گونلر بیر بیری‌نین آردینجا گلیب سوووشور. حاج اکرم خانیم هر گون بزه‌نیر دوزه‌نیر، اری‌نین قاباغینا چیخیر. حاجی میر غافار ایسه گونو گوندن داها آرتیق سایمامازلیقلا اونو قارشیلاییر.. حاج اکرم خانیم بو سایمامازلیقی گؤردوکجه داها دا بئجیدده‌ییر. جانی بوغازینا ییغیلمیش حاجی میر غافار نهایت دیله گلیر:
– آخی سن الله گؤر بیری سنی بو کؤکده گؤرسه نه دئیر. بئله گز، بئله دولان کی یاشیوا – باشیوا یاراشسین آخی. بو نه اویوندو چیخاردیرسان؟ آخی بو نه وضعییت‌دی؟
– وئی‌‌ی بالام آغا‌نین طبئینه ده‌ییر! نه جوردو بس، ائله منه یئتیشنده اویون اولور؟ دیللنمه‌لی‌دی بس او بیری‌لره ده بیر دیللن دآا! یوخسا فقط منه دیلین وار؟ من ده اولدن دولانیشیغیمی بیلسئیدیم هئچ بو اویونلار منیم باشیما گلمزدی. خام دوشدوم. باشیمی سالدیم آشاغی اینه‌ایله قویو قازدیم آغانی ائو ائله‌دیم کی یاغی چؤره‌یی‌نین اوستونه چیخاندان سورا ایت محلی ده منه قویمویا. دای دئمه قاش – گؤز دورانی‌میش. اننیک – کیرشان آپاریرمیش. دار دامن گئی بورجوت قوی آغا‌نین آغیزی‌نین سویو آخسین. گؤر ایندی من ده باشاررام یا یوخ؟ باشارماسایدیم دا اؤرگشدیم ایندی. بوندان بئله یئیه‌جه‌یم، گئیه‌جه‌یم، خشله‌ییب دولاناجام. گؤزو گؤتورمه‌ینلرین قوی باغری چاتلاسین! سن ده لطف ائله قیتمیرلیغیوی آپار او بیری ائویوه؛ دای منیم بسیمدی.
– لاالاهه الا الله…! تحویل آلمیر کی من نه دئییرم! بابام خش صحبتی یوخدو یولووا آند اولسون. نه قده‌ر خشله‌ییرسن خشله. نه ائلیرسن ائله، آمما اؤز یئریوی بیل! آخی بو نه پالتاردی گئییرسن؟! الله‌ها خاطیر او هپیر- چوپورو اوز گؤزووه یاخیب منیم حئیثیتیم‌نن اویناما! آخی سنی بو قیلیخدا بیر اؤزگه‌سی گؤرسه نه دئیر؟!
– هئش من یازیق آیاغیمی ائودن ائشیگه قویورام کی منی بیری ده گؤره؟
– بس کیمه بیر بئله بزه‌نیر سن،… منه؟
حاج اکرم خانم دیشلرینی بیر بیرینه سیخدیقدان آز قالیر مصنوعی دیشلر آغیزیندا سینسین:
– سنه یوخ، اویناشیما بزه‌نیرم. بیلدین! اویناشیما.
– استغفرالله! یئنه ده سارساخلیب منیم کیفریمی چیخارداجاق هاا! بئله من کوپویوغلویا بره‌نیرسن اگر، من ایسته‌میرم. بابام ال چک منیم یاخامنان دای. یولووا لعنت ال چک! ایسته‌میرم بئله ایسته‌میرم…
حاجی میر غافار قاپیلاری چیرپا – چیرپا ائودن چیخیر. حاج اکرم خانیم اوتوردوغو یئرده دونور قالیر. بیردن بیره یئریندن سیچراییر. حیطه قاچیر. پالتارلارین بیر به بیر سویونور باغچایا توکور. نفت سه‌پیر اودلاییر. دلیجه‌سینه اوتاغا قاییدیر، بوتون تیکدیردیگی پالتارلارین هامیسین حیطه آپاریر اودا تؤکور. سونرا خاررالایان پالتارلارین کناریندا اوتوروب هونکورتو چالیر آغلاییر.
***
او گوندن بری حاج اکرم خانیمین دونیاسی گونه بیر دارالیر. اونون گؤرکمسیز یاشاییشیندا بوتون سئویندیریجی، اومو د‌وئریجی ایلگی‌لر قیریلیر. مناسیبت‌لری گئتدیکجه لاپ سئیره‌لیر. اؤزونه دالماسی، ایچریدن بوشالماسی اونون حالتسیز گؤزلریندن بلله‌نیر. باخیشیندا نه سئوینج دویولور نه کدر؛ نه محبت گؤرونور نه نیفرت. حاجی میر غافارین گلیب گئتمه‌سینه ایلگیسیزجه یاناشیر. نه تئز گلمه‌سیندن سئوینیر، نه یوبانماسیندان آجی‌ییر. حاجی میر غافار ایسه اؤز اؤزونه دوشونور:
– گؤره‌سن اکرمین بو یولکو نقشه‌سی نه اولاجاق؟!
او بیری‌لری ده هاکذا؛ هئش بیریسی حاج اکرم خانیمین احوال – روحییه‌سین درک ائله‌ییب دوشونه بیلمیر. تکجه فخری اونون احوالی‌نین ده‌ییشیلمه‌سینی باشا دوشور. او چالیشیر داها آرتیق آناسینا یئتیشسین، آمما اونون دا قایغی‌لاری کیفایت قده‌ر اثر باغیشلایا بیلمیر.
حاج اکرم خانیمین آییخلیق عالمی هر نه قده‌ر کی ایلگیسیزلیکله سووشور، ایچری عالمی، خصوصن اویغو عالمی اؤز درینلیگینده طوفانلی ماجرالار کئچیریر. او توما گئد‌‌نده گاه حاجی میرغافارلا اوز به اوز اولوب دئییر دالاشیر، گاه دا شمسی‌له چنگه چنگه‌یه قالخیب، کیلکه یولما ساواشیر؛ گاه اری‌‌نین سایمامازلیغیندان گیلئیله‌نیب، اونلا کوسور باریشیر، گاه دا گونوسونون مئیدانی اونون الیندن چیخارماسیندان آلیشیب اودلانیر. اویغو عالمی ایسه داها دا گئنیش بیر عالمدیر. بیر گئجه بهشتده اونا توی توتولور. یوزلرجه قانادلی پری دؤره‌سینده اوچوشور. باشقا بیر گئجه‌ده حؤرمتسیزلیکله قولوندان یاپیشیب بهشتدن ائشیگه سالاندا، قاپییا ییغیلمیش مچید یولداشلاری اونو بارماقلاریلا بیر- بیرینه گؤستریب گولورلر.
آییخلیقدا دا بئله – بئله اویغولار هردن بیر ذئهنینی مشغول ائدیرسه ده، قالین بیر شاشقینلیغا واردیغیندان قارا بیرکؤلگه کیمی، دینمز – سؤیله‌مز ائوده وئلله‌نیر، آمما کئچن گئجه گؤردوگو یوخو اونو کؤکوندن ترپه‌دیب، روحونو تپ – چئویر ائله‌ییبدیر. یوخودا گؤروب شمسی نئچه نفر ایشچی‌له اونون ائوینده‌دیلر. بزه‌نیب دوزنمیش شمسی الی بئلینده ائوین اورتاسیندا دایانیب دستور بویورور. ایشچی‌لر حاج اکرم خانیمین ایللردن بری ییغیب ساهمانلادیغی وسایل‌لری اوتاقلاردان داشییب حیطه تؤکورلر. وسایل‌لر قاریشیق صورتده حیطده قالاخلانیر. شمسی‌‌نین وسایل‌لری ایسه ماشین، ماشین گلیر اوتاقلارا دؤشه‌نیر. اونون اوغلو، گلینی، قیزلاری، کؤره‌کن‌لری بیر به بیر گلیرلر اوتاقلارا باش چکیب شمسی‌یه مبارک اولسون دئییب گئدیرلر. ایشچی‌لر تکجه شمسی‌‌نین ایشین گؤرورلر. حاج اکرمه کمک ائلیین یوخدو. او حیطین اورتاسینا توپلانمیش بیر دونیا وسایله باخیب هویوخور. شوفرلرین پولون وئرمکده اولان حاجی میرغافارا ساری گئدیب دئییر: «حاجی، منیم وسایلیم یئر اوتاغینا یئرلشمز آخی، به من نئیلییم؟» حاجی دئییر: «بابام فمن یعمل دؤشه قوتار قوی گئتسین دآا، یئرده قالا‌نین دا ییغ تندیر ائوینه!» حاج اکرم خانیم مظلوم‌یانا: «تندیر ائوی دامیر واللاه، منیم وسایلیم اوردا خاراب اولار آخی!» دئدیکده حاجی غافار حوصله‌دن چیخیر: «بع‌ع‌ع‌هه، بابام آپار توک اورا قوتار دآآ! بیر آیاغین بو دنیادا، بیری او دنیادا وسایلی نئیلیسن آخی؟» حاج اکرم خانیم کور- پیشمان قاییدیر گئدیر تندیر ائوینه: دووارلار شوملاییب. توز – توپراق هر یانی بورویوب. خیریم – خیردا الیندن آیاق قویماغا بئله یئر یوخدو. توما گئدیب، نه ائده‌جه‌یئنی بیلمیر. ایشچی‌لرین بیری‌نین سسیله اؤزونه گلیر:
– خانیم سیزی چاغیریر!
حاج اکرم خانیم ایچری گئدیر. تنبی‌ده شمسی خانم اونون جئهیز یاخدا‌نی‌نین اوستونده اوتوروب قیچین آشیریب بیر بیری‌نین اوستونه. تحککومله سوروشور:
– بو یاخدانی نه اوچون قیفیللامیسان؟ گئت آچارین گتیر گؤروم!
حاج اکرم خانیم دوروخور:
– آچار؟! آچاری نئیلیرسن؟
– ایستیرم گؤرم نه گیزله‌دیبسن بوردا.
– وئی‌‌‌ی! آلله گؤرستمه‌سین، نه اولاجاغ اوردا، پالتاریمدی دآا.
– ائله من ده ایستیرم اونو گؤرم. ائشیتمیشم قشک تئیه پارچالارین وار، ائله‌دی؟
– اوردا کی پارچالار سنین کاریوا گلمز.
– شاید ده گلدی، آچاری وئرسن بیلینر.
– منیم سنه وئرمه‌لی آچاریم یوخدو.
– «وئررسن جا‌نین دا چیخار!» – دئیه شمسی حاج اکرم خانیما ساری یؤگورور. آرواد وحشتدن باغیریر. حاجی میر غافار ایچری گلیر:
– نه خبردی؟ اکرم گلمه‌میشدن یئنه باشلادین داوی‌یا؟!
– واللاه – بیللاه منیم اوننان ایشیم یوخدو، او حؤکمن دئییر یاخدا‌نین آچارین وئر!
– وئر قوتار دای، نه وار اونون ایچینده، نئینیسن اونلاری، گورووا آپاراجاقسان؟
– «واللاه اوردا اونون کارینا گلن بیر شئی یوخدو.»- دئیه، حاج اکرم خانیم قهرله‌نیر.
– بابام واللاه دای بیر شئییم قالماییب منیم. قالان گلینلیک پالتاریمدی، بیرده مشهددن آلدیغیمیز خلعت، بیر ایکی اوش تیکه ده تئیه پارچام قالیب؛ اولار دا ننه‌مین یادگاریدی.
– هر نه دی، وئر قوی باخسین!
– وئرمیرم. هئچ اؤلسه ده وئرمه‌رم.
– «دئدیم وئر!» دئییب، حاجی اونا ساری ایره‌لی‌له‌‌ییر.
– «وئرمیرم»- دئیه، حاج اکرم خانیم عینادلا دایانیر. حاجی میرغافار اؤزوندن چیخیر. حاج اکرمه بیر سیلله آتیر. حاج اکرم باشین قاچیردیر. باشی تاققیلتی‌یلا تختخوابین باش تاختاسینا ده‌یجک، یوخودان آییلیر.
یاریم ساعات، بلکه ده بیر ساعات یاتاقدا قالیر. یئر اونو توتوب سانکی. ترپنمه‌گه اینجاری یوخدو. اونا ائله گلیر کی لاپ الان، یوخسا بیر ساعاتدان سونرا قاپی دؤیولر، شمسی ایشچی‌لرله گلر، اونون وار- یوخون داغیدار. لاپدان یئریندن قالخیر یئکه بیر قیفیل گؤتورور آپاریر حیط قاپیسین دالدان قیفیللاییب گلیر اوتورور. گؤزو قاپیدا، قولاغی سسده‌دیر. نئچه ساعات بو حالدا قالیر. بو نئچه ساعت اونا گونلر بویو اوزانیر. اؤز خیالیندا گاه قاپی‌نین سیندیریلماسین گؤرور، گاه ایشچی‌لرین دوواردان آشماسین. اؤز- اؤزونه دانیشیر. یالواریب یاخاریر. سؤوور، سؤوولور، دؤیولور. اینله‌ییر، آغلاییر؛ قیزدیرما ایچینده آلیشیب یانیر. حیس ائله‌ییر بوتون بئل – بوخونو ازیلیب، ساچلاری یولونوب، اوز- گؤزو شیشیبدیر. تلفون دستگین آلیر اوغلونون نومره‌سین ییغماق ایسته‌ییر. واز کئچیر: «هئش بیریسی‌نین قئیرتی یوخدو. هامی منی آتیب. منیم کیمیم وار، کیمیم وار منیم؟» دئیه، بیردن ایاغا قالخیر، حیطه دوغرو یوگورور. نفت قابین دولدوروب ایچری گیریر. کیبریتی گؤتورور، یوخلاییب جیبینه قویور. قیزدیرما تندیر اودو کیمی ایچیندن آلوولانیر. اوز – گؤزو پورتوب، بیر باشا سایاقلاییر. سؤزلری قاریشیق، آنلاشیلمازدیر. بیردن قاپی زنگی چالینیر. جاواب وئرمیر. یئنی‌دن چالینیر. بیر یول، ایکی یول، یئریندن ترپنمیر. بیر ده چالنیر. نهایت سس کسیلیر. حاج اکرم خانیم دوشونور:
– گؤر آچمادیم، عفریته!
حاجی میرغافار دربندین آغیزینا قاییدیر. باققال مولکعلی چارپایا اوستونده اؤزون گونه وئریب:
– سلام حاج آغا.
– سلام مشه مولکعلی. بیزیم حاجی خانیمی گؤرمه‌دین؟
– گؤرمه‌میشم، من بویون چون سهمییه جنس گتیرمه‌میشدیم باشیم سایخاش‌ایدی، آمما حاجی خانیم گؤزومه دیمه‌ییب. ائوده تشریفی یوخدوو؟
– بیلمیرم هارا گئدیب. بو زامان ائوده اولاردی. اذان‌دی بابام.
– نئیران اولما هریئرده اولسا ایندی گلر. ایلشین بیر چای سوزوم، تازا دمدی.
حاج میر غافار چایی ایچیر. بیر ربع، ییرمی دیقه اوتورورب سونرا دئییر:
– بابام به هاردا قالدی گؤره‌سن؟!
– آچاریز یوخدو؟
– دوکاندادی، پالتوومون جیبینده قالیب.
– ایله‌شین یا حاج خانیم گلر، یا دا اوغلان مدرسه‌دن گلر یوللارام گئده‌ر آچاری گتیرر.
اوغلان گلیر، گئدیر آچاری گتیریر. حاجی قاپی‌یا گلیر آچاری سالیر، قاپی آچیلمیر: «الله اکبر!» دئیه، یئنیدن زنگی چالیر. قاپینی دؤیور. حاج اکرم دوشونور:
– گئتدی حاجینی گتیردی عفریته،…. من سنه ائو وئرسم دده‌مین قیزی دئییلم…
حاجی قاییدیر مولکعلی‌‌نین یا‌نینا:
– آی مشه مولکعلی قاپییا دالدان قیفیل ویریلیب! بو نئجه ایش‌دیر؟!
– نه عرض ائلییم واللاه، بویورون باهم گئدک گؤرک.
قاپییا گلیرلر. مولکعلی چالشیر قاپینی آچا. حاجی میر غافار نیگران دایانیب، او تای بو تایا باخیر. بیر نئچه نفر قونشودان، یولدان کئچندن گلیر دایانیر. دانیشیق همهمه قوزانیر. حاج اکرم اوتاغین آستاناسیندا دایانیب دوشونور:
– گؤر نئچه نفر گتیریب. گل، گل گؤر سنه نئجه ائو وئره‌جئیم!…
قاپییا گوجنمه‌‌نین شیدد‌تی آرتیر. ییغیناغین سایی چوخالیر. بیردن بیر قادین سسی ائشیدیلیر. حاج اکرمین قولاغی شکله‌نیر. اؤره‌گی شیددتله چیرپینیر. قونشو حیطیندن سس گلیر. قادین سسی‌دی:
– نردیوان قویون!
حاج اکرم خانیم اوتاغا قاچیر نفت ‌قابینی گؤتورور. مولکعلی‌‌نین اوغلو حیطه دوشمک مقصدیله نردیواندان قالخیب دووارا دیرماشیر. حاج اکرم خانیم اوغلا‌نین بویلانماسین گؤرجک نفت قابین چئویریر. نفت اوتاغا سئلله‌نیر. کیبریتی چکیر. مولکعلی‌‌نین اوغلو آلوو – توستونو گؤرجک وحشتدن باغیریب حیطه دوشور. اونون باغیرتیسیندان جاماعات هجوم گتیریب قاپینی سیندیریر،…
***
حاج اکرم خانیمین یاخین آداملاری خسته‌خانا سالونوندا دایانیبلار. ائوین بیر طرفی‌نین یانماسیندان او قده‌ر ده ناراحات دئییل‌لر، چونکو حاج اکرم خانیمین اؤزونه ائله بیر شئی اولماییبدی. تکجه توستو ایچینده قالدیغیندان، بلکه ده وحشتدن بایینمیشدی. اونون هوشا گلمه‌سی‌نین خبری وئریلیب، آمما یا‌نینا کئچمه‌گه کیمسه‌یه رخصت وئریلمه‌ییبدیر. هاچاندان هاچانا دوکتور گلیر. تانیشدی، خوش – بئش ائله‌ییب ایچری کئچیر. اوزون زاماندان سونرا دوکتور اوتاغدان چیخیر، دئییر:
– بیرینیز ایچری گله بیلرسیز.
حاج میرغافار قاباغا گلیر. دوکتور احتراملا اونون قاباغین آلیر:
– باغیشلایین حاج آغا! اجازه وئرین آغازاده گلسین.
حاجی تعجبله دؤره‌یه باخیر. هامی باشین ترپه‌دیر. میر آغا ایچریه گئدیر. حاج اکرم خانیم تختین اورتاسیندا بارداشین قوروب دیم – دیک اوتوروب، اؤز اؤزونه قیمیشیر. سولوقلانمیش صیفتی قیپ قیرمیزی قیزاریر. چارقادسیز باشیندا آلازلانمیش قیوریم توکلری گؤزه چارپیر. میر آغانی گؤرجک دئییر:
– بایاخدان دوکتوره دئییرم گل منی آل، قوی بلکه دیغلادیم او کیشینی. سؤزومه باخمیر. آغا منه ناز ائلییر، هه هه هه…
میر آغا‌نین گؤزلری بویویور. پرستار الین آغیزینا قویوب اوزون چئویریر. حاج اکرم گؤرور:
– نه‌یه هیریلدییرسان؟ اونون دا گولمه‌یی وار؟ هئچ آلماسین، جهنمه کی. یورتدا قالمامیشام کی،یوز ده‌نه ایسته‌ینیم وار،…
میر آغا الین اونون آغیزینا قویور:
– آبااا!
حاج اکرم میرآغانین الین ایته‌له‌ییر:
– چک الیوی گؤروم! دآباا! سنده قئیرت اولسایدی سنی قویوب اؤزگه‌یه نییه یالواریردیم؛ دوز دئییرسن، کیشی‌سن قولووو چیرما اؤزون آل منی!
میرآغا دوردوغو یئرده توموب قالیر. دوکتور ایچری گلیب اونون قولوندان توتوب یوخولو بیر آدام کیمی اوتاقدان چیخاردیر.
سون
1374- پاییز