قولام دایی‌نین عینادجیل اولماسینی هاممی بیلردی، هامیدان چوخ جلیل بیابانی اونو تانییاردی؛ چونکو جلیل اون ایله یاخین اونا شاییردلیق ائله‌میشدی؛ اونا گؤره‌ده اونون لاپ جیکین بؤکون بیلردی؛ بونونلا بئله جلیل هئش وعده قولام دایی‌نین پاسین آچمازدی، چونکو هم اونون حؤرمتین ساخلاردی، هم ده کی اوول بیر گوندن اونلا توتوشمادان چکینردی، آمما ندنسه گونلرین بیر گونو الله اونو توتور، انوش مئیخاناسیندا کئفلیلیک عالمینده باشلاییر قولام دایی‌دان خاطیره دئمه‌یه:
«قیشین پوف ها پوفو دور، قولام‌ینان گئتمیشیک اردبیله. یوکو بوشاتمیشق، بیر هفته یاتمیشیق بویون صاباح، بویون صاباح یوکدن خبر چیخماییب. آخیردا قاراژ صاحاب دئییب کی: “بابام بیر بئله یوبانماغا ده‌یمز، گلین بئش – اون تای قورو گون وار اونو ویرین آپارین تبریزه، اوردان تهرانا یوک چوخ اولار.” ناچار گونو ویرمیشیق؛ ماشین قیبراق، یوکو یونگول شاللخلا ها شاللاخلا. آغا سن اولاسان، گلیب چیخمیشیق سایین گدیگینه. قاباغیمیزجا تپه – تیخا یوکلنمیش بیر ماشین یئر آلما تایلارینین آلتیندا زاریلدییا – زاریلدییا اوزو یوخاری گوجه‌نیردی. قولام سیبقت آلا آلا باشینی چئویریب فرمانا دیره‌نن شوفیره باخیب بیژ-بیژ گولدو. سونرا میرتی توتوب ماشینی یاواشیتدی. آرخاداکی ماشین گلدی چاتدی. قولام لاپ یاواشیتدی. بئچارا شوفیر گوردو اده قار خیرتدکدن، ماشین دا آز قالیر لاپ دایانا، دایانسادا مومکیندی بوکساوات ائلییه، اصلن یئریندن ترپنمه‌یه. یازیق ناچار اولدو چیخدی سیبقته؛ ماشین بیزه چاتیب چئیین به چئیین اولاندا، قولام شاققا چکیب باسدی قازا. بیر- ایکی آغاج گئتدیک، گؤردوم دوباره ماشینی یاواشیتدی، کیشی گلدی چاتدی، قولام گئنه ده همن اویونو چیخاتدی. دئدیم:
– آآ قولام! یاخشی دئییل، کیشی ناراحات اولور، بوشلا قوی گئده‌ک.
جاوابیمدا دئدی کی:
– سن اوز پوخووو یئ!
دینمه دیم. اوش – دؤرد دفه بو ایشی گؤردو. کیشی‌یه پیچاق ویراسان قانی چیخماز. هئی الین اؤلچوب خوب کسیردی. دئدیم:
– آآ قولام آلله ها خاطیر بوشلا قوی گئده‌ک!
باخمادی. مخلص، آخیردا منه گؤره یوخ ها, اؤزو یورولدو، بوراخدی. سوردوک گلدیک سارابا قالمیش بیر قهوه‌خانادا ناهارا دایاندیق. آغا ناهاری یئمیشیک چیخیریق،بیردن گوردوک وآآآی، کیشی گلدی چیخدی. ماشیننان ائندی. ائندی نه ائندی! ایکی مئتیر بوی، قول‌لار دوشوب دیزه. هئش ماشین دالیندا بیلینمیردی بئله زیرپی بیر شئی‌دی بوو! یوخسا قولام پوخ یئیه‌ردی قیریلمیشیلا اونا ساتاشا. ال ائله‌دی ده‌یه‌نه‌یی صندلین دالیندان چکیب چیخارتدی. من کی لاپ وئرمیشدیم تومانا! هله، شاییردی، جعبه‌دن هیندیلی گؤتوروب یوییردی. اوولجه قولام دا ال – آیاغین داغیتدی؛ سورا نم نه تهر اولدو اؤزون تاپدی، اوجادان سسله‌دی:
– اده مش میروت ، آ کیشی به سن هاردا قالدین ؟
کیشی، “مش میروت هارانین اوره‌شی‌دی، یولوغون بیری یولوغ، منی اوینادیرسان؟ ” دئییب ده‌یه‌نه‌یی اندیردی. قولام ناکس بوروخ وئردی؛ یوخسا من بیلیم الله بئیینی داغیلاجاغیدی. من اؤزومو آتدیم قاباغا، کیشی بیر دوتمه ایله منی بیر یانلیق ائله‌ییب قولاما ساری یوووردو. قولام گؤتورولدو. یئریز بوش تفریح ایدی ها؛ قولام دئمه لاپ جئیرانا دونوب، کیشی دالدا، قولام قاباقدا، قفه‌نی دؤرد دؤره دولانیرلار. های – کویه اوش-دؤرد نفر قفه‌دن چیخدیلار. بئش–اون دیقه چکیش – برکیش‌دن سونرا، ده‌دؤن یاخشی، ننه‌ون یاخشی، قولامی کیشی‌نین الیندن قورتاردیلار. آمما نه ایشین وار، گؤر قولام دیل قفسه سالیر؟ نه بیر دفه، نه ایکی دفه، دؤنه-دؤنه دئییر کی:
– بووو…، په بابام آدام دا بیر بئله بیر- بیرینه اوخشار!؟ بئله ده ایش اولار ؟ جلیل من اؤلوم بیر باخ! والله لاپ اؤزودور هآا، عینی میروت‌دی!
کیشینی گوج- بلا ایلا چکیب آپاردیلار قفه‌خانییا. بیزده ماشینا مینیب دوشدوک یولا. یول اوزونو قولام سیگاری سیگارا قوشور، بیر کلمه بئله کسمه‌ییر. بیردن – بیره قارا یولا منیم آغیزیما گلدی کی:
– آآ قولام دوغرودان دا او مش میروت کیمدی؟ هئچ من ایندیه‌جن اونون آدینی ائشیتمه‌میشدیم!؟
قولام دؤنوب چپ-چپ منه باخدی:
– مش میروت کیم دی، هه ؟ مش میروت سنون ننه‌وون اویناشی‌دیر؛ ایندی تانیدین؟
تبریزه چاتانا قده‌ر بیر کلمه دانیشمادیق. تبریزده قاراژدا ایسته‌دیم ائنم ماشینا فرمان وئرم، دئدی:
– دایان !…، منه باخ، قولاغیوی آچ گؤر نه دئییرم، بو سؤز بوردان ائشیگه چیخمییاجاق، یوخسا جوت قولاغیوی دیبدن سییریب وئره‌رم آغیزیوا، باشا دوشدون؟
***
آیلار ایللر او حادیثه‌دن کئچمیشدیرسه ده جلیل بیابانی اؤز دئدیکلریندن پئشمان اولور. اونا گؤره ده اورداکی‌لاردان خاهیش ائله‌ییب “سیز الله سؤز بوردان چیخماسین! ” دئییر. آمما سؤز اوردا قالمیر. آغیزدان – آغیزا یاییلیر، گئدیر چاتیر نوروز بایرامیندا، هر ایلده اولدوغو کیمی، بیرلیکده ییغیشیب قولام دایی‌نین گؤروشونه گئده‌ن شوفیرلرین قولاغینا. مجلیسین لاپ شیرین یئرینده ناصیر نیقالای قولام دایی‌دان سوروشور:
– آآ قولام، سن او سایین گدیگی‌نین ماجراسیندان هئچ نه بیزه بیر دانیشماییبسان آخی، بیر دئ گؤرک اونون جریانی بس نه ته‌هر ایمیش؟
قولام دایی بیر آنجا ال-آیاغین ایتیریر، سونرا در حال اؤزونو اله آلیب دئییر:
– سایین گدییی!؟ نه ماجراسی واریمیش؟ یادیما گلمیر، ائله بیل سن منن یاخشی بیلیرسن، دئ گؤرک بلکه منیمده یادیما دوشدو.
گؤزونون آلتیلا جلیله باخیر. جلیل ده بؤیوموش گؤزلرینی ناصیره برلدیر. ناصیر “سن بیلمئینده من هاردان بیله بیللم؛ بس ائله اولسا اؤتور گئتسین آآ قولام، هاوایی سؤزوموش، بوشلا! ” دئیه سؤزون یاجالاییر.
جلیلین بئله بیر جیزیخدان چیخماسی قولام دایی‌یا بیر بوتؤو ده‌ییر، بیر ده پارا. بونونلا بئله او مطلق اوزونه گتیرمیر. حتی اوندان سونرا، آغاخان قهوه‌خاناسینداکی گؤروشلرینده ده بیر کلمه بئله اوندان دانیشمیر. شیرین خوش – بئش‌دن سونرا نردی دؤشه‌ییرلر. نه دن ؟ نه دن ؟ قولام دایی دئییر:
– جومه گونو صبحانه‌نین باش – آیاغیندان. آمما تک کلله – پاچا اولمویاجاق هآا، ایکی – اوش دانا دا زینگ آلیب قات وئرمه‌لییک. بیر ده کی ساریمساق، یاددان چیخماسین! اولدو؟
جلیل‌ده ” اولدو” دئییب، داشلاری دوزور. طاس‌لارین چاققیلتیسی‌لا برابر مئیدان اوخومالار دا باشلانیر.
جلیل ظاهیرده چالیشیرسا دا اورکدن اوتماق ایسته‌میردی. او ایسته‌ییردی کی بیر ته‌هر قولام دایی‌نی راضی سالا بلکه ایشالله سایین گدییی‌نین قضییه‌سیندن واز کئچه.
مخلص، جلیل اوتوزور. قولام دایی چای دئییر؛ قلیانین باشین ده‌ییشمه‌یه چاغیریر. قلییانی چکه – چکه سوروشور:
– آی جلیل، او کربلادن گتیردییم دیشداشه یادیندادی؟
– اختیارین وار، اولار مگر ائله بیر سوقات یاددان چیخار!
– بیلیرسن کی اوندان من ایکی دانا گتیرمیشدیم، بیرین سنه، بیرین ده اؤزومه. آخی من سنی اؤزگه‌لره قاتمام کی.
– بیلیرم اونو، سنین منه لطفون وار.
– هه اونو دئییردیم، بیزیم بو فهی گؤتوروب دیشداشه‌نی گیزله‌دیب؛ قویمور من اونو گئیم. دئییر اونو گئینده اوزدن ایراق کسدیریلمیش اوشاغا بنزه‌ییرسن، من اوتانیرام. دئییرم آرواد اونو عربلرین لاپ اعیانلاری، شیخلاری گئییر؛ آمما قبول ائله‌میر کی ائله‌میر. دوزو منیم ده اوننان چوخ خوشوم گلیر. ایندی ده کی ایشه گئتمیرم، منه چوخ راحات پالتاردی؛ یونگول، سرین؛ مخصوصن کی یایدا لاپ کئف وئریر. آنجاق فهی دئییر کی جلیل آغا ایندیه‌جن اونو اینینه آلماییب، دوز دئییر؟
– اختیارین وار، من اونو مررتب گئیه‌رم.
– عجب !… بس ائله اولسا سنی بالالاروون جانی، جومه گونو اونو گئی! بلکه فهی ده شیطانین داشین اته‌ییندن تؤکه، قویا من ده اؤزومونکون گئیم؛ اولار گئیه‌سن؟
قولام دایی ائله مظلوم – مظلوم جلیله باخیر کی جلیلین دوغرودان دا اوره‌گی اونا یانیر؛ اؤز اؤزونه فیکیرلشیر کی،”کیشی دای یاواش – یاواش قوجالیر!”
قهوه‌خانادان چیخاندا جلیل دئییر:
– “آآ قولام تئز تشریف گتیره‌سیز ها!
قولام دایی دئییر:
– سحر ساعات آلتی‌دا سیزده‌ییک، آرخایین اول! آنجاق ساریمساق یاددان چیخماسین، بیر ده کی دیشداشه، باشووا دؤننم.
***
جومه گونو سحر ائرکن قولام دایی یوخودان دورور، پالتارین گئییر، دوشور محله‌نین جانینا، بیر به بیر قاپی‌لاری دویوب دئییر:
– آی بالام ائله بیل بئچارا جلیل سحره یاخین سهته ائله‌ییب، آلله ها خاطیر ییغیشین گلین آپاراخ کیشینی قویلایاخ. ” … ؛
– آی قارداش یازیق جلیل رحمته گئدیب، گویا گئجه یاریسی سهته ائله‌ییب. ییغیشین گلین ثاوابی وار ! ”
هله قونشو شوفیرلردن بیر ایکیسینی ده یوللاییرکی او بیری محله‌لرده کی شوفیرلره خبر وئرسینلر.
انصافن جلیل بیابانی خیرره – شرره یارایان آدام اولدوغونا گؤره بوتون قوهوم – قونشو، شوفیرلرین چوخو تؤکولوب گلیرلر. کوچه آغیزیناجان دولور. هامی الی قوینوندا، ساکیت – سمیر دایانیر. جلیلین قاپیسی هله ده باغلی‌دی. قولام دایی یزدان اوغلو چوووش احمده ایشاره ائله‌ییر. یزدان اوغلو عباسین ییغیشدیریر، تبرزینین قالدیریب چئینینه قویوب، قاپییا یاخینلاشیر. چاخ – چاخی دویور. قاپی آچیلیر. جلیلین آغ – آپباغ ، اوپ – اوزون دیشداشه اینینده قاپییا چیخماسیلا، جاماعاتین بیرآندا چاخناشیب بیر آغیزدان “یا حسین” باغیرتیسی‌لا گؤتورولمه‌سی بیر اولور. قاچ کی قاچاجاقسان. ییخیلان کیم ، آیاق آلتیندا قالان کیم!
بیر گؤز قیرپیمیندا کوچه باشدان – دیبه بوشالیر. اورادا قالان بیر گؤزلری حئیرتدن بؤیوموش جلیل اولور، بیر ده کوچه بویو سپه‌لنمیش اللی – آتمیش دانا باشماق تایی!
” سون “