یولچی یولدا گره‌ک!
میانالی علیرضا

  نئچه گون اؤنجه معاصرآذربایجان شاعیری حبیب فرشبافدان ۳۸ صحیفه لیک بیر توپلودا ۳۱ شعر اوخودوم. بو شعر مجموعه سی ایکی بؤلمه دن عبارت دیر. بیرینجی بؤلمه حجما کیچیک، معناجا بؤیوک بیر شعرله باشلاییر. شعر فورما اعتباری ایله سربست یازیلسادا حاصارلانمیش بیچیمی خالق معنویاتیندان کئچن، زنگین شفاهی خالق یارادیجیلیغی نین یئتگین قوتلاریندان اولان- بایاتیلاری یادا سالیر.

 حبیب فرشبافین بو شعرینده اؤنجه گلن مصراع لار مقصد یؤنلی اولاراق نه دن سؤز آچیرسادا خالق بایاتی لاریندا اولدوغی کیمی سونونجی ایکی مصراع لیق سؤزی دئمکدن خاطیر اورتایا چیخمیشدیر.

من، حبیب فرشبافین بو شعرینده مقصد یؤنلی یازیلان مصراع لاری دئییل، اونون اوره ییندن سوزوب گلن، شاعیرلیک دنیاسیندان کئچن سونونجی ایکی مصراع نی مقصد گؤوتورمیشم.

 حبیب فرشباف “ یولچی یولدا گره ک “ آدلی بو شعرینی آشاغیدا تقدیم اولان مصراع لارلا سونوجلاییر:

هر گئتمک

یئتمک اوچون یوخ، دوستلار!

هایدی!-

یولچی یولدا گره ک!

اوزون یوللار کئچیب گلن و “یولچی یولدا گره ک” یازان لیریک دوشونجه لی، اینجه روحلی شاعیر هانسی یولدان، هانسی یول ارکانیندان سؤز آچیر؟

فاکت اولاراق، حبیب فرشبافین “حیات “ آدلی شعرینه بیر نظر سالاق .منجه اونون “حیات “ شعری نین مصراع دوزومونده آشیلانان فیکیر نه دن دانیشیرسادا در حال اوخوجونی “ یولچی یولدا گره ک “ آدلی شعرین سونونا گه تیریب چیخاراجاق.

 “حیات” شعرینده حبیب فرشباف بو قناعت ده دیر کی،

نه سئوینجینه بئل باغلا

نه قاپانیب کدرینه قال.

دؤزه بیلمه ینده

آجیسینی شیرینه قات

بئله دیر حیات.

 حبیب فرشبافین شعرعالمینده حیاتا مناسبتده فیکیر، خیال، آرزو هارالاری دولاشسا دا رئاللیغی درک ائتمک ده مجبوریتینده دیر. اونون اؤزونون دئییم طرزیله دئسم، خیالین آیاقلاری قابار- قابار اولسا دا حیاتا ائنمک ده لازیم دیر. ائله شاعیرین اؤزی کیمی:

ایستک سیز ممکن سه ده

نفرت سیز ممکن دئییل بیزیم یئرده یاشاماق!

 بئله دئییم طرزی، اوسته گل بئله دوشونجه سیستمی قید ائتمک اولار کی، ایکی بؤلمه دن عبارت بو توپلودا وئریلن اساس شعرلرین روحونا دوغما دئییل. داها دوغروسی اونلارین روحوندا گه زن ایدییاللارلا تن دئییل دیر .حیات دا اولان چاتیشمازلیقلارا بئله مناسبت. حیاتین اؤزوندن قایناقلانسادا، لیریک دوشونجه لی. اومانیست روحلی شاعیر حبیب فرشباف عالمینه اویغون گلمیر. اونون ایپه- ساپا دوزدویو مصراع لار، اوره ک دؤیونتولریندن قوپان حس لر، هیجانلار بو بیچیمده کؤروک لنمیر. نییه کی، ایفاده سی سرت اولان بئله مناسبت، اونون شعر عالمینده گه زیشن روحا یاد، لیریکایا ضد دیر.

 او هردن حیات رئاللیغینی چیلپاق بیان ائتسه ده در حال اؤز عالمینه چه کیلیر. سرعت له اؤز روحونون دینجلیک تاپا بیله جه یی مقاما قاییدیر. فیکیر یئلکه نی اونی هارا چکسه ده کؤنول تئللری اونی اؤزونه قایتاریر. اؤزونی درک ائتمه یه چاغیریر. اؤزونی اؤزونه سسله ییر. ایفاده سی کوبود سسلنسه ده او، حیات رئاللیغیندان یول آلان فیکیرین دار، دوشونجه نین محدود بیچیمیندن چیخیر، دنیاسینی واخت سیز ده ییشمیش معاصرآذربایجان شاعیری مرحوم نصرت که سه منلی دئین کیمی دئسک دوشور در حال عادی لیک گئنیشلی یینه .بو عادی لیک گئنیشلی یی دئییلن مفهوم ایسه حبیب فرشبافین ایچ دیناسی ، کؤنول عالمی دیر.

 او دنیا، آنانین بالایا، بالانین آنایا محبتی کیمی ریاسیزدیر، علوی دیر. چرچیوه سیز دیر، صاف و تمیز دیر.

اولی داغلارین دؤشوندن آخان قاینار بولاقلارین سویو کیمی زولال دیر.

بو زولاللیق، بو قاینارلیق، بو تمیزلیک، بو علوی لیک و بو صافلیق حبیب فرشباف دنیاسیندا هاردان باشلاییر؟ منجه بو شعرلر توپلوسوندا ایکینجی بؤلمه نین آچیلیشی بو مصراع دان کئچیر:

هر گئجه یوخومدا گؤروره م سنی.

نه یازیق، حسرتیم گؤزونده قالیر.

 بو مصراع لار “ ماهنی لار” آدلی ایکینجی بؤلمه نین بیرینجیسی، “ تبریزیم “ آدلی شعردن دیر. معاصرآذربایجان شاعیری حبیب فرشباف اؤزونه، اؤز معنویاتینا، اؤز لیریکاسینا بو کونودان یول آلیر.

او “ساوالانیم “ آدلی شعرینده ایسه بئله مصراع لانیر:

امید تکجه سنه قالیب

ساوالانیم.

توت الیمدن-

قوی یئنه ده هاوالانیم.

شبه سیزکی، بو مصراع لارین آت قاتیندا یاشی قدیم بیر اولی تاریخ یاتیر. شاعیر حبیب فرشباف ایسه اؤزونه آرخا، هایان همن تاریخی دئییر. همن ملی کیم لی یه اوز توتور، اوندان امید دیله ییر و او آرزولارلا هاوالانماق ایسته اییر.او، بو شعرین دیگر یئرینده هله گؤرون نئجه یاشی قدیم تزه سؤز یازیر:

آیری دوشدوم دوستلاریمدان

دوشدوم درده

پرده لریم قاریشدیلار

پرده – پرده.

 مذاکره یه بوراخیلان بو موضوع البته کی تکجه بونونلادا بیتیب توکنمیر. او، “خسته خانادا “ آدلی شعرینده بو مناسبتی داها دا یوکسک لره قالدیریر. اونی هله نئجه ده علوی لشدیریر:

اؤلوم قوندی دووار اوسته

اوره ییمدن بیر داغ کئچدی-

بیرده سن!

آنجاق سنی-

ائله گیزلی،

ائله گیزلی

ساخلادیم کی,

اونلار تکجه کاغیذ اوسته

داغ عکسینی چکدی لر.

 من ائله فیکیرده یم کی، تقدیم اولان مصراع لار هامی دا بو حسی اویادیب کی، بو مصراع لار ائله شعرین هامیسی دیر.اونون هاراسیندان، هانسی حصه سیندن نمونه گؤسترمک اولاردی کی ، بو بیچیمده بیجیمله نن اوره ک دؤیونتولرینی، علوی لشمیش سئوگینی گؤسته ره بیلسین ؟ منجه بیر آز اؤنجه حبیب فرشباف شعریندن تقدیم ائتدی ییمیز:

ایستک سیز ممکن سه ده

نفرت سیز ممکن دئییل بیزیم یئرده یاشاماق-!

 ایفاده سی حبیب فرشباف فیکرینده نئجه تصویرلنسه ده، اونون کؤنلونده یئر آلمامیشدی .آخی بئله سؤزوار کی، کؤنول ائله یئردی کی، اورا بیر قاپی دان نفرت گلدیسه ، باشقا بیر قاپیدان محبت چیخاندی. اورا قارانلیق چؤکدوسه، ایشیق اوچاندی .منیم تانیدیغیم حبیب فرشباف حیاتی و دنیاسی ایسه بئله دئییل.

او، ایستک سیز ممکنسه ده ، نفرت سیز ممکن دئییل بیزیم یئرده یاشاماق!- یازاندا، فیکرینده، اینانجیندا بو تصویرلنسه ده تام ایناملا دئیه بیله ره م کی، مطلق او بو معنانی یاشامامیشدی. اونون “اعتبار “شعریندن بیر پارچانی قید ائتمک ایستردیم:

الدن گئتسه انسانین-

انسانا اعتباری.

ترکینه آلان اولماز

یورغون پیادالاری.

 اؤزی اؤز الی ایله، اوسته گل کؤنول له وئردی یی آتینی نامرد بیریسی النیدن چیخارانا نه دئمک اولار؟ نفرت ؟ – یوخسا اعتبار شعرینده کی، داخیلی عالم دن باش قالدیران او اوره ک چیرپینتی لارینی؟ او اوره ک آرزولارینی؟

گؤیدن اوچ آلما دوشمه میش

قیرلدی صحبتی.-

قوش قانادی تک…

-آتا!-

بس سونرا نه اولدی؟

سوروشدی قیزی.

سینه سیندن توستوسونی

بیر نفسه بوشالدیب

-هئچ نه بالا- دئدی.

آتام دا بو یئرده بیر کؤکس اؤتورموش

آتامین آتاسی دا.

دئمک-

بیر آه لا نقطه لنمیش

اوچ نسلین افسانه سی.

فیکیرده، دوشونجه ده دوغمالیق وارسا، اونلار بو شعرین سونوندا گئدن او اوچ نسلین حیاتینا، دویغوسونا، یاشام طرزینه، کئچدی یی یولا، تاریخه، مدنیته یاد اولا بیلمز.

منیم ادعاسیندا اولدوغوم حبیب فرشباف یارادایجیلیغی دا بئله دیر. قالان نه وارسا یاد دویغودور. اؤزگه بویاسی دیر.

منیم عالمیمده حبیب اؤزونی هارا وورسادا، هانسی کئچیددن کئچسه ده شعرینده استناد ائتدی یی تکجه او اوچ نسیل دئییل. تاریخی قدیم بیر ملتین ائولادی دیر. همن ملتین آجیسینا آجی یان، سئوینجینه سئوینن دیر.

نییه کی، اودا یارادیجیلیغی نین یئتگین چاغیندا ملت شعوروندا فورمالاشان ایدییاللارا یؤون آلیر. اونلاردلان ساده جه بیرینه بیر نظر سالاق:

وئریر اؤز عؤمرونی هرکس، بیر عشق اوغروندا عادت له:

بوتون دنیانی وئرسن آج گؤز آج دیر، دویماز عالمده.

 من اینانیرام کی، اوزون یوللار کئچیب گلیب “ یولچی یولدا گره ک ” یازان لیریک دوشونجه لی، اینجه روحلی, اومانیست فیکیرلی شاعیر حبیب فرشباف بوندان سونرا دا کؤنلونون ایشیغینی و ائله جه ده محبتینی یاشایاجاق . نفرت سیز ممکن دئییل یوخ، محبت سیز ممکن دئییل یاشاماغی ترنوم ائده جک. اؤز کؤنلونون سسینه سس وئره جک. اؤز عالمینه، اؤز دنیاسینا، اؤز بویاسینا چه کیله جک. شعر دنیاسیندا حیاتین چاتیشماز لیقلاریندان دئییل اؤز کؤنلونون علوی لی ییندن یول آلاجاق .آخی صمیمیت اوخوجویا دئییل، اؤزونه صمیمی اولماقدیر. شاعیر حبیب فرشباف ایسه من اینانیرام کی، بو یولوان ان ایناملی یولچولاریندان دیر.

“ یولچی یولدا گره ک !”- قارداشیم! سنه داها اوغورلی یارادیجیلیق آرزولاریلا!

 یولون آچیق اولسون!- دئییره م .قلمین ایسه اؤز دونیانی یازان گؤزه للی یین ترنومچیسی!