بیر سئوگی، بیر عؤمور
حبیب فرشباف
زینب به‌ییم ال‌لرینی دیزلرینه سؤیکه‌ییب، ایکی پیلله‌نی آغـیر- آغـیر یوخاری قالخدی. او، قاپینـی آچـیب ایچری کئچـین‌جه، کولک قاری دوکانا دولدوردو. دوکانچـی تئز دوروب قاپینـی باغلادی. زینب به‌ییمین گؤزلری قارانلـیقدا هئچ نه‌یی گؤرموردو. بیر نفر اونون قولوندان توتوب- آنا گل قیزیش- دئـیه، اونو اودون بوخاری‌سینـین یانـینا چکدی.
زینب به‌ییمین گؤزلری یاواش- یاواش قارانلـیغا آلـیشدی. او، دوکانداکی آداملاری تانییا بیلمه‌سه‌ده، توسدو- دومان ایچـیندن بیرآز اونلاری سئچه بیلیردی. کندین قوجالاری سکی‌یه دوزولوب تنبه‌کی ائشیردیلر؛ گنج‌لرسه بوخاری باشینا توپلاشیب، آیاغ اوسته توخوم چـیرتلایـیردیلار.
زینب به‌ییم بیرآز ایسینیب، سونرا تره‌زییه ساری یؤنلدی. او، کالاغایسینـین اوجونا دویونله‌ییب الینده برک- برک توتدوغو ایکی یومورتانـی ائحمال آچـیب تره‌زییه قویدو.
– بیرینه قند، بیرینه‌ده «جاهان» چایـی وئر- دئدی.
او، قندی، چایـی یـئنه کالاغایسینـین اوجونا دویونله‌ییب دوکاندان چـیخدی. بو آن قوجا بختیار سینه‌سینین توسدوسونو بوشالدا- بوشالدا فلک چرخیوه قادام زینب‌ده قوجالدی- دئدی.
باهادیر آدلـی بیر گنج اوزونو قوجالارا توتوب سوروشدو:
– دایـی! بونون اری‌نین باشینا او تایدا نه گلدی؟
سلیم دایـی نـئچه دفه او گوندن سونرا- بالا نه دئـییم نبی‌نین دوشمانـی قورتاران دئـییلدی. او، خانلارا قان اوتدوردو. فیرقه قاچاندان سونرا بیر زامان جاماعات اوردا- بوردا اونو گیزلتدیلر. ترلان خانـین بالالاری ال چکمه‌دیلر. نبی بئزاری‌یـیب آداخلـیسینـی‌دا بوراخـیب قاچدی.
بیردن سارخان کیشی:
– ایه نبی قاچاندان سونرا دا ال چکمیردیرکی! نـئچه دفه آدام گوندردیلر نبی‌نین آروادینـی قاچـیرسینلار. زینب توتوق وئرمه‌دی. بیر دؤنه‌ده الینه دؤندویوم زینب ایکی آتلـینـی چکیب آت‌دان سالـیب، اوزلرینه توپوردو. تو دابانا- دئـییب قیشلاغاجان داللارینا دا باخمادیلار.
سردار آدلـی بیر باشقا گنج سوروشدو.
دایـی نه دن نبی‌نین اؤلومونو زینب به‌ییمه خبر وئرمه‌دیلر؟
سلیم‌دایـی‌دان قاباق مشه‌موروت:
– ایه اوندا زینب به‌ییم بئش آیـین گلینی‌ایدی، نه‌کی دئدیلر اینانمادی.
باققال نوسی‌ده سؤزه قاریشدی:
– دایـی! دئـییرلر زینب یامان‌دا گؤزه‌ل‌ایمیش؟
– ایه! زینب کیمی ماحالدا گلین وار ایدی؟! هم ایییت کیمی ایییت‌ایدی، هم سونا کیمی گلین. ماحالدا رئـییس قالمادی کی اونا ائلچـی گونده‌رمه‌سین. آنجاق کی، زینب «نـئت کی نـئت» دئدی: «نه‌قده‌ر نبی‌نین آدی اوستومده‌دیر اوتوروب گؤزلییه‌جه‌یم».
آتا کیشی الینده‌کی چه‌لییین گؤیه قالخـیزاراق
– ایه! اسی‌کاتدانی نییه دئمیرسن، بئچارا قوجا واختیندا‌دا اوندان ال‌چکمیردی.
سس‌دن قولاق توتولوردو.
بوتون دوکانداکی‌لار قوجالـی- جاوانلـی زینب حاققیندا سوزه قاریشمیشدیلار.
– بونون بیر سسی وار ایدی، بیر سسی وار ایدی…
– دئـییرلر نبی‌نین توفنگینی هله‌ده ساخلایـیر.
– پاپیرلا، ده‌لی قنبر بیر گـئجه دوواریندان آشماق ایسته‌ینده، اونلاری قاتیب قاباغـینا کؤوشنه قده‌ر قووور.
– دئـییرلر- امنییه رئـییسی بیر کیسه قیزیل گؤنده‌ریر. زینب سؤیوش وئره کیسه‌نی گـئری قایتاریر.
– دئـییرلر نبی اسی‌کاتدانی تؤیله‌یه سالاندا، زینب قاه- قاه چکیب گولموشدو…
– دئـییرلر…
دئـییرلر…
***
زینب به‌ییم قالـیش‌لارینـی سورویه- سورویه، قار جیغـیری‌ایله گلیب ائوینه چاتدی. او، داشین آلتیندان آچاری گؤتوروب قاپینـی آچدی. ایچری گیرنده ساری آناج‌لا بوز پیشیک اونون ال- آیاغـینا دولاشدیلار. زینببهییم:
– بئی! جانـیز یانسین چکیلین گؤروم! ال- آیاغـیم دوندو. – دئـییب، تئز قاپینـی باغلادی. او، تندیرین آغزیندان دوواغـینـی کنارا چکیب قارا چایدانـی ارسین‌له چـیخارتدی.
تزه آلدیغی «جاهان» چایـیندان بیر آز آتیب، دمه قویدو. دونندن باشی یامان آغریردی. سوتول چایدان ایکی ایستکان سوزوب، پوفله‌یه- پوفله‌یه ایچدی. ائله بونا بندایمیش، باشی‌نـین آغریسی آزالدی. اوزونو تویوغا توتوب:
– آغزین شیرین اولسون قیزیم! چایـینـی ایچدیم باشیم توخدادی- دئدی.
تویوق ایره‌لی گلیب دوز اونون قاباغـیندا دایاندی.
زینب به‌ییم باشینـی تومارلایا- تومارلایا اونو سوه‌لمه‌یه باشلادی:
– که‌کیلینه‌ده قوربان، اؤزونه‌ده، قارا سورمه‌لی گؤزونه‌ده…
«قارا سورمه‌لی گؤزونه‌ده» سوزو اونو آجی خاطیره‌لر، گـئچمیشینه آپاردی- آخـی او، بو شعری «شکیل» آدلـی فئرییینه اوخویاردی.
– آخ! ایندی شکیل‌ده قالسایدی داها نه غمیم اولاردی؟ اونون‌دا یومورتاسینا نوووت آلاردیم، ساپ آلاردیم، – الی قوروسون اسی‌کاتدانـین – دئـییب. دریندن بیر کؤکس اؤتوردو.
نبی تازاجا قاچمیشدی اسی‌کاتدا اونون قاپی‌سینا گلیب.
– رئـییس سنه پول گؤنده‌ریب – دئیینده. زینببهییم:
– رئـییس آنلامایـیب: او، یـئتیم قویدوغو اوشاقلارین قئـیدینه قالسین. منیم ال‌لریم چولاق دئـییل‌کی- دئـییب. او گـئجه دان یـئری سؤکولونجه نه جهره‌سی‌نین نه‌ده حزین سسی‌نین آردی آراسی کسیلمه‌میشدی.
اسی‌کاتدا- قالـیب- قالـیب یومشالارسان- دئـیه قاییتمیشدی.
ایل‌لر- ایل‌لردن اؤته- اؤته زینب-ین گوموش پوللو یلینی، خورامان یـئریشینی‌ده اؤزویله آپارمیشدی‌لار. اسی‌کاتدا اوندان تاماه دیشینی چکسه‌ده، هله‌ده اونون آزار- اذیتیندن بیر آن بئله ال چکمه‌میشدی.
هله سحر تزه- تزه آچـیلـیردی زینببهییم یوخودان دوروب تندیر سالماغا باشلامیشدی. قاپی چالـیناندا- کیم سن؟ – دئـییب، جاواب آلدیقدا، اسی‌کاتدانی سسیندن تانـیدی. زینببهییم قاپینـی آچمایاندا، اسی‌کاتدا:
– آرواد! تاختا چکمیشیک سنه دوشوب! قوناغـیمیز وار تئز اول اوچ نفرلیک ناهار حاضیرلا گتیر- دئـییب، گـئری دؤنموشدو.
زینببهییم شکیل تویوغون یومورتاسیندان بیر یاخشی قایقاناق پیشیریب، بیر نـئچه تزه ال چوره‌یی‌ده سینی‌یه قویوب، اسی‌کاتدانین ائوینه آپاردی.
امنییه، قایقاناغـی گؤره‌ن کیمی دولو سینی‌نی اونون باشینا چالـیب، سؤیوش وئره- وئره:
– گـئت تویوق گتیر! – دئدی.
زینببهییم علاج‌سیز قالـیب ائوینه قاییتدی. گؤزونون آغـی قاراسی اولان تکجه تویوغونو باغرینا باسیب، اسی‌کاتدانین ائوینه آپاردی.
اسی‌کاتدا تویوغو آلان کیمی قانادلارینـی آیاغـی‌نـین آلتینا قویوب پیچاغـینـی آچدی. بو آن زینببهییم گؤزلرینی یوموب، اوزونو یانا چئویردی. گؤزلری‌نین یاشینـی کالاغایسینـین اوجویله سیلیب- اسی بالان قانـینا بلشسین- دئـیه، ائوینه قاییتمیشدی شکیلین آجی خاطیره‌سی زینبب‌به‌ییمین قانـینـی قارالتدی. اوره‌یی یامان سیخـیلدی. چایـینـی یاریمچـیق قویوب، آیاغا قالخدی. قاپینـی آچـیب، بایـیرا باخاندا هله‌ده، هاوا ایشیق‌ایدی. – دوروم ائودن چـیخـیم- دئدی. گـئدیب یورقان دوشه‌یین آلتیندان بیر دویونجه‌نی گؤتوروب ائودن بایـیرا چـیخدی.
***
قارکسمسه‌ده شاختا پیچاق‌کیمی کسیردی. قاپینـی دؤینده ارکناز ننه قاپینـی آچـیب اونو ایچری آپاردی.
میرزه ممی کورسونون توووندا اوتوروب، کیتاب اوخویوردو. او، زینب‌به‌ییمی گؤزلویونون اوستوندن گؤره‌ن کیمی، گولوستان کیتابینـی قاتلایـیب، زینب‌به‌ییمه – خوش گلدین- دئدی.
– اولمایا نبی‌دن یـئنه مکتوب آلمیسان؟! سوروشاندا
زینببهییم چنه‌سینی سینه- سینه ساری آپاریب، دویونچه‌نی اونا اوزالتدی.
میرزه‌ممی هله دسمالی آچمامیش اوجا سس‌له مکتوبو اوخوماغا باشلادی. آخـی او قیرخ ایلدن آرتیق دیر کی بو مکتوبو هر نـئچه گوندن بیر زینب‌به‌ییمه اوخویوردو. زینببهییم گؤزونو کورسونون اوستونده‌کی جئجیمه زیلله‌میشدی…
نبی دام اوستوندن اونا قند آتیردی. ایندی یاخـینا گلیب اونون آتی‌نـین اوزنگی‌سینی باسدی. گـئت به گـئت میرزه ممی‌نین سسی، آرازین سسینه قاریشیردی. نبی هر نـئچه آددیمدان بیر گـئری دؤنوب اونا ال ترپه‌دیردی…
– عزیز سئوگیلیم من تئزلیک‌له وطنه قایـیداجاغام. اوره‌یین نه ایستیرسه منه مکتوب یاز سنه گؤنده‌ریم.
زینببهییم هر زامان تکجه مکتوبون بو سون سطرینه دقت‌له قولاق آساردی. ایلک دفه مکتوبو اوخویاندان سونرا میرزه ممی‌دن ایسته میشدی‌کی مکتوبون جاوابیندا نبی‌یه بایاتی یازسین. میرزه ممی‌ده:
کوشکو بالابان آرازا باخار
آرازین سویو گؤزلردن آخار
سن او تایداسان، من بو تایدایام
هیجرانـین منـی یاندیرار، یاخار
یازمیشدی.
مکتوب قورتارماق هامان زینببهییم دیک آیاغا قالخدی. میرزه ممی اپریمیش کاغاذی یـئنه دؤرد بوکوب، دسمالا باغلایـیب، زینب‌به‌ییمه قایتاردی. ارکناز ننه نه کی یالواردی زینببهییم شاما قالمادی.
***
زینببهییم ائوینه گیرنده یـئنه ایکی عزیزی اونو قارشیلادی. هاوا تزه- تزه قارالـیردی. زینببهییم فناری یاندیریب- یاغـی قورتارماسین- دئـیه، خودونو آلدی. سونرا سوفره‌نی گتیریب خـیر- خـیردا چؤرکلری دوغرایـیب تویوغون قاباغـینا آتدی. تویوق بیرآندا چؤرکلری اودوب، یـئنه بویلانـیب گؤزلرینی اونون اللرینه تیکدی. زینببهییم:
– یاناسان سنی! به گؤرمورسن چؤره‌ییم یوخدو؟ کئچ گـئت یات داینا- دئـییب، تویوغو الی ایله ایته‌له‌دی. ساری تویوق ایستر- ایستمز یانلارینـی باسا- باسا اوتاغـین بوجاغـینداکی نینه طرف یوللاندی.
زینببهییم میتیل دؤشکچه‌نی تندیرین قیراغـینا چکیب، قیچلارینـی تندیره ساللادی. پیشیک گلیب اونون یانـیندا اوزاندی. او، پیشییی تومارلایاندا، پیشی‌یین سوموکلری دری‌نین آلتیندان الینه توخونوردو.
– بو گون‌ده آج قالدیق- دئـییب، قوللارینی قوجاقلایـیب، حزین- حزین اوخوماغا باشلادی. بیر آزدان پیشیک اونون سسی‌نین آهنگی‌له یوخویا گـئتدی. فاناردا سانکی یاواش- یاواش مورگوله‌ییردی. نهایت فاناردا گؤزونو یوموب زینب‌به‌ییمی تک قویدو. زینببهییم قارانلـیقدا هله‌ده حزین- حزین اوخویوردو:
کوشگو بالابان آرازا باخار
آرازین سویو گؤزلردن آخار
هاردا قالمیسان وفالـی یاریم
هیجرانـین منی یاندیرار یاخار…….
2 پاسخ
سئوگیلی حبیب معلم، دفعه لرله اوخودغوم اودلی حکایه نی بیر داها اوخودوم، یئنه آلوولاندیم، ینه آلیشدیم. قلمین وار اولسون دئیره م!
عزیزیم جبیب فرشباف بیرسئوگی بیرعومور حکایه سی بوتون اذربایجانین شرفلی وغیرتلی ظولمده واسارتده قالان آنالاریمیزین حکایه سیدیر چوخ کوره تدی منی یازاراللرین وار اولسون..نادیر