دیلشاد خانیمین خسته‌لیگی، اونون درمان اولونما دؤره‌سی جمی – جومی ایکی آی چکیر. بیردن بیره، بیر ساده‌جه سانجی‌لا باشلایان خسته‌لیک اونا آمان وئرمیر. قولام‌دایی اؤزونو اله آلینجا، آرواد الدن گئدیر. حکیم‌لر دئمیشدیلر: «یوبادیبسیز، ایش ایشدن سوووشوب؛ سرطان ایچریدن آروادین بوتون اعضاسین قاپساییب…» قولام دایی‌نین گؤزونون یاشی قورویور. دئییر‌لره گؤره کیشی‌نین دانیشماغا آغیزیندا دیلی قالماییر. دفن – کفن ایش‌لرینی، یاس مجلیس‌لرینی قوروب یولا سالماسینی جلیل بیابانی یئر به یئر ائله‌ییر؛ بوتون خرج‌لری ده جیبیندن خشله‌ییر.
سولار د‌ییرماندان دوشور. قور- قوناغین ال – آیاغی چکیلیر. قولام‌دایی اؤزونو تاپدیقدا «دوروم گئدیم جلیلین اغللیکم خشله‌دییی پولون وئریم» دئیه، «سپرده دفترچه»سین گؤتوروب بانکا ساری یولا دوشور. بانک‌ین کارمندی قولام‌دایی‌یا باش ساغلیغی وئریب، دیل- آغیز ائله‌یرک دئییر:
– حاجی، پولو گؤتورمه‌یه تلسمه‌یین! اجازه وئرین حاجی خانیمین اینحصار وئراثتی چیخسین، اوندان سورا خدمتیزده اولاق.
– اینحصار وئراثت نه‌یه لازیم‌دی؟!
– سیزین سپرده «دو امضایی»دی. رحمتلیک حاجی خانیمین دا امضاسی گرک اولسون.
– اؤزون دئییرسن «رحمتلیک»، آننان دا دئییرسن امضاسی اولسون ؟
– ائله اونا گؤره ده عرض ائله‌دیم اینحصار وئراثت گرک چیخا، وئرثه‌سی…
قولام‌دایی دفترچه‌نی کیشی‌نین الیندن چکیر؛ «وئرثه؟!»، «وئرثه؟!» دئیه- دئیه توواراخ بانک‌دان چیخیر. همن گون ایکیندی چاغی مینیک ماشین‌ین آپاریر قویور ساتدیغا؛ آلدیغی پولدان بیر جلیلین حساب‌ین، بیر ده قالمیش خیریم – خیردا بوش خش‌لرینی وئریب اؤده‌ییر.
او گوندن اعتبارن، قولام دایی گیریر ائوه، قاپینی اوزونه باغلاییر. آنام، خالالاریم دؤنه – دؤنه گئدیرلر، قاپینی آچماییر. سونرادا کی قاپینی ازیب رزه‌دن چیخاردیقلارینا گؤره ایچری گیرمگه اونلارا یول وئریر؛ اوز- گؤزونو تورشوتماسیلا اونلارین هامیسینی کور- پئشمان ائو‌لرینه قایتاریر.
بیر ایکی آیدان سونرا، حسینقلی شقاقی شهرین آدلیم عدلیه وکیلی قولام‌دایی‌نی دفترینه چاغیریر. دیل تعاروف‌دان سونرا دئییر :
– حاجی رحمتلیک دیلشاد خانیمین اوشاقلاری ایسته‌ییرلر بؤلوشه‌لر. لابود بیلیرسن کی اوغلان اوشاقلاری خارجده‌دیلر، قیزی دا تهران‌دا یاشاییر. منه وکالت وئریب‌لر ایشلرین یئر به یئر ائلی‌یم. ایندی اجازه وئرسز سیز ایلشدیگینیز حیطه ده موشتری یوللاییم. البتده اینحصار وئراثت‌ین چیخماسینین دا ائله بیر ایشی قالماییب. سیزین ده حق‌الارثیز قانونن محفوظ دور.
– بس اؤزلری نئیه قاباغا گلمیرلر؟…اوتانیرلار ؟
– اولا بیلر داا، اینسان‌دی، اوز اوزدن اوتانار. قطعن مقید‌دیلر. هر حالدا پرده گؤتورولمه‌سه یاخشی‌دی
– دؤزسون‌لر من ده اؤلوم، اوندا گلسین‌لر منیمکی، اونونکو، هر نه کی وار، گؤتوروب آپارسین‌لار. یوخسا من دوس – دوشمان ایچینده، یئمیش هشتاد یاشیندا بیر آدام دده بابا ائو- ائشیگیمی بوراخیب ایندی هارا گئدیم؟ بونا سنین ویژدانین اجازه وئرر؟
– البتده کی منیم ویژدانیم اجازه وئرمز؛ آمما قانون بئله شئی‌لری باشا دوشمز. اونون نه ویژدانی وار، نه ده کی اوره‌گی بیرینه یانار. او اؤز ایشین گؤرر. «دده‌م منه کؤر دئییب، هر گلنی ویر دئییب»، ها بئله، قانون بئله‌دی!
– سن نئجه ؟
– من وکیلم. ایشیم، حرفه‌م بودو. من ده اولماسام باشقا بیر وکیل بو ایشی گؤره‌جک. سؤزو اوزاتمایین حاجی قولام! سیز بؤیوک‌سیز، سیزین حؤرمتیز منه واجیب‌دیر، سؤزو اوزاتمایین!
قولام دایی اؤزوندن چیخیر:
– تکجه منیم جنازه‌م او ائودن چیخاجاق جناب شقاقی، بو دا سؤزون قیساسی!
ایکی – اوچ آی هیچ بیر خبر اولمور. آنجاق بیر گئجه جلیل بیابانی گلیر. اویاندان بویاندان سؤز صؤحبت آچیب، سؤزو گتیریب یئتیریر اوراکی گویا دادگاه حیطین ساتیلیشینا .حؤکم وئریب. قولام‌دایی دیسکینیب سؤروشور :
– نئجه کی حؤکم وئریبدی؟!
– دادگاه شقاقی‌یه اجازه وئریب حیطی ساتا، وئرثه‌لرین بیر به بیر حاققین وئره، ایشی قورتارا. هر کیم ده محضره گئدیب سندی امضالاماسا، دادستانین نوماینده‌سی اونون یئرینه امضالایاجاق؛ او آدامین وئرثه حاققی دا تؤکوله‌جک دادگستری صاندیغینا، گئدر پولو آلار یا آلماز، اونو اؤزو بیلر. بئله!!
– به سن بولاری هاردان بیلیبسن؟!
– شقاقی دئدی. چاغیردی منی. مندن ایسته‌دی گلم بولاری سنه دئیه‌م کی صاباحکی گون گئلئیلی اولمویاسان.
– بس بئله! آمما من سؤزومون آخیرین شقاقی‌یه دئمیشم. تکجه منیم اؤلوم بو ائودن چیخاجاق. وس‌سلام.
جلیلین رنگی بوغولور. یاری هیرسلی، یاری اینجیک باخیشینی قولام دایی‌یا دیکیر :
– لااله‌الاالله…، بابام الله‌ها خاطیر یولا گل. ائوی دیلشادین آدینا سالاندا دئدیم سالما! باخمادین؛ الله دان اؤتری بو یول گل سؤزه باخ! دیوان‌نان دیوانلیق ائله‌مک اولماز. حؤکم، حؤکمی دادگاه‌دی. ائوی وئریبسن قورتاریب. قانونن ائو او آروادین‌دی، اونون اوشاقلاری دا سنه بیگانه دیلر. نه اینتظارین وار سنین ؟
– آز زحمت‌لرین چکدیم اونلارین؟
– اونو دوز بویوروسان، چکیبسن، آمما دادگاهدا اونا بیر عابباسی پول سایان اولماز؛ اؤزووه گل کیشی! بو زمانه‌ده دای ائله شئی‌لرین موشتریسی یوخدو.
قولام‌دایی‌نین سون جومله‌سی سانکی قویودان چیخیر:
– قوی اولماسین، الله کی وار…
قولام دایی ظاهیرده عناد ائدیرسه ده، ایچریدن بوشالمیشدی. بونو جلیل ده حیسس ائله‌ییر، آمما اوزونه گتیرمیر. سونراکی گئت – گل‌لرینده هردن بیر اوخون آتیب، یای‌ین گیزلتمه‌سیله، یاواش- یاواش حیطین ساتیلیشینی اونا دویدورور. قولام دایی ایسه ایچیندن آلیندیغی حالدا اوزده اؤزونو سیندیرمیر. سندین امضالانماسی‌نین جورون دادستانین نوماینده‌سینه چکیردیرسه، حیطی نه ته‌هر بوشالدیب تحویل وئرمه دردی اونون ایچینی اویوب دئشیردی. نهایت بیر گون آخشام چاغی جلیل بیابانی بیر نئچه شوفرایله برابرگلیرلر قولام دایی‌نین ائوینه؛ صؤحبت سالیب، ییرمی نئچه نفر شوفرین بیرلیکده ییغیشیب سارابلی صادیق‌ین اوتوبوس‌یلا اربعیینی مشهد زیارتینه گئتمه‌لری‌نین خبرین وئریر. سونرا قولام دایی‌نی دا اونلارا قوشولماغا چاغیریر. قولام‌دایی درحال فئلی دویور. چونکو اؤتن بیر – ایکی آیدا جلیلین دؤنه – دؤنه اونو ائوی بوراخیب سفره چیخماغا چاغیرماسیندان شوبهه‌لنمیشدی، آمما ائله بیل بو دؤنه قضیه داها دا جیددی‌دیر. چونکو جلیل، قولام دایی‌نین همیشه وئردیگی «یوخ» جاوابینی ائشیتجک دئییر :
– بس ائله اولسا من ده گئده بیلمه‌رم.
– نه‌دن اوتری سن گئتمیرسن؟، دئیه، قولام سوروشور
– نییران اوللام. ایشدی، قضادی بیردن ماموردان زاتدان یول‌لارلار قاپی‌یا، دئ یال‌لاه، شیپیللاخ‌دی کی باشلانار؛ سورا دی گل اونون آلاغین ائله. یووخ، حاجی قولام گلمه‌سه، من ده بوردا اولمالی‌یام.
شوفرلرین بیری قولام دایی‌یا فرصت وئرمه‌دن سؤزه قاریشر :
– یانی سن بویورورسان حاجی قولام یئتمیش هشتاد یاش یاشییاندان سونرا گلیب جاهیللیق ائله‌ییب فیرتینا دبرده‌جک؟ آ کیشی بو کیمین عاغلینا سیغار، قانون…
باشقا بیریسی سؤزو اوندان آلیر: «اونو بورااخ، پوخ یئیر قاپی‌یا مامور یول‌لییان قورومساق. اولارین هاممیسی هاوا سؤزدو. جلیل، منه باخ، هم سن گله‌جه‌سن، هم ده حاجی قولام؛ یوخسا من بیلیم اللهیم قویمام ماشین یئریندن ترپنه. حاجی قولام، ساک‌یوی باغلا جومه صوبح گون چیخاندا قاپی‌دا اول، وس‌سلام! یوخسا قول – قیچ‌یوی باغلاییب آتاجاغییق ماشینا،» دئیه، شوفرلره ساری دونوب گؤز گزدیریر: «ائله دی یا یوخ ؟ دئیین هووررا!!»
هامی ال چالیر، قولام دایی ایسه گولومسه‌ییر.
قولام دایی جلیل بیابانی چکدیگی نقشه‌نین نئجه‌لیگینی سیزمیشدیرسه ناچارچیلیق‌دان اؤزون بیلمه‌مزلیگه ویریب، هئچ بیر سؤز دئییب دانیشمیر. جومه گونو سحر ائرکن پار- پالتارینی ییغیشدیرماسیلا برابر یئتمیش نئچه ایللیک خاطیره‌لرینی ده بیر به بیر دوشوروب ساکا ییغیب ائودن چیخیر.
خالالاریم اوشاقلاریلا برابر قولام دایی‌نین بئش – اون گونلوک مشهده گئتمه‌سینی فورصت سانیب ائوین بوتون وسایلینی داشییب آنامین ائوینه آپاریرلار؛ ائله همان گون ائوی خریدارا تحویل وئریلر.
جلیل بیابانی مشهددن قایدیش باشی یاواش- یاواش قضیه‌نین نئجه‌لیگینی قولام دایی‌یا قاندیریر. قولام دایی بیر سیرا ا‌سیب سوووراندان سونرا آستا- آستا واملاییب توختاییر. بیر هفته اون گونه یاخین قولام دایی جلیله قوناق اولور، بو مودتده سحردن آخشاما جلیل اونون باشین نرده قاتیر. اؤز مئیدان اوخومالاریلا اونون ذهن‌نین ائوین الدن گئتمه‌سیندن چاشدیریر. سونرا من تهران‌دان دوروب گئتمیشم، یالوار- یاخاریلا اونو راضی ائله‌میشیک کی آنامین قوجالیغینا خاطیر باشقا ائو توتماسین، گلسین آناملا بیرلیکده یاشاسین.
او گوندن بری قولام دایی سووا گئدن پارچا کیمی گوندن گونه ییغیشیب قیسالیر، کیچیلیر. بیر ایلین ایچینده بوتون زندگانلیغی تپ- چئویر اولونموش بو آدام اؤز ایچینده جور به جور دویغولار داشییر. بو دویغولارین ان گوجلوسو «حقارت حیسسی» دیر. او حیس ائله‌ییرکی اونون بو گونه دوشمه‌سینین اصل سببی اونون السیز- آیاقسیزلیغی، عاجیزلیگی‌دی. بئله بیر حیسسی اؤزگه‌لرین ذهن‌یندن سیلمک هدف‌یله او هر یئرده فرصت تاپیر باشلاییر اؤیونوب، اؤزونو شیشرتمه‌یه. بو عمل گئت- گئده شیددتله‌نیب عادته چئوریلیر. ایش گلیر چاتیر او یئره کی بیر پارا تفریحجیل آدام‌لار گیره‌وه تاپدیقدا اونو گوپلاماغا ثشویق ائدیرلر:
– آی حاجی قولام سنی الله او کوفته‌نین جریانین بیر دفه ده بیزه تعریف‌لییه‌سن، خاهیش ائلیرم!
قولام دایی الله‌دان ایسته‌میش، باشینداکی دؤره بورکو یئر به یئر ائله‌ییب، بوغازین آریتلاییر:
– بابام چوخدانکی سؤزدی او،…دای نئینیم، دئییم دای…آغا یای‌ین جیغلاماسیدی، گئتمیشم تبریزه، اؤز اؤزومه دئدیم گئدیم حاجی باغیرین بیر چایین ایچیم داا. آخی او دا قاباق ایل‌لر بیزلرکیمین شوفریدی. سورالار ماشینی ساتدی گئتدی موخننیک‌لییه. ایندی ماشالله قاراژی وار،گتیر- گؤتور، نئچه شاییردی فیلان، ایشیم یوخ، گئتدیم. شیرین چای دئدی. قلیان گتیتدیردی، آمما گؤردوم کیشی‌نین ائله بیل حوصله‌سی یوخدو؛ فیکیری داغیناق‌دی. دئدیم : «حاجی نه اولوب ؟ گؤرورم اؤزونده دئییل‌سن.» دئدی: «بابام او گون بیر لیلان گتیردیلر تعمیره. گیربوکسی خاراب‌ایدی. آشدیق داغیتدیق دنده‌سینین بیر ایکی‌سین دییشدیک، ییغیشدیردیق،آ پاردی. بیر ایکی اوچ گوندن سورا قاییتدی، دئدی گیربوکس اووولداییز. دوباره آشدیق، آپاردی. اوش دفه ایندیه‌جان آچیلیب، گینه صوب گتیریب وئریب بورا، شررین بیریِ‌دی؛ دئییر: «یا دوزلت یا پولومو وئر !» دئدیم: «اولار ماشینی چیخاردیب بیر دوور ویراخ؟» دئدی: «نئیه اولمویا!» چیخدیق بیر ایکی خیایان سوردیک، گؤردوم آی نامارد سسین گیربوکسا دخلی یوخدو، دیفیردن گلیر سس. گلدیک قاراژا دئدیم: «حاجی باغیر من ماشین‌ین سسین آلاجام، آنجاق بیر شرطی وار.» دئدی: «نه دی ؟» دئدیم: «حاجی خانیمین کوفته‌سینین دادی هله‌ده منیم داماغیمدادی. بو ایش بیر کوفته‌یه باخار» دئدی: «بابا سن بو کوپویوغلونون شرررین منیم باشیمدان سوو،اوندا مندن باش ایسته!» آغا سن اولاسان، صاباح صوبح گئتدیم دیفیری آشدیم گؤردوم بعلی «پینی‌یون»ون بیر ایکی دیشی چاپیلیب. «پینی‌یون»و آچیب دییشدیک. سس قادا – بالا جانیزدان گئدن کیمی درحال کسیلدی. آغا ایندی ناهارا گئتمیشیک ائوه، گؤرودوم حاجی خانیم سیفرا سالیب نه سیفرا. شاهانه!! اورتادا سینی‌ده بیر کوفته قویوب نه یئکتده؛ اینانین خلفه باغی قارپیزی یئکتده. دؤره ده چینی کاسالاردا کوفته سویو اوستونده یبر قاریش سوغان داغی. موخللفات، دای دئمه! او یئکتده سیفرادا بارماغ قویماغا یئر یوخدو! تورشو مورشو، هر شئی. مخلص باشیزی آغریتماییم کوفته‌نین سویون دوغراییب یئمیشیک یئتیشمیشیک اتینه. دئمیشم: «حاجی باغیر کس!» دئیب: «یووخ، سن کسه‌جکسن!» آغا یئکه پیچاخ واریدی اونو گؤتورموشم قویموشام کوفته‌نین اوستونه. سن اؤل یاری بئله‌جن کسیب کسمه‌میش بیردن بیرشئی دئدی «پیرررر!» نه‌یدی او؟ بئله باخاندا گؤرموشم اده گؤورچین دی توواراخ پئنجره‌دن چیخدی!!»
قولام دایی عؤمرونون آخر ایل‌لرینده گوپ دئمه‌نین لاپ شورون چیخاردیر. ائله اولور کی بیر یئره دعوت اولوناندا ظاهیرده اونون ییخیلماسینی قوروماق اوچون ولی اصلینده اونون گوپلاماسی‌نین قاباغین آلماغا کیچیک خالا اوغلومو اونا قوشورلار کی بلکه گوپا باشلایاندا اونو دومسیک‌له‌یه قویمویا جیزیخدان چیخا؛ بونونلا بئله بو ایش او قدر ده ایفاقه ائله‌میر. بیردن گؤرورسن مجلسین لاپ او شیرین یئرینده قولام دایی باشلاییر یوزلر خاطیره‌دن بیرینه، میثال اوچون مکه یولونون خاطیره‌سینه:
-«عاریضم خدمتیزه کی حاجی خانیملا گئدیریک مکه‌یه، طیاره ده اوتورموشوق، گؤردوم طیاره‌نین گئدیشی میزان دئییل؛ گاه والایلیر، گاه آلچاق اوجا گئدیر.حاجی خانیم دا قورخور. دئدیم دوروم گؤروم نه اولوب. گئتدیم کابینه، گؤردوم خلبان خومار، گؤزلر قیپ قیرمیزی قیزاریب، ایندی کی یوخو آغانی آپارا، هامینی وئره دده‌سینین کؤهنه بورجونا. دئدیم بس هانی سنین کؤمه‌یین ؟ دئدی اونا سویوخ دییب حالی دوز دئییل. دئدیم دی چکیل او یانا قوی اؤزوم اوتوروم. دئدی آخی سوره بیلرسن؟ دئدیم اوغول من اللی ایلین شوفیرِی‌یم. من بونو سورنمه‌سم بس کیم سوره‌جک؟ مخلص، اوتوردوم. سورورم آمما یولو تانیمیرام کی؛ نقشه‌نی ده اوخویا بیلمیرم. گئده ده کی ییخیلیب یاتیب خورراخور. ایشیم یوخ، گئتدیک چاتدیق بیر یئره کی بی سیرا چیراغ گؤرونوردو. دئدیم اینشالله ائله بورا اولاجاق. طیاره‌نی اوتورتدوم. ایندی انمیشیک. باخیرام هر یان گؤم- گؤی آغاج، چیمنزار. اؤز اؤزومه دئدیم باخ بورا عربستان اولا بیلمز. سوروشدوم بورا هارادی؟ دئدیلر فرانسه‌دی. الله اکبر! فرانسه نه فرانسه، تورپاغ، قینجی قینجی!!*
***
ایل دولانیر، آی دولانیر، آنجاق قولام دایی دا دونیاسین ده‌ییشیر. قولام دایی‌نین آیاغی مجلیس‌لردن کسیلیرسه ده اونون گوپ‌لاری آغیزلاردان ییغیلماییر. ایل‌لر بویودور کی اونون دئدیگی گوپ‌لار یئنی یئنی ایفاده‌لرده ، جور به جور صورت‌لرده، چئشیدلی آرتیرما – اسکیلتمه‌لرله آغیزدان آغیزا جماعات ایچینده دولانیر؛ اونلارین اوره‌گین آچیب، ذهنین دورولدور.
سون
* قولام دایی‌نین ” قینجی ” دان منظورو ” اینجی ” دی!
