سئودا دئدیگین هر کسه میدان اولا بیلمز « صمد وورغون»
– … من بیلمیرم نییه هامی گلیر منیم اوستومه؟! نییه هامی منی قارالییب؟! فروغ گئدیر فخری گلیر، فخری گئدیر میرآغا گلیر، او گئدیر حاج مؤحسون گلیر؛ ایندی ده بو یازیغی یوز آغاج یولدان چکیب گتیریبلر کی نه‌دی نه‌دی خانیم انتر اوینادیر، بویور گل تاماشییا. بولار گؤردوکجه من آبیریما سیخیلمیشام داهی دا یئینلیرلر. دای دئمیرلر کی بابام، آدامین طاقتی‌‌نین بیر حددی وار. یبر بئله قیسنامییاق دووارا بونو. یازیقدی آخی‌ی! تکجه منی قارالییبلار، بیری‌نین آغیزیندان وار گلمیر دئیه اوتور یئرینده آرواد! فیرتانا ده‌بتمه بو ائوده! بسدی،… ال چک آخی‌ی! نه خئیر، ال چکن دئییل او. اونو تانیرام من. منیم آبیر – حیثیتیمی بو شه‌هرده آپارمیینجا بوشلییان دئییل او! او بیری‌لری ده اونون تاییدیلار، هاممیسی بیر بئزین قیراغی‌دیلار، هامیسی. برمالا ال بیر اولوبلار منی دیغلادالار. بیری تاپیلمیر دئیه بابام ائرمنی مسلمان ائلیرسیز؟! بوراخین بو یازیغی، بوراخین بئش گون عؤمورو قالیب قویون اؤز دردینه یانسین قورتولسون. بئله نه ایستیرسیز بونون جا‌نیندان، نه وئریب آلا بیلمیرسیز؟!
قیز ایچین چکیر، یئنی‌دن آغلاماغا باشلاییر:
– سیز الله عصبانی اولمایین آااجان! سیز کی آبا‌نین قیلیغین بیلیرسیز، اؤزوز بیر جور یولونا سالین. راضی اولمایین دوس – دوشمان ایچینده باش آشاغی اولاخ. بیزه رحم ائله‌یین آااجان، رحم ائله‌یین!
– بالا سنین هئش بیر زاددان خبرین یوخدو آخی. نه‌یه آغلاییرسان؟ گؤزووون خیراسین آخیدینجا دور گئت بؤیوک باجی‌وین یا‌نینا، بیر سوروش گؤر جریان نه ته‌هرایمیش؟ یانی من قودورموشدوم عؤمورومون بو واختیتدا اویونا گیرم، خلقی اؤزومه گولدورم؟ عاغلیمی یئمیشدیم؟ بابام واللاه بیلاه اؤزو ائله‌دی. قیر- ساققیز کیمی یاپیشدی یاخامدان ال چکمه‌دی، یوخسا منیم نه وئجیمه‌ایدی اؤزومو سالام دردسره؟ اؤزو اؤلچوب، اؤزو بیچیب، ایش ایشدن سوووشاندان سورا باشلاییب اربعین شبئهینه.
قیز لئچگی‌‌نین اوجویلا گؤزونون یاشین سیلیر. حاجی میر قافار تازاشدان دوو گؤتورور:
– ثاواب دالینجا گزن کؤپک، دی اوتورسون چکسین دآآ! نه جور اولدو بس؟ مؤمون – مقدس خانیمین بیردن بیره اوزو دؤندو، قاراچی کیمین اؤزون باشا چالیر! اوشاق گؤزو قوخودور؟ او اونون خام خیالی‌دی، بیر د‌فه یئریمدن اوینادیم بسدی. او پوخ یئدیگیمه دوشور دوشسون، آمما من توپوردویومو یالییان دئییلم. اؤزون آساجاق آسسین، بوغاجاق بوغسون، والسلام!
قیز یئنی‌دن آغلاییر. دوزونه باخسان آغلاماقدان سووای آیری بیر ایش ده گلمیر اونون الیندن.
ایکی آی تمام‌دی ائوده سؤز- سوو گئدیر. دئییب دانیشمالار هئچ بیریئره چاتماییب، هامی یورولوب اوتوروب، آمما بو هله تازه‌ نفس‌دی. آدی بدرالسادات‌دی. ائوده بدری چاغیریلیر. ائوین سون بئشیگی‌دیر. هامیسی بیر ایلدی ار ائوینه گئدیب. باشقا بیر شه‌هرده یاشاییر. اورتانجیل باجیسی فخرالسادات تلفن واسیطه‌سیله اونون کورکونه ائله بیره سالیب کی بیرجه لحظه دایانمادان چادیرا – باشماق اولوب بیرینجی ماشینلا یولا دوشوب گلیبدیر. حاج اکرم خانیم دا بونا چوخ اومود باغلاییب، دئییر بلکه آتاسی قوربت یئرینه دوشموش سون بئشیک‌لری‌نین اوره‌یینی سیندیرمایاجاق؛ آمما نظره گلن بو دا بیر ایش گؤره بیلمه‌یه‌جک. چونکو حاج میر قافار قیزی‌نین ایلک باسقیسینی سوووب، اونون تووون آلیبدی. ایندی ایسه صؤحبتین بیر آن‌جا آرا وئرمه‌سین فرصت سانیب بورکون گؤتوروب یئریندن قالخیر. -«قیزیم، سن یولدان گلیبسن یورقونسان، بیر آز دینجل، من ده گئدیم دوکانا بیرباش چکیم گلیم!»- دئیه، اوتاقدان چیخیر.
حاج اکرم خانیم اونون آیاق سسینی ائشیدیر، آیاغا دورور، پرده‌‌نین قیراغیندان حیطه باخیر؛ حسرتله آرخادان ارین ایزله‌یه‌رک کؤکس اؤتوروب، قاییدیر گلیر اوزانیر. بیر نئچه لحظه‌دن سونرا بدری اوتاغا گیریر؛ بیر بوجاغا سیغینیب اوتورور. گؤز آلتی‌لا آناسینا باخیر؛ اوزاندیغی یئرده باخیشی تاوانا دیره‌نیب قالمیشدی. باخار کورایدی سانکی. اوزون زامان هئچ بیری دانیشمیر. نهایت حاج اکرم خانیم اؤزیله دانیشان کیمی دیله گلیر:
– گئتدی؟
بدری اودقونوب دئییر:
– گئتدی دوکانا بیر باش چکه گله.
حاج اکرم خانیم آه چکیب دئییر:
– همیشه‌کی ماهناسی‌دی. اکیلیر گئده اورا. بو آلتی آیدا هامیسی ییرمی گون دوکاندا اولماییب. شاییردلاریندان سوروشموشام. دئین یوخدو آخی ناانصاف قوربتدن گلن قیزیوین یا‌نیندا اقلیکم بیر ساعات اوتورایدین! دؤزممه‌دین، قورخدون دوداغی اوچوخلویا؟!
بدری دئییر:
– آبا، دئدی قاییدیرام.
حاج اکرم خانیمین سسی سانکی قویودان چیخیر:
– اینانما بالا، اینانما، یالان سؤزدو. قویروق اله وئرمیر او. دانیشیقدان قاچیر. گئدیب ایلیشسه اورا، اوش گونه قاییتماز. اونو من تانیرام. هامینی آتیب فقط اونو توتوب. من باشارمادیم دا آ، نئینیم. قوجا قودوردان معجونون دوزتمه‌سین من باشارمادیم. فخری‌یه دئدیم. دئدیم اونو ائو – ائشییندن ائله‌مه! چکیب گتیرمه اونو، باخمادی. سنی ده چکدی گتیردی، آمما فایدا ائله‌مز. دای نئینیم؟! آلله‌دان قورخماییدیم اؤزومو وصل ائلییدیم برقه، هامی‌‌نین جانی قوتارییدی. اوتوز سکگیز ایلدن سونرا من بو ائوده آرتیق تیکه اولدوم دآآ، آرتیق تیکه!…
بدری ساخلاشا بیلمه‌ییب آغلاییر. حاج اکرم خانیمین لحنی اوخشامایا چئوریلیر:
– آلله سن اؤزون منه بیر انجام چک آلللاه! سن اؤزون من‌نن قاسیم‌ین دیوا‌نین ائله آلللاه!! گؤر نئجه منیم ایستی آشیما سویوخ سو قاتدی. گؤر نئجه منی اؤز ائویمده ذلیل ائله‌دی. دای نئینیم قاسیم، آلله قاباغوندا بورج ائله‌سین! سن کی منی یاندیردین، جییاریوین باشی آلازلانسین به حق فاطیمه زهرا! آخی نئیله‌میشدیم، پیس قئیننه‌‌ایدیم سنه؟ اؤزومون، بالالاریمین بوغازیندان کسیب سنی ائو ائله‌دیم، منیم قاباغیما بئله چیخاسان؟! دای نئینیم، آلله قاباغیوا چیخارتسین! سن کی منیم امه‌گیمی ایتیردین به حق غریب آغا امام رضا زحمتیوین بهرین گؤرمه‌یه‌سن، هئش قازاندیغیوی یئمییه‌سن!
قاپی چالینیر. گلن فروغ‌السادات‌دیر. ایکی باجی قوجاقلاشیرلار. بدری باشین بؤیوک باجیسی‌نین چیینینه قویوب هؤنکورتویله آغلاییر. فروغ سوروشور:
– بو سؤز- سووا گؤره آغلاییرسان، یوخسا آیری بیر شئی اولوب منیم خبریم یوخدو؟
بدری دئییر:
– دای نه اولاجاغ‌ا‌یدی؟ آخی بس نییه قویدوز بئله اولا؟! انصافیزا نه گلمیشدی؟ کئشگه یولدا ماشین آشایدی، من اؤلئیدیم، آبانی بو حالدا گؤرمه‌یئیدیم. سیز کی بوردایدیز بس نییه بیر ایش گؤرمه‌دیز؟
فروغ در حال دویور کی آناسی بدرینی دولدوروب. گؤز اوجو آناسینی سوزه‌رک دئییر:
– بالام مسئله صاحاب اؤزو ایسته‎‌یه – ایسته‌یه بیزیم الیمیزدن نه گله بیلردی. بودو باخ ایما‌نیندان دئسین، یوز دفه یالواریب دئمه‌دیم آبا سال الدن، بئله ایشلر بیزه یاراشماز؟ دئمه‌دیم آبا اونون بونون سؤزونه آللانما. یوز دفه دئدیم، دئدیم آبا شیخ مفید چیخیر منبره آغیزینا آغیلینا گلنی‌ دانیشیر؛ ایمانیم الله آماناتی بلکه ده اؤزونه یول آچیردی. نئجه ده کی آچدی. گئتدی بیرین آلدی گتیردی اوتورتدی یوخاری باشدا. هله بو ظاهیردی، الله بیلیر دالدا نه وار… ایشیم اوندا یوخ، بیزه نه؟ آمما یالواردیم دئدیم آبا آللاها خاطیر بیزی سؤز – سووا سالما، سؤزه باخ! باخمادی قیررا میر یاپیشدی کی حاجی بیرین آل! ثاواب‌دی. قوی ائو ایشیگه او یئتیشسین من ده مر – مچیدیمه یئتیشیم. بیلمیرم، حضرت فاطیمه خانیمی یوخودا گؤرموشم. او دونیادا نه جور اولار، نه ته‌هر اولار…، خلاصه بیز نه قده‌ر چوخ دئدیک بو آز ائشیتدی. ایندی باجیما قوربان ایش – ایشدن سوووشاندان سورا منیم الیمدن نه گلر؟ واللاه بیلاه هئش نه گلمیر. نه منیم نه اؤزگه‌سی‌نین الیندن بیر ایش گلمیر. بئله باجی دالدان آتیلان داش توپوغا ده‌یر.
حاج اکرم خانیم گؤزون قییب آلتدان – آلتدان فروغا باخیر. فروغون سکوتون گؤروب دئییر:
– خوب! داهی؟ قالمیشی؟!
فروغ یئنی‌دن باشلاییر:
– واللاه او دا کی قالیر حاج آغایا، آدام اؤله‌جکدی، راضی دئییلدی. یانی اوول کی شوخلوق بیلیردی، سورادا کی گؤردو جیددی‌دی؛ ایندی اللهی‌یعلم اورکدن دئییردی یا تره‌زی گؤتو یئره دؤیوردو، آنجاق دئییردی منه یاراشماز. منیم آبیر حیثیتیم وار، گلینیم، کوره‌که‌نیم وار. یاراشماز. جاماعات منه گولر، بوشلویون! آمما آبا گیردی قیلیغینا؛ ایندی الله بیلر نئجه قوش دیلی اوخودو، آنجاق راضی ائله‌دی. ایندی باجی، هامینی بوراخیب یاپیشیب من‌نن قاسیمین یاخاسیندان. من کی هئچ، اوول بیر گوندن من یازیغین دوواری آلچاق‌ایدی؛ آمما دئییرم آبا، قاسیم اؤزگه اوغلودو. بیر بئله قیسناما دووارا اونو! بیر بئله قارقیش ائله‌ییب نیفرین چکمه! اؤزو جهنم، ایندی اوتانمازلیقدی منیم اوغلوم جبهه‌ده‌دیر. ایندی بو ساعات او توپ توفک قاباغیندادی.آخی بس، انصاف…انصافیوا…
قه‌هر فروغون بوغازین بیچیر، سؤزون یاریدا قویور. فخری ده فروغا قوشولوب ایکی باجی آغلاشیرلار. حاج اکرم خانیم سرت باخیشیلا صحنه‌نی سوزور. مظلومیت ایزی اوز- گؤزوندن چکیلیر. صیفتی آجی نیفرتله بویانیر. باجی‌لار خئیلک آغلاشیب سونرا اوونورلار. حاج اکرم خانیم اوزون زامان بئزگین گؤزلرین قییب فروغا باخیر. سانکی اونون سؤزونون قالمیشینی گؤزله‌ییر. دوداقلاری بیر- بیرینه سیخیلدیقدان رنگین ایتیریب عننابی‌یه چالیر. انگی تیتره‌ییر. فروغ دانیشمادان الینده کی توخومما میلی‌ایله خالچانی دئشه‌له‌ییر، گاهدان بیر ده ایچین چکیر. حاج اکرم خانیم سوکوتون اوزانماسیندان بئزیکیر، چتینلیکله اؤزون توپلاییب کسگین لحن‌ایله دئییر:
– دئدیگین سؤزلرین هامیسین دوز دئدین، نه بیر کلمه اویان دئدین، نه بیر کلمه بویان؛ آمما اصلی مطلبه چاتاندا باشلادین قاراچیلیغا. بوراخ تولکولویو فروغ! دئمیشم من، منیم سن‌نن ایشیم یوخدو. سؤزوم سنین ارینده‌‌دی. دئ قوی سؤز ایچ اولسون! دئ قوی بو دا بیلسین منیم باشیما نه گلدی!
فروغ یورغون لحن‌ایله سؤزه گلیر:
– آلله آمان! یئنه دئدیگین دئییر هاا! بابام قران بیزه قنیم اولسون اگر بیز بو ایشی بیله – بیله گؤرمیش اولاق. قارا یولا من بؤیوک اولئیدیم. کئشکه منیم قیچیم سینئیدی گئتمه‌ییدیم بو ایشین دالیجا. آخی اؤزوز یوللادیز داا ناانصاف. مگر سن اؤزون اوتورمامیشدین حاج آغا دئدی فروغ قاسیمینان گئدین بیر موناسیبین تاپین قویون آبا‌نین سؤزو کسیلسین. آخی بس من نه دئیئیدیم؟ دئیئیدیم گئتمیرم!
فروغ اوزون بدری‌یه چئویریب سؤزونون دالیسین توتور:
– سوروشدوق دئدیلر بنیادین آلبومو وار، گئدیرلر اورا عکس‌لره باخیب سئچیرلر. گویا قاسیمین اوردا تانیشی واریمش، سوروشور، دئییر بئله بیر شئی یوخدو. اؤزوز گئدین ائشیکدن بیرین تاپین، بیه‌‌نین آلین. البته بنیادین اوشاقلاری دا ائلییه بیلرلر معرفی ائلییه‌لر. سورا قاسیم اویاننان بویاننان سوراخلاشمیشدی بونو دئمیشدیلر…
سؤز بورا یئتیشنده حاج اکرم خانیم قندا‌نین گؤتون یئره دؤیه‌رک باغیریر:
– هه!!…ائله سؤز بوردادی‌ هاا، اصل سؤز بوراسیندادی. دئییرم آخی دیلین آغیزیندا قاراقانچیل اولسون قاسیم، یانی اولمازدی اوننان واز کئچه‌سن، یانی اوننان سووایی یوخودو؟ یانی سن اونو تانیمیردین قاسیم؟ بیر بئله بئناوا بئچارا‌نین اری شهید اولوب هامیسین بوشلادین گئتدین یاپیشدین یوز گوماشتا یولا سالمیش او سلیطه‌دن؟ یانی سن بیلیمیردین او نه قیلیخدا بیر آدام‌دی؟ آخی من ثاواب دالیجا گزیردیم، یوخسا میتخانا آچیردیم؟ توو سنین او ذاتی سوتووه لعنت! نمک به حرام کؤپئی‌اوغلو. آخی انصافیلا دانیش فروغ آز مؤحنتین چکمیشدیم اونون؟ او کی ننه‌سی توممه‌تین‌ایدی، اون ایکی ایل تمام باشیمدا اکدی، بئینیمده سوووردو؛ سسیمی چیخارتمادیم، دئدیم اولسون، اونون ائوینده منیم کسیگیم وار؛ بو دا بالاسی‌دی! آخیردا سود چکدی آپاردی. آخیردا زهرین تؤکدو منه. گئتدی بیر قحبه‌سین تاپدی گتیردی سئید اوجاغین میندارا چکه!…
بدری بارماغین دیشله‌یه‌رک دئییر:
– وآآ، آبا؟!
حاج اکرم خانیم قیزی‌نین سؤزون آلیر، آمما اؤزون اوندا قویماییب دئییر:
– دور آیاغا، دور او سووو وئر منه!
فروغ آناسی‌نین بیر لحظه سو ایچمه‌سین فرصت سانیب، سؤزو آلیر:
– بدری اینان، قرانا آند اولسون بیر آی تمام گزدیک. دای آدام قالمادی کی سوروشمویاخ. چوخون دئدیلر، آمما هامیسی کر- کتلی‌دی. آخی نه جور اولاندان سورا او بو خانواده‌‌نین بیر عضوی اولاجاغیدی. دئدیک یانی بیرین تاپاخ کی آدام ایچینه چیخارتمالی اولسون، اوتوروب دوروشوغون بیلسین. بو دا افسر آرواد‌یدی. سونسوز‌ایدی. بورالی دئییلدی. هر شئیین حسابین گئتدیک واللاه. دئدیک بئله اولسون کی قوهوم – قونشو ایچینده سؤزه قویماسینلار؛ اؤزون کی بیلیرسن د‌لیک آختاریرلار بارماق ائلییه‌لر. هله هئش زاد اولمامیش صفیه‌خانیم دئمیشدی: «قیزا نه آرواد آخی، اکرم اؤزونه کیلفت آختاریر دآآ!»
بو سؤزو ائشیدجک حاج اکرم خانیم قووورغا کیمی چیتلاییر:
– خئیر، من بیلیم ایمانیم بو سؤز صفیه‌‌نین سؤزو دئییل، بو لاپ سنین اؤز سؤزوندو. بونو قاباق دا بیر ایکی یول دئییبسن، جوابووی دا آلیبسان. ایندی ده دئییرم باجی من کنیز آختارمیردیم. لاپ بئله طیب خاطیرینن دئمیشدیم گئتسین بیرین آلسین، آمما بئله باجیما قوربان دئمیشدیم آرواد آلسین، جیندا یوخ، قاندین؟
بدری یئنه ده یالواریجی لحن‌ایله اعتراضا قالخیر:
– آبااا، الله‌ها خاطیر آبا، بو سؤزلر سندن بعیددی. پیسدی آخی!
حاج اکرم خانیم یالقوزاق کیمی بدری‌یه ساری چؤنوب چیمخیریر:
– کس سسیوی سن! آبا، آبا، جیندا‌نین قویروغو اولار، جیندا دئییل بس نه‌دی؟ آیاغین بو ائوه قویوب قویمامیش یئددی ائولی قونشو هالا – هیرناسیننان دیله گلدیلر. لاققیلتی –شاققیلتیسیندان دام دوواری ییخیردی او. باخ بونا، بو دا منیم قارینیمنان چیخان اوشاق! باخ گؤروم! اولمویا اونا بیر سؤز دئینده سیزه توخونور؟ لابد تعصصبین چکیرسیز، هه؟؟ ”
بدری بورنونون اوجوناجان سارالیر. دیلی توتار- توتماز دئییر:
– وآآ، کول منیم باشیما! نه تعصصبی؟ دئییرم هر نه اولاننان سونرا او ایندی آا جا‌نین آروادیدی دآآ، یوخسا او کیم من کیم؟
حاج اکرم خانیم قیزینین مظلوم گؤرکمین گؤروب بالاجا یوموشانیر:
– قیز، بیلمیرسن کی بو ایکی آیدا کی بوردایدی نه اویونلار گتیردی منیم باشیما. خانیم ساعات سکگیزده یوخودان دوروردو، باش آچیق گؤت آچیق انیردی گلیردی آشاغی، ال اوزون یویوردو، قاییدیردی اوسته. باجی گؤزله گؤزون وار اولسون کی خانیم انیب گله‌جک قلیان‌آلتی‌یا؛ بیر ساعات تمام آینا‌نین قاباغیندایدی، یاخ ها یاخ. چای قالیردی قورودا دوشابا دؤنوردو. هاچاندان هاچانا خانیم گلیردی. اؤز اؤزومه دئییردیم قیزا بو تویا گئده‌جک گؤره‌سن؟! قیز آخی هر شئیین بیر حددی وار. سیزه شوغلوزوممه اولوم اگر من گلین گئد‌ه‌ن گئجه بیر بئله بزنمیشدیم. خیلاصه، گلیردی کئچیردی آشپازخانییا، سلقئیله صبحانه‌سین یئییردی قاییدیردی اوسته. بیر ایشین قولپوننان یاپیشا تووبا، الین آغدان قارایا ویرمیردی. سونرا حاجی‌یا دئدیم. دئدی قیزقئییته دئ قوی گلسین ائوین ایشین گؤرسون. اؤز اؤزومه دئدیم: وئی بالام نه جور اولدو؟! قیزقئییت هفته ‌ده بیر گون گلیردی منیم ایشیمه ال آتیردی جانون چیخیردی پولون وئره‌سن، ایندی دئییرسن هر گون گلسین. اوننان کئچنده قیزقئییت نه گونده پیشمیش پیشره‌جکدی بیزه؟! مخلص اؤزو ییخیلان آغلاماز. جانیم بوینومایدی گرگ کی چکئیدیم. صوبدن ناهارا پیشیریب دوشوروردیم، تووبا دئیه‌سن آیاغین آشاغی قویوردو، یوخ. دئیه‌سن هئش بو آددا آدام بو ائوده یوخوموش. ناهار چاغی حاجی قاپینی چیققیلاتجاغین گؤروردوم اؤزونو جانی بی نفس یئتیردی قاپی‍یا، آچدی. اینان آلله‌ها امان وئرمیردی بیر قورو سلام علیک‌ ده ائلییم کیشی‌نن. خیلاصه سیفرانی سالیردیم، آزدان – چوخدان دؤشویوردوم. قیزا گؤروردوم پیرنخاب‌لا گلدی اوتوردو سیفرا‌نین باشیندا! وی‌ی سنین قارینیوین ایچی یانسین آرواد! بس آدامدا بیر اوتاناجاق اوز اولماز؟ دای باجی سیفرا باشیندا نه اویونلاردان کی چیخمیردی. بیر قاش گؤز اویناتما کی دئمه‌یه گلمز. قویموردو او بیر تیکه زهرمار دا بوغازیمدان آشاغی گئده. ائله دؤنه دؤنه حاجی‌نین بوشقابین دولدوروردو. بیر گون دئدیم کی، بالام گؤرک بو اوشاغدی، یوخسا اؤزونون الی یوخدو؟! قیز جاواب عوضینه دوندو منه هیریلدادی! دئین اولمادی آخی قه…، لاالاهه الا الله! هه… نه دئییردیم؟ هه ناهاری یئین‌دن سونرا قابلارین ییغیب یوماسینا بیرآلای – قولای ال آتیب اکی وئریب چیخیردی اوسته. حاجی دا بئش اون دیقه یالاننان باشین گیلله‌ییردی، سورا سوزولوب گئدیردی اورا. سیزه شوغلوزوممه اولوم او ایکی آیدا بیرجه گون قویمادی کیشی ایکیندی چاغی گئده دوکانا. قاش قارالینجا اونو ساخلاییردی اوتاغدا. ائله اوزوم بال شربتیی‌‌دی کی داشیییردی اوسته. اؤزونون کی الله‌ها شوکور دینی ایمانی یوخودو، منی ده مچید منبریمنن قویموشدو. قیزا واللاه قوخوردوم! قورخوردوم ائویمنن چیخام، اریمی کی الیمنن چیخاتمیشدی، ائوه ده صاحاب چیخا، اینا‌نین! بیلمیرسیز نه عفریته‌دی او…
گون ال – آیاغین ییغیشدیران زامان فخرالسادات گلیر. بیر بوکوم امتحان ورقه‌سی قولتوغوندا، اوغلونون الیندن یاپیشاراق ایچری گیریر. حاج اکرم خانیم اورتانجیل قیزین گؤرجک دئییر:
– آی فخری سن الله دیل دوداغیم قورویوب او سماوارا بیر باخ! ناهاردا نئجه کی قویوب گئدیبسن ائله ائله‌ییک. بیر ایستیکان چایدا بدری‌‌نین قاباغینا قوییامامیشام. ائله سؤیله‌نیرم دا، فقط سؤیله‌نیرم. دای نئینیم دا، دردلی دئیینگن اولار.
فخری سماوارا سو توکوب یاندیریر، بیر الینده مئیوه سله‌سی، بیر الینده پیش‌خوری بوشقابی گلیر. اوتورارکن بدری‌دن سوروشور:
– آا جان‌لا دانیشدین؟
– هه، دانیشدیم.
– نتیجه‌سی نه اولدو؟
– هئش زاد! – دئیه، بدری آه چکیب، دیزلرین قوجاقلادی.
– معلوم‌ایدی نه دئیه‌جک! یوخ دای، فایدا ائله‌مز، والسلام فایدا ائله‌مز!
حاج اکرم خانیم آجی- آجی گولومسه‌ییر:
– یانی سن حاجی‌نین جاوابین قاباقدان بیلیردین؟
– حدس ویریردیم نه دئیه‌جک.
– وئی بالام! بس نه اوچون بدرینی ائو ائشییندن آوارا ائله‌دین؟
– ایسته‌دیم او دا جریاندا اولا. بیر ده سنه ثابت اولا کی هئش کیمین الیندن بیر ایش گلمیر. هئی اوتوروب دئمییه‌سن منیمکی‌لر منه یانمیرلار.
فخری اینجیک باخیشلا آناسین سوزور، سونرا دئییر:
– آی آبا، آی آبا من سنه نه دئییم؟! واللاه بئجاها یئره اؤزووو یورورسان. او گون ده سنه دئدیم، دئدیم آبا آغیر اوتور باتمان گل. بوندان آرتیق اؤزووو یونگول ائله‌مه. او آرواد بوشانان دئییل. باخمادین. آخی سن هئش کسین سؤزونه باخمیسان کی. باخسایدین بو اویونلار بیزیم باشیمیزا گلمزدی. آخی گؤر سن الله هانسی دیوانه اؤزو اؤز آیاغیلا گئدر اؤزونه گونو آختارار؟! آمما سنین بئینیوی مچیدده ائله دولدوردولار کی اؤزون بو ایشه قول قویدون هئچ، اؤزگه‌لری ده چکدین آرایا. سن بو ایشله تک اؤزووو یوخ، آآجانی دا بدنام ائله‌دین. گؤر ایندی جماعت اونا نه گؤزده باخیر. من کی صؤحبتی دوشنده اوتاندیغیمدان اریییب یئره گیریرم واللاه. سن بیزیم باشیمیزی آشاغی ائله‌دین. ایندی کی ایشی یئتیریبسن بو یئره، اقلیکم قوی دایانیب بوردا قالسین. بوندان آرتیق آبیر تؤکدو ائله‌مه. کیشینی داها دا خاراب ائله‌مه! اوننان کئچنده او یازیق آروادین گوناهی نه‌دیر؟ بئله آبا، بیز اونون ائلچیلیگینه گئتمیشیک، او کی گلیب بیزیم قاپینی دؤیمه‌ییب. آللاها خوش گئتمز آخی. نئجه‌کی بویون آل، صاباح بوشا! یانی خلقین زنده‌یانلیغی اویون اویونچاغدی؟! آداما نه دئیرلر، بو سؤز ائودن ایشیگه چیخسا دای اونو ییغیشدیرماق اولماز. دونن بیر، بویون ایکی، منیم اریمین فامیل‌لری منیم باشیما چالیرلار. هله من هئی اؤرتوب باسدیریرام کی بو قضییه‌نی دویمویالار؛ آمما آروادین بو ائودن کؤچمه‌سیندن شهله‌نیبلر، هئی قورددالیرلار گؤره‌لر نه خبر وار.
فخری بیر لحظه دورومسونوب سونرا دئییر:
– خیلاصه دئییم آبا، باخ، باشیوی قات اوروش نامازیوا؛ سسیوی چیخارتما، والسلام! یوخسا اگر بو فیکیرده اولاسان کی آروادی بوشاتدیراسان، باخ بو خام خیالدی، دای بو فیکری باشیندان چیخات!
حاج اکرم خانیم یئلی آلینمیش پیره‌موس کیمی گورولتودن دوشور. هاچاندان هاچانا بوغوق سسی ائشیدیلیر:
– یوخ باجی باشیوا دؤنوم من بو زیپپیلتییا دؤزه بیلمه‌رم. هئش دئمیرم ده اونو بوشاسین؛ آمما ایکی کل بیر چیمنده اوتداماز. ایندی کی خیرچا گلدی سیش خییارادی؛ ائله منی قورتارسین. کبینیم حلال جانیم آزاد، والسلام. منی قورتارسین.
فخری سارسیلمیش حالدا دئییر:
– آی آبا سن الله بیر شئی دئ قوی عاغیلا سیغان اولسون!
فروغ استهزایلا قیمیشیر:
– بئله سؤز دئییر کی پیشمیش تویوغون گولمه‌یی گلیر!
حاج اکرم خانیم ایتی باخیشیلا اونون سؤزون کسیر:
– پیشمیش تویوق پوخ یئیر سنین قیریلمیشیننان منه گولر. آلله ویرمیش آدامین نه‌یینه گولرلر؟! بئله چکممیرم باجی، چکممیرم. بئله خیففته دؤزممیرم، قانیرسان؟ دؤزممیرم. دو گئت ارین کوپویوغلویا دئ قوی بوشاتدیرسین منی. دئ آرخایین اول مطلبیوه چاتدین. دئ گئتسین ننه‌سی‌نین قبری اوستونه موشتولوق وئرسین، دئسین اکرمی ویردیم یئره!
فروغ آناسی‌نین اؤزوندن چیخماسینی گؤرجک یئریندن قالخیر:
– آی آبا یئی، آلله آتاوا رحمت ائله‌سین بیزی قارالاما! ائششگه گوجون چاتمیر پالانی نییه تاپداییرسان؟ او سن، او دا ارین. اؤزون بیلرسن. هر نه ائلیرسن ائله. آنجاق بونو بیلمیش بیل ‌کی هئش بیر ایش گؤرممیه‌جکسن. فقط او بئچارانی دیغلاداجاقسان، والسلام!
حاج اکرم خانیم دئییر:
– او دیغلییان دئییل. سن آرخایین اول. او تزه سنین اریوین اوجوباتینا گونه چیخیب. نییه دیغلیر. من ساده ایمیشم. ایندییه‌جن اونو تانیمامیشدیم. دئمه چادیراسیزلیقدان ائوده قالیب. نه جور اولدو بس؟ منه گلنده نیققیلتیسیندان باش قولاغیمی آپاریردی، آمما ایندی تکه کیمی داغا داشا دیرماشیر؟ آغا جاوانلاشیب. اوسته چیخاندا پیلله‌لرین اوچون بیر ائله‌ییر. او دیغلییا؟! او تزه گؤتوایله قویماغا دوشوب!
فروغ قاپی آغیزیندا دایاندیقدا دیل اوجو دئییر:
– اونون دیغلاماسینا دئییل کی، اگر من سنی تانییرام، سن دیغلادارسان آخیر.
بو دؤنه حاج اکرم خانیم لاپ اود توتور:
– دیغلار دا کی دیغلار. جهننمه دیغلار، گورا دیغلار. لاپ دیغلاداجام. جا‌نین دا آلاجام. هر نه اولاجاق قوی اولسون. او سققل کی مندن گئدیب هاندا وارا گئده ایتین گؤتونه یاپیشا! بورا باخ بورا! باخ منیم قارنیمنان چیخان بو عیفریتییه‌! گؤر نئجه منی ساشماغا فرصت تاپیب؟! ساغ الیم باشیوا اولسون فروغ. منه سؤز آتیرسان، هه؟ اوره‌ییمه داغ قویورسان؟ بودا منیم پیس گونومده داریما دورماغیندی سنین؟ آللااااه اؤلدور قوتار منی، آللااااه! قوتار منی بو ذیللتدن، قوتااار…
بونلاری دئیرکن ال آتیر ساچلارینا. فروغ توواراخ قاپی‌دان چیخیب اکیلیر. بدری اؤزون یئتیریر آناسینا. اونون قولوندان آسلانیر. فخری یخچالا طرف قاچیب بیر لیوان سویلا ایکی دانا حب گتیریر. گوجی بیلاه‌ایلا حب‌لری آناسی‌نین بوغازینا سالیب سویو ایچیردیر. حاج اکرم خانیمی یئرینه سالیب اوستون چکیرلر. ایکی باجی اوزون زامان سس‌سیز اوتورورلار. حب‌لر تاثیرین باغیشلاییر. حاج اکرم خانیم زاریلتیدان دوشور. بدری دیزلرین قوجاقلاییر. فخری شاما بیر شئی حاضیرلاماق اوچون آیاغا قالخیر؛ تنه‌بینی ایکی یئره بؤلن قاپی‌نین تایلارین باغلاییر. حاج اکرم یاتان بؤلومون چیراغین سؤندورور. او بیری تایدا سیفرا سالیر. بدری دیزین قوجاقلاییب ایچین- ایچین آغلاییر. فخری اونو سیفرا باشینا چاغیریر. بدری لئچگی‌نین اوجویلا گؤزونون یاشین آلیر، سیفرا‌نین باشینا کئچیر. باجیسیندان سوروشور:
– بس اکبر آغا فخری؟…
– «او ماموریتده‌دی»- دئیه، اونون بوشقابینا خؤره‌ک چکیر. بدری ایکی اوچ تیکه یئییب یئمه‌میش کنارا چکیلیر. سوروجو گؤزلرین فخریه دیکیر:
– فخری گؤره‌سن نه جور اولاجاق؟
فخری «نه دئییم واللاه!» – دئیه، سیفرانی قاتلاییر. سونرا باجیسی‌نین سوروجو باخیشیندان قاچا بیلمه‌دن دیله گلیر:
– سن ده اوولدن ایشین ایچینده اولسایدین بیر بئله گیجلمزدین. شیخ مفیدین تبلیغاتی، جیجی- باجی‌لارین ییغیشیب سفئهله‌مه‌لری آبانی بدبخت ائله‌دی. عمده باعث دا شیخ مفید اولدو…
فخری باشلاییر ماجرا‌نین تفصیلینه…
قاپی‌نین او اوزونده، حاج اکرم خانیم یاری اویغو یاری اویاق، بلکه ده هیککه‌سیندن بایغین بیر حالدا اوزانمیشدی. او فخری‌نین سؤزلرین ائشیدیر، آرا – بیر باشا دوشوردو:
– شیخ مفیدین سؤزلری آروادلارین ایچینه ولوله سالمیشدی…
بو جومله‌نی ائشیدجک، شیخ مفیدین سؤزلری گورولتویله حاج اکرم خانیمین ذهنینه یاییلیر…
(بیرینجی حصه‌نین سونو)