زنگ‌آوا قوجالاری
حبیب فرشباف
سیفی بیر نئچه قویون قاباغینا قاتیب کندین اوتای دوزوی‌له، قارلارین اوستوندن هاراسا گئدیردی. او هله چوخ اوزاقلاشیب گؤزدن ایتمه‌میش، حاجی حسین دیک آیاغا قالخیب، سرعت‌لی آددیم‌لارلا کندین سلوونو اوتایا آتدادی. بیردن دایانیب ساغ الینی قولاغینا قویوب:
– سیفی! سیفی! سیفی! – دئیه،اوچ دفعه اوجادان سسلندی.
سیفی ده اونون جوابینا اوچ دفعه- بیلدیم! بیلدیم! بیلدیم! دئییب، گئدیب گؤزدن ایتدی.
کندین میندانیندا گونه‌وره‌غینا دوزولوب اوتورموش کندین قوجالاری، بو سؤزلری ائشیتسه‌لرده آنجاق کیم ایسه بو دانیشیقدان بیر شئی باشا دوشمه‌دی.
تکجه حاجی ماحمود آستادان – دیلان آشیق آتمامیش آلچی دورا- دئینده. قربانعلی اوچ دونه باشینی ترپتدی.
جاواد اوغلو سدی یئنه بیر گئجه گئدیب علی‌بک کندیندن تایا داغیدیب گتیردیکلریندن صؤحبت آچمیشدی. مشد سیفی اؤسگوره – اؤسگوره:
– اَشی سن ده بوناغیلوی نئچه یوز یول بیزه دانیشاجاقسان؟- دئینده مشد فرمان اوزونو مشد سیفی‌یه توتوب:
– آ باشینا دؤنوم! نئجه دئییرلر «جاوانلیق دا گونلر گوده اولور ایل اوزون، قوجالیقداسا ایل‌لر گوده اولور گونلر اوزون» قیش گونلری دیر قوی گونوموز بیر ته‌هر سوواق‌لایتا! دئدی.
بو آن کندین یوخاری باشیندا بیر های- کوی سسی اوجالدی. مشد احمدآغا سسی ائشیتمک هامان جلد یئریندن قالخیب، ال آغاجینی اله آلیب، سسه طرف گوتورولدو- آغا قلی مشد احمد آغانین دالینجا باخا- باخا:
– گؤرن بو کیشی‌نین یئنه نه اویونو وار؟- دئدی.
بو سؤزه‌نین دوداغی قاچسادا آنجاق سولدوز بیر نئچه یول باشینی بولادی.
***
احمدآغا خرمن یئرینه چاتاندا قادینلارین های- کوی سسیندن قولاق توتولوردو. غلام اووجا بارلی فتاحی یئره ییخیب،قولاغینی آغزینا آلیب، دیشله‌ییردی. فتاح دا عئیبه‌جر بیر سس‌له چیغیریردی.
احمدآغا اونلارا ساری گئدنده، حاجی ممی تئز اونون قولوندان توتوب:
– اَیه گل بری ایشین اولماسین- دئیه، اونو بیر آز قیراغا چکیب قولاغینا نه ایسه پیچیلدادی. احمدآغا چکیلیب کناردا دایاندی. فتاحین کئچی کیمی باغیرتی سسیندن گولمه‌یی توتاندا احمدآغا تئز الی‌ایله آغزینی گیزلتدی.
هاندان- هانا قادینلار فتاحی غلامین الیندن آلیب، اونلاری آرالاشدیردیلار. بو آن احمدآغا تئز فتاحا یاخالاشیب، اؤز ال آغاجینی اهمال فتاحین الینه قیسدیردی. فتاح بو ایشدن اورکله‌نیب، بیردن الینی آروادی‌نین الیندن قورتاریب، نه کی وار گوجو ایله غلامین کوره‌یینه بیر آغاج ائندیردی. غلام اوزو اوسته یئره سریلدیکده یئنه چیغیر- باغیر اوجالدی.
احمدآغا فتاحین الیندن تئز آغاجی آلیب، اونو قوجاق‌لاییب ائوینه آپاردی. بو آن حاجی ممی غلامی یئردن قالخیزاراق:
– آخ! آخ! الین قوروسون فتاح! اولسون قالخ گئدیب شکایت ائدیب اونون ده‌ده‌سینی یاندیراریق- دئدی.
یئردن زبیده خالا غلامین باشیندان بیر بامباچا چالیب:
– آلا باخ آللاهین فتاحینادا گوجون چاتماییر دئینده غلام اوستو باشینی سیلکه- سیلکه:
– کوپک اوغلو گئدیب عرضه وئلیب ده‌دا ناندیلاجاغام- دئدی.
همان گئجه ائل یاتارکن حاجی ممی غلامین ائوینه گلیب:
– هئچ نایران اولما! سیده دئمیشم سحر تئزدن سنی آتی‌لا ورزغانا آپارسین، بیر عاغیل‌لی عرضه‌ده یازیب سنه گتیرمیشم- دئییب. دیراب پالتوونون قولتوق جیبیندن بیر پاکات چیخاریب غلاما وئردی.
***
فتاح هر گون سحردن آخشاما قده‌ر دؤنه- دؤنه احمدآغانین ائوینه گئدیب! – قوربانین اولوم آی کدخدا! دئییرلر شکایته گئدیب، امنییه گلیب ائله‌سه من باشیما نه داش سالیم آخی؟! دئینده. احمدآغا:
– آی بویووو یئره سوخوم! اَیه امنییه آدما نئیلر؟ اؤتن ایل گؤرمه‌دین رئیس پاسگاهی کندین راسیندا تاپدالادیم؟ منه نئیله‌دیلر؟ بیر قوزو وئریب رضایت آلدیم، قورتولوب گئتدی. بدبخت بئله قورخاقسان کی هامی سنه دولاشیر داینا! بونلارین گؤزونون اوتون آلماسان بورادا باش ساخلاماق اولماز- دئینده فتاح – وآللاه سن نه ته‌هر دئسن من ائله‌رم، تکجه قویما امنییه منی ورزغانا آپارسین- دئدی. مشد احمدآغا اونا توخداقلیق وئریب:
– سن تکجه من دئییه‌نه باخ! سنین ایشین اولماسین من ایشی دوزلده‌رم دئییب اونو آرخایینلاتدی.
***
سوت گونو سحر ائرکن احمدآغایلا حاجی ممی کندین گیره‌جه‌یینده دایانیب، امنییه‌نین یولونو گؤزله‌ییردیلر. امنییه کنده چاتان کیمی احمدآغا ایکی قات سالام وئریب، چوخ ادب ارکانلا امنییه‌نین آتی‌نین چلوونو توتوب اونو احترام‌لا اوز ائوینه آپاردی. بیر آز کئچمه‌میش حاجی ممی‌ده گلیب امنییه‌یه خوش گلدین- دئییب، آشاغی باشدان دیزلری اوستونده اوتوردو.
احمدآغا اودون بوخاری‌سینی قالاییب امنییه‌نین قلیان‌آلتی‌سینی حاضیرلاییب گلیب آشاغی باشدان اوتوردو. امنییه صبحانه‌‌سینی یئییب بیر آز قیزیشاندان سونرا احمدآغا اوزونو اونا توتوب:
– سرکار نه عجب بئله تشریف بویورموسوز؟ سوروشدو.
امنییه- فتاح‌دان شکایتچی وار دئینده احمدآغا بیر نئچه یول باشینی بولاییب حاجی ممی‌نین اوزونه باخدی. بونو گوره‌ن امنییه:
– کدخدا نه اولوب باشینی بولاییرسان؟- دئسه‌ده، احمدآغا هئچ‌نه دئمه‌ییب امنییه‌نین دیققتینی داها دا مسئله‌یه آرتیردی. امنییه چوخ اصرار ائتدیکده- احمدآغا- وآللاه سرکار نه دئییم؟ سنین شانسیندان بو آدام یامان ناتاراز آدامدی- دئدی. امنییه بیر آز فیکره گئدیب:
– نئجه یانی ناتاراز آدامدی کدخدا؟ سوروشدو.
احمدآغا- ده‌لی‌دی داینا، ده‌لی. نه ادب ارکان بیلر، نه بویوک- کیچیک قانار ده‌لی نظرم، بئله گزه‌رم- دئدی.
کدخدانین سؤزلریندن امنییه‌نین اوره‌یینه قورخو دوشسه‌ده، او اوزونو سیندیرماییب.
– آنلاماییر، اونو من آدام ائله‌ره‌م- دئیه، الینده‌کی قامچی‌سینی سول الی‌نین کفه‌سینه چالیب شاققیلداتدی. سونرا اوزونو حاجی ممی‌یه توتوب:
– مشدی سن قالخ تئز اونو چاغیر گلسین بورا بیر- دئدی.
حاجی ممی دیک آیاغا قالخیب، بیر آز توموخوب سونرا دیلی توتار توتماز!
– حناب سرکار چشم من گئده‌رم آنجاق اینانمیرام بو آدام منیم سؤزومله دوروب بورا گلسین- دئییب اوتاقدان چیخدی. احمدآغا تئز اونون دالیجا قاپی‌یا چیخیب:
– حاجی! فتاحا دی کی امنییه آنلاماییر، گلیب ائلمه‌سین. چوخ اوزدن گئتسه‌ده اصلا” قورخماسین قاباغیندا دایانسین، هئچ غلط ائلیه بیلمز- دئییب حاجی‌نی یولا سالدی.
چوخ کئمه‌دن حاجی ممی تووشویه- تووشویه اوتاغا گیریب:
– جناب سرکار من دئدیم کی بو آدام عاغیل‌لی باشلی آدام دئییل، سیزه‌ده کدخدایادا دیشی‌نین دیبیندن چیخانی دئدی، منی ده آز قالیردی کی دولاشدیرسین قویوب قاچدیم- دئدی.
امنییه بو سؤزلری ائشیتمک هامان، او پهلوان قامتی‌له دیک ایاغا قالخدی. او تفنگی چیگنینه سالیب-
– نئجه یانی گلمه‌دی؟ من اونون ده‌ده‌سی‌نین گؤرونا هولا قوشارام. کدخدا سن بیر گل اونون ائوینی منه نشان وئر- دئییب، اوتاقدان باییرا چیخدی. احمدآغا اونا یاخینلاشیب:
– سرکار بویورون گئده‌ک! آنجاق خواهش ائدیره‌م بیر آز احتیاط‌لی اولون! دئمگ اولماز بیردن سیزه ال زاد آچار کند ده بی‌آبر اوللوق- دئییه، امنییه‌نین جانینا داها دا ولوله سالدی.
***
زنگ آوالی‌لار لحظه- لحظه بو احوالاتی ایزله‌ییردیلر.. ایندی اونلار بوتون ائولردن ائشیگه تؤکولوب کندین مئیدانینا توپلاشمیشدیلار.
امنییه قاپ قارا بوغلارینی بارماغی‌له ائشه – ائشه، شاخ- شاخ قاباقدا گئدیر، احمدآغایلا حاجی ممی‌ده اونون دالیجا کندین کوچه‌‌لرینده یورویوردولر.
امنییه‌نین هئیتینی گؤرنده آرواد اوشاق قاچیب گیزله‌نیردی. فتاحین ائوی‌نین هنده‌ورینه ییغیشمیش قوجالار، ایکی قات اییلیب امنییه‌یه سالام وئرسه‌لرده، امنییه اونلارین قاباغیندان خان کیمی کئچیب، هئچ بیریسی‌نین سالامینی‌دا آلمادی.
قیز- گلین امنییه‌نین تفگینی داملاردان سئیر ائتدیکده، اوزلرینی گویلره توتوب.
– آللاه اؤزون رحم ائله- دئییردیلر.
فتاحین ائوی بیر اوزون کوچه‌نین سون قاپی‌سینی بارماغی‌لا امنییه‌یه نشان وئریب قورخا- قورخا کنارا چکیلیب کئچیب امنییه‌نین دالی‌سیندا دایاندی. بو آن امنییه‌نین تفنگی‌نین لوله‌سی‌نین تیتره‌مه‌سی احمدآغانین گؤزوندن یایینمادی. احمدآغا اونو بارماغی‌له حاجی ممی‌یه نشان وئره- وئره بیر گؤزده ویردی.
امنییه ساغ الینده‌کی قامچی‌نین دسته‌سی‌له فتاحین قاپی‌سینی ایکی دؤنه تاققیلادادیب ایکی قدم دالی چکیلدی. هله بیر آن کئچمه‌میش، امنییه آرخاسینا دؤنوب:
– کدخدا دئیه‌سن ائوده دئییل‌لر، کئچین گئده‌ک- دئینده، احمدآغا احوالاتی آنلاییب:
– یوخ رئیس فتاح ائوده‌دیر بیر آز دؤزسز گلر ایندی- دئدی. بو آن فتاح قاپینی آچیب، او مطلق امنییه‌یه توجه ائتمه‌ییب، گؤزلرینی احمدآغانین اوزونه زیلله‌دی. احمدآغا امنییه‌نین آرخاسیندان باشی‌له فتاحا – یوخ! دئدی. فتاح اوزونو امنییه‌یه توتوب:
– اَیه نه دئییرسن؟! خبر آلاندا، امنییه بیر آز چاشیب:
– فتاح سن‌سن؟ سوروشدو. فتاح جواب وئرمه‌میش، یئنه احمدآغانی گؤزدن کئچیردی. احمدآغا بو دؤنه فتاحا الی‌له (ویر) اشاره‌سی وئردی. فتاح الینی دووارا دایامیش ال آغاجینا اوزالداراق، بیردن احمدآغا:
– سرکار قوی قاچ! دئیه اؤزو دونوب گؤتورولدی. بونو گؤره‌ن امنییه اوخ کیمی توللانیب بیر نئچه آددیم‌لا احمدآغایلا حاجی‌ممی‌نی آرخادا قویوب قاچماغا باشلادی.
احمدآغا گاهدان دالی دؤنوب الی‌له گل- گل دئیه، فتاحی اونلاری قووالاماغا تشویق ائدیردی.
فتاح ال آغاجینی توولایا- توولایا اونلاری قاباغینا قاتیب کوچه آشاغی قووماغا باشلادی. امنییه:
– آی جماعات قویمایین بو کؤپک اوغلونو- چیغیرا- چیغیرا، احمدآغایلا حاجی ممی‌ده های کوی سالا- سالا کندین مئیدانینا چاتدیلار.
سیلاحلی امنییه‌نی الی آغاجلی فتاحین قوودوغونو گؤرنده کندین ایچینه بیر ولوله دوشدو. قادینلارین، اوشاقلارین جیغان- ویغانی گویلره اوجالمیشدی.
کندین قوجالاری سیرایلا دوزولوب فتاحا ال چالیردیلار. امنییه‌نین بورکو باشیندان دوشوب کوچه آشاغی دیغیرلانسادا، او، بیر آن بئله دایانماییب، جماعاتا سؤیوش وئره- وئره قاچیردی. نهایت کندی بیر دوره قاچاندان سونرا احمدآغا ژاندارمین قولوندان توتوب بیر آچیق قاپیدان اونو ایچری سالیب، تئز قاپینی باغلادی. امنییه نفس‌دن دوشموش حیط دووارینا سؤیکه‌نیب، دانیشماغا قادیر اولمادیغیندان، هئی الی‌له کوچه قاپی‌سینا طرف اشاره ائدیردی. احمدآغا یاخشی- یاخشی- دئیه،قالخیب قاپی‌نین دالینا بیر آغاج سؤیکه‌ییب قاپینی داهادا برکیتدی. امنییه بیر آز تؤوشونو آلدیقدان:
– آی کدخدا! بو گده دوغرودان‌دا ده‌لی ایمیش وآللاه- دئینده- احمدآغا- هله آللاه اوزوموزه باخدی سرکار یاخشی قورتاردیق، تفنگی آلسایدی اوچوموزوده اولدوره‌ردی دئینده- امنییه:
– پس قایداش آل آپار بو تفنگی تئز گیزلت- دئییب تفنگی چیگنیندن آشیراندا- احمدآغا – هله دورون بیر کئچک ایچری- دئییب ائویی‌یه‌سینی سسله‌دی.
امنییه بیر ایکی چای ایچیب، بیر سیگار آلیشدیریب اؤزونه گلدیکده- اوزونو حاجی ممی‌یه توتوب- آی حاجی بیر زحمت چک منیم بؤرکومو تاپ گتیر، من لاپ بی‌آبیر اولدوم دئدی بو آن احمدآغا بیردن آیاغا قالخیب:
– آی حاجی بو نه اویوندور بیزیم باشیمیزا گلدی؟! من ایندن بئله بو کند ده باش ساخلایا بیلمه‌رم. گرگ گئدم بو گده‌نی گتیریب حسابینا یئتیشم- دئینده امنییه اونون قولوندان توتوب:
کدخدا سن آللاه تک گئتمه بو گده چوخ خطرلی‌دیر، بیر نئچه نفر ده اوزونله آپار- دئدی. احمدآغا بیردن شه‌شه‌له‌نیب: اَیه منه ده کدخدا دئییرلر- دئییب ائودن چیخاندا امنییه آغزی آچیلا قالمیشدی.
***
کندین کوچه‌لریندن هله‌ده ازدحام داغیلمامیشدی. دستگیرعلی احمدآغانی گؤرنده- آی اوزون گولسون کدخدا! اَشی سنین دای اویونون وار- دئییب بوتون جماعات گولوشدولر. فتاح احمدآغانی گؤره‌ن کیمی:
– باشینا دؤنوم آی کدخدا! اَشی منی ایشه قویدون؟ دئییرلر امنییه مندن شکایت ائده‌جک، منی دولاندیر بالالاری‌نین باشینا قویما منی ورزغانا آپارسین- دئینده احمدآغا- لاپ یاخشی ایش گؤردون اَیه! ایندن بئله بو کند ده سنه بیر نفر ده کژ باخا بیلمز. آنجاق امنییه یامان آجیقلانیب، دور گل گئده‌ک، اؤزوده هادیر اول ها نه دئسه دای دینیب ائله‌مه، قوی بیر آز آجیغی سؤیوسون – دئیه فتاحی گؤتوروب امنییه‌نین یانینا گتیردی.
فتاح آستانادا، تیر- تیر اسیر، امنییه‌نین اوتاغینا گیرمه‌یه قورخوردو. بیردن احمدآغا اونون یاخاسیندان توتوب های کوی سالا- سالا اونو ایچری چکیب: اَیه کؤپک اوغلی آشکارلیق‌دی؟ نه‌دی؟ نئییه قودورموسان؟ دولتین‌ده مأمورونا ال آچارلار؟!- دئییب، ژاندارما بیر گؤز ویردی. بئله اولاندا امنییه‌ده فرصتی فوتا وئرمه‌ییب، تئز قالخیب فتاحی ایلیشدیردی. بیر ایکی شاپالاق چکینجه احمدآغا فورا” فتاحی امنییه‌نین الیندن آلیب- سرکار باغیشلا آنلاماییب- دئیه اونلاری آرالاشدیردی.
بیر نئچه چای قلیان‌لا غضب‌لر سویودوقدا، احمدآغا اوزونو فتاحا توتوب:
– اَیه دیلقیرین بیری دیلقیر! سنین قوناغین وار آخی قالخ! دئییب فتاحی ائوینه یولا سالدی.
فتاحین قولتوغوندا هئشترخان گؤرنده زنگ آوانین بوتون قوجالاری اونون آردینجا امنییه‌نین باشینا توپلاشدیلار.
سفره آچیلیب ناهار دؤشننده، حاجی ممی:
– سرکار دئیه‌سن داوا هئشترخان داواسی‌میش- دئییب- هئشترخانی پارچالادی. غلام هئشترخانین قانادینی گمیره- گمیره:
– سل کال بس منیم لاپبالالیم نئجه اولسون؟- دئینده، امنییه هئشترخانین بودونو گمیریب قورتامیشدی، او ال‌لری‌نین یاغینی ائشمه بوغلارینا چکه- چکه کدخدا امنییه اجازه وئرسن مرخص اولوم- دئییب، آیاغا قالخدی…
