آدلیم بیر یازیچی و «آدسیز مزار»
علیرضا ذیحق
(«حمید آرغیش»ین «آدسیز مزار» آدلی حئکایه‌لر توپلوسونا بیر باخیش)
حمید آرغیش یوکسک استعدادا مالیک اولان بیر حئکایه یازاری‌دیر و اونون حئکایه‌لری اؤزه‌ل بیر منلیک داشی‌ییر. سون اثری «آدسیز مزار» یئنی اثر‌لرینه شامیل اولاراق، بیزیم اؤنوموزده چوخراق، بیر یازیچی یوخ بلکه بیر فیکیر چرچیوه‌سیندن آسیلان‌سیاسی باخیشا صاحیب بیری گؤرونور.
یازیچی‌نین خیال گوجو گوجلو اولسادا اونون حئکایه‌لری شعاری حالت تاپاراق جان ائویندن زده‌له‌نیر. دوزدور کی او یازی‌لاریندا بیر آذربایجانچی کیمی چیخیش ائدیر و آذربایجان مسئله‌لرینی آچیق آیدین گؤسترمیه چالیشیر و حتتا بیر دیل ایله بو حقیقت اوزه‌رینده کی آچیق‌لامالار، اونو خطرلی بیر دوروملا دا اوز به اوز ائدیر آما، چوخ یاخشی اولاردی کی بیر پارا سؤزلر اؤرتوکده و پرده ده دئییلردی.
حئکایه‌لرین ایچینده «خرداد» و «اییلمه‌ین باشلار» بیر بیرینی تامام‌لایان اثرلردیلر کی تکنیک و فورم جهتیندن چوخ پیشگین‌دیلر و ایشاره‌سی وار تهراندا یاییلان «ایران» گونده‌لییینه کی ۱۳۸۵- نجی ایلده تورک‌لری بؤجک و یا خوی دئییشی «پیس پیس‌لی»لارا اوخشادیر و بؤجک‌لرین تورکجه دانیشمالارینی اؤنه سورور. بو اهانت اساسیندا «خرداد» حئکایه‌سینده ایکی گنجین وطنه اولان غیرت و دویوش‌لرینی گؤستریر. اونلار بیلدیری یاییب خلقی بیر اعتراض‌لی چاغیریشا دعوت ائدیرلر کی نهایتده اونلارین دوستاقا دوشمه‌سینه ختم اولور. «اییلمه‌ین باشلار» حئکایه‌سی ایسه بیر گنجین او بیلدیری‌لر اساسیندا اعتراضا قوشولوب توتوقلانماسیلا ایلگی‌لی اولور.
«قووغا گونو»، «آدسیز مزار» و «ناخیشلی مندیل» ده ۲۵-۱۳۲۴نجی ایللرده آذربایجاندا کی میللی حوکومت دؤورونده و اونون یئنیلمه‌سی زامانیندان سؤز گئدیر و بئله‌لیک‌له دئمک کی کیتاب دا اولان باشقا حئکایه‌لرده بیر تهر آذربایجان اؤزگور‌لویو‌له علاقه‌داردیر.
دئمک کی بوتون حئکایه‌لرده «استخدام»، «دیلک» و «مکتوبدا بیر شعر»دن باشقا کی عاطیفی و اجتماعی بیر موضوعلارا توخونور، قالان حئکایه‌لر واحید بیر مضمون داشی‌ییرلار و آذربایجان ملی حرکاتینی گوجلندیرمک اوچون یازیلیبلار.
من دئمیرم یازیچی گرک آچیق آیدین دانیشمایا، آما سؤزونو گرک ائله هؤره کی ایهام، استعاره، کنایه و تمثیل‌له بعضی سؤزلری دئیه تا اثری دونیا سویه‌سینده ده ائده بیله مخاطب جذب ائده.
بو کیتابی اوخودوقدا بیز بیر مبارز و سیاستچی یازیچی ایله راستلاشیریق کی اونون قلبینده و دوشونجه‌سینده کئچن‌لری بدیعی بیر شکیل ده یوخ، بلکه بیر آینادا عکس اولونان کیمی گؤروروک. بو کیتاب دا گئدن شعارلارا و آذربایجان اوغروندا دیله گلن دیلک‌لر و ایستک‌لره بیر – بیر ایشاره ائتمه‌دن «ائل وئرن آد باتماز» حئکایه‌سیندن سؤز آچیرام کی بیر فارس، بیر ائرمنی و بیر آذربایجانلی زینداندا گوله‌شیرلر و سوندا غلبه آذربایجانلی‌نین اولور. آما ائرمنی و فارس ائله بیر سؤزلرله توصیف اولور‌لار کی کسین‌لیک‌له ادبیاتین وظیفه‌سی او دئییل. او سؤزلر دئییلمه‌دن ده او حئکایه گؤزل سایاق بیته بیلردی. ادبیاتدا باریش، خلق‌لره حورمت، عدالت و قارداشلیق اساس بیر گؤره‌و داشی‌ییر و بعضی شئی‌لر گرک قالا جماعتین دیلینده و خیابانلارین کفینده و‌سیاسی ایستک‌لرله دیله گله کی آدینا کوتله‌وی اعتراض و یا تظاهرات دئییلیر.
بونو دئمک کی «حمید رستمی» یا همان «حمید آرغیش» کی اونون تاخما ایسمی‌دیر ۱۳۵۳ – نجو ایلین دوغومو اولاراق آزیندان ییرمی ایلدیر حئکایه یازاری‌دیر و آرزوم اودور کی او بیر گون، دویغو، عاطیفه و اینسانلارا عشق ایله داورانماق‌لا، او دار چرچیوه‌دن کی تکجه آذربایجان مسئله‌لرینه عایید‌دیر اؤزونو قورتارا و گئنیش مقیاسدا اینسانلارین اورتاق درد‌لریندن سؤز آچا. منجه او طرح ائدن مسئله‌لر، بیر رومان‌دا و یا اوزون حئکایه‌ده کی شخصیت‌لر بالا- بالا شکل تاپیرلار طبیعی اولا بیلر، آما قیسا حئکایه‌لرده بیر جوره چاتیشمامازلیق‌لا اوغراییریق.
هر یازیچی، اؤز خلقی‌نین اؤزه‌ل‌لیک‌لرینی بدیعی اثرلرله دیله گتیره بیلر و ائله ده اولمالی‌دیر، آما بیر سیاستچی کیمی یوخ بلکه بیر صنعتچی کیمی.
اونوتمایاق کی حمید آرغیش، حئکایه ساحه‌سینده اؤزونه گؤره بیر سبک و قلم صاحیبی‌دیر و منیم باخیشلاریم، تکجه منه عاییدیر و شاید اونون اوخوجولاری، اونون ائله بوجورلویونو سئویرلر.
حمید آرغیش «قارلی ارک»، «سنین حئکایه‌لریم»، و «۸۰ ایل حئکایه‌میز» آدلی اثرلرین مؤلیفی اولاراق آذربایجان ادبیاتچی‌لاری ایچینده تانینمیش بیری‌دیر.
