یازار: عزیزنسین
چئویرن: اسماعیل شیخلی
کؤچورن: علی آغ‌گونئیلی
عزیزیم ائششک آریسی!
انسان اؤلنده بئله، دیریلرین الیندن جانینی قورتارا بیلمیر. اوره‌ییندن کئچیر کی «بسدیر، باسدیرین منی جانیم قورتارسین» ـ دئیه باغیریرام، اما اؤلونون سسی چیخماز، چیخسا دا هئچ کس اونا قولاق آسماز دئییب سوسورام.
خسته خانانین زئرزمیسینده باسدیریلماق، یاریلماق، یا دا شخصیت‌لرینین معینلشدیریلمه‌سی اوچون اؤلوخانایا آپاریلماق نؤبه‌سینی گؤزله‌ین منیم کیمی بیر نئچه اؤلو وار. بو اؤلولردن اوچو منیم دقتیمی داها چوخ جلب ائتدی. اونلاردان بیری دائم آغلاییر، بیری گولور، بیری ده هئی فیکیرلشیر. منی بورایا آتاندان بری دائیم گولن اؤلویه یاخینلاشدیم:
– عفو ائدرسینیز بئی! بو قده‌ر گولمه‌یینیزین سببی منی یامان ماراقلاندیریر.
قارداشیم ائششک آریسی! اؤلونون گولمه‌یی یامان پیس اولور. اؤلن قوهوم ـ اقرباندان بیرینی گؤزونون قاباغینا گتیر، اؤزوده تصور ائله کی، قارنی آتیلا- آتیلا گولور. هه گولن اؤلو، گولمه‌یینه آرا وئریب منه جواب دئیه بیلمیردی. قورولوب ایشه سالینمیش گولمک ماشینی کیمی ائله هئی گولوردو. قارنینی توتور، گؤزوندن یاش گلیر، آرا بیرده:
– اوره‌ییم گئده‌جک اوف!..آمان!.. ـ دئیه سسلر چیخاریردی!
بیر اؤلونون گوله ـ گوله اؤزوندن گئتمه‌سی قریبه دئییلمی؟ گولدو، گولدو،گولمه‌یی آرا وئرنده، قیریق ـ قیریق دانیشماغا باشلادی:
– گولمه‌ییم نئیلییم؟ اؤلومومدن بیرگون اوول آروادیملا تئآترا گئتمیشدیم. آرواد چوخدان: «آ کیشی، گلسن بیر تئاترا، گئده‌ک، مضحکه‌یه باخاق، کئفیمیز آچیلسین» دئییردی. من ده کومئدیا تئاترینا ایکی بلیت آلدیم. آروادلا گئتدیک تئاترا. پرده آچیلار ـ آچیلماز گولمه‌یه باشلادیق. یامان گولمه‌لی اثر ایدی. او قده‌ر گولدوک کی، آز قالدیق بوغولاق. آنجاق قانماز تاماشاچیلار آراسیندا بیزدن باشقا گولن یوخ ایدی. گولمک بیر یانا دورسون، چوخو آغلاییردی. اوچونجو پرده‌نین اورتالاریندا تاماشاچیلاردان بیری: «بئی خواهش ائدیرم گولمه‌یین» ـ دئدی. آروادیم مندن اول دیللندی: «نییه گولمویک؟! پول وئرمیشیک. پولوموزا گؤره ده گوله‌جه‌ییک.» همین آدام‌لا دارتیشدیق و بیزی تئاتردان چیخارتدیلار. بیزیم گولمه‌ییمیزدن بئزنلر: «نییه گولورسونوز؟» ـ دئیه باغیردیلار. من اونلارا: «ـ نییه گولمه یک؟» ـ دئیه جواب وئردیم. ـ «کومئدیایا گلمیشیک؛ کومئدیا دا گولرلر.» ـ «کومئدیا ندیر؟» ـ دئدیلر. ـ «بورادا کومئدیا یوخ، درام اویناییرلار.» بیز دئدیک، «کومئدیا اویناییرلار» اونلار دئدیلر، « درام». آخیردا بیزه: ـ «قانمازلار!» ـ دئدیلر. من ده اونلارا: ـ «اصیل قانماز سیزسیز» ـ دئدیم ـ «کومئدیایا باخارکن آغلاییرسینیز.» صحنه ده اوینایان اویونون کومئدیامی، یوخسا درام اولدوغونو بیلمک اوچون پییئسین آفیشالارینا باخدیق. آفیشالاردا «درام» یازیلمیشدی. مسئله‌نی ایندی باشا دوشدوم. من کومئدیا تئاتری عوضینه درام تئاترینا بلیط آلمیشدیم. آروادیملا من کومئدیایا باخدیغیمیزی ظن ائتدییمیزه گؤره گولوردوک. اوردا اولان بیر تئاتر تنقیدچیسی: ـ «حاقلی‌سینیز» ـ دئدی ـ«سیز بورایا کومئدیایا باخماق اوچون پول وئریب گلیب‌سینیز. وئردیینیز پولون عوضینه، یعنی حاقینی آلماق اوچون ایستر ـ ایستمز گولمک مجبوریتینده‌سینیز، سیز ائله پول وئریب بلیت آلان زاماندان گولمه‌یه قرار وئرمیشدینیز، اما آغلایان تاماشاچیلار دا حاقلی‌دیلار. اولار دا آغلاماق اوچون پول وئریب‌لر و پولون عوضین چیخماق اوچون آغلامالی‌دیلار. نه سیز اویوندان ذوق آلیب گولورسونوز، نه ده اونلار آغلاییرلار. صحنه ده اویون اولماسا حتی پرده آچیلماسا بئله، کولک پرده‌نی بالاجا ترپتسه، سیز: «آی آمان، نه گولمه‌لی‌دیر» ـ دئیه گوله‌جک، او بیریلری ایسه: «نه یامان کدرلی‌دیر» ـ دئیه آغلایاجاق‌لار. اونا گؤره کی، خالق بیزیم یازیچیلارین پییئس‌لرینی گؤرمک اوچون تئاترلارا دولوشور، اوسته‌لیک قهقهه چکیب گولورلر. یازیق خالق نئیله‌سین، اولجه‌دن: «سیزی گولدوره‌جه‌ییک» ـ دئیه پول‌لارینی آلیب‌لار. اگر تاماشاچیلاردان بلیط پولونو اولجه یوخ، تاماشادان سونرا آلسالار بیزیم یازیچیلارین اثرلرینی باخماغا هئچ بیر آدام دا گلمزدی.»
گولن اؤلو: «ایندی آنلادینمی نییه گولورم» ـ دئدی ـ «قاه قاه قاه … وای اوره‌ییم گئده‌جک … انسانلار نه سفئه اولورلار…وای … اوره‌ییم پارتلادی. نه گولمه‌لی کومئدیا ایدی … هله ده گولمه‌ییمه آرا وئره بیلمیرم، ها … ها … هی … هی…هو … هو…
آغلایان اؤلونون یانینا گئتدیم:
– سیزین نه اوچون آغلادیغینیز منه معلوم اولدو، ـ دئدیم ـ یقین کی‌سیز ده اؤلمه‌میشدن اول سهو اولاراق تئاترا گئدیب درام عوضینه کومئدیایا تاماشا ائله‌ییب‌سینیز.
آغلایان اؤلو ایچین چکه- چکه گؤزلرینی، بورنونو سیلدی:
– خیر ـ دئدی ـ «من آغلاماییم بس کیم آغلاسین؟ من او دونیادا اولاندا «دوغرو یول» قزئتینی اوخویوردوم. بیرگون قزئتده «بؤیوک ایتگی» آدلی یازی اوخودوم. او گونلرده چوخ قیمتلی، ده‌یرلی بیر آدام اؤلموشدو. نئکرولوق همین بو آدام حاقیندا ایدی. من حیاتیمدا بو قده‌ر تاثیرلی یازی اوخومامیشدیم. یاش منی بوغوردو. یازینی آخیرا چیخا بیلمیردیم. هر کلمه‌سینی اوخویارکن یاش گؤزلریمده سئل کیمی آخیردی. نئکرولو یازان: «سن اؤلمزسن، سنی انسانلیق اونوتمایاجاق، سنین انسانلیغا خدمتین…» ـ دئیه یازیردی. بو یازینی اوخویوب قورتاران کیمی رئداکسییایا گئتدیم نئکرولوقو یازانی تاپدیم:
– اؤلندن سونرا آدامین حاقیندا بو قدر گؤزه‌ل سؤزلر یازیلدیغینی بیلسئیدیم، ائله بو ساعات اؤلردیم.
– بونون فیکیرینی چکمه‌یین، کدرلی گونده هر جور سؤز یازماق اولار. ایسته‌دیی قده‌ر پول وئردیم.
اؤلونون آغلاماقدان گؤزلری قیزارمیشدی و شیشمیشدی. -«اؤزونوزه یازیغنیز گلسین اغلامایین!» ـ دئدیم.
– نیجه اغلاماییم، اؤلدوم، آمما من اؤلندن سونرا حاقیمدا ایکیجه سطیر بئله یازمادی. بوش ـ بوشونا اؤلمک آداما آغیر گلیر.
– حاقیندا او جور گؤزه‌ل سؤزلر یازیلان اؤلو کیم ایدی؟ – دئیه سورشدوم.
اؤلو گؤزلرینی‌سیلدی:
– «بیلمیرم،» ـ دئدی ـ «تانیدیغیم آدام دئییل. آما حاقیندا یازیلان مرثیه او قده‌ر تاثیرلی ایدی کی … من ده او زامان ماراقلاندیم. «بو آدام کیمدیر؟» ـ دئیه سوروشدوم، اما تانییان اولمادی.
– ایندی نییه آغلاییرسینیز؟ آرتیق اؤلوبسونوز.
– نئجه آغلاماییم؟ «دوغرو یول» قزئتینده یازیلان او یازی هئچ یادیمدان چیخمیر. او یازینی یادا سالدیقجا اؤزومو اله آلا بیلمیرم، آغلاییرام ائله بئله ده آغلاییرام.
همیشه دالغین اولان فیکیرلی اؤلونون یانینا گئتدیم.
– عفو ائدین ـ دئدیم، ـ «بورایا گلین‌سیزی دائیم دوشونجه‌لی گؤرورم، دئیین گؤروم نه دوشونورسونوز؟»
– انسان اولوب اولمادیغیم بارده دوشونورم.
– نئجه یعنی؟ البته انسانسینیز.
– من ده ائله حساب ائدیردیم. اما انسان اولدوغومو هئچ کسه ثبوت ائده بیلمه‌دیم. بو ساعات سنی باشا سالیم. ایندی بیز بورادا باغیرساق، چیغرساق دیری‌لر بیزیم سسیمیزی ائشیدرلرمی؟ ائشیتمزلر. چونکی بیز اؤلو دیلینده دانیشیریق، اؤلو سسی چیخاردیریق. دیری‌لر اؤلولرین دیلینی باشا دوشمورلر. دونیادا یاشایاندا دا بئله اولور. انسانلارین چوخو باغیریر، چیغیریر، اما اونلارین سسینی ائشیدن اولمور. چونکی بئله‌لرینین اؤلو یا دیری اولمالاری آیدین دئییل. اونلارین بیز اؤلولردن فرقی یوخدور. اهالی‌سیاهی‌سیندان، سئچکی لرده رأی سورغوسوندان، وئرگی‌لردن، عسگرلی‌یه گئتمدن کناردا اونلاری انسان سایمازلار. بو جاهی ـ جلاللی دونیادا: «سن ده انسانسان‌می؟» – دئیه سوروشاندا سینه‌سینه دؤیوب: «بلی، انسانام » ـ دئیه بیلجک نئچه کیشی وار.
هر شئیین بیر اساسی بیر شرطی وار. انسان اولماغیندا شرطی انسان کیمی یاشاماقدیر. من هارا گئتدیم‌سه «سنده انسانسان‌می؟ » ـ دئیه خورلادیلار. بوتون عؤمروم بویو بو سئوالا جاواب وئره بیلمه‌دیم. سحردن آخشاماجان انسان کیمی یاشاماق اوچون چالیشیب چابالادیغیمدان انسان اولوب اولماغیم حاقیندا دوشونمه‌یه واختیم اولمادی، چوخ شکورکی، اؤلدوم و دوشونمه‌یه واخت تاپدیم. ایندی بورادا دوشونورم: دیری اولاندا گؤره سن من انسان ایدیم، یوخسا یوخ.
– بو سئوالا بو قده‌ر دوشوندوکدن سونرا بیر جاواب تاپا بیلدیزمی؟
– خیر فاصله‌سیز دوشونورم، دوشونورم، اما بیر جاواب تاپا بیلمیرم. انسان اولسایدیم، انسان کیمی یاشاردیم و باشقالاری سسیمی ائشیدردی، انسان اولماسایدیم بیر قوروپ آدام مندن اؤزلری اوچون وئرگی آلمازدیلار. عسگر آپارمازدیلار، اؤدک اؤدتمزدیلر.«وظیفه ندیر، یئرینه یئتیرملی‌سن» دئمزدیلر. هه داشینیب دوشونورم، فیکیرلریمی چؤزه‌له‌ییرم، اما بیر یانا چیخاردا بیلمیرم.
دوشونجه‌لی اؤلونو دینلدیکدن سونرا من اؤزوم ده دوشونمه‌یه باشلادیم. بیز ده دیری اولاندا سسی ائشیدیلمه‌ینلردن اولموشوق، سسیمیزی ایچیمیزه سالمیشیق.
باخ بئله سئویملی قارداشیم ائششک آریسی! بو مکتوبومو اوخودوقدان سونرا سنین ده دوشونجه‌لره دالاجاغین ظنینده‌یم. بلکه کومئدیا دئیه بلیط آلیب گئتدیین تاماشالاردان گوله‌جکسن ده، بلکه ده تانیمادیغین آداملارین اؤلومونه یازیلمیش مرثیه‌لری اوخویوب آغلایاجاقسان.
دیری اولاندا منه تئز – تئز: «دیلینی ائششک آریسی سانجسین» دئینلره اؤلدویومو خبر وئر، قوی اللرینه خینا قویسونلار. جان ساغلیغی و خوشبختلیک‌لر دیله‌ییرم.
اؤلموش ائششک
