ایل‌لر بویو یانغین مله‌مک‌لر یئتر آرتیق
بیر دامجی سو داشدان دیله‌مک‌لر یئتر آرتیق
ساندیم کی دوروق گؤلده یاشیللیق تاپا بیللم
گول‌ایچره عؤمور- گون بله‌مک‌لر یئتر آرتیق
غم یاستیغینا دالدالانیب حسرته دالماق
قان یاشلا گؤزو سورمله‌مک‌لر یئتر آرتیق
بیر سرگییه چئوریلدی بوتون دویغو دیلکلر
جان رمکه‌سینه غم چیلهمکلر یئتر آرتیق
یاز پلمه‌سی‌نین یاغماسی چوخدان یاساق اولدو
گؤی ساچلاریما دن اله‌مک‌لر یئتر آرتیق
دان اولدوزونو ظولمته‌ایسمارلاماق اولماز
آیدینلیق اوچون گون دیله‌مک‌لر یئتر آرتیق.
شعرین کلاسیک اولدوغونو بیزه بیلیندیرن‌ایلک شئی شاعرین دیالوق دیلی‌دیر. شاعر‌ایستر صؤحبتده،ایستر رسمی،ایسترسه ده تنقیدی معنادا خوشلادیغی و بیندییی سؤزلرى‌ایشلتمک هاواسینا دوشر و یئنی سؤزلردن استفاده ائتمه‌یه چالیشار. چونکو دیل، جانلی و دینامیک بیر حادثه‌دیر کی انسانلار‌ایچین صؤحبت واسیطه‌سی اولسادا، ادبیاتدا اؤز یئنی پوئتیک دیلینی تاپمالیدیر. بو پوئتیک دیلی تاپماق حقیقتن هر شاعر‌ایچین آغیر بیر رسالت حسابا گلیر. یعنی هر شاعر پوئتیک دیلینی تاپدی داها او شاعر باغیمسیزلیق یولونو آددیملاییر و گئدیر شعرلرینده. و اگر شعرینی ۶۰،۰۰۰ مین شعرین‌ایچینه دوغرو آتسالار آدسیزجاسینا، چوخ اعلا درجه ده هامی او شعری معلوم ائده‌جکدیر شعر کیمه و هانسی شاعره عایید اولور. و…
بلی، بو نئوکلاسیک غزلده همن تئخنیکالار نظریمدن اؤتوب کئچن سورغولاردیر.ایندیسه قوللوغونوزا دئمه‌لییم؛ آرتیق بو سورغولار هر شاعرین دوشوندویو سورغولارلا عینی‌دیر و شعر ساده جه چاغداش فلسفه‌ایله علاقه’لی مضمونا گؤره نئوکلاسیزمده آکتوالدیر. .طبیعی کی‌ایکی ۱۰ایللیکدن و ادبی پوست مودئرنیزمین باشلانغیجیندان ۷۰ینحی‌ایل‌لردن سونرا بو دفه ریتمیک شعره یئنی بیر فورما آلدی کی، مؤوجود تئخنیکالاری اورژینال احواللی حساب ائده بیلریک. اصلینده ادبی جریانلارین معین سرحدلری یوخدور و شعرین هانسی کاتئقوریایا عاید اولدوغونا داییر قطعی جاواب یوخدور. البتده تورک ادبیاتیندا منیم آماج و مقصودوم ۷۰ینجی اون‌ایل‌لرینین و او اون‌ایل‌لرده باش وئردییی ادبی پراسئسلردیر و عینی حالداکی بو جریان فارسجا ادبیاتیندا باش وئریلیب، او تاریخ و زامانا باغلی تورک ادبیاتیدا بو حرکتلردن آرخادا قالمامیشدیر.
فیکریمجه، کلاسیک بیر شاعر آزربایجان ادبیاتیندا نئوکلاسیزمین ان اؤنملی شاعری اولماق‌ایچین اوزون بیر یول داوامچی اولماقی گره’کیریر.
بوگون تورک کلاسیک شاعری بیر طرفدن اؤز شخصی‌ایدئاللارینا صادیق اولمالی، و ادبی جریانلارلا تماسدا اولمالیدیر. ادبی و توپلومسال پوئتیک عنعنه‌ایله، چاغداشلیق آراسیندا یئنی علاقه مئیدانی آچان و بیر چوخ شاعرلری بو مئیدانا دعوت ائده’جه’یی ان اؤنملی مسئله حسابا گلیر. ها بئله دیگر طرفدن‌ایسه بو شاعر دیگر شاعرلردن داها اوزون مدتده زیروده یاشامالیدیر ؛ (منجه بو شاعرین اؤزللییینده یالنیز “یاشامی” آماجدیر).
بئیله دانیشمان و اؤن سؤزدن علاوه گلیرم بو غزلین اوستونه.
بو غزلی‌ایلک چاغدا،
ایستیرم دیل وریندن آراشدیریم. هله لیک شعرین قورولوشوندان،ایمگه‌لریندن، و دیگر گؤزللیکلریندن واز اولاسی اولماق اولماز. و یئری گلدیکجه سادیلانان گؤرکملردن سؤز آپاراجاغیق البتده. آنجاق بو غزلی‌ایلک اوخویاراق، شعرین شعرییت دیلی منی اؤزونه چاغیریب یاپدی و بونا گؤره‌ایسته دیم هر ندن اوول، شعرین دیلینه رغمن سؤز آپاریم.
منجه بو شعر نئوکلاسیک بیر شعر اولاراق، دیل باخیمدان داها اعلا گؤزه چارپیر.
حقیقتن بو غزلین دیلینه باخارکن بیراز حئیرتلندیریجی اولاراق،ایسته دیم دیگر شعرلریندن گؤندررک، گؤروم بو شعرین دیلی من‌ایچین حئیرتلی‌دیر یوخسا دیگر شعرلرینده همن وورغولادیغیم دیله مالیکدی شاعر. بو غزلدن باشقا، دیگر اثرلریندن یوللایاراق گؤردوم شاعر
همن غزلینده’کی شاشقینلی دیله صاحیب، بیر قوشوقچودور.
شعر دیلی بو دئمکدیرکی، شاعر هر زامان بویو سؤزجوکلرله اویناییر
آمما‌ایندیکی یئنی یئتمه و بعضن آهیل شاعرلر وار کلمه‌لرله تانیش اولمادان، یالنیز کلمه ندیرسه، اونو وورغولویا بیلیر. منجه شاعر کلمه‌لری (dəyişdirə) ده’ییشدیره بیلر، و اونلاردان یئنی داد، و لذت آلا بیلرک بو ذؤوقو بوتون مخاطبلر‌ایله بؤلوشه بیلر. مثلن بو غزلده دئدییمه رغمن، نمونه‌لر گتیریرم:
(… ساندیم کی دوروق گؤلده یاشیللیق تاپا بیللم
گول‌ایچره عؤمور گون بله‌مک‌لر یئتر آرتیق
غم یاستیغینا دالدالانیب حسرته دالماق
قان یاشلا گؤزو سورمه‌له‌مک‌لر یئتر آرتیق
بیر سرگییه چئوریلدی بوتون دویغو دیلکلر
جان رمکه‌سینه غم چیلهمکلر یئتر آرتیق…) ___(شعر، ملیحه خییر)
هابئله شعرین هامیسینی و بو بیتلری اوخورکن شاعر شاشقیندیر بیر دوروق و راکد گؤلدن نئجه بیر یاشیل یاشام تاپماق اولا بیلرمی.
آرتیق یاشام آدلی درد و نیسگیل آرخاسینا دالدالاناراق، نیگران گؤزلرینی، گؤز یاش‌ایله سورمه’له’مک حسرتینی یاشاییر. بورادا بیر بدیع‌ایمگه یارانمیشی گؤروب و دادیرام (گؤز یاش‌ایله گؤزلرینى سورمه’له’مکدیر و…) و‌ایمگه دن، بیر یئنی تصویر دوغوزدورماق یعنی بووووو . و کلمه‌لرله تانیش اولماق یعنی بووووو .
منجه: بیر حرفه‌ای شاعر (سئوگیلی ملیحه خاتین خییر کیمی) کلمه و سؤزلرى اؤز حقیقی معناسیندان اوزاق سالاراق،ایسته دیگی بیر معنا و احوالدا ایشله’ده بیله’جه’یینی شاعر‌ایچین گئنیش باخیش و بوتون آچیلاردا آراییب و آختارماقی اؤیرتمک قرارینا گلیر و گتیریر. و بو یعنی هر بیر حرفه‌ای شاعرین گوجو و جیسارتی حسابا گلیرررررررررر…
هر شاعر، لازیمدی (بیر کلمه دن) نئچه کلمه دوغوزدورا بیلسین. کلمه‌لری یان_یؤنگ ائده بیلسین، آغیرلیقنی و یونگولویونو تاپیب تانیش اولا بیلسین، و شعرلرینده ها بئله تامام‌ایله سؤزلره دون بیچه’رک، یام یاشیل کوینک گئییندیره بیلسین. بو (بیلیم _ bilim) هر شاعری دیگر شاعرلردن دیل باخیمدان یان سالاراق،اییریر. و باشقالاندیراراق، باغیمسیزلیغا دوغرو یؤنلدیر. اگر لاپ ساده دئیه بیلسم یعنی شاعر اؤزلوزیوندن بیر یئنی (اؤز) و هووییت و کیملیک تاپیب و دیل مستقیللیگینی آپ،ایدینجاسینا اعلام، آشکار، و عیان ائدیررررر.
منجه سایین ملیحه خییر بیزیم تورک آزربایجان قادین شعریمیزده گوجلو بیر (دیله) مالیک اولاراق، گله’جییمیزه بیر ائتگیلی و تاثیر قویوجو بیر شاعر حسابا گلیررررررر.
بلی بو دئدیکلریمه گؤره، سئوگیلی ملیحه خانیم افندی ایندیکی چاغداش شعریمیزین دیلینی چووووح اعلا باخیمدا اوخویوب، اؤیره’نیب و تانیر. و شعر دیلینی ایمگه’لی بیر احوالدا یاشاییر و منیمسه ییررررررر.
شعر مضمون و محتوا باخیمیندان:
سایین ملیحه خییر سئوگیلی شاعر مضمون باخیمدان،ایندیکی یاشادیغی زامانین سیخینتیلارینی‌ایفاده ائدرکن و اؤتوب کئچیردیگی ایل‌لردن داها اینجیک اولاراق، اینله ییر. عینی حالدا بو شعرینده مومکونسوز بیر احوالا داورانارکن جان آتیر و بیر داشدان سو ایسته‌ییر. آرتیق بو آجیناجاقلی شرایطده شاعر حایاتین دردی و کدرلریندن زارا گلیب بئزه’رکن (داها یئتر آرتیق) سؤیله ییر.
محتوا و مضمون باخیمدان بو شاعر، منده بیر (کاش) یاراداراق، حسرتلندیریر. بورادا بو شعرینده و دیگر اثرلرینی اوخورکن دویموشام بو شاعری (درد، غم) اوبرازی بوتون اثرلرینه کؤلگه سالیر. البتده شعرده (اومید یارادلیشی) ان اؤنملى اوبرازلاردان حسابلانیر.
بیر شاعر اگر یاشامین ایرین داغارجیقلاریندان، غمیندن و شهید آرزولاردان یازیب یاراتسادا، لاکین مخاطب و اوخوجولار ایچین (اومید) وئریب یاراتماقی داها لازیم گؤرونور.
اومید ائدیرم سئوگیلی ملیحه خانیم بو ترفندی داها شعرلرینده‌دیرچلده’رک، گؤوده’لندیره بیلسین.
شعر قورولوش باخیمدان :
اگر بو غزلین آلت یاپیسینا نظره سالساق، تمل، کؤک و یاپی، کلمه‌لر دوزنلیگی، لحن و فونئتیکا، سس بیلیمی، فورم، قافیه، ردیف، چکی؛ وزن، باخیمیندان و… هامیسی هر جهتدن گؤزل بیر هارمونیا‌ایله اوزله’شیررررر.
هابئله بو غزل یاپیسالجیلیق گؤزللیگینه باخاندا قورولوشو چوخ محکم و بوگون آزربایجان ادبیاتیندا بیر چاغداش کلاسیک شعر نمونه’سیدیررررررر.
بونا گؤره نمونه سانیلیر سایین شاعر کلمه‌لر گتیریشینه داها وسواس ائدرکن، بوتون باخیمدا و عمومیتله مرامی و مقصدی یالنیز شعرین اعلا باخیمدا (یارادیجیلیقینا) صرف ائتمک اولموشدور.
سوندا بو تنقیدله باغلی بیزیم سئوگیلی شاعریمزه بیر نئچه تؤوصیه واریمدی:
بیر: شاعر شعرینی بسته’له’ییب یازیب یاراتدیقی زامان، سؤزلره و کلمه‌لره لازیمی دیققت یئتیرمه’لیدیر.
ایکی: هابئله ادبی جریانلاردان خصوصنده دونیا شعر و ادبیاتیندا باش وئرن پراسئسلردن خبرسیز اولمامالیدیرررررر
اوچ: هر نقدر شاعر اعلا باخیمدا یازیب و یاراتسادا، و هر زامان تاثیرلی قالماق‌ایسترسه ده، چوووووخ اوخومالی، آز یازمالیدیرررررر.
همچنین تقلید و تکرار آختارمامالیدیرررر. …. اؤزللیکله’ده ؛ اثرلرینده اؤزونو تکرارلامامالیدیرررررر. و… و… و…
بو، ساده’جه اولاراق، غزل شکلینده اولان بیر شعرین تنقیدی‌دیر. و من بیلمیرم شاعرین شعر توپلوسو ایشیق اوز گؤروب یا یوخ .
اللاه قویسا، بیر گون سایین ملیحه خییر افندی نین کیتابینی الیمه گلیب چاتارسا،ایریجا بیر تنقید یازارام. سایین شاعر ایچین یام یاشیل باشاریلار و مین بیر اوغور آرزولاییرام.
چیلله گئجه‌سی
۱۴۰۰/۹/۲۹
2 پاسخ
سالاملاییرام ایلک اونجه ادبیات دونیامیزا یئنی یول یئنی باجا یئنی صحیفه آچیب ، سسی ، و یئنیسل شئعرلری سرحدلری آشان، بویوگوموز ،اوستادیمیز کامیل قهرمان اوغلو جنابلارینا، و همچنین منیم شئعریمی اوخویوب دیر وئریب تنقید نظرلرینینی پایلاشان عزیزلره.
کامیل معللیم یوکسک معلوماتلاری ایله ، امک وئریب بیر شئعری اوخویوب ، اینجه له ییب و درین فیکرلرینی سویله ییب پایلاشیرسا، بو بیر غرور وئریجی احوالدیر شئعر صاحیبینه.
من درین حورمتله اوستادیمیزین عظمتی قارشیسیندا باش اه ییب و اوز درین تشککورومو بیلدیریب کامیل معلیمه تانریدان اوجالیقلار آیدینلیقلار و گوزل حیات آرزولاییرام.
ملیحه خییر. دان اولدوزو
چوخ گوزل شعیر، عشق اولسون ملیحه خانیم خییر شاعریمیزه. داها داها گوزل کامیل افندینین نقدینه. حرمتلر و القیشلار بو قلمو،صاحیبینه.