«شعیری دَلیلیک دئییر و عاغیل یازیر.» (آندره ژید)
سئوگیلی شاعیر قارداشیم بهروز صدیق‌له اوزون ایللردیر اولموشام. بیز یئنی‌یئتملیک ایللریندن بیر یئرده اولموشوق، یادیمدادیر نئچه ایللر اؤنجه بو عزیز شاعیرله ایلک دفعه اولاراق موغاندا، پارساباد شه‌هرینده گؤروشموشوک، قوجاقلاشیب، اؤپوشموشوک. بیلمیرم هاردا گؤروشدوک! آمما یاشیل یارپاقلاری اولان او گؤروش یئری هله‌ده بیزی خاطیرلادان بیر تارلایا اوخشاییردی. هههههه…او ایللر بیزیم عیصیانلیق ایللری‌ایدی… ادبییات و شعیرین بیزی بیر آرایا گتیردییی سئوگی و هیجان ایللری ایدی. اوووووف… «کئچن گونلریمی قایتارسایدیلار…»
بلی، سئوگیلی قارداشیم بهروز بئی صدیق حاقیندا نسه دئمک حقیقین چتیندیر. اؤزللیکله‌ده بو عزیز و سئویملی شاعیرین ادبی اثرلری منیم ایچین حقیقی معنادا بیراز چتینلیک داشییر. چونکو اونون شعیرینی فیل بوینوزونا چیخاریب آپارا بیلمیرم و اونو یئرسیز تعریفله‌ییب تصویر ائده بیلمک بیراز چتیندیر من ایچین. بونا گؤره‌کی یولداشلیق و قارداشیلیق بلگه‌سی وار الیمیزده. هابئله بهروز معللیم‌ده بو تعریفلردن داها اینجیک اولاراق، سئومه‌ییر منجه.
آمما… دئیه بیلرم عزیز بهروز، شعیرینین ایلک یازدیغی گونلریندن، یارادیجیلیغیندا جیددی ایره‌لیله‌ییشلر الده ائتمیش بیر شاعیردیر.
لوطفن «گوزگو یارا» عنوانلی شعیری اوخویون:
اللریمدن دریلمیش ال
یاراسینا آغلامالی
گوزگولَـشن بیر یارانین
هاراسینا آغلامالی؟!
ایلک کوبلئتی ورم وورموش
هر سطرینده پوسقو قورموش
سؤزجوک‌لری، آه! یورولموش
واراغینا آغلامالی
درد آرخانجا ایزین -ایزین
قوجاقلامیش وارلیق دیزین
هؤوشنه‌لی کؤچن قیزین
داراغینا آغلامالی
یوردو یارغان، یوردو یارا
یوردو بیزی یورغون یارا
بیر شاعیرین تپه قارا
یاراغینا آغلامالی.
شاعیرین دئمک اولارکی بوتون شعیرلرینده، شخصی، اجتماعی، مسئله‌لرینه، پروبلئملرینه یاناشماسی و بیر، بیرینی حیسس ا‌ئتمه‌سی کدرلی بیر اعتراضدیر. بو ایکی، اوچ احوال شعیرلرینده داواملی اولاراق، موباحیثه‌لی آنلاییشلارا باخمایاراق، سطیرلری تئز و درحال باشا دوشمه‌یه ایمکان وئریر. عینی زاماندا سئوگیلی بهروز بئی قارا، قانلی بعضنده اؤلوم و حیات صحنه‌‌لرینین شاعیریدیر. هم‌ده یئنیسل و اوریژینال کومپوزیسیالار و پوئتیک اوبرازلاری وورغولاماقدا، گوجون ذیروه‌سینده دایانیر. مثلن بو «یوخو» آدلی شعیر:
من آخشاملار
ائویم ییخان
کلمه‌لری یوخلاییرام.
گؤزوم
گؤز برلده‌ن
چوخور بیر دره
قانلی منظره…
اللریم
گؤزومون
دره سینده من
گیله‌مده گئیرم
دیدیلمیش کفن
اؤلور اللریم…..
یوخودان دورورام
قارانلیق یویورام
کؤرپه‌مین الینده
گولور اللریم.
بهروز بئی صدیق سئوگی دولو، بعضنده غضبلی و اؤفکه‌لی باخیشی او قدر آییقلیق و بلاغتله هوپموشدورکی، مخاطبی هئچ اؤزوندنده بئزدیرمیر. و صمیمی شکیلده گؤزلریمیزی شعیرینین پنجره‌سینه توتورکی، بیزه اعلا باخیمدا جیسارتینی گؤستره بیلسین:
نمونه اولاراق :
سالاملاماز هئچ گونشی
باغچادا کی یالقیز آغاج
گؤزو یاشلی پنجره‌نین
او آجیقلی،
قارا قاباق
گؤزلرینده آغری ساغ‌سا
دنیز-دنیز
آغری یاغسا.
ومهربان قوشلار اینان
یانمیش بوداق قوجاغینا
گؤروش شعرین
پای گتیرمز.
هله-هله
پنجره‌لر-پنجره‌لر
یئرسیز تیکمیش گؤزلرینی
یاسلی باجیم اللرینه
.
گونش آیا
آی، اولدوزا
پیچیلداشیر
گوندن قالمیش
پنجره‌نین
اؤلکه سینه
کؤلگه آشیر.
هانسی واخت بو شعیرلرین آلوولانمیش پارچالارینی بیر اوخوجو اوخوماق ایسته‌سرسه، حتمن جییارینی اوخویاندان سونرا اود توتوب، اودلایاجاقدیرررر. عزیز بهروزون آغریلی شعیرلریندن داها چوخ یازیلمالی، و داها چوخ یانیقلارینی حیسس ائتمه‌لیدیرررر. منجه، بهروز یارا دئییل، بلکه یارانین اؤزودور، یارانین قیشقیران هاراییدیر، و بو یارادیر شعیری داها زنگینلَشدیریر، و… قارداشیم بهروز بئی او قدر اینجه و اورَیی یوخادیر کی گؤز یاشلارینی اوریینده و آددیمیندا ساغیر، ساغیر گزدیریب و دولاندیریر:
بوتون فصیللرین آدی پاییزدیر
بوتون آنالارین یایلیغی قارا
دویولماز بیر سسم سسله سن منی:
یئنی جه آدیم وار؛ یئنیلمز یارا…
و یا…
… بیر چیراق اولورام قورخولو یولدا
بلکه بیر ایتگینه یولو آندیرام
تالاییب چاپیرام قارانلیق‌لاری
اومودسوز کؤنلونده گونش یاندیرام
حیاتیم اوزو داغ چیخیلماز قالا
بیر یول دا اولمادی مغرور اولام من
حیاتدان پاییمسا بیر قوجاق یارا
گونشه اولدوزا گئدن یولام من…
و یا…
چینیمده‌کی درد شله‌می
منیم حیات فلسفه‌می
تکی سنین باغیشلایان
او مهربان اینجه الین
بیرده سنین گولوشوندن
گؤیه قالخان آغ گؤیرچین
یارا یول‌لار یوققوشوندا
یوللانماغا
ائنمز گوجوم.
جییار پارام…
و یوخسا…
… منسه ایندی
گؤزو یاشلی آیریلیغی
قارا-قانچیل بیر یارا تک
اوره ییمده،
آددیمیمدا
یاغیش دؤیموش
کیچیک شعیر دفتریمده
ساغیر-ساغیر
گزدیریرم….
سایین بهروز بئی دئمه‌لی آغریلارینی ترننوم «ترنم» ائتمیر، آنجاق سوموک ایلیکلرینین یوز بیر قاتینا قدر یاندیریب و قیغیلجیملی بیر شعیره چئوریله‌رک شاعیری تسلیم اولماغا و یازیب، یاراتماغا یؤنَلدیر، بو، شاعیرین اؤلوم آغریسیدیر منجه. بو شاعیرین گؤزلریندن قیشقیران اعتراض قانلی های، هارایدیر منجه:
قبریستان گؤرکملی سویوق بیر کوچه
آیاقلار سسینه حسرت قالان من
اوره ییم اووجومدا یارالی بیر قوش
اوچوش رویاسیندان آرالانان من
پرده‌لر کولکده یئلله‌نن جسد
پنجره‌م ایشیغین اوزون گؤرمه‌ییر!
یاخامدان یاپیشیب کولک‌لر منیم
آرزولار الینه نییه وئرمه‌ییر؟
پاییزمیش بو کوچه، یاز اونودولموش
قوش سوزدور آغاجی، چوروک دویغوسو
آچیلمیر گونشه قاپی، پنجره
آغاجلار کوچه‌نین قارا قورخوسو
آداملار قبیردن خورتلامیش اؤلو
سوکوتون نعره‌سی وارقولاغیمدا
بیر قول سوز کؤینک ده نیسگیله بویلو
یاغیش دا قالمیشام غم دوراغیندا.
«یارادیجیلیق اینسانلا، قایناییب، قاریشان، شاعیردن آزادلیق و آزادلیقدان شاعیر یارادیر.»
شوبهه‌سیز کی، پوئتیک موباریزه، هیجان، آغری اینسان دویغولاری ایچینده قالارقی اثرلر یارادا بیلیر. بونا رغمن سایین شاعیر بهروز بئی صدیقین شعیرلرینده «دوشونجه» اؤزونه یاخشی معنادا یئر آچمیشدیر. و متفاوت و فرقیلی یوک داشییان شعیرلر، حقیقتنده بونو دانیشیر. باشقا سؤزله بهروزو، اثَرلرینده «دوشونمک» لازیمدیر. هابئله فیکری، اونون شعیرینین گؤزل کامپوزیسیالارینین، لای با لایندا آسماق لازیمدیر. بو سئویملی شاعیرین شعیرلرینی دویغو، عاطیفه و اینتیحارلا اوخوماق گره‌کیریلیر. اؤرنَک اولاراق:
گولوردون
اوچوردو یوواسیندان
گؤیرچین
یاشامیردیم اؤلومچون.
گؤڲ اوزونو قوشلار بزه‌ییردی
اوره‌ڲیمی سن
ایندی؛
یارپاق‌لارېن
آغنادیغی واغامیندا
کالاوامین کانداریندا کهیلدَه‌ییب
سنی پاییزلانیرام
سنی،
اوزاقلاشدیغیم وطنی.
بیر گون
بیر گون
بیر گون
تورپاق اوتاناجاق بولاق‌لیغیمدان
آغاجلار آغلاغان پایېزلیغیمدان
و ساچین اۏخشایار «گیلاوار»،یاغیش
گیلانار گیله‌نـده گؤیه‌رَن باغیش
منیم یوخلوغومو قیشقیراجاقلار:
اونون أل‌لری‌نین گوناهی یوخ‌دیر.
اینسانین بیلینجسیز «ناخود آگاه» شعوروندا اؤنملی و اساس معلوماتلار وار. بیلینچسیز شعوردا اولان معلوماتلار، مؤوجود اولمایا بیلر. آنجاق بو هله‌ده مؤوجود داورانیشیمیزا چوخ اِئتگی بوراخیر. بیلینجسیز شعور اوتوماتیک اولاراق باش وئرَن پسیخی پراسئسلردن عیبارتدیر. و بیزیم شعوروموز بو پراسئسلره هئچ بیر تأثیر گؤستَرمیر
بو پسیخی جریان و پراسئسلر، شعوروموز سویّه‌سیندن آشاغیدیر و شعورلو داورانیشلاریمیزا تأثیر ائدیر و داخیلی دوشونجه‌لری، خاطیره و ایستَکلری و موتیواسیالاری احاطه دایره‌سینه سالیر.
یعنی چوخ ساده دئسَم؛ شاعیر شعیر آختارمیر یازسین. و اگر هانسیسا بیر شئی حاقیندا شعیر یازسام دئییرسه، بو فیکیر شاعیرین بیلینج ضمیرینه «خودآگاه» قاییدیر. آنجاق اورژینال شعیر، و پئشه‌کار شاعیر بئله دوشونمور، بلکه ایستر، ایستَمز، یاراتماغا باشلایاراق بیردن، بیره یئنیلیکلره اَل ووراراق، طوفان کیمی ادبی کشفلره ناییل اولور. بو دئدیکلریمه راغمن، منجه سایین بهروز صدیق، شعیرلرینی بیلینجسیز ذهنیندن «ناخودآگاه» یاراتمیشدیرررر:
آی ماوی ائتگی
یاشیل قان باهار!
گونش آددیمینین
گولر سسیله
قالیق قاندالیمین
قانلیسی اول سن
قوی یووا باغلاسین
گؤز ائیوانیمدا
آغ-آپباق قانادلی
گؤزل گویرچین
و چیچک
هر سحر
شِئهی
سسله سین
سوسوز جییاریندا
حیات بسله سین.
دئمک هر بیر شعیرین بیر گؤرونوشو و محتواسی، مضمونو وار. داها ساده دئسَم هر بیر شاعیرین قارشیسیندا اوول نؤوبه‌ده ایکی سوال دورور: ایلک، نه دئمک ایسته‌ییر؟ و ایکینجی‌ایسه؛ دئمک ایسته دییینی نئجه گؤزل و اعلا افاده ائتمه‌یی، لازیم گؤرونور. بو ایکی سورغو شعیرین اساس آماجینیدان سؤز آچیر.
هر بیر حالدا، شعیر صنعتی اینسان خیدمتیندیر و هر بیر مفهومدان داها چوخ اینسان تفککورونون و حیسیاتینین ماهییتیندن قایناقلاندیغی اوچون اینسان دویغولاری مؤوضوسونا آرخا چئویره بیلمز.
و اگر شعیر چوخ بدیعی و نفیس ایفادیه و گؤزللیگه مالیک اولسادا، دیَرسیز مضمون تقدیم اِئتسه، مخاطبلرین دیقتینی جلب اِئتمکده شعیرین ماهییتی میسیاسیندا اوغور قازانا بیلمز. بونا گؤره‌ده فسونکار و پئشه‌کار بیر شعیرین قلبینده اینسانی مضمونلار او جمله‌دن؛ پوئتیک، اِئپیک، هومانیتار و دیگر مضمون نؤوعلاری کیمی کومپونئنتلر وار…
و سئوگیلی شاعیر بو اینسانی مضمونو چوخ گؤزل، اعلا و جلب ائدیجی تقدیم ائدیر :
منی باشلاییر شعیر
پاپریز کونه سیندن کؤکلمیش
کؤورک بیر شه هرین
قالیت قودورغانلیغیندان.
دووار بویالی دیر
اللریم
گؤزوم؛
دوشورسن یادیما
گول یاغیر آدیما
منی قورتاریر شعیر.
شکیل یوخسا ایمگه یارادیلماسی، شاعیرین مؤوضوسونا و دوشونجه‌سینه هر شئی‌دن آرتیق یاراشیق وئریر. تصویر باخیمیندان بو سئویملی شاعیرین شعیرلرینده ائستئتیکا نوعلارینین چوخوندان ایستیفاده اولونور. آمما سانکی شاعیر بونو حیسس ائتمکده اوبیئکتیو و سوبیئکتیو اؤز ذهنی باخیشلارینی سیخ دویغو سیمبوللاریندا آرارکن، مئتافوریک اِئلِمِنتلرین سیخیلماسی و دولاشیقلیغینی چوخ واختدا خیالی اوبرازلاردا رنگله‌ندیریر و جان باغیشلاییر:
یاپیش منیم اللریمدن
چک گؤزللیک دیارینا
آپار شعیر دونیاسینا
قویما منی یالقیزلاییم
بیر گول کیمی گل در منی
آپار منی
آپار منی
یاپیش منیم اللریمدن
قاریشدیر گل قانین منله
آرزو کیمی چیچک له‌نک
شعیرلریمیزله، شعوروموزلا
کؤوه‌رک کؤنوللرده گرک.
یاپیش منیم اللریمدن
قوی «گؤیرچین الین» سنین
دار آیاقدا
دایاق اولسون.
یاپیش منیم اللریمدن
قوی بوروسون طراوتین
دومان سایاق بو کؤنلومو
قویما منی قاپاندیرسین
خبرچین بیر دالغا تک یاشام
او داشلاردان-بو داشلارا
یالواریرام
یالواریرام
یاپیش منیم اللریمدن.
شاعیر بو قیسا ایمگه‌لی شعیرینده اؤزونو غملی بیر تنهالیقدا گؤرور و خیالی سئوگیلیسینه موراجعت ائده‌رک «گول کیمی دَر منی اؤزونله آپار» دئییر. بو شعیر تپه‌دن، دیرناغا قدر بیر شاعیرین فاجعه‌‌سیدیر و آزادلیق آرزوسودور، و… و…
آمما… من بورادا آذربایجان چاغداش ادبییاتینین سؤزون اصیل معناسیندا یاشادیغی پرابلئملردن دانیشماق ایسته‌ییرم. بعضی شاعیرلر فورما و مضمون باخیمیندان پوئتیک عنعنه‌نی تقلید ائدیرلر و چوخدا یئنی سؤزلره مالیک اولمایاراق، سربست فورماسیندا یازسالاردا، کؤهنه وکفنلَنمیش روحا و تاپدالانمیش دیله و یولا مالیکدیرلر. هابئله، گؤزل و قالارقی شعیرلر یازیب، یارادا بیلمیرلر و اؤتموش زامانلارین عینی سیناقدان کئچمیش آتموسفوروندا قالیرلار. بو نؤقصانلارلا یاناشی، گنج شاعیرلرین و بعضی اورتا یاشلی شاعیرلرین شعیر یازمالارینا نظر سالساق، اساس و گورکملی چاتیشمازلیقلاری بیر نئچه باشلیقدا، او جوملهدن: شعر حیصه‌‌لری آراسیندا علاقه‌‌نین قورولماسینا لاقئیدجه‌سینه یاناشماسی، شعیرده تکرارلانان عمومی حال، هاوا و مونوتون «یکنواخت» یازیلمالار، و اویغونسوز کلمه‌لرین موسیقی اولماماسی، دونیا ادبییاتیندا و اَن آزی تورک شعیرینده اؤنملی ادبی پوئتیک جریانلاری اوخومامازلیقلارینی و… و.. و… قئید ائتمک اولار.
آذربایجان شعیری، جیسارتلی، فرقیلی، مضمونلو و همیشه طراوتله دولو اولموشدور. آمما بو ادبییاتین جیددی باخیمدان دَستَکچیسی اولمایاراق، چوخدا مظلوملوغا دوغرو آرخایا آددیملار آتیرررر.
آنجاق دئمک اولار، هر دؤورده یئنی سؤزلر و تکرارسیز کونسئپسیالار یارادان اطراف عالم‌له موناسیبتینی معین ائدن و سونوجدا آکتوال و قالارقیلیقا اوغورایان شاعیرلرده چوخ اولموشلار.
سئوگیلی قارداشیم بهروز بئی صدیق یارادیجیلیغیندا اونون ایستعدادینی و دِئهاسینی نظره آلاراق، شاعیرین اؤزونه، دونیاسینا و دوشونجه‌سینه اوخشار و حصر اولونموش شعیرلر یارادیر. و دئمک اولارکی عمومیتله، تکراردان و تقلیددن اوزاقدیر. و بوگون میللتینین اعتراض سسی ساییلان بو شاعیرین اهمییتلی خصوصیتلاریندان بیری‌ده بودور. بونلارا رغمن، عزیز بهروزون «آچیلمایان سَحر» عنوانلی شعیرینی اوخویون لوطفن:
گؤزلرینین تیته‌سینی گؤرنده،
اۆزۆ پاییزا دؤنموش بیر باغچانی گؤروردوم سانکی.
دومان‌چؤکموش شهَ‌هرین مئیدانیندان باشقا، گئده‌جک یئری یوخ ایدی
قابار ال ایدی وارلیغی
و چانتا دولو اۆشَنتی
چیلیم-چیلیم اوْلموش آرزولارین سسی ایدی
قارا قایالار کئچمیش کؤنول آدلانان
گؤز کاساسیندا، اؤلوم یئلی اسیردی
دؤنوش دؤنگه‌لرینده دیدَرگین‌لیک دویغوسوندان دالغین-دالغین اؤتمه‌یی دویماق داها ایسته‌مه‌دی
و دوْن ووردو نم بوروموش بیر دووارین کؤلگه‌سینده.چ
سحر ایسه
آچیلمادی…
بونونلا بئله، بو گونکو شعیر اؤزونو یئنیلَشدیرمک اوچون اؤزللیکله‌ده حیاتین ایستی، سویوق‌ایله قارشی، اویغونلاشماقی داها سئوییر. هابئله ایستیر یاشادیغی زامانین خَلَف ائولادی اولاراق، عمومی قایدالاردان اوزاقلاشا بیلسین. چونکو اصیل و پئشه‌کار ادبییاتین و شاعیرین آماجی یالنیزززز دیَیشیکلیک یاراتماقدیر. باشقا سؤزله شاعیر، یارادیجیلیغینین اساس تَمَلی و موتیوی و یازماقینین سببی‌ده، راییج تقلیدلر و تکرارلاردان قاچیب، یاخاسینی قورتارماقدیر.
و یاشامین بوتون ساحه‌‌لَرینده، حیاتین اَن ال چاتماز اوزایلار و مکانلارینی تاپماغا و یا یاراتماغا همیشه چالیشیر. بلی شاعیر اوچون فرقیلیلیک، هووییت و شخصییت وئرنده، بئله بویالی باخیشلاردیر. بهروز بئی صدیق بوگونکو شعیرین دیلینی آنلایاراق، بوتون تاریخی و جاری ایمکانلارینا یاخشی بلددیر و سؤزلرین مئخانیکاسینی و دوزولمه‌سینی بیلمکله یاناشی، سؤزلرین طبیعی بیرلشمه‌سینی‌ده باشا دوشور. باشقا عیبارتله یعنی اعلا باخیمدا سؤزلری تانییاراق، و گؤزل جهتده یان، یؤنگ ائده‌رک و تصویرلری و پوئتیک مضمونو یاخشی یئرینه سالیررررر و بیلیرررررر.
منجه، هر بیر شاعیر، اؤز دوشونجه‌لرینی شعیرلرینده تقدیم ائدیر. یعنی اؤز فلسفی، اخلاقی و اجتماعی ایده‌لرینی بوشقابا قویور.
سئوگیلی قارداشیم بهروز بئی‌دن بوگونه کیمی نئچه شعیر توپلوسو و ترجومه ائتدییی کیتابلار، نشر ائدیلمیشدیر. او جوملهدن: «یالقیز آغاج دوستلوغوندا»، «قانادلی سؤزلر باخچاسی»، «یارامی بوغدا باغلاییر»( شعر)توپلوسو، «گلین گئدک گونش‌گیله»، «قونشو دوواریندان ساللانان آلما» (یاخین زاماندا ایشیق اوزو گؤره‌جک ترجومه) اثری، «اریک دنه‌سی»، لئو-تولستوی‌دان(اوشاقلار اوچون حِکایه)توپلوسو، و ایشیغین اورَگیی» تورک،یازاری «احمد ئفه» (اوشاقلار اوچون شعیر توپلوسو)ندان عیبارتدیر. عزیز قارداشیم بهروز افندیم اوچون اوغورلو گونلر دیله‌ییم اولاراق، عشق اولسون دئییرم سئوگیلی و چاغداش تورک دیلیمیزه‌کی چوخلو دوشونجه‌لی و بؤیوک شاعیر و شاعیره‌لر بیتیرمیش‌دیر.
دی آیی ۱۴۰۱
