منیم آج قورساغیم پیتی اییسی‌ایله آلدانان بیر قورساق دئییل. بیردن بیره عاغلیما بیر فیکیر چاتیر. آرخاما دؤنوب، آیاقلاییب، اوزریندن کئچدیییم آچارا باخیرام. آج قورساغیمین دویونو او آچار ایله آچیلا بیلر دئیه در حال گئری دؤنوب، آچاری تورپاق ایچیندن گؤتورورم. آچارین توز-تورپاغینی شالواریملا سیلیرکن، نوکامین توکانینا گیریب، آچاری گؤستریب، اونون مشتری‌لریندن بیریسی‌نین اولوب- اولمادیغینی سوروشورسام نوکام یوزه‌یوز منی سوفرا باشیندا ایلشدیریب، پیتی‌یه قوناق ائده‌جک دئیه عاغلیمدان کئچیر. کورمیررحیم اوتوردوغو یئردن منه زیلله‌نیب. اونو سایمادان نوکامین توکانینا ساری گئدیب، قاپینی آچیرام. ایچری کئچمه‌میش گئری دؤنوب بیر داها کورمیررحیمه باخیرام. او ایسه یئنه ده گؤرمز گؤزلریله منی گودن کیمی‌دیر. نوکام آرخاسی قاپییا ایلشیب، یئمه‌یه مشغول اولدوغو اوچون قاپینین آچیلدیغینی باشا دوشمور. ایره‌لی گئدیب، گئتمه‌مکده ایکی‌هاوالی قالیرام. بیر آن یئنه حبیب‌قفه‌چی‌نین قندان دولدورماسی ایله گیزلیجه منی ایزلمه‌سی یادیما دوشور. بیر آددیم ایره‌لی آتیرسام یئنه ده شرم قویوسونا دوشه‌بیلرم دئیه، درحال آددیمیمی گئری آتیب، اؤزلویومده دئییرم: «اولان بیر دفه بال یئییب، بلایا قالدین، ائله ائلمه بیر اؤونه پیتی اوچون اوشاقلیق یولداشیوین حؤرمتینی ده الدن وئره‌سن، پیتی‌نی عاغلیندان چیخارت، سور گئت داش‌ماغالارا، بلکه اوردا آند-قسم‌له الیندن توتوب ناهارا قوناق ائده‌جک بیرینه راست گلدین.»
آچاری اووجومدا سیخیرکن، یولوما دوام ائدیرم. دیلیم آجییا چالیر سانکی دالاغیم دیلیمین اوزرینده پارتلاییب. پاساژدان چیخیب، پهلوی خیابانینا آیاق قویدوغوم آن باش منیم، باش حمید دیوانین.۵ حمید دیوان شیطان شاپالاغی۶ کیمی جیپ ماشینی‌نین‌کاپوتونا دایانیب، قولچوماق آجانلاری ایسه بیری ساغیندا، بیری سولوندا دوروب. بیر آن حمید دیوانین اؤنونه آتیلیب، «پورسوق»۷ دئییب، اونو دیسکیندیرمه‌ییم گلیر، آنجاق عسگر‌قیزیل‌دیشین قورشاغیندان آسلانمیش دست‌بندی گؤرونجه دیوار دیبنه سوزولوب، پهلوی خیابانینا دؤنمک ایسته‌دییمده حمیددیوانین سسینی ائشیدیرم.
«حاجی‌زاده وایستد!»
اؤزلومده میزیلدانیرام: «اولان جد-آبادین وایستد، بوینویوغون آجانلارین وا ایستد، حاجی‌زاده سنین باشیوا نه داش سالیب، وایستد؟!»
هر هانسی بیر قاچاق یولوم اولمادیغینی باشا دوشوب، دیوار دیبینده آیاق ساخلاییرام. او ایسه بیغلارینی بوروب، منه ساری گلیر. آددیم آتیرکن سانکی پیوه۸ بوشقاسی‌دیر چالخالانیر. بیر آددیم منه قالمیش دئییر: «حاجی‌زاده تفتیش بدنی اولورن، حسین وکیل صورتجلسه یازیرن!»
عسگرقیزیل‌دیش اییلیب، حمیددیوانین قولاغینا بیر شئ‌لر پیچیلداییر. حمیددیوانین یاناقلاری پؤرتوشوب، آجانین اوستونه چیمخیریر: «نه دئییرن تفتیش‌ین یاخشیلیغی یوخ؟ یک‌کلام، دئدیم حاجی‌زاده تفتیش بدنی اولورن!»
عسگر قیزیل‌دیش جیب‌لریمی آختاریرکن حسین‌وکیله اوز توتور: «یاز بیر قطعه بورون دسمالی!»
قطعه سؤزونو ائله ایچدن دئییر سانکی جیبیمدن بیر قطعه یوزلوک خالچا چیخاردیب. حسین‌وکیل ایسه الینده‌کی دفترین اورتاسیندان ایکی برگ کاغاذ جیریب، آراسینا کپیه برگه‌سی قویاندان سونرا اونون دئدیکلرینی یازیر، منسه بویلانیب اونون نه‌لر یازدیغینا باخیرام.
«بویون دسمالی یوخ، بورون دسمالی!» دئییرم.
عسگرقیزیل‌دیش آرتیریر: «اوچ گیله اوشنو ویژه، یاریم جعبه حب سینا.»
حسین‌وکیل اونون دئدیکلرینی دوغرو-درست سندلشدیرسین دئیه گؤزومو کاغذدان آییرمیرام، قورخورام بو سندلرله یئنیدن منه پاپیش تیکسینلر. یولدان کئچن‌لرین بیر نئچه‌سی بیزی دؤره‌له‌ییر. کورمیررحیم تؤوشه- یه‌تؤوشه‌یه یولدان یئتیشیب، حسین‌وکیلین یازدیغی کاغاذا زیلله‌نیر. عسگرقیزیل‌دیش ایسه دونن آخشام حاجی‌حبیب‌ین قفه‌سینده اوشنو کاغذی‌نین اوزرینده یازدیغیم هادارن-پادارانی زیقّیلتیلا اوخویور: «ویلون ویلونم کرد، وارد زندونم کرد، حالا که میری به غربت، آسیاوش کن بد مروت!»
حسین‌وکیل دئییر: «ائحمال-ائحمال اوخو یازا بیلم!»
عسگرقیزیل‌دیش پاپروز کاغاذینی حمیددیوانا ساری اوزالدیب، آرتیریر: «قوربان باش تاپماق اولمور، دئیه‌سن رمز دیلینده یازیلیب، خط ده حاجی‌زاده‌نین اؤز خطی‌دی، من اونون دستخطینی تانیییرام.»
حسین‌وکیل یئنه اونون دئدیکلرینی قلمه آلیر. حمیددیوان ایسه کاغاذی آلیب، اؤزو اوخویور: «ویلون؟ ویولون؟ وارد تهرونم کرد دیگر چه صیغه‌ای است؟»
«قوربان من صیغه-میغه‌دن باشیم چیخماز، دونن آخشام قفه‌ده عاغلیما گلن هاداران-پاراندی، کاغاذیم اولمادیغینا گؤره اوشنو کاغاذیندا جیزماقارالادیم. حاجی‌حبیب قفه‌چی ده شاهید ایدی، اینانمیرسان گئت حاجی‌دان سوروش، قلمی ده اوندان آلدیم.»
عسگر قیزیل‌دیش یئنه ده یازیلارین رمز اولدوغونو وورغولاییر. تله‌یه دوشموش سیچان کیمی اونلارین قارشیسیندا دایاندیغیم اوچون اؤزومدن آجیغیم توتور. اؤفکه‌مدن اووجومو سیخیرام. یئردن تاپدیغیم آچارین اوجو الیمین ایچینه باتیر. اووجوما آچیب، زوققولدایان یئرینه باخاندان سونرا یئنه یومورام.
حمیددیوان اوشنو ویژه کاغاذینی گؤزومون قاباغیندا یئلله‌دیرکن دئییر: «سن دؤولت ایله مزاح ائله‌رن، دادگاه دا جوابینی وئره‌رن!»
«قوربان نه مزاحی؟ من کیم، دؤولت کیم؟ منیم دؤولت‌نن نه ایشیم وار؟ من دونن داریخقانلیقدان او کاغاذی جیزماقارالامیشام.»
«دئه گؤروم سن ایندی نه ایش گؤره‌رن؟»
«قوربان من چؤره‌ییمی دللالیق‌نان قازانارام.»
«بیر یوللوق دئنه وطن دلاللیغی ائله‌رن دا.»
«قوربان، خدمتیزه عرض ائله‌ییم آچمیشام ری‌ده گئنیش بیر ماغازا، چوخ اوجوز قیمته هر شئی ساتیرام، آی آلان مملکت ری ساتیرام دئیین آدامین آدی میرزه‌علی‌اکبر صابیردی، منیم آدیم ایسه میرزه‌باغیر حاجی‌زاده‌دی، اوسته‌لیک منیم رحمت‌لیک دده‌مدن بیر عقیق اوزوک میراث قالیب، ال-آیاقسیزلیقدان نئچه ایلدی اونو ساتانمیرام، وطنی هاردا ساتاجاغام، کیمه ساتاجاغام؟»
حسین‌وکیل سؤزومون آراسینا گیریر: «قوربان، ائله‌بیل اووجونون ایچینده بیر آیری رمز ده گیزله‌دیب.»
حمیددیوان اووجومون آچماغینی امر ائدیر. اووموجو آچیب، آچاری حسین‌وکیله ساری توللاییرکن دئییرم: «بونو دا یاپیشدیر او بورون دسمالی‌نین یانینا.»
حسین‌دن اؤنجه کورمیررحیم اییلیب آچاری یئردن گؤتورور: «قوربان من خورشید قاباغیندا اوتورموشدوم خوروز کیمی تورپاغی ائشه‌له‌ییب بو آچاری چیخارتدیغینی اؤز گؤزومله گؤردوم.»
«کفن سویان بس دئییلدی، قازیق قازان دا یولدان یئتیشدی!» دئییب، کورمیررحیمین اوزرینه یوگوردورم: «اولان دئه گؤروم سن او کور گؤزونله منیم تورپاق ائشلمه‌ییمی نئجه گؤردون؟»
عسگرقیزیل‌دیش آچاری اونون الیندن آلیب، اویان-بویانینا باخیرکن آچارین هانسی قاپییا عایید اولدوغونو سوروشور.
«رحمت‌لیک آنامین قند یخدنی‌نین آچاری‌دیر، یخدنی ده آنامین مئیتی ایله بیرلیکده گؤموبلر.»
حمیددیوان نظمیه‌نین تامینات اداره‌سینه آپاریلماغیمی امر ائدیر. گؤزله‌ییرم عسگرقیزیل‌دیش قورشاغینداکی دست‌بندی چیخاردیب، الیمی الینه دست‌بند‌له‌سین. ندنسه منی دستبندلمه‌میش جیپه میندیریب، اؤزلریله نظمیه‌یه آپاریرلار.
آیاغیمی تامینات اداره‌سینه قویدوغوم آندان بری سسیمی باشیما آتیرام: «آی عدالت، آی قانون، آی مجلس، آی بیرلشمیش ملیّت‌لر، گلین گؤرون من دوز یولومدا گئدیرکن بونلار نییه منی توتوقلادیرلار؟ آی عدالت، هارداسان، گل گؤر بونلار منیم کیمی یازیق آدامنان نه آلاجاقلاری وار؟»
سسیم اؤز باشیما دوشسه ده دورمادان باغیریب، چاغیریرام. قورساغیم بئله باغیرتی سسیمدن آجلیغینی اونودوب.
هاندان هانا عسگرقیزیل‌دیش منی حبس ائله‌دیکلری اتاقدان چیخاریب، نظیمه رئییسی‌نین اوتاغینا آپاریر.
«حاجی‌زاده، اوشنو پاکاتی اوزرینده یازدیغین یازیلارین رمز اولوب- اولمادیغینی اثبات ائدینجه بیر نفر سنه ضامین اولمالیدی، آنجاق تبریزدن کنارا گئده‌نمزسن.»
درحال دئییرم: «حسن قره‌بیغا دئیین گلسین منه ضامین اولسون!»
عسگرقیزیل دیش دئییر: «قوربان حسن قره‌بیغ ضامین اولانماز، اوندان دا گزارش وار، نئچه گون قاباق خورشید مئیخاناسیندا دئییب روسلار گلیر. اونون اؤزونه ضامین لازیمدی.»
ایکی آیاغیمی بیر باشماغا تَپیرم: «منیم اوندان سورا آیری آدامیم یوخدی، دئیین او گلسین، ایندی کی اوندان دا گزارش وار او منه ضامین اولسون من ده اونا.»
نظمیه رئیسی بیراز دوروخوب سونرا باشینین اشاره‌سی ایله اتاقدان چیخاریلماغیمی امر ائدیر.
حسن‌قره‌بیغ گلینجه منی یئنه حبس ائتدیکلری اتاقدان چیخاردیب، بیزی بیرلیکده نظمیه‌رئیسی‌نین اتاغینا آپاریرلار. رئیس قاشلارینی ییغیب دئییر: «حسن گئنه نه ایش‌لر چئویریسن؟ ائشیتمیشم خورشید‌ده دئییبسن روسلار گلیر.»
حسن دئییر: «قوربان هله من ده دئییرم بس نه اولوب. هانی او تلفون؟»
نظمیه رئیسی تعجوب ایله دئییر: «تلفونلا نه ایشین وار؟»
«قوربان، ایسته‌ییرم تلفون ائله‌ییم روسلارا دئییم گلمه‌سینلر!»
نظمیه رئیسی گؤزونو یومور، آغزینی آچیر: «کؤپح اوشاغی، قورومساقلار، بورا ماتی مئیخاناسیدی‌می منیم‌له باش-باشا قویورسوز؟»
عسگرقیزیل‌دیش بیزی رئیس‌ین اتاغیندان چیخاردیب، حسنی ده منیم‌له بیرلیکده دوستاقلاییر. باشیما گلن‌لری حسن‌قره‌بیغا ناغیل ائله‌ییرکن دوستاغین قاپیسی آچیلیب، یئنیدن بیزی نظیمه رئیسی‌نین اتاغینا قایتاریرلار. آنجاق رئیس اتاقدا دئییل. عسگر قیزیل‌دیش ایسه ضمانت کاغاذلارینی میز اوزرینه قویور. چیلتیک چالیب، اویناماغیم گلیر، سانکی ننه‌م قند یخدنی‌نین آچارینی اووجوما قویوب.
بارماغیمیزی ضمانت کاغاذینا باسدیقدان همن سونرا، استکانی استکانا چالان کیمی حسن‌له من استامپ ایله قارالانمیش بارماقلاریمیزی بیربیرینه چالیریق، عسگرین آغزی بیزه آخیب، کؤپک دیش‌لری آغزیندا پاریلداییر…
خرداد ۱۴۰۲
بو حیکایه «قیریشمال» آدلی حیکایه توپلوسو فایلی‌مین حیکایه‌لریندن بیریسی‌دیر. «قیریشمال» اثرینین بوتون حیکایه‌لرینی سعید منیری‌نین یازدیغی «میرزا باقر حاجی‌زاده» آدلی کتابی‌نین روایت‌لری اساسیندا یازمیشام. بو حیکایه توپلوسو هله‌لیک چاپ اولماییب.
- سولنمک: فارسجا، پرسه‌زدن آنلامیندادیر.
- یاخدان: تبریز دئییمی، یَخدَن. اوزرینه دری چکیلمیش آغاج قوطو، صاندیقچا، موجورو
- بعضی خرافه‌پرست قادینلار ایتمیش اشیا تاپیلسین دئیه چادیرانین بیر اوجونو دویونله‌ییب، ائوی آختارامیشلار.
- اؤیونمک: اؤزونو تعریف‌لمک، لووغالانماق، فخر ائتمک
- امیر‌دیوان، عمید دیوان (خالق اونو حمید دیوان خطاب ائدرمیش)
- طعنه ایله قیسا بوی و کؤک آداما دئیرلر
- پورسوق: ایته بنزه‌ر بیر نوع حیوان. فارسجا گورکن. دئییلنلره گؤره تبریز خالقی قارانلیقدا امیر دیوانین یولو اوسته گیزله‌نیب، پورسوق دئیرک اونا دولاشارمیشلار.
- پیوه: آبجو
یک پاسخ
سلام ، خانیم کبیری . اقای ناصر منظوری حاجی زاده حاقیندا بیر کیتا ب یازیب ” ایونوم اویونوم ” ادیندا لطفا بو کیتاب ا گوره نظرینیزی بویورون