یالقیزلیق، دویغولار، دوشونجه‌لر(سندلی اوزون حئکایه- اوچونجو بؤلوم)
نریمان ناظیم
* * *
بو لحظه‌دن بئله، زامان سلیمانا گئت-گئده داهادا اوزانیردی؛ ثانیه‌لر، دقیقه‌لر سانکی یئریمیر، نیققیلدایا- نیققیلدایا ایره‌لی سورونوردو. دقیقه‌لر ساعاتا، ساعاتلار گونه, گونلر ایسه هفته‌یه چئوریلیردی و بو گئدیشده، آزاد حیاتین حسرتی هؤرومجک تورو کیمی اونون جانینی چولقالاییردی؛ اوره‌گینده ان عادی لحظه‌لر، آزاد یاشاییشدا چوخ آز قیمت وئریلن آن‌لارین حسرتی باش قالدیریردی. دوست-آشنا ایله دئییب، گولوب، خوسانلاشماق، قوهوم –قونشو ایله کئف- احواللاشیب سالاملاشماق، یولداشلاری‌ایله داغا چیخمالاری، زیروه‌ده اوجاق قالاییب چای دمله‌مه‌لری، اوجاغین دؤره‌سینده حالقالانیب لیواندا بوغلانان چایی قورتوم- قورتوم ایچیب، اونون آردینجا بیر سیگار اوجاغین کؤزویله آلیشدیریب، سؤز- صؤحبته قیزیشمالاری و یوزلرجه بئله-بئله آن‌لارین ایسته‌یی اونون ایچ دونیاسیندا، نیسگیلی نیسگیل اوسته قالاییردی.
جهانگیر سلیمانین توموب اؤزونه دالماسینی گؤروب، گاهدان اونون بیر دانیشدیغی سؤزلردن، ایچینده نسه کئچیردیگینی آز- چوخ باشا دوشوردو. آمما “قوی اؤزونده اولسون”- دئیه، چوخدا اونونلا ماراقلانماق ایسته‌میردی. بونونلا بئله بو حالین اوزون سورمه‌سی، گوندن گونه سلیمانین دوشگونلوگونون آرتماسی، نهایت جهانگیری‌ده دیله گتیردی:
«بئله کی سن دیزلریوی قوجاقلاییرسان، بیر آیدان آرتیق بوردا داوام گتیره بیلمه‌سن. اؤزووه ییغیل سلیمان! زامانا مینیک وئرسن او سنین آخیریوا چیخار. نوخدالا اوغلوم! نوخدالا اونو چک آلتیوا؛ اؤزون ایسته‌دیگین کیمی سور اونو. بیر باخ او دیوارا، اون دؤردینجی خطی چکمیسن اورا، بو ایکی هفته‌ده سنین ایشین اولوب آه چکیب، قان توپورمه. بیلیرسن بو دیوارلاری نییه چکیبلر؟ اونا گؤره کی سنی ائشیکدن آییرالار. سنده حسرت یارادالار، سنی آزاد حیاتا سوسوز ساخلایالار و نهایت سنی دیزه چؤکوره‌لر. سن اونلارین بو نقشه‌سینی پوزماق یئرینه، اونلارین فئلینه اویورسان؛ بوگونو، بو شرایطی یاشاماق یئرینه کئچمیشه قاچیرسان، اونا حسرت بسله‌ییرسن؟
سلیمان بیر سؤز دئییب- دانیشمادان تکجه باشین یئره تیکیب قالمیشدی. جهانگیر آیاغا دورور؛ بیر سیگار یاندیریر گلیر؛ اوتورور. بیر ایکی نفس چکیب سلیمانا وئریر؛ سیگارلاشیرلار؛ توختاقلاشیرلار. جهانگیرین لحنی یوموشالیر. سسی کؤوره‌لیر:
– دیری‌یه یاشاماق لازیمدیر سلیمان! نئجه یاشاماق اساس سووال‌دی؛ خصوصاً بوردا، بو مقامدا. بونا سن جاواب تاپمالیسان. ایگیدین باشی بلالی اولار؛ بو قدیم سؤزدور. هر گونون اؤز قیمتی وار؛ هر لحظه‌نی یاشاماق گرک‌دیر. “چونکی اولدون ده‌ییرمانچی، چاغیر گلسین دن کوراوغلو” دئییبلر دده- بابامیز. چاغیر اوغول، گله‌جه‌یی چاغیر!
سلیمان، جهانگیرین الیندن جالانان حرارتی اؤز ایچینده حیس ائله‌ییردی. بوتون ویجودو محبتله آلیشیردی.
* * *
ساعاتلار بویو، گونلر اوزونو سلیمان «بوردا نئجه یاشاماق؟» سووالینا جاواب آختاریردی. اونون وار-یوخ بیرجه ایمکانی واریدی: ذهینی و قیزیل قانادلی خیال قوشو. سئللولون مفتیل‌دن توخونموش بام- بالاجا پنجره‌سیندن باییرا، ان اوزاقلارا قاناد چالا بیلن بیر قوش. بو بؤیوک بیر ایمکان ایدی. او لاپ قدیمدن باشلاییردی: اوشاقلیغین بال بلله‌سی کیمی شیرین گونلریندن، تندیره یاپیلان قوروقاز چؤره‌ییندن، ایشلی فتیریندن، کوت یئییب پول تاپماسیندان، نئهره‌ده چالخانان آیرانیندان، تولوغون بوغازینا ییغیلان کره‌سیندن، «شیپ‌بیرد اویناما»سیندان، «یولداش سنی کیم آپاردی»سیندان، «قه‌ییش قویدو»سوندان، « ماللا هارای»یندان و … یوزلرجه بئله- بئله قایدالار و اویونلار اونون ذهینی‌نین ان درین قاتلاریندان قایناییردی، قالخیردی، اوزه چیخیردی. یولداش‌لاری، محله اوشاقلاری، بیر به بیر ذهینینده جانلانیردی. اونلارین سس تونونو، تکرار کلاملارینی ذهینی‌نین بور-بوجاغیندان آراییب آختاریردی، تاپیردی؛ یئری گلدیکجه بیرینی یامسیلاییردی. بو ایشدن اوشاقلانیردی، شنلنیردی. ساعاتلارلا، گونلرله بونلارلا مشغول اولوردو.
سلیمان هر نه قده‌ر کی آناسی‌نین نیسگیللی اؤلومونو خاطیرلاماقدان اوزاق گزیردیسه، بیر او قده‌رده اوندان ائشیتدیگی ناغیل‌لار ایله یاشاماق ایسته‌ییردی. او ایسته‌ییردی شنگولومه قوشولا، منگولوم‌ایله سسلشه، تندیر گولو ایله تندیره دوشه، کولفه گولوایله کولفه‌یه گیره. اونلارین آناسینا قوشولوب آغیزیندا سو، امجه‌یینده سوت گتیره؛ بوینوزوندا اوت گتیره. گاه ملیک ممد ایله آیاقلاشیردی؛ اونونلا برابر قالاچا‌نین دوواریندان آشیردی؛ سئوگیلیسی ایله قول-بویون اولوردو؛ دئوین قانادلارینین شاققا شاق ایله سسیندن هویوخوردو؛ دئو ایله دؤیوشدوکده اونو نهنگ پنجه‌لرینده گؤیه قالدیریر، قالاچا‌نین هوندور ایره‌فینده گؤرونن شوشه‌نی قاپیر، دئوین جانینی الینه آلیردی؛ دئوین یالوارماسینا باخمایاراق شوشه‌نی یئره چالیردی؛ دئوین سون نریلتیسینی ائشیدیردی. هردن‌ده ننه‌لیک الیندن سینسیمیش فاطما ایله آغلاشیردی؛ گئدیب ساری اینه‌یه سیغینیردی؛ اوندان تدبیر دیله‌ییردی. گاه یئل آتین بئلینده دنیزلردن کئچیردی؛ گاهدان‌دا قیرآتین بئلینده میصری قیلینج الینده لئش لئش اوسته قالاییردی.
بیر قیش گونونون ایکیندی چاغی‌دیر. شاختا قیلینج کیمی کسیر. تنگه‌یه ییغیلان اوشاقلار داغیلیشیر. سلیمان ایسه ائوه قاییدیر. حیطده، آناسی قویو باشیندا پالتار یویور. سلیمان دایانیر، قویودان چکیلن سو بوغلانیر؛ آناسی‌نین دیرسکدن آشاغی چیلپاق اولان قولو، قیپ- قیرمیزی قیزارمیشدی، آنا -اوشویرسن بالا،دایانما-دئییر،-گئت گیر کورسویه، من‌ده بولاری سویا چکیم، گلیرم- دئیه، وئدره‌نی بوشالدیب، یئنه‌ده قویویا ساللاییر. آناسی گلیب کورسویه گیرجک سلیمان اؤزونو اونون قوینونا چکیر؛ آناسی قولون آچیر؛ سلیمان قوینونا گیریر؛ محبت دویغوسو جانینا جالانیر. گؤزلرین آناسینا دیکه‌رک، دئییر:
-آنا منه بیر ناغیل دئ!
– آی اوغلان گؤنوزده ناغیل دئیرلر؟
– گونوز اولاندا نئجه اولارکی؟
– آی بالا منیم دای ناغیلیم قالماییب کی، دوعا ائله آنام یوخوما گلسین ، منه تازا ناغیل دئسین من ده سنه دئییم.
– بس اوندا «اوشودوم، اوشودوم»و اوخو!
-اونو کی سن اؤیرشمیسن، اؤزون نییه اوخومورسان؟ سن اوخو قوی من قولاق آسیم!
سلیمان اوجا سسله اوخوماغا باشلاییر. جهانگیر یئریندن قالخیب اوتورور؛ گولومسه‌یه- گولومسه‌یه دینله‌ییر.
اوشودوم ها اوشودوم/ داغدان آلما داشیدیم/ آلمانی وئردیم تاتا/ تات منه داری وئردی/دارینی سپدیم قوشا/ قوش منه قاناد وئردی/ قانادلاندیم اوچماغا/حاق قاپیسین آچماغا/حاق قاپیسی کیلیددی/…
بوراسینا چاتاندا سلیمان،- عجب…!- دئیه، توما گئدیر؛ بیر نئچه لحظه‌دن سونرا دئییر:
– چوخ عجیبدیر جهانگیر عمی! یانی حاق قاپیسی او زاماندان باغلی‌ایمیش. بس دده- بابالاریمیز نه اوچون اونو آچماییب‌لار، یوخسا چالیشیب‌لار، آچا بیلمه‌ییبلر؟
جهانگیر آجی- آجی گولومسه‌ییر:
– نییه اوغلوم، چالیشیب‌لار، آچیب‌لار دا؛ نه بیرین، نه ایکیسین، نئچه- نئچه قاپی‌لار آچیب‌لار، آمما هر آچیلان قاپینین دالیندا یئنه‌ده باغلی قاپی‌لار اولوب. اینکیشاف یولو بئله‌دیر سلیمان! هره اؤز دؤورونون دویونلرین آچمالیدیر. هر نسیل اؤز بورجون اؤده‌مه‌لیدیر. بئله‌دیر دونیا. سنین بو دیققتین منی سئویندیریر. اونا دیققت ائله‌سن آیری معنالاردا اوندان تاپا بیلرسن.
***
سلیمان یاواش- یاواش اؤزون تاپیردی؛ آرتیق گؤزو قاپی‌دا دئییلدی؛ دؤزوب، دایانماغی قبول ائله‌میشدی؛ زینداندا یاشاماغی اؤیره‌شیردی. جهانگیرایسه اونون بو شراییطه سینیشمه‌سینه داهادا جان آتیردی. هردن سلیمانین شاد احوال- روحیه‌سینی، معنالی یاشادیغینی گؤرنده وجده گلیردی. جاوانلار سایاغی یوموروغونو دویونله‌ییب،- “ها بئله! منیم دلی بالام، بئله یاشا، چاتدات، چاتدات باغیرلارین! اولار سنی بوراخاجاقلار، دایانسان مجبور اولوب گئج یا تئز بوراخاجاقلار سنی!” دئییردی.
بیر گون سلیمان سوروشدو:
– جهانگیر عمی -عاییب اولماسین سوروشورام- سنی‌ده بوردا چوخ یوبادیبلار، سندن نه ایسته‌ییرلر؟
– نه ایسته‌یه‌جکلر اوغول. دئییرلر گل بیر شئی یاز، گئت ائویوه، ائشیییوه. ایندی دای نه یازیم من؟ یازسایدیم واختیندا یازاردیم دای. دئییر ائله یوخ؛ یاز خسته‌یم، ناخوشام. بیر شئی یاز بلکه بوراخا بیلک سنی. دئدیم آخی خسته دئییلم نه اوچون یازیم. یامان حیرصلندی، دئدی سن آدام اولان دئییلسن! دئدیم، سن دوز دئییرسن. فیکر ائدیرم بیر ایکی گونه‌جن قصر زیندانینا قایتارالار منی. هله بو سؤزلری بوراخاق. سن ساغ اول اوغول! باشی اوجا، شرفله یاشا! قارا گونون عؤمرو چوخ آزدیر.”
***
جهانگیر گئدن گوندن، سلیمان اونون یئرینین بوشلوغونو دریندن حیس ائله‌دیگینه رغما، هله‌ده اونونلا یاشاییردی. داریخان آن‌لاریندا، کئفسیز زامانیندا جهانگیرین دیلی‌ایله اؤزونو دانلاییردی. آردیجیل اولاراق گونده‌لیک ورزش ائدیر، فیکیرلشیر و دوشونوردو. “اوشودوم اوشوم”ه دریندن دوشونرکن، بو سووالا گلیب چاتمیشدی کی “گؤره‌سن اینسان اوغلو، نئچه مین باغلی قاپی آچیبدی؟” بو سؤالا جاواب آختاردیقدا قریبه بیر حیس‌لر کئچیریردی؛ تازا- تازا معنالارا چاتدیقجا، اینسان اوغلونون گؤردویو ایشلرین ثیقلتیندن حئیران قالیردی؛ بو عظمتین قارشیسیندا آن با آن کیچیلیردی؛ جهانگیرین حضورون حیس ائله‌ییر؛ سسینی ائشیدیردی: “دوشونمه‌میش دانیشدین؛ آتا- بابالاریمیزین حؤرمتینی ساخلامادین؛ هئچ بو معنایا فیکیر وئرمه‌دین کی اینسان هاردان باشلاییب، هارا گلیب چاتیبدی”
هله‌ده جهانگیرین سون دانیشیقلاری قولاغیندا سسله‌نیردی. او سلیمان‌لا وداعلاشارکن دئمیشدی:-“انشالله بیر یوللوق آزاد اولوب بوردان گئده‌سن!” سونرا سؤزونو بئله داواملامیشدی کی: “گون او گون اولسون هامیمیز بیرلیکده بوردان چیخیب گئده‌ک، آمما “آزادلیق” سؤزونو ایشلتمک‌ایله راضیلاشمیرام؛ بوردان چیخماق آزادلیق دئمک دئییل؛ آزادلیق چوخ درین معنالی‌دی. کئشگه واخت اولایدی اونا گؤره دانیشایدیق. آنجاق بو آزادلیق سؤزونون حاقیندا دوشونمه‌یی سنه تکلیف ائدیرم. گؤر نه اوچون بیر بئله آدام بو بیر کلمه‌نین عشقینه آلیشیب یانیر.”
سلیمان جهانگیرین بو تکلیفینی‌ده امکان قده‌ر یئرینه یئتیرمیشدی. او بو قناعته گلیب چیخمیشدی کی هر آچیلان قاپی، آزادلیق مقصدینه بیر آددیم یاخینلاشماق دئمکدیر. او آزادلیغین معناسینی، اونون مختلف جهتلرینی دوشونرکن اؤز ایچینده‌ده بو نیسگیلی یاشاییردی کی «بونلار منی بو آزادلیقلارین هامیسیندان محروم ائله‌ییب‌لر. حتی گؤزتچی‌له دانیشماغی‌دا منه چوخ گؤروبلر. دئییر” “سنین من‌له دانیشماغا حاققین یوخدور.” دئییرم “حالیوی سوروشورام.” دئییر” “لازیم دئییل!” گؤر بو بدبختی نه ته‌هر قوروبلار منیم علئیهیمه!
***
نئچه گوندن بری ندنسه سلیمانین یاداشیندا “آی” جانلانمیشدی. او گئجه‌لر کوره‌یین قاپی‌یا دایاییب، بویلانیردی. پنجره‌جیکدن گؤیه باخیردی؛ آیی، هئچ اولمازسا اولدوزلاردان بیر ایکیسینی گؤرمگه چالیشیردی؛ آمما گوره بیلمیردی. او یاشا دولاندان بری آیا باخماسینی خاطیرلامیردی، آمما اوشاقلیق چاغلاریندا خصوصیله یای فصلینده پامادور، خیار دریلن زامانلار عمیسی اژدرله بیرلیکده گئجه‌لر چؤلده چارداق اوستونده یاتدیغی واختلار، یوخویا گئتمه‌دن اول اوزون- اوزون آیی سوزردیلر؛ آی‌ین، اولدوزلارین تاماشاسیندان رؤیایه دالاردیلار؛ خصوصیله یایین سون آیی، آیاز گئجه‌لرده. بو زامانلار سانکی گؤی یئره یاخینلاشاردی؛ اولدوزلار ایشیقلاناردی؛ آی ایسه بؤیویردی؛ هاله‌لنردی. سلیمانین ذهینینده عمیسی اژدر جانلانماغا باشلامیشدی:«عجب عالمی وار ایدی کیشی‌نین، گؤیه باخاردی، باخاردی بیردن دئیردی:، سلیمان بیر موشتئهید اؤلدو! دئیردیم هاردان بیلدین اژدر عمی؟ دئیردی آخی یئکه بیر اولدوز آخدی».
هاله‌لنیمش آی‌ین تاماشاسینا تامارزیلامیشدی سلیمان.
(اوچونجو بؤلومون سونو)
