قارانليق گئجهلرده ايشيقلي ماياق
نريمان ناظم
“صفرخانين خاطرهسينه”
يايين قيزمار گونلرينده خوزستانين گئنيش دوزلرينه يولون دوشرسه، اورادا – يورادا تكدن بير هوندور بويلو ، قول لو – بودا قلي نهنگ آغاج لار گؤررسن.
“ كنار konar “[1] آديلا آدلانان بو آغاجلار گوم- گؤي ، طراوتلي يارپا قلاريلا سني اؤزونه ساري چكهجك. گئنيش كؤلگه سينده سيغينديراجاق سني. سرينليييندن بارينديراجاق و روحونو ، جيسميني اوخشاياجاقدير.
بو آغاجلار زامان – زامان مني دوشوندوروب : بير حالدا كي باشقا آغاجلار ايستينين شيدتيندن ديز چؤكور، يارپاقلارين سارالديب، گونشين آياغينا تؤكور، بوآغاج يانديريجي گونشين قاباغنيدا نئجه دايانير؟! اؤزو سوسوزلوقدان، قيزمارليغدان يانا – يانا ، گؤم – گوي يارپاقلاريني قوروماقلا اؤز قوينوندا ايستيدن اوسانميش كيمسهلره سيغيناجاق ، دينجه لهجك يئري يارادير؟! ائله بونا گؤرهده اولو روحلو ، جانلانديريجي نادير انسانلارين آدي چكيلنده ايستر– ايستهمز بو آغاجلار منيم گؤزومون اؤنونده جانلانير. “ صفر خان “ بئله بير نادير اينسانلاردان ايدي.
آمما صفرخان قيزمار چوللرين سيغيناجاغي اولمادي . او شاختالي ، چووغونلو چاغلاردا يانار اوجاق ، قارانليق گئجهلرده ايشيقلي ماياق اولدو، اوتوزونجو ، قيرخينجي و اللينجي ايللرده ار ايگيتلره يئنيلمز داياغ اولدو . اولا بيلسين كي او ايللر سنين خاطيريندن پوزولموش اولا ، يادا او ايللري سن كؤكوندن گؤرمهميش اولاسان . بس گلهسنمي او قانلي – قادالي ايللري آذربايجان شاعيري نين ايفادهسينده بير داها خاطيرلاياق [2] :
گئجه دير.
قارا قيش بير گئجه دير.
سازاقايسه ،
اوغولدويا- اوغولدويا ،
تئليگراف تئللرين سسلنديرمكدهدير.
مئشه ده ،
اونون اسمهسيندن سينان بوداقلارين
سينفونياسي ،
نه جان سيخيجي ،
نه غملي دير ،
لاپ دينمز بير گئجه دير.
قوجونورسان ! قوجونورسان !
اولمايا
سن ده ،
“ من يوخ ! “ دئيه دالا چكينيرسن؟!
دالدا يئردن
ايشيق دوشمز ،
ان قارانليق گئجه لره.
ايشيق ،
قانلي خنجرين آغيزيندان آخار
قارا گئجه لره .
ايشقي ساچين !
ايشيق ساچيلار .
دان يئري سوكولر
ايشيق ساچيلار
ايشيق ساچيلار.
بو شعرين سون بندي سانكي صفر خانين اؤز آغيزيندان دئييليب. اوتوز ايلدن آرتيق اؤزونه مخصوص يول ايلا دؤيوشن، “ يوخ “ سؤزونو دوستاقلار آغيزيندا بير شعارا چئويرن ، قازامات ايچره دوستاقلارا سيرداش ، ديشاريدا ايسه دويوشچولره يول يولداشي اولان صفر خان ، زامان – زامان سيناقلاردان باشي اوجا چيخديقدا، اؤز متانتلي داورانيشيلا ايگيتلري دايانيشا چاغيردي. قفسده قالميش اصلان كيمي مفتيللري جايناقلاياراق، باغير – باغير آزادليغي باغيردي.
ائل سوزودور “ درد بير اولسا چكمهيه نه وار “. ايل لر بويو عائلهسيندن خبر سيز، هئچ بير گؤروشچوسو اولمادان ، بيرجه قيزينيندا اوزونه حسرت ، او زينداندان بو زيندانا ، او ايشکنجهگاهدان بو ايشکنجهگاها چكيلمه بير ياندا قالسين، يوزلر ايگيت ارين، سئودالي اينسانين، وطنداشلارينين، مسلکداشلارينين بيرم – بيرم دؤزولمز ايشکنجهلره ، خيففتلره معروض قالماسيني، شاللاق آلتيندا ازيليب، بند اوزونو ديزين – ديزين سورونمهسيني، … مينلرجه بئله دهشتلي ماجرالارين شاهيدي اولماق، اونون اؤزونون ايشكنجه اولماسيندان قات – قات آرتيق سارسيلديجي اولا بيلردي.
بير اينساندان نه قدهر طاقت اومماق اولارميش؟ نئچهلري ايله ويدالاشيب گورهسن بو آدام ؟ آيلار، ايللر بويو زيندان شرايطينده بير ليكده ياشاديغين، دئييمينه ، دورومونا، دويغو- دوشونجهسينه ايسينيشدييين بير آداملا بيردن – بيره آيريلماغين ، تنهاليغا، يالقيزليغا دالمانين چتينليييني بئله آيريليغلارا اوغراميشلاردان سوروش! و نه قدهر دؤزولمزدير كي بو بويونونا ساريلديغين آدامي گوللهلنمه مئيدانينا يولا سالاسان، اونون سون باخيشيني، سون سؤزلريني و … نه تههر يا ديرغاياجاقسان؟! عؤمور بويو اونلاريلا ياشاياجاقسان سن؟! بو يارا زامان- زامان اورهيينين باشيندا قوور ائدهجک. هر بهانهايله دئشيلهجک، سيخاجاق جايناغيندا سني.
بير اينساندان نه قدهر طاقت اومماق اولارميش؟ صفرخانين بوينونا ساريليب، ويدالاشيب گوللهلنمه مئيدانينا يولا سالديغي ارلرين هانسيندان دئييم من؟! بيري بيريندن داها ايگيت، بيري بيريندن داها شرفلي، داها ايناملي عاشيق اينسانلارين هانسيندان دانيشيم من؟ بو فيرقته، بو دهشته نئجه دؤزدو او؟!!…
آمما گوردوك كي دؤزدو، داياندي او، سيلديريم قايا كيمي سينه گريب، “ يوخ “ دئيهرك شاختاني ، چووغونو سارسيتدي، “ايشكنجهگاهلار فاتحي“ عنوانيني قازاندي و نهايت اسطورهيه چئوريلدي صفر خان.
خالق “صفر خان“ لاري اسطورهيه چئويرمهسين نئيلهسين؟ ساپي اؤزوندن اولان بالتاايلا كؤكو قيريلان بير ميللت اؤز صداقتلي اوغوللارينا نييه گوونمهسين ؟ دؤنه – دؤنه آرخاسيندان خنجرلهنن بير خالق نه اوچون اونا اينسانا لاييق ياشاييشي آزريلايانين قدريني بيلمهسين ؟ بو ميللت يوزلرجه “صفر خان“ لار دوغوب، بسلهييب ، ههلهده دوغاجاق، ههلهده بسله ييب ياشاداجاق . چونكو صفر خاني “صفر خان“ ائدهن دوروم ههلهده ياشايير. شاعير سحر دئميشكن :
چكر ههله سون سحرين آچيلماسي……..
آمما ندنسه بير سووال داييما مني دوشوندورور: گورهسن “ صفر خان “ لار تكجه قهرمانليق عنوانين داشيماغا بئله بير تضييقاتا قاتلاشديلار ، يوخسا باشقا بير سئودا باشلاريندا واريميش اونلارين؟!
صفر خان ايران تاريخي بويو دوغولوب، بسلنميش نادير قهرمانلاردان ايدي كي شهادت فخرينه ناييل اولمادان، اؤز ديريلييينده خالقين معنوي حمايهسين و درين حؤرمتين قازاندي، آمما اونون عؤمرونون سون گونلرينده اونونلا اوتور – دور ائلهين آداملارين دئدييينه گؤره، صفرخانين هئچ بير زامان اوزو گولمهدي . کئچميشينه ذرهجه قدهر اؤيونمهدن، تكي اؤز متانتي آغيرليقدا حسرتي ، نيسگيلي داشييا- داشييا بو دونيادان کؤچدو.
منجه شهيد اولان قهرمانلاريميزين چوخوسو ايسه سون لحظه لرينده بئله بير احوال- روحيهديميشلر. اونلار اورکلرينده قالاق- قالاق نيسگيل، گوزلرينده ايسه گلهجهيه شعله چكن اوميدايله ابديته قوووشوبلار.
بونون سببي البته بللي دير. اونلار اوز ايستکلرينه چاتماديلار، باشلارينداکي سئوداني دوغرولدا بيلمه دير، نه اوچون؟ بونو دوشونمهليييك و عيني حالدا بير باشقا سووالادا جاواب وئرمهليييك : هاچانادك بو ميللت قهرمان دوغوب ، بسلهيهجك و اونلاري مئيدانا يوللاياجاق و بوتون آرزي – ايستکلري نين دوغرولتماسيني اونلاردان اوماجاق؟ هاچانادك … ؟
بونونلا بئله بيز بوتون قهرمانلاريميزين عزيز خاطيرهسين اورهييميزين ان درين قاتلاريندا ياشاداجاغيق و اونلارين شرفلي ياشاييشينا باش ايهجهييك.
عشق اولسون او اينسانلارا كي ياشاديلار، آمما ياشاييشا يئييلمهديلر ،زمانهيه اييلمهديلر.
ایضاح:(موللیفدن)
[1] سيدر آغاجي
[2] بو شعري اللينجي ايل لرين اوللرينده شاه زیندانلاریندا ایشکنجه آلتیندا اولان بير آذربایجانلی ايگيدين آغيزيندان ائشیتمیشم. او بو شعري قوشانين آدين منه دئمه دي . نه بيليم بلكه ده اوزونون شعریايميش ، يوخسا باشقاسینين، آنجاق تكجه شعري منه اوخودو. سونرالار من بو شعري نه بير يئرده اوخودوم ، نه ائشتيديم . بونا گوره ده، ائله اونو ائشتيديگيم كيمي گتیرميشم. حتي بير ايكي سؤزون یانلیش اولماسينا احتمال وئرديكده، ال وورمادان، اونو بير امانت كيمي سيزه چاتديریرام. – ن . ن