یازار: عزیزنسین
چئویرن: اسماعیل شیخلی
کؤچورن: علی آغ‌گونئیلی
دوستوم ائششک آریسی!
ایلک یاردیم خسته‌خاناسیندا منی معاینه ائده‌ن حکیم‌لر اؤلومومو شوبهه‌لی حساب ائتدیلر. منی دفن ائتمک اوچون آراییش وئره‌جک حکیم، طب باجیسیندان دوغرودان اؤلو اولوب اولمادیغیمی سوروشدو. طب باجیسی تلاشلا جاواب وئردی:
– من خسته‌یه باخانین دئدییینی دئییرم دؤکتور. او دئییرکی دوغرودان اؤلودور.
حکیم عصبی‌لشدی:
– من ایشیمده دقیق آدامام. اؤلونون حقیقتاً اؤلوب ـ اؤلمه‌دییینی دوروست بیلمه‌دن آراییش وئره بیلمیرم. چونکی بو زمانه‌ده نه اؤلولره، نه ده‌دیریلره اینانماق اولمور. «اؤلموش» دئیه بورایا گلیرلر، بیزده اونلارین سؤزونه اینانیب اؤلوم‌لری حاققیندا آراییش وئریریک. سونرا سؤزلرینین اوستونده دورماییب یا مرده‌شور یویاندا قیدیقلاری گلیب اویانیر، یا دا قبیره سالان زامان گرنشیب اسنییه ـ اسنییه گؤزونو آچیر «آمان أللاه ایشه گئجیکدیم» دئیه سیچراییب تابوتدان قالخیرلار.
– دوز دئییرسینیز، دوکتور ـ دئیه طب باجیسی جواب وئردی ـ کئچن دفعه بیر قاری‌یا اؤلوم کاغیذی وئرمیشدینیز، سونرا آرواد‌دیریلدی.
– من گلینی‌نین سؤزونه ایناندیم. نئجه ده اینانمایایدیم؟ یانیما گلدی، دوز بیر ساعات قایناناسی‌نین نئجه اؤلدویونو لذتله دانیشدی. ائله گؤزل گلین ایدی کی اونون یالان دانیشماسینا آدام هئچ اینانا بیلمیردی، اما هر حال دا تقصیر یئنه قاینانادا ایدی. آخی هامی اونو اؤلموش بیلیردی. اؤلومو حاقیندا بوتون رسمی آراییش‌لار دوزلمیش حاضیرلیق گؤرولموشدو. قوهوم ـ قونشو باش ساغلیغینا گلمیش، آغلایان آغلامیش، سیزیلدایان سیزیلدامیشدی. اوسته‌لیک من ده اؤلمه یینی تصدیق ائده‌ن آراییش وئرمیشدیم. هر شئی تاماملامیشدی. بیر ایکی دقیقه‌لیک ایش قالمیشدی کوره‌کنلری گؤتوروب اوستونو تورپاقلایان کیمی هر شئی تاماملاناجاقدی. باخ بئله بیر آندا هئچ حوققا بازلیق ائله‌یرلر؟ اؤلمه‌ییب نه قازاناجاقسان؟ اول ـ آخیر اؤلمه‌لی سن یا یوخ !؟
– ائله‌دیر. آرادا سیز بی آبیر اولدونوز.
– نییه بی‌آبیر اولورام؟ من «اونا اینانمایان اولوبدور؟» دئیه هارای سالدیم و زورلا قارینی باسدیرتدیردیم. کیمه ایناناجاقدیلار؟ حکیمه، یوخسا قاری‌یا؟ هر آخماقلیق جاهیل‌لیکدن تؤره‌ییر. آللاها شوکورکی، خالقیمیز جاهیل و آوام‌دیر. او قده‌ر آوام‌دیرلارکی اؤلورلر، اؤلدولرینی باشا دوشمورلر. ائله آداملار وار کی چوخدان اؤلوب‌لر، آنجاق «اؤلمه‌میشیک، یاشاییریق»ـ دئیه آرالیقدا فیرلانیرلار. آیدین مسئله‌دیر: هامی هر شئیی بیله بیلمز، آنجاق آنلامالیدیلارکی حکیم «اؤلودور» دئییب‌سه، دئمک هر شئی قوتاریب.
– آواملیق…
– بلی، اما من دیریلن قادینا دئدیم کی سنی هامی اؤلموش بیلیب، آغلاییب سیزلادیلار، گؤز یاشی آخیتدیلار، بو قده‌ر اوزونتو هدرمی گئتسین دئییرسن؟ سونرا بیر دفعه ده اؤله‌جکسن، اوندا سنه کیم ایناناجاق، دالینجا کیم آغلایاجاق؟ دئیه‌جک‌لر کی «اؤزونوزو یوروب آغلامایین. بو‌دیریلمه‌یه وردیش ائله ییب، بیرده دیریله‌جک»
– قاری دیرلنده نه اولدو؟
– نه اولاجاق؟ دونیا طب ادبیاتیندا دیریلن اؤلولر حاققیندا او قده‌ر حکایه‌لر وارکی. من ده قاری‌نین نه اوچون دیریلدیینی علمی شکیلده ایضاح ائتدیم.
بو صؤحبت‌لری باشیمین اوستونده دایانیب ائله‌ییردیلر. حکیم طب باجیسیندان بیر داها سوروشدو:
– ایندی دئ گؤروم بو آدام گئرچکدنمی اؤلوب؟
خسته باخیجیسی بئله دئدی:
– اونو بورایا چاغیرین.
طب باجیسی خسته باخیجیسینی چاغیردی. حکیم منی گؤستریب اونو سؤال ـ جاوابا توتدو.
– دئییرسن کی بو آدام اؤلوب، ائله می؟
– دونن گئجه نؤوبتچی من دئییلدیم دوکتور جنابلاری، اما قاپیچی «بو آدام اؤلوبدور، اونو یوماغا آپارین» ـ دئدی. منیم بیلدیییم آنجاق بودور.
باشا دوشدوم کی، حکیم سهوه یول وئرمه‌مک اوچون منیم حقیقتاً اؤلوب ـ اؤلمه‌دیییمی دقیقلشدیرمه‌یه چالیشیر؛ اؤزو ده ثبوتلارلا. طب باجیسی ایله ائله‌دییی صؤحبتدن بو نتیجه‌یه گلدیم.
– من وجدانلی آدامام. منیم یئریمه باشقا بیر حکیم اولسایدی اؤلونون نبضینی یوخلاییر، اوره‌یینی دینله‌یردی. من بونلارلا کفایتلنه بیلیرم. دونیا ایشی‌دیر، بیر انگل اولار، اونا گؤره اولجه‌دن اوچ شاهید تاپیرام. باشیما گلیب. یئنیجه تجربه‌یه گلمیشدیم. خسته‌خانادا نوبتچی اولدوغوم گئجه یولداشلاریلا مؤحکمجه ایچدیم. منی خسته‌خانایا گتیرمیشدیلر، آما نئجه گتیردیکلرینی یادیما سالا بیلمیردیم. گنجلیک ایللری ایدی. ترس کیمی همین گئجه خسته‌لردن اوچو اؤلموشدو. گلیب خبر وئردیلرکی «دوکتور جنابلاری، اوچ خسته اؤلوب.» «آللاه گناهلاریندان کئچسین» دئدیم. باشقا نه دئیه بیلردیم؟ اؤلونون دالینجا دانیشمازلار. نوبتچی طب باجیسی «معاینه ائله‌ییب آراییش وئرمه‌یه‌جک‌سینیزمی؟ » دئدی. «هه … دوزدور، معاینه ائله‌مه‌لییم، اما یامان چوخ ایچمیشم، یئریمدن قالخماغا هئچ طاقتیم یوخدور.» نه ایسه منی زورلاقالدیردیلار. اؤلونون الینی الیمه آلیب نبضینه باخدیم. گؤردوم کی، شوکور. اؤلونون نبضی یامان دؤیونور. «او بیری اؤلونو گتیرین» دئدیم. بونوندا نبضی وورور. اوچونجوده ائله. هر اوچونون ده نبضی ۹۰ ووروردو. «بونلار اؤلمه‌ییب.» اوچو ده ساغ‌دیر، اما آغیر خسته‌دیر. تئزاولون بونلارین یانینا هر ساعاتدان بیر آسپیرین ایینه، بیردنه ده یووود ایچیرین!» من سرخوش اولدوغومدان نه دئدییمی بیلمیردیم. طب باجیسی سوروشدو: «بلکه آسپیرین ایچیردک، یوودو یانلارینا سورتک؟» «یاخشی اولار» دئدیم. «یاخشی اولماز» نییه؟» چونکی آسپیرین اوره‌یی دؤیوندورر» دئیه «ائله‌سه آسپیرین عوضینه کینه وئرین» دئدیم. طب باجیسی «کینه اوره‌ک دؤیوندورور» دئیه منه جاواب وئرمه‌دی. جین ووردو کله‌مه «اگر بوجور بیلسن، گؤزونو برلدیب اوزومه نییه باخیرسان، نبض ساکیتلشدیرجک بیر درمان بیلرسن‌سه وئر بونلارا» ـ دئیه باغیردیم. «من خسته‌لننده آنام همیشه «گؤی زبان» وئره‌ردی، ایسته‌ییرسن اونلارا اوندان وئریم» دئیه، طب باجیسی جاواب وئردی، «لاپ یاخشی، ایسته‌ییرسن نسخه یازیم، گئت آل» ـ دئدیم «نسخه لازم دئییل، خسته‌خانامیزدا دواخانا یوخدور. قاچیب باققالدان آلارام» دئدیم و طب باجیسی گئتدی. یوخو منی آپاردی. ائله بیل یوخو گؤروردوم. یئمیرلر درمانی یئمیرلر، دوکتور ـ دئیه کیم ایسه منی اویاتدی. کیم یئمیر؟» «اؤلولر درمانی یئمیرلر.» گئدیب گؤردوم کی خسته باخیجیسی قادین ائششه‌یه یونجا وئره‌ن کیمی «گؤی زبانین» قورو یارپاقلارینی چیچک‌له بیرلیکده اؤلولرین آغزینا دولدورماق ایسته‌ییر. «سن بونو قایناتمامیش وئریسن؟» من تاپیشیرمیشدیم کی، «قاینادیب سویونو وئرین» ـ دئدیم. «طب باجیسی منه قایناتماغی دئمه‌ییب». «دئمه‌ییب‌سن؟ بو چیچکلری نئجه قایناتماق لازیمدیر، هاردادیر؟» «اوتاغیندا یوخدور». منی تزه‌دن یوخو آپاردی. آرادان نه قده‌ر کئچدیینی بیلمه‌دیم. یئنه بیر سس ائشیتدیم : «دوکتور اؤلولر گؤی زبان چیچه‌یی‌نین سویونو ایچمیرلر». سونرا یئنه قاریشیق سؤزلر قولاغیما گلدی. «اؤلولر… ایچمیرلر». من سرخوش ایدیم، بیر یاندان دا یوخوسوزلوق منی الدن سالمیشدی؟ «ائله سه ایینه وورون!» دئدیم. « نه ایینه‌سی؟» «خسته‌خانادا هانسی ایینه وارسا اوندان وورون» «خسته خانادا سانجاقدان باشقا ایینه یوخدور». «سن سانجاقلا خالاتی‌سینین یاخاسینی سانجاقلا» ـ دئدیم. بو واخت خسته‌خانانین کاتبی گلدی. «دوکتور، اؤلو دئییل، دیری‌دیلر».«آی دوکتور، سیز نه دانیشیرسینیز، اونلار دیری دئییل، اوچو ده جراحی‌یه تختی‌نین اوستونده اؤلوبدور» دئدی. «نه دانیشیرسان، بونلارین نبضی وورور» ـ دئییب اؤلونون بیری‌نین نبضینی یوخلاماق اوچون بیله‌یینی الیمه آلمادان کاتب قاققا چکدی. «آی دوکتور، سیز اؤلونون نبضینین عوضینه اؤز نبضینیزی یوخلاییرسینیز» توف سنی، من سرخوش اولوغومدان ساغ الیمله سول بیله‌ییمدن یاپیشیب، اؤز نبضیمی یوخلاییرمیشام، باخ، ائله او گوندن توبه ائله‌میشم. نه واخت بیر اؤلویه اؤلو کاغاذی وئره‌سی اولسام موطلق بیر ایکی شاهید ده چاغیریرام.
حکیمین چاغیردیغی قاپیچی گلمیشدی. منی گؤستریب سوروشدو:
– بو گئرچکدی‌می اؤلوبدو؟
– اؤلوب. هم ده آدام کیمی.
– نه‌دن بیلیرسن؟
– نئجه نه‌دن؟ دوز اوتوز ایلدیر بو خسته‌خانادا قاپیچی‌یام. الیمدن او قده‌ر اؤلو گلیب کئچیب کی، اوزونه باخان کیمی اؤلونون نه ایش گؤودویونو، نه قده‌ر پول قازاندیغینی، نئچه آدام ساخلادیغینی درحال و دقیق تعیین ائده بیلرم.
– ائله سه، دئ گؤروم بونون نه قده‌ر قازانجی وارمیش؟
– اؤزونو اؤلدورسه دؤرد یوز لیره. (تورک لیره‌سی)
– نه‌دن بیلدین؟
– گؤرموسن‌می دوکتور؟ بوینو ایله بئلی بیر نازیک‌لیکده‌دیر. ائله بیل بو ساعات قیریلاجاق.
– صنعتی نه ایمیش؟
– صنعتینی دئیه بیلمه‌رم، آنجاق اونو دئیه بیلرم کی، چوخ آغیر پئشه‌سی وارمیش؛ عائله‌سی ده چوخوموش. اوردو ـ اوردوندان کئچیب، گؤزلری باتیب، آن آزی آلتی اوشاق ساخلاییرمیش.
– اونو هاردان بیلدین؟
– گؤرمورسن می یازیغین چیین‌لری اییلیب، آغیر یوک داشیییرمیش؛ هم ده ناموسلو آدام اولوب.
– اونو نه‌دن بیلدین؟
– اؤلمه‌ییندن. ناموسلو اولماسایدی اؤلمزدی، او بیری عارسیزلار کیمی یاشایاردی.
– دوغرودو.
– هم ده آغیللی آدام ایمیش.
– دئدیکلری‌نین هامیسینا ایناندیم، آما آغیللی اولدوغونو نه‌دن بیلدین؟
– بیر باخین دوکتور، طرفین اؤلوسو نئجه ده تکبورله معنالی ـ معنالی گولور.
– دئمک بو آدامین گئرچکدن اؤلدویونو سن ده تصدیق ائدیرسن؟
– بلی.
– نه‌دن اؤلدویونو ده بیله بیلرسن می؟
– بیزیم کاتیب اؤلومونون سببی معین اولمایانلارین آدی‌نین قاباغیندا «سفالت فیزیولوکیاسیندان اؤلدو » یازیر.
معلوم دورکی بودا اوندان اؤلوبدور.
سؤیله‌دیکلرین دوزدور، آمما بو آدامین اؤلومو منه بیر آز شوبهه‌لی گلدی. فقط نه‌ییمه لازیمدیر. اؤزومو ایشه سالا بیلمه‌رم، باشیمدان ائله‌یه‌رم گئده‌ر.
قورخو جانیمی آلدی عزیز ائششک آریسی! فیکیرلشدیم کی بو حکیم منی باشیندان هارایا ائده‌جک؟ ایسترسن‌می کی منی التماسی، روشوتی اولمایان بیر قریب کیمی اداره‌لرده بو میزدن او میزه یوللاییب، گئت ـ گله سالسینلار؟
حکیم:
– من بونو گؤندره‌جم «کالبد شکافی‌یه» دئدی. بئله ائله‌سک، ایشیمیزی مؤحکم توتموش اولاریق.
هله بونا دا شوکور، «بونو اؤلو سایماق اولماز، یاشایا بیلر» دئییب، خسته‌خانادان باییرا آتسا نه اولاردی؟!
بئله ـ بئله ایشلر، سئوگیلی ائششک آریسی! گلن مکتوبومدا «کالبد شکافی» ده باشیما گلنلری یازاجام.
مَحبت‌له : اؤلموش ائششک
*بو داستان بوندان اؤنجه، آذری فصلنامه‌سینین ۱۱نجی نومره‌سینده ده یاییلیبدبر
