یاواش یاواش گؤزلریم آچیلدی. ایکی گول بوتاسی قاباغیمدایدیلار. یئل اسدیکجک گوللر تَرپه شیردیلر…
من داغین باشیندان هئللندیم. به نییه بو ساعاتا کیمین دوستلاریم منی تاپماییبلار؟ دؤنوب هئللندیـییم داغا ساری باخدیم. دوستلاریمدان هئچ خبر اَتر یوخ ایدی. ایسته‌دیم یئریمدن قالخام آما آیاغیمین آغریسیندان قیشقیردیم. هله شَلَم چیـیینمده ایدی. شله می آچیب، ایچیندن یئمک گؤتورودوم آما آغزیم آچیلمادی. اؤزومو آخارسویون قیراغینا یئتیریب باشلادیم ایمکله‌مه‌یه. هر بیر آز قاباغا گئتدیـییمده، ائله بیل آیاغیما قیییق سوخوردولار. یاواش یاواش هئی دن گئدیب باشیمی یئره قویدوم. بیری دئدی: «باشینی قالخیز.»
باشیمی قالخیزیب گؤرودوم بیر قارا چوخا گئیَن آدام باشیمین اوستونده دوروب. دئدیم: « سن کیمسن؟»
دئدی: « قاراچوخا! »
دئدیم: « هانسی قارا چوخا؟»
دئدی: « ناغیللاریندا یازدیغین قاراچوخا!»
دئدیم: « ائله همان قاراچوخا؟»
دئدی: « یوخ، من سنین قاراچوخانام. هَره‌نین اؤزونه گؤره بیر قاراچوخاسی وار. بئله من سنه دئییم انسانلارین سایؽسؽ قدر قارا چۇخا وار.»
دئدیم: « آما نییه وارلیلارین قارا چوخاسی پالچیغا باتماییب؟ بیر ده کی او نه بویدا باتلاقدی کی میلیونلار انسانین قارا چوخاسی اوردا باتیب قالیب؟»
گولوب دئدی: « قارا چوخا ناغیلینی دئییرسن؟ او ناغیل دئییر کی بختین گتیرسه آما عقلین اولماسا، حتی اگر قارا چوخان پالچیقدان چیخسا دا، یازیقلیقدا قالاجاقسان.»
دئدیم: « منه دئمه کی او ناغیل نه دئمک ایسته-ییر. او ناغیلی هره بیر جوره باشا دوشور. بو دئدیگین سنین اؤز گؤروشون دور. هله دئ گؤروم، مگر عقلین آزلیغی یا چوخلوغو انسانین اؤز الینده دیر؟ ائله بیرینین عقلی آز اولسا، حؤکمن بدبخت اولمالی دیر؟ بیر ده کی، آشوویتس-ده اولان یازیق دوستاقلارین عقلی یوخ ایدی؟»
بیر آز ساققالینی سیغاللاییب دئدی: « هردن قارا چوخا قویوب گئدیر.»
دئدیم: « بیر شئی دَییر دیندیغینا؟»
دئدی: « حتما دَییر دا»
دئدیم: « من نئیله میشم کی منی آتیبسان؟»
دئدی: « من سنی آتمامیشام. گؤرورسن کی یانیندایام.»
دئدیم: « اگرسه آتمامیسان به نییه بو کؤکده‌یَم. هله منی آتسایدین گؤر باشیما نه اویون آچیلاجاق ایدی.»
دئدی: « دوغروسونو ایسته‌سن سنی آتمیشدیم. آما نم-نییه سنه داریخدیم.»
دئدیم: « آی ائوی تیکیلن منیم هاراما داریخدین آخی؟»
دئدی: « بیلمیرم. بلکه ده ناغیللارینا داریخدیم.»
دئدیم: « به او هئروشیمادا اؤلن یازیقلارا داریخمادین؟»
دئدی: « بلکه ده بونلار، انسانلارین بعضیسی-نین پیسلیگینه گؤره دیر.»
دئدیم: « یانی بختین اؤزونده پیسلیگ یوخدور؟ من بیلن بختین یاخشی پیسه داخلی یوخدور. واردیر؟ همان دئدیگین ناغیلدا کیشینین یاخشی یا پیس اولماسیندان دانیشیلمیر. تکجه ایرادی اودور کی عقلی آزدیر. »
دئدی: « بخت دئدیگین شانس دیر. شانس دا هئچ نه-دن آسیلی دئییل.»
دئدیم: « یانی بخته‌وَر اولماغین یاخشیلیغا هئچ داخلی یوخدور؟»
دئدی: « من بیلن یوخ.»
دئدیم : « اوندا شیطانین شیطان اولماسی پیسلسییندن آسیلی دئییل ده بختیندن دیر، یوخ؟ »
گئنه ده بیر آز ساققالینی سیغاللاییب دئدی: « من بیلن یوخ.»
دئدیم : « آخی بابام جان بو پارادوکس اولدو کی! منه قطعی جواب وئر. دئدین کی بخته‌ور اولماغین یاخشیلیغا یوخسا پیسلسییه داخلی یوخدور، بورا کیمین دوزدور؟»
دئدی: « هه دوزدور.»
دئدیم : « بیر یاندان دا شیطانین پیسلیگی وار، دوزدور؟ اوندا شیطان اولوب غضبه گلمه-یی بخت سیزلیییندن دئییل ده بس نه‌ییندن دیر آخی؟»
دئدی: « آخی شیطان سؤزه باخماییب!»
دئدیم : « سن شیطانین یئرینده اولسایدین آدمه سجده قیلاردین؟»
دئدی : « هل البت، تاری کیشینین اؤزو ائله بخت دیر دا. شیطان اؤز بختینه تپیگ آتیب.»
دئدیم : « ائله ایسه دئمک اولماز کی دونیانین ان بخته-ور وارلیغی تاری کیشی دیر؟»
دئدی: « سنین بو سؤزلرله نه ایشین وار. سن اؤز سؤزونو دانیش. تاری کیشی ایله نه ایشین وار.»
دئدیم : « یاخشی قبول. ایندی دئنن گؤروم، تکجه تاری کیشی دیر کی انسانی بخته-ور یوخسا بخت-سیز ائلر، دوزدور؟»
دئدی: « هل البت.»
دئدیم : « بس بو اورتادا، سن نه چی سن؟»
دئدی: « من ائله اوّلدن وارام.»
دئدیم : « یانی یارانیشدان دا قاباق وار ایدین؟»
دئدی: « هئچ اولماسا انسانین خیالیندا!»
دئدیم : « دئدین هر انسانین اؤزونه گؤره بیر قارا چوخاسی وار. یانی سیز تکثیر اولورسوز؟»
دئدی: « دقیقا. بیر تک سلول-لو آمیب کیمین تکثیر اولموشوق.»
دئدیم : « اوندا انسانین هاردا دوغولماسینین شانسی سیزین الیزده دئییل.»
دئدی: « ایللردیر قارا چوخایام آما بئله بیر سؤزو سوروشان اولماییب مندن. بو سؤزلری هاراندان چیخاردیرسان؟»
دئدیم : « بلکه ده بئله بیر سؤزو سوروشماق شانسی هئچ کیمده اولماییبدیر. اوندا من ایلکین سوروشانام. من سنی خفله میشم، سن ده خفلنمیسن. دئمک قارا چوخا دا خفله-نه بیلیر!»
دئدی: « دوزونو ایسته‌سن، انسانلار خفله‌نن کیمی یوخ؟»
دئدیم: « اوندا یقین بیل کی اگر بو سؤزو دئسم کی سیزین ده انسانلار کیمین قارا چوخانیز وار، اوندا ائله انسانلار کیمین خفله‌نه جکسن! چون اگر فیرنگده بیرینین قارا چوخاسی اولسان اونون بخته‌ور ائله‌مه‌یی راحات اولاجاق آما بوردا قارا چوخا اولوب بیرینی بخته‌ور ائله مک چوخ چتین ایشدیر. یا سنین کیمی بیر قارا چوخانین دا بیر قارا چوخاسی وار یا دا قاراچوخالارین دا آراسیندا آیری سئچگیلیک وار.»
دئدی: « بیر ایش ده وار. بوردا بیرین آتیب گئتمک راحاتدی. آتیب گئدندن سورا دا ایشین قالانی بئکارچیلیغا چیخیر.»
دئدیم: « بونون اؤزو ده آیری سئچگیلیک دیر دا.»
دئدی: « ائله بو سورولاری سوروشورسوز کی یازیق قارا چوخاز مال کیمین پالچیغا باتیب قالیر!»
دئدیم: « بو دا بیر تهر آیری سئچگیلیک دیر دا. هله دئنن گؤروم، شیطان بیرینی آزدیراندا سیز نئیله‌ییرسیز؟ شیطانین قاباغینی کسمه‌یه چالیشیرسیز؟ یوخسا دَوه گؤردون قیغینی گؤرمه‌دین؟»
دئدی: « شیطان پیس اولار سنه نئیلر منه نئیلر، هرنه ائله سه آدام اؤزو ائیلر.»
دئدیم: « اوندا انسان اوغلونون هرنه باشینا گلسه اؤزوندن آسیلی دیر یوخ؟ اوندا دئ گؤروم، بیری فاغیر فاغیر یول گئدیر، نه بیرینین پیشیگینه پیش دئییر نه ده بیرینین تویوغونا کیش دئییر. بیردن گؤیدن بیر شاخلو دوشور یا ایلدیریم شاخیب ده‌ییر اونون باشینا. اوندا دا گناهلی او آدامین اؤزو دور؟»
حیرصیندن پول کیمین اولوب دئدی: « منی دلی ائله-دین. غریب بارا قویدوم گلدیم سنله دیل آغیز ائله‌مه‌یه!»
دئدیم: « آخی ائله سنین ایشین منه کؤمک ائله‌مک دیر دای. یوخسا آیری بیر ایشین ده وار؟»
دئدی: « منیم ایشیم سنه قالماییب. اؤزومه داخلی وار.»
دئدیم: « آما من بیلن قدر سنین ایشینین بیر باشی منه باغلی دیر، یوخ؟»
دئدی: « منیم ایشیم ائله سن سن!»
دئدیم: « اگر منیم قاراچوخام اولسان اوندا گرک منه گؤره هرنه‌یی بیله‌سن!»
دئدی: « هه، ائله دیر».
دئدیم: « اوندا دئی گؤروم، من هانسی ایشی او بیری ایشلردن چوخ گؤرورم؟»
بیر آز دونوخوب دئدی: «هامیدان چوخ دانیشیرسان.»
دئدیم: « یوخ. مندن داها چوخ دانیشانلاردا وار.»
دئدی: « یاواش یاواش قاریشدیریرام!»
دئدیم: « بیر ایپ اوجو وئریم. داها دوغروسو ایکی ایشی واردیر کی اوبیری ایشلردن داها آرتیق گؤرورم.»
دیشلرینی قیرچیلدادیب قیرچیلدادیب، بیردن توپانچا چیخاردیب توتدو اوزومه: « ایکیسینی ده دئیه جکسن»
دئدیم: « وورمایان کیشی دئییل».
توپانچاسینی آشاغی سالیب دئدی: «حیف، تئز الیمه دوشسهایدین ساچینی یولوب قویاردیم قاباغینا، سن ده هرنه-یی منه دئیردین»
دئدیم: « ائله بو؟ بیلسَیدیم ائله اولده اؤزوم گلردیم یانینا. آما سن منیم الیمه دوشسَیدن بیلیرسن نئیلردیم؟»
دئدی: «نئیلردین؟»
دئدیم: «ال قولونو باغلاییب آتاردیم پیشیکلریمین قاباغینا. اولار سنی یئیردیلر، سن ده اؤلردین»
دئدی: « دای بسدیر. بئینیم چارتلاردی او ایکی ایشی اؤزون دئنن. »
دئدیم: « پول وئر دئییم.»
بیردن اوستومه آتلانیب، بوغازیمدان یاپیشدی. منی بوغوردو. اَلیمی قالخیزینجا دایاندی. دئدیم: « بئله قارا چوخاسی اولان دوشمنی نئیلیر!»
گؤزومو آچدیغیمدا آخارسویون سسینی ائشیتدیم. گورولتوسو چوخالمیشدی. گئنه باشلادیم ایمکله‌مه‌یه. بیردن خورخور سسی گلدی. یئریمده دونوب قالدیم. خورخور سسی منه یاخینلاشدی. بوینومون کؤکوندن باخیب گؤردوم بیر آیی گلیر منه ساری. باشیمی یئره قویوب گؤزلریمی یومدوم. دوروب قاچماغا اینجاریم یوخ ایدی. آیی یاخینلاشیب باشلادی منی ایگله-مه-یه. تهراندا اولان زمانیم یادیما دوشدو. عسگر اولان زمانیمی دئییرم. قارداشیملا بیرلیکده قصر میدانیندان سوووشوردوق. قارداشیم دئدی: «بوندان سونرا دای آتامیزین اوستونده حساب ائله-یه-بیلمهریک. اونون داها بیزه اساس بیر کؤمهیی اولمایاجاق». او جار اؤزومو یالنیز گؤروب، چیگنیمده آغیر بیر یوکو حس ائتدیم. داها قارداشیملا دئییب گوله بیلمه‌دیم. دؤنوب یان یؤرهمه باخینجا، گؤزوم توکانلارا دوشدو. یاندیران بیر حسرته توش گلدیم. دئدیم: « کاش او توکانلارین بیری منیم اولایدی!» یاواش یاواش خورولداماق سسی کسیلدی. باشیمی قالخیزدیم. آیی گئتمیشدی..
آرخاسی اوسته دؤنوب گؤیه باخدیم. نه قدر اولدوز وار ایمیش گؤیده. گوزلریم پارلادی. بیردن گؤردوم قارداشیم یانیمدادی. دئدی: « سنی سیلیب پوزدوم یاشاییشیمدان».
دئدیم: « یاشاییشیمی بیر کوپن کیمی وئریبلر الیمه. من او کوپنی اود ووروب یاندیرمیشام. ایندی دئ گؤروم سن کیمین کوپئنین پوزورسان؟»
اوجار آتام یادیما دوشدو. اونون هئچ بیر دوستو یوخ ایدی. اون دؤرد یاشیمدا ایکن بیرینجی رومانیمی یانینا آپاردیغیمدا منیم سئوینجیمی گؤروب دئدی:
«انسانین آیدینلیغی بو دونیایا بیر چاره قیلا بیلمه-دی. گوجلولر، آیدینلارین سؤزوندن فایدالانیب یالنیز اؤز گوجلرینی چوخالتماغا چالیشدیلار. یادیندان چیخماسین کی چوخ بیلن چوخ چکر. چوخ بیلسن هئچ کیمله دانیشا بیلمه‌یه‌جکسن. بو جماعت فقط پوللولارا حؤرمت ائدیرلر، یوخسا صاباح دئیه -سن من یازیچییام یا شاعیرم فیلان، اوندا سنین هنده وَرین یاواش یاواش بوشالار. یادیندا قالسین چوخ بیلن تک قالار.»
بیردن چوخ مؤمین اولان دوستوم گؤزومون قاباغینا گلدی. دئدی: « آله – آ توکل ائله»
دئدیم: « من هل البت آله – آ توکل ائلیرم آما بیلیرسن نه وار. ائله بیلیرم بوگونکو دونیادا تاری کیشی دن بو قالیب کی تکجه وار».
شیخ فضل گلمیشدی مشروطه-چی-لرین ایچینه. دئدی: « درس اوخوماق آزاد دیر. اوغلان اوشاغی اولسون قیز اوشاغی اولسون، گرک درس اوخویالار.»
من آز قالدیم بوینوز چیخاردام. دئدی: «هر کیم بیریله دالاشیب یوخسا مال ملک داعواسی اولسا داها بیزیم یانیمیزا گلمه سین. گئتسیسن مشروطه یاراتدیغی محکه-مه-یه. محکمه مستقل اولمالی و بیرینه باغلی اولمامالی دیر.»
اویاندان بورخئسی گؤردوم. گولوب دئدی: « خاورمیانه نین تاریخی دوّار دیر».
بیر ده گؤردوم بلانشو قیشقیریر: « سن دانیشما! قوی ایچینده کی فاجعهلر دانیشسینلار. حتی سکوت ایلا!»
اوندان سونرا گؤردوم کی خیام بیر قدح گؤتوروب. منه باخیب دئدی: « اوخودوق لارینی و بیلدیکلرینی حیاتا اوزلَشدیر. اوزامان دوغرو و یانلیشی آییرا بیلرسین.»
دئدیم: « آی عمر خیام قارداش بونو احمد کایا دئییب.»
دئدی: « فرقی یوخدور او دا بیزدن دیر.»
بیردن شهرین مفتیسی یاخینلاشدی. آخی یاز فصل ایدی. هر حالدا او دا چیخمیشدی یازلانا، یوخسا دا یازی بهانه ائله‌ییب چیخمیشدی چؤله کی گؤره کیم چاخیر ایچیر. خیامی گؤرن کیمی ائششه-یین آغزینی دؤندردی خیاما ساری. باخیب گؤردوم عمر خیام قدحینی چمنلرین آراسیندا گیزلتدی. اؤز اؤزومه دئدیم بو قاضی منی گؤرسه خورتدان بیلیب، منیم قتلیمه فرمان وئرر. آخی او دونیا دان گلن لر تزه دن اؤلومه محکوم اولورلار. قاچدیم آما چوخ اوزاقلاشا بیلمهدیم. ائله اونلارا یاخین بیر یئرده گیزلندیم. مفتی خیاما یاخین اولان بیر یئرده ائششک دن دوشوب خیاما سلام وئردی. خیام دا اونو چوخ خوش قارشیلادی. مفتی خیامین یانیندا اوتوروب باشلادی خیاملا دانیشماغا. اوندان عالمین وارلیغی حقینده سوروشدو. خیام دا باشلادی بطلمیوسدان بئله ارسطو و افلاطوندان دانیشماغا. بیر ده گؤردوم مفتی نین ائششه-یی باشینی قالخیزیب منه باخیر. چوخ ال ائلهدیم کی قاباغا گئتمه سین آما ائششک کی ائششک. اولمادی، اوتلایا اوتلایا گئدیب قدحه یئتیشدی. ائششک اؤزونسن، یانی بئله دولانیرسان کی بیلمیرسن او قدحین ایچینده نه وار. منیم خالام دا الان بیلیر اونون ایچینده نه وار ایمیش. یاخشی، من گؤزلریمی یومورام آی ائششک، سن ده ائله دولان کی ائله-بیلسین لر او قدحده سو وار. ائله بیل بو ائششک له منیم کی توتمایاجاق. دئین یوخدورکی سن ائششک سن یوخسا ام آی سیکس مامورو؟ ایستیرسن خیامی اله-وئرهسن. دده نه لعنت اولسون آی ائششک ائششک. منه شینه-ییب اَییلدی قدحه کی یانی سو ایچیرم. سنین رژیستورونا لعنت. آخی بیر آکتور اولاراق اؤز نقشینی داها دوزگون اوینایا بیلمیرسن؟ باخین، آغیزی قدحه دیمه-میش پوفولهییب قیراغا چکیلدی. تووو سنین ذاتینا ساتقین ائششک. بیج مفتی-نین الینه یاخشی ماهنا وئریب یازیق خیامی حیثیتدن سالدین. بویورون، نه دئمیشم، اؤلن گونومو بیلمیرم. مفتی بو ایشی گؤرن کیمین دئدی: « خیام او نمنه ایدی کی ائششک ده اونو ایچمه-دی؟»
من گؤردوم آرا قاریشیب مصب ایته‌جک اودور دوروب دئدیم: « آی مفتی، خیامدا تقصیر یوخدور من او قدحه پئرمانقانات تؤکموشدوم».
مفتی منه باخیب دئدی: « سن کیمسن؟»
دئدیم: « من؟ خیامین شاگیردی‌یم!»
دئدی: «خیام، بو سنین شاگیردین دیر؟»
دئدی: «ائله قاباغینجا گلیب شاگیرلیگه»
مفتی بیر آز منه باخیب دئدی: «آی خیام بونون گئیینیشی، دانیشیغی هئچ بیزه اوخشاماییر آخی؟»
خیام دئدی: « آی مفتی بو گله-جکدن گلیب، سوروسو وار.»
ساغ اول خیام ایندی منی اله وئریرسن؟ مفتینین گؤزلری کلله‌یه چیخیب، دئدی: «سوروسو نه اولاجاق».
دئدیم: « بیرینجی سوروم بودورکی بیز هئچ بیر تأثیر قویا بیلمیریک یاشاییشا. اوندا بیز تاری‌یا بیر اویونجاق ایدیق»
مفتی قیزاریب قیشقیردی: « اله هرنه ایسته‌سه او اولار.»
خیام الینی قالخیزیب مفتینی سوسدوروب دئدی: «ما لعبتکانیم و فلک لعبته باز. از روی حقیقتیم نه از روی مجاز، یک چند در این بساط بازی کردیم، رفتیم به صندوق عدم یک یک باز.»
ایجازه وئرین ترجمه ائدیم. بیز لعبت، یانی ماتوشگه نه بیلیم قولچاق یا دا کوکلاییق و فلک ده ماتوشگه بازدیر. مجاز دا دئییلیک، حقیقتده-ییک. بو بساطدا بیر مدت اویون بازلیق ائله-دیک-سه ده بیر بیر عدم صاندیغینا گئتمه‌لی‌ییک. مفتی دؤنوب خیاما دئدی: «قراریمیز بو دئییلدی. سن دئیهجکدین کی چون ائششک ایدی ایچمه‌دی، قالانیندا بیر شعر یازاجاق ایدین. سونرا سنین شعرینی ائشیتمه -یه وئریلن پوللارین یاریسی منیم یاریسی سنین اولاجاقدی. سن راضی من راضی پوخ یئدی قاضی. به بو گئده هاردان چیخدی؟»
گؤزومو آچینجاق گؤردوم گونش چیخیب، شوقو هر یئره دوشوب. اَییلیب قیچیما باخدیم. قیچیمین سینان یئری قاپ قارا اولوب نَم نه بؤیوکلوکده شیشمیشدی. آرخاسیجا گئتدیگیم آخارسو ایسه، ایکی یه بؤلونموشدو. آخار سویون اوتای بوتایی دا سؤیکنمیشدی قایایا. بیر آز اللشدیم آیاق اوستونده دورام آما تزه دن یئره ییخیلدیم. بیر قوبودا ایدیم کی هر ایکی یانیمدا قایالار چکمیلمیشدیلر گؤیه. سویا باخا باخا قالدیم…
آستارانین ساحیلینده ایدیک. سویونوب پالتارلاریمیزی قویدوق خالام ارینین ماشینینا. آتام دئدی: « بوردا دهنزین یئددی پؤشته‌سی وار. من چیمیرم. دالیمجا گلمه‌یه‌سیز ها.»
قیراقدا سویا گیریب باشلادیم سو ایلا اویناماغا. بیردن آتام باغیردی. آیاغا دوروب باخدیم. دای دئمه آتام پؤشته‌لره ساری گئدرکن قارداشیم دوشموشدو اونون دالینا. آتام قیشقیریردی: « بوغولدو، بوغولدو.»
ایلکه باخاندا گؤردوم کی قارداشیم اوزور. آما آتام قیشقیرینجا، قارداشیم پرچیم دوشوب آز قالدی بوغولا. باشلادی اَل آیاقاق چالماغا. دئمک بیلدیگینی ده اونوتدو. ائله اوندا، جان قورتاران سویا دالیب، اؤزونو قارداشیما یئتیردی. سونرا دا اونو چکیب چیخارتدی ائشیگه. سینه-سینه باسدیقجا آغزیندان سو چیخیردی. آتام دا سودان چیخیب منه ساری گلیب الینی اوزالتدی منه. الیمی اوزالتدیم آما آتام اوزاقلاشدی آتام اوزاقلاشدیقجا قیشقیردیم…
اؤزومه گلدیگیمده گؤردوم کی سویون قیراغیندایام. اوتای بوتای قایا ایدی. سویا کئچیب باشلادیم آخار سودا قاباغا گئتمه‌یه آما بیر آز قاباغا گئدینجک سویون گورولتوسو منی گؤتوروب آپاردی…
بیر رستوران دا اوتوروب قارداشیملا ناغیل لاردان دانیشیردیق. قارداشیم دئدی: « چوخ یاخشی اولدو کی بو ناغیل-لاری توپلادین».
دئدیم: «هر شمسی منظومه‌سینین بیر عؤمرو وار. بیز بو منظومه‌نین لاپ آخیره قالان یارادیقلاری-ییق. هل البت بلکه ده بیزدن سورا بیر باشقا یارادیقلار یاراندی. آما بیز نئلیه‌میشیک؟ بو ایکی سون یوز ایللیکده یئرین قانین سورموشوق. طبیعت هر زامان بیر تَهَر اؤزونو قورویور. باخ، دایناسورلار ژوراسیک چاغیندا یئرده آغالیق ائله‌ییردیلر. گؤر نه اولدو؟ یئر اونلارا بیر ترسه شیلله چکدی کی تکجه فسیل‌لری قالیب. ایندی باخ گؤر بو قدر یئری قورجالاییب و اونون جیگرینی چیخاردان آدام اوغلونو نه گونه قویاجاق. هله بو کرونا بیرینجیسی ایدی. او زامان یاش دا قورونون اودونا یاناجاق. انسان اوغلو اولماسا بو ناغیل لار، ادبیات نه اولاجاق…»
گونش گؤزومو قاماشدیردی. آییلیب گؤردوم چایین او چتین یئریندن سوووشموشام. گئنه باشلادیم سورونمه-یه اسن یئل یاواش یاواش منی قوروتدو. اوقدر سوروندوم کی دیلدن دوشدوم. گون باتینجا گؤزلریم یومولدو…
– مهندیس نییه بئله توتقون سان؟
– نییه توتقون اولماییم. قاباغا گئتمیریک هئچ، قاباقکی امتیازلاری دا الیمیزدن آلیرلار. بیر وار آدامین گله‌جه‌یه اومودو اولسون، اوندا راحت یاشاماق اولور. آما منیم اصلاً اومودوم یوخدور.
– نییه اومودون یوخدو مهندس انشااله گله-جک یاخشی اولاجاق.
– ائله سؤز بورا سیندا دیردا. بیز جماعتله ایشله ییریک. قاباق جماعتله ایشله‌مک چتین دئییلدی آما ایندی چوخ چتین اولوب.
– نییه مهندیس؟
– به گورمورسن؟ جماعت گئده گئده میندار اولولار. من بئله باشا دوشدوم کی بعضی‌لر ایسته‌ییردی جماعت میندار اولا، جماعتده میندار اولدو. مثلاً او گده‌نین ائوینه ائله بیر ایزمیر نقشه‌سی چکدیم کی بالاجا بیر حرارتله ائوی قیزدیرا. یانی اول یاتیریم چوخ اولور آما زامان کئچدیکجک طبیعی گازین آز ایشله-مه-سی ایله او خرج چیخیر. سونرالار گاز پولو دا آز گلیر. آما او نئیله‌دی؟ بیزه قارا یاخدی کی بیز چوخ لوله ایشلتمیشیک کی چوخ پول آلاق!
– هه، اوبیزله چوخ پیس دانیشدی، اللریز وار اولسون دئمک یئرینه بیزه چئرنیل سپدی.
– بیلیرسن، د… دئییر کی گون او گون اولاجاق کی بیز اوشاق لارا فلسفه درسی دئیک!
– آی مهندیس ابتدایی اوشاق هارا، فلسفه هارا؟
– بیلیرسن فلسفه دونیانی آیدین ائلمه‌مه‌یه چالیشیر، آما ایدئولوژیلر بو قوشوللاری ایلا دونیانی مبهم و آنلاشیلماز ائله-مه-یه اللَشیرلر.
– آما مهندیس منجه بو ایشلره قاریشمایاق. ائله چالیشاق تزه ایش دوتاق.
– اؤزون بیلیرسن، داها قاباقلار دئییل. تزه ایش دوتماق چوخ چتین اولوب. چوخدا ایش قاباغیندا تهاتور ائدیرلر. بو زاماندا دا تهاتور ائله-ییب بیر بازار دا فیلان قدر خشلهییب عوضینده توکان آلماق چوخ پول ایسته-ییر.
– مهندیس سنه بیر سؤز دئییم اینجیمه. ماشااله بو قدر تانیشین وار. هر یئرده سنی تانیرلار آما هئچ واخت بیری ایله اَل اَله سورتمه‌ییب-سن. نییه امتیازلاریندان یارالانماییبسان؟
– سن بونو ایستیرسن؟ آما من بوندان قاچیرام! سن دئدیگینین معناسی بودور، قدرته یاخینلاشماق. هرزامان ایسته-سن کی قدرته یاخینلاشیب یا قدرتی اؤزونه ساری چکه‌سن بونو بیل. بو آلیش وئریشده اوتوزاجاقسان.
– نه‌یی اوتوزاجاغام؟
– شخصیتین و کفیل لیگینی. چون بازاردا، عدالته اولان رقابتی قیراغا قویوب باشقالارینین باشینا آددیم آتماقلا یوخاری لارا یئتیشه‌جکسن.
– آما ائله همان لار کی یوخاری‌لارلا اَل اله سورتوب و اؤزلرینی یوخاری چکیبلر، هامینین یانیندا احتراملاری وار!
– اوّل گرک بونو اؤزونه آیدین ائله‌یه‌سن کی جماعتین احترامیلا اؤز کیملیگینی اؤلچه‌جکسن یوخسا دوغرو دوزگونه گؤره شخصیتینی اَت داش ائله‌یه‌جکسن. مثلا او بینا دوزلیب ساتان آل وئرچی، بنیالاری دوزلدیر آما ایشیندن کسیر.
– دئمک او ائولری آلانلارا بیر ایش ساتیرکی یوزده اللیسینی گؤرمه‌ییب! ائله همان آدام جماعتین گؤزونده حرمت قازانیر. آما نه‌دن؟ نییه بو جماعت اؤز حقینی یئینیدن زهله سی گئتمیر؟
– چون قورخورلار اونلارین حقینی دیریلدنلره قوشولوب اوندان قدرتین گؤزوندن دوشه‌لر. آما او بیری انسانلار نه؟ گودورلر کی وارلی‌لاردان بیر تیکه قوپاردالار. بلگه‌سَللره باخسان گؤررسن. آصلان اوو اوولاییب یئنیده، کافتارلارلا قوزقونلار گودورلرکی او یئییب اوندان چیخیب گئتسین کی اونلاردا او لئشدن بیر تیکه پای گؤتوره لر.
– مهندیس آما ائله بیل سنین هئچ کیمدن خوشون گلمیر!
– هئچ اولماسا من بو تاریخده یاشاییرام. منی ائشیکدن ده یاندیریرلار، ایچریدن ده یاندیریرلار. امکداشلاریم کیمدیر؟ ایندی سنه دئدیگیم آداملار. ائله سینسیمیشم کی هئچ ائودن ائشیگه چیخماق ایسته‌میرم.
– باری گزمه‌یه چؤللویه گئت! به قاباقلار کیمی نییه داغا گئتمیرسن؟
– هفته‌ده بیر گون گئدیم چؤله اوندان قاییدیب شهرده اولان همان مصیبتی یاشاییم؟ بو بیر رادیکال سؤزدور آما دلوز دئییبدیر بو سؤزو!
– آما مهندس بورا اؤز آرامیزدی، سن بو عنتیقه سؤزلر دانیشانلارا چوخ دَیَر وئریب، اونون بونون سؤزلری ایله اؤزونه شکنجه وئریرسن! منجه بو سؤزلرین چوخو گرک اصلاح اولا.
– بهَ‌یم اصلاح ائلیرلر؟ ایکینجی دونیا ساواشیندان سونرا فیلسوفلار علمه پیس باخدیلار. علمین وظیفه‌سی نه ایدی؟
بمب دوزلتمک؟ اتم بمبی دوزلتمک؟ سیاسی سورتوشمه‌لر یارادیب پولیسه آرخالانان حکومتلری یاراتماق؟ علم خلقه کؤمک ائتمک یئرینه، باشلادی حاکمیتلره کؤمک ائله‌مه‌یه. علم قدرته ساری سمتیرله‌دی. دئمک علم بیر دَیه‌نک اولدو. کمپانیلر تولید ائدیرلر آما تولیدلرینین ایرادینی بیلندن سورا اونو اصلاح ائتمه‌یه چالیشیرلار می؟ منجه یوخ؟ نئیله‌ییرلر؟ یئنی وئرژن آدیندا بیر محصول وئریرلر بازارا. منله ده سن گئدیب او یئنی وئرژنی ذوق ایله آلیریق. اوندان نئچه آیدان سورا تزه وئرژن گلیب بیز آلدیغیمیز محصولو سیره‌دن چیخاردیر. اوندا نه دئییرلر؟ دئییلر گلیشمیش مدلی وئردیک بازارا. بو گلیشمک دئییل، بو یالان دئمکدیر. بو کمپانیلر بئله دئمه‌لی‌دیرلر کی بیز بو محصولو اصلاح ائله‌دیک. قدیم محصولوزو وئرین، یئنی محصولو آپارین. بیر ده کی بیر قدر حق الزحمه آلالار.
– آما مهندس منیم گله‌جه‌یه اومودوم وار. ایندی هامی دانشگاهدا درس اوخور. هامی‌نین بیلدیکلری آکادمیک اولوب؛ اینترنت یاییلیب. منجه گئده گئده بونلارین هامیسینی باشا دوشجکلر.
– آی منیم دوستوم. نئچه ایلدیر کی اینترنت وار؟ هئچ اولماسا ایگیرمی ایل. بو قدر اطلاعات بمبارانی اولوب آما جماعتین ذائقه‌سینه تأثیر قویوب؟ قدرتلره معطوف اولماق چوخالیب چوخالماییب؟ ریاکارلیق چوخالیب چوخالماییب؟ دوزدور قدیمکی مریض چیلیکلره واکسن تاپیلیب آما همان انسان اوغلو بوگونون دیکتاتورلوق مریضچیلییینین قاباغیندا عاجیز قالیب. ایندی کی زماندا علم بیر سیاسی مسئله‌یه دؤنوب. اصلینه باخساق بو گون علم انسانین سدی اولوب.
– مهندس قوی سنی قورتاریم. بابا هرنه اله دئسه ائله او اولاجاق. نییه اؤزونو اینجیدیرسن.
– سنت آگوستیندن قدیس دئییرکی انسان تصمیم دوتاندا تغییر تاپیر. سن ازلی و ابدی سن، انسانی یاراتماغا تصمیم توتاندا تغییر تاپیپسان؟ دونیانی یاراتماقدا تغییر تاپیپسان؟ بو بیر سوال دیر کی بیر قدیس سوروشور. ماتریالیستلر بئله بو سوالی سوروشا بیلمه‌ییبلر. دئییر کی سن ابدی و ازلی سن. سن بیلیرسن بیزیم کئچمیشیمیزی و گله‌جه‌ییمیزی. سن اوندا نییه بیزدن امتحان آلیرسان؟ ابنسینا نین نه امتیازی وار؟ مهندس سن بیلیرسن؟ نه امتیازی وار؟
– مهندس من هاردان بیله‌جه‌یم؟ بیرده کی من او کیتابی اوخومومامیشام آخی!
– به ایندی نئجه؟ ایندیکی بیلدین؟ ایندی ده فیکرین یوخدور؟ به نه جور اولور خیامین شعرلرینه قولاق آساندا هامیز به به دئییرسیز! اونو عارف بیلیرسیز. آگوستین ده قدیس دیر دا. عؤمرونو دین یولوندا قویوب. حتما بیر شئیلره استنادی وار. آما دئمک ایسته‌دیییم اصل سؤز بودور، اوندا تفکر نشانه‌سی وار می؟..
اوینادیغیمدا گونش اورتادایدی. باشیمی قالخیزیب اوزاق لاردا بیر کند گؤردوم. یاخشی سورونسَیدیم گئجه‌یه یا صاباحا یئتیشردیم. باشلادیم سورونمه‌یه. آما بیردن دایانیب دونوخدوم…
آیاغیم بَتر آغرییردی، آما قارداشیم ائله بیر باشا دانیشیردی. اَنیمه ده دئییردی، اوزونوما دا. دئدیم: «قارداش یامان آغریم وار».
قارداشیم دئدی: « سن ده ددم کیمی اؤزونو قششه وورما، دوزوملو اول بیر آز. سنین دردین باشقا بیر شئی دیر. سنین دردین بودور کی هر بلا کی باشینا گلیر، اونو بونو گوناهلاندیریرسان. نه قدر اؤز یاهالماقلارینی اونون بوینونا ییخاجاقسان؟».
آیاغیمین آغریسی بیر یانا، قارداشیمین بو سؤزو منی ایلان کیمی چالدی. ائله کی داها آیاغیمین آغریسینی اونودوب دئدیم:
« یوخ قارداش تزه بیر شئیلر باشا دوشموشم، اونو بونو گوناهلاندیرماق اولماز. هر حادثه کی باش وئریر هامینین اوندا پایی وار.
دئدی: «به به به! ایستیردیک قاشین دوزلدک ووردوق گؤزون چیخارتدیق. نییه ایسته‌میرسن اؤز گوناهلارینی بوینونا آلاسان.»
دئدیم: « دور آی قارداش. من اؤز گوناه- لاریم سهلدی بئله لاپ هیتلرین ده گوناهلارینی بوینوما آلماغا حاضیرم.»
دئدی: «ماراقلی دیر!»
دئدیم: « دئ گؤروم هیتلرین چیخیشیندا واونون یوکسلمه‌سینده هئچ کیمین پایی یوخ ایدی؟ یانی هیتلر ائله گوبلک کیمین بیردن یئردن چیخدی؟»
دئدی: «به سن او قانونو بیلمیرسن کی بیر بللی گوناها گؤره، اگر گوناهکار تاپیلدی بو او دئمک دیرکی باشقالاری تبرئه اولورلار؟ بو بوتون دونیا یاسالاریندا وار. یانی صالحه محکمه نین قراری سون قرار دیر.»
دئدیم: «اوندا بئله دئیک قارداش، سنه گؤره نورونبرگ محکمه-سینین بوتون قرارلاری دوز ایمیش. یوخ؟ لندنی بمبارتمان ائله‌مک گوناهایمیش آما دئرسدنله بئرله‌نی بمبارتمان ائتمک، متفق دؤلتلرین حقی ایمیش!؟ هیتلر باش قالخیزاندا استالین اونا کؤمک ائله دی. رومن تروپ و مولوتوف آنلاشماسی نه ایدی؟ دئمک استالین، هیتلری بَیَندی و بئله فیکیر ائله دی کی اونون دوستلوغو ایلا بؤیوک ایشلر گؤرهجک و گؤردو ده. لهستانین یاریسینی بَکه-له-دی. نه بیلیم فنلاندا سوخولدو. سونوندا دا لهستانین افسرلرینی اؤلدوردو و مینلرجه بئله چیرکین ایشلر. هله کاپیتالیستی اؤلکه-لردن سنه دئییم. اونلار دا بئله دوشوندولر کی هیتلر، کومونیزمین غنیمی اولاجاق. اونا گؤره اونون دیر چلمه-یینه اجازه وئردیرلر. اونلار چکسلواکینی قوربان کسدیلر هیتلرین قاباغیندا و سسلری چیخمادی. به نییه نورونبرگ محکمه-سینده بونلارین هامیسینا یئتیشمه-دیلر؟ گئنه ده دئیه-بیلرسَن او محکمه صالحه ایدی؟ یوخ قارداش! سن دئدیگینله گوردوکلریم بیر بیریله اوخومور.»
دئدی: « آخی تک او دور؟ ال چکن دؤیورسن کی دئییرسن دفتریمی باغلادیم. نییه؟ دئدین، گلیرم کسیلدی. ائله بیل دای سندن سورا یازان یوخدی!»
دئدیم: « به سن نییه یازمادین. یازماغی بیلمیردین؟ داهایا بیلمزسن کی تورکو شعری یازماغی سندن اؤیرنمیشم. به نییه یازمادین؟ سن کی اوزامانلار یازیردین!»
دئدی: « سنه دئمیشم. دای منیم ایشلریم بیر تَهَرایدی کی بوتون یارادیجیلیق دویغولارینی منده اؤلدورودو!»
دئدیم: «یاخشی منده عیناً سنین کیمین گؤردوم کی چوخ ایشلری گؤره بیلمه‌یه‌جه‌یم. ائله اودور ایشیمین لاپ اصلی خولونو بوشلادیم کی یازا بیلَم. ایستر ایستَمز بو ایشه باشلادیم. ائلین ائوینه گئدیب نئچه ساعاتلار قوناق اولوب اؤز سسلریایله ناغیل لارینی ضبط ائله‌دیم. گؤردوم بو میدانلیق ایشینده نه قدر چالیشسام، دفتری ایشلرینده اون اوقدر چالیشمالییام. اودور دفتر ایشیمی باغلادیم. ایندی دئنن گؤروم من بوش یئرینه گیلئیلیک ائدیرم؟»
دئدی: «سن ایشلرینی چوخ بؤیودورسن.»
دئدیم: « بعلی قارداش، اینسان اوغلونون مبالغه ائله‌مکده، توکنمز بیر گوجو وار و داها اوستونو، اونون گرچهیی قلب ائله‌مه‌یی دیر. تاریخه باخسان گؤررسن کی انسان اوغلو ماریغا یاتیب کی گرچهیی قلب ائله‌سین و حتی ناغیلا دا وای قیلماییب و بو او زامان دیر کی بیر ناغیلین گرچک اوزونو تاپماق، تاریخ حادیثه‌لرینی تاپماقدان داها دا چتین اولور.»
دئدی: « به سن نه دئییرسن؟ ییخیلاق اؤلک؟ نه زامانا کیمین بو ناغیللارین گرچک اوزونو آختارمالیییق؟ سون سوزا قدر؟»
دئدیم: « بونلار سون سوزدان باشلاییب سون سوزا قدر گئده‌جکلر! گرچهیین اؤزو سون سوزدان باشلاییب سونسوزا قدر ده گئتمه‌لی دیر. بیر صحرانین قومسال لارینا اوخشاییر. بیزیم گؤزوموزده یئرینی دَییشیر آما اَزل دن یئری بللی ایمیش. بیز نئیلیریک؟ هردن بیر نارین قومو یاخالاییب و آدینی گرچک قویوروق.»
دئدی: « قارداش سن اؤز بئینینه چوخ ظلم ائله‌دین، اوقدر اؤزونه مصنوعی حال یاراتدین کی ساغلیغین الیندن گئتدی.»
دئدیم: « هه دوز دئییرسن. بوتون حق سنده دیر. انسانین دوشونجه‌سی آزاد دئییل. یوخسا اونو او آلمادان اؤترو بئله دیگرگین سالمازدیلار. یئر اوزونده اسیر اولان انسان چالیشیر کی او آلمانین اؤزونو ده اَله گتیرمه-سه، ناماهلاما اونون ایگیسینی دویا. تانریلارین لعنتیندن قورتاریب اؤزو بیر یاری تانری اولا.»
دئدی: « آی قارداش سن مریضسن، او دور کی بیلمیرسن نه دئییرسن. تانریلار نه‌دیر؟»
دئدیم: « بونو من دئدیم؟ یوخ من دئمیرم. بونو یونان تانریلاری، نورس شامانلارینین تنگریسی دئییر. هئچ گؤروبسن بیری کی چوبانلیق ائله-ییب و قویوندان یا داغدان داشدان سونرا هئچ نه گؤرمه-ییب تئز اؤله؟ آخی نییه اؤلسون؟ چون او مافیایا یاخینلاشماییب کی!»
دئدی: «نه مافیاسی؟»
دئدیم: « آزاد و قدرتلی دوشونجه-نی انسانین الیندن آلیب، باشقا یوللاردا دا گرچه-یه یئتیشن انسانی شیکاگو گانگسترلری کیمین اؤلدوروب میشیقان گؤلونه آتان گانکئستر کامپانیاسینی دئییرم. به‌یَم سن تنتن-ین ً آمریکا ً کیتابینی اوخوماییبسان؟ تن تن، آمریکا یا گئدنده، لاپ ایلکینده گانگسترلرین الینه دوشور. اونو میشیقان گؤلونه آتیرلار. آخی تن تن ده گرچهگی آختاریردی.»
دئدی: «اوهارا بوهارا»
بیلمیرم نه قدر دونوخموشدوم. اؤزومه گلندن سونرا بیر داها قاباغیمدا اولان کندی گؤردوم. باخیب باخیب، سونوندا دؤنوب یئنیدن ساوالانا ساری سورونمه-یه باشلادیم…

۱۳۹۸- ائدیت ۳۱-۱-۱۴۰۲