یالقیزلیق، دویغولار، دوشونجه‌لر(سندلی اوزون حئکایه- اوچونجو بؤلوم)
نریمان ناظیم
* * *
بو لحظه‌دن بئله، زامان سليمانا گئت-گئده داهادا اوزانيردي؛ ثانيه‌لر، دقيقه‌لر سانكي يئریمير، نيققيلدايا- نيققيلدايا ايره‌لي سورونوردو. دقيقه‌لر ساعاتا، ساعاتلار گونه, گونلر ايسه هفته‌یه چئوریلیردی و بو گئديشده، آزاد حیاتین حسرتي هؤرومجک تورو کیمی اونون جانینی چولقالاييردي؛ اوره‌گينده ان عادي لحظه‌لر، آزاد ياشايیشدا چوخ آز قيمت وئريلن آن‌لارین حسرتي باش قالدیریردی. دوست-آشنا ايله دئييب، گولوب، خوسانلاشماق، قوهوم –قونشو ايله كئف- احواللاشیب سالاملاشماق، یولداشلاری‌ایله داغا چیخمالاری، زيروه‌ده اوجاق قالاييب چاي دمله‌مه‌لري، اوجاغين دؤره‌سينده حالقالانيب ليواندا بوغلانان چايي قورتوم- قورتوم ايچيب، اونون آردينجا بیر سيگار اوجاغین کؤزویله آليشديريب، سؤز- صؤحبته قيزيشمالاري و يوزلرجه بئله-بئله آن‌لارين ایسته‌یی اونون ایچ دونیاسیندا، نيسگيلی نيسگيل اوسته قالاييردي.
جهانگیر سلیمانین توموب اؤزونه دالماسینی گؤروب، گاهدان اونون بیر دانیشدیغی سؤزلردن، ایچینده نسه کئچیردیگینی آز- چوخ باشا دوشوردو. آمما “قوی اؤزونده اولسون”- دئیه، چوخدا اونونلا ماراقلانماق ایسته‌میردی. بونونلا بئله بو حالین اوزون سورمه‌سی، گوندن گونه سلیمانین دوشگونلوگونون آرتماسی، نهایت جهانگیری‌ده دیله گتیردی:
«بئله كي سن ديزلريوي قوجاقلاييرسان، بير آيدان آرتيق بوردا داوام گتيره بيلمه‌سن. اؤزووه ییغیل سلیمان! زامانا مینیک وئرسن او سنين آخيريوا چیخار. نوخدالا اوغلوم! نوخدالا اونو چک آلتیوا؛ اؤزون ايسته‌ديگين كيمي سور اونو. بیر باخ او ديوارا، اون دؤردینجي خطي چكميسن اورا، بو ايكي هفته‌ده سنين ايشين اولوب آه چكيب، قان توپورمه. بیلیرسن بو دیوارلاری نییه چکیبلر؟ اونا گؤره کی سنی ائشیکدن آییرالار. سنده حسرت یارادالار، سنی آزاد حیاتا سوسوز ساخلایالار و نهایت سنی ديزه چؤكوره‌لر. سن اونلارین بو نقشه‌سیني پوزماق يئرينه، اونلارين فئلينه اويورسان؛ بوگونو، بو شرايطي ياشاماق يئرينه كئچميشه قاچيرسان، اونا حسرت بسله‌ييرسن؟
سلیمان بیر سؤز دئییب- دانیشمادان تکجه باشین یئره تیکیب قالمیشدی. جهانگیر آیاغا دورور؛ بیر سیگار یاندیریر گلیر؛ اوتورور. بیر ایکی نفس چکیب سلیمانا وئریر؛ سیگارلاشیرلار؛ توختاقلاشیرلار. جهانگیرین لحنی یوموشالیر. سسی کؤوره‌لیر:
– دیری‌یه یاشاماق لازیمدیر سلیمان! نئجه ياشاماق اساس سووال‌دی؛ خصوصاً بوردا، بو مقامدا. بونا سن جاواب تاپماليسان. ایگیدین باشی بلالی اولار؛ بو قدیم سؤزدور. هر گونون اؤز قیمتی وار؛ هر لحظه‌نی یاشاماق گرک‌دیر. “چونکی اولدون ده‌ییرمانچی، چاغير گلسين دن كوراوغلو” دئییبلر دده- بابامیز. چاغیر اوغول، گله‌جه‌یی چاغیر!
سلیمان، جهانگیرین الیندن جالانان حرارتی اؤز ایچینده حیس ائله‌ییردی. بوتون ویجودو محبتله آلیشیردی.
* * *
ساعاتلار بويو، گونلر اوزونو سليمان «بوردا نئجه ياشاماق؟» سووالينا جاواب آختاريردي. اونون وار-يوخ بيرجه ايمكاني واريدي: ذهیني و قيزيل قانادلي خيال قوشو. سئللولون مفتيل‌دن توخونموش بام- بالاجا پنجره‌سیندن باييرا، ان اوزاقلارا قاناد چالا بيلن بير قوش. بو بؤيوك بير ايمكان ايدي. او لاپ قديمدن باشلاییردي: اوشاقليغين بال بلله‌سي كيمي شیرین گونلريندن، تندیره ياپيلان قوروقاز چؤره‌ييندن، ايشلي فتيريندن، كوت يئييب پول تاپماسيندان، نئهره‌ده چالخانان آيرانيندان، تولوغون بوغازينا ييغيلان كره‌سيندن، «شيپ‌بیرد اويناما»سيندان، «يولداش سني كيم آپاردي»سيندان، «قه‌ييش قويدو»سوندان، « ماللا هاراي»يندان و … یوزلرجه بئله- بئله قایدالار و اویونلار اونون ذهینی‌نین ان درین قاتلاریندان قایناییردی، قالخیردی، اوزه چیخیردی. يولداش‌لاري، محله اوشاقلاری، بير به بير ذهینينده جانلانيردي. اونلارين سس تونونو، تکرار كلاملارينی ذهیني‌نین بور-بوجاغيندان آراييب آختاريردي، تاپيردي؛ يئري گلديكجه بيريني يامسيلاييردي. بو ايشدن اوشاقلانيردي، شنلنيردي. ساعاتلارلا، گونلرله بونلارلا مشغول اولوردو.
سليمان هر نه قده‌ر كي آناسي‌نين نيسگيللي اؤلومونو خاطيرلاماقدان اوزاق گزيرديسه، بير او قده‌رده اوندان ائشیتديگي ناغيل‌لار ايله ياشاماق ايسته‌ييردي. او ايسته‌ييردي شنگولومه قوشولا، منگولوم‌ايله سسلشه، تندير گولو ايله تنديره دوشه، کولفه گولوايله كولفه‌يه گيره. اونلارين آناسينا قوشولوب آغيزيندا سو، امجه‌يينده سوت گتيره؛ بوینوزوندا اوت گتیره. گاه مليك ممد ايله آياقلاشیردی؛ اونونلا برابر قالاچا‌نین دوواریندان آشیردی؛ سئوگيليسي ايله قول-بويون اولوردو؛ دئوين قانادلارينين شاققا شاق ایله سسيندن هويوخوردو؛ دئو ايله دؤيوشدوكده اونو نهنگ پنجه‌لرينده گؤيه قالديریر، قالاچا‌نين هوندور ايره‌فينده گؤرونن شوشه‌ني قاپير، دئوين جانيني الينه آليردي؛ دئوین یالوارماسینا باخمایاراق شوشه‌نی یئره چالیردی؛ دئوين سون نریلتیسینی ائشيديردي. هردن‌ده ننه‌ليك اليندن سينسیميش فاطما ايله آغلاشيردي؛ گئديب ساري اينه‌يه سيغینيردي؛ اوندان تدبير ديله‌ييردي. گاه یئل آتین بئلينده دنیزلردن کئچیردی؛ گاهدان‌دا قیرآتین بئلینده ميصري قیلینج الینده لئش لئش اوسته قالاييردي.
بير قيش گونونون ايكيندي چاغي‌دير. شاختا قيلينج كيمي كسير. تنگه‌يه يیغيلان اوشاقلار داغيليشير. سليمان ايسه ائوه قاييدير. حيطده، آناسي قويو باشيندا پالتار يويور. سليمان دايانير، قویودان چکیلن سو بوغلانیر؛ آناسي‌نين دیرسكدن آشاغي چيلپاق اولان قولو، قيپ- قيرميزي قيزارميشدي، آنا -اوشويرسن بالا،دايانما-دئيير،-گئت گير كورسويه، من‌ده بولاري سويا چكيم، گليرم- دئیه، وئدره‌نی بوشالدیب، یئنه‌ده قویویا ساللاییر. آناسي گليب كورسويه گيرجك سليمان اؤزونو اونون قوینونا چكير؛ آناسي قولون آچير؛ سليمان قوينونا گيرير؛ محبت دويغوسو جانینا جالانیر. گؤزلرين آناسینا ديكه‌رك، دئيير:
-آنا منه بير ناغيل دئ!
– آي اوغلان گؤنوزده ناغيل دئيرلر؟
– گونوز اولاندا نئجه اولاركي؟
– آي بالا منيم داي ناغيليم قالماييب كي، دوعا ائله آنام يوخوما گلسين ، منه تازا ناغيل دئسين من ده سنه دئييم.
– بس اوندا «اوشودوم، اوشودوم»و اوخو!
-اونو كی سن اؤیرشميسن، اؤزون نيیه اوخومورسان؟ سن اوخو قوي من قولاق آسيم!
سليمان اوجا سسله اوخوماغا باشلايير. جهانگیر یئریندن قالخیب اوتورور؛ گولومسه‌یه- گولومسه‌یه دینله‌ییر.
اوشودوم ها اوشودوم/ داغدان آلما داشيديم/ آلماني وئرديم تاتا/ تات منه داري وئردي/داريني سپديم قوشا/ قوش منه قاناد وئردي/ قانادلانديم اوچماغا/حاق قاپیسين آچماغا/حاق قاپيسي كيليددي/…
بوراسينا چاتاندا سليمان،- عجب…!- دئیه، توما گئدير؛ بیر نئچه لحظه‌دن سونرا دئییر:
– چوخ عجیبدیر جهانگیر عمی! یانی حاق قاپیسی او زاماندان باغلی‌ایمیش. بس دده- بابالاریمیز نه اوچون اونو آچماییب‌لار، یوخسا چالیشیب‌لار، آچا بیلمه‌ییبلر؟
جهانگیر آجی- آجی گولومسه‌ییر:
– نییه اوغلوم، چالیشیب‌لار، آچیب‌لار دا؛ نه بیرین، نه ایکیسین، نئچه- نئچه قاپی‌لار آچیب‌لار، آمما هر آچیلان قاپینین دالیندا یئنه‌ده باغلی قاپی‌لار اولوب. اینکیشاف یولو بئله‌دیر سلیمان! هره اؤز دؤورونون دویونلرین آچمالیدیر. هر نسیل اؤز بورجون اؤده‌مه‌ليدير. بئله‌دیر دونیا. سنین بو دیققتین منی سئویندیریر. اونا دیققت ائله‌سن آیری معنالاردا اوندان تاپا بیلرسن.
***
سلیمان یاواش- یاواش اؤزون تاپیردی؛ آرتیق گؤزو قاپی‌دا دئییلدی؛ دؤزوب، دایانماغی قبول ائله‌میشدی؛ زینداندا یاشاماغی اؤیره‌شیردی. جهانگیرایسه اونون بو شراییطه سینیشمه‌سینه داهادا جان آتیردی. هردن سلیمانین شاد احوال- روحیه‌سینی، معنالی یاشادیغینی گؤرنده وجده گلیردی. جاوانلار سایاغی یوموروغونو دویونله‌ییب،- “ها بئله! منیم دلی بالام، بئله یاشا، چاتدات، چاتدات باغیرلارین! اولار سنی بوراخاجاقلار، دایانسان مجبور اولوب گئج یا تئز بوراخاجاقلار سنی!” دئییردی.
بیر گون سلیمان سوروشدو:
– جهانگیر عمی -عاییب اولماسین سوروشورام- سنی‌ده بوردا چوخ یوبادیبلار، سندن نه ایسته‌ییرلر؟
– نه ایسته‌یه‌جکلر اوغول. دئییرلر گل بیر شئی یاز، گئت ائویوه، ائشیییوه. ایندی دای نه یازیم من؟ یازسایدیم واختیندا یازاردیم دای. دئییر ائله یوخ؛ یاز خسته‌یم، ناخوشام. بیر شئی یاز بلکه بوراخا بیلک سنی. دئدیم آخی خسته دئییلم نه اوچون یازیم. یامان حیرصلندی، دئدی سن آدام اولان دئییلسن! دئدیم، سن دوز دئییرسن. فیکر ائدیرم بیر ایکی گونه‌جن قصر زیندانینا قایتارالار منی. هله بو سؤزلری بوراخاق. سن ساغ اول اوغول! باشی اوجا، شرفله یاشا! قارا گونون عؤمرو چوخ آزدیر.”
***
جهانگیر گئدن گوندن، سلیمان اونون یئرینین بوشلوغونو دریندن حیس ائله‌دیگینه رغما، هله‌ده اونونلا یاشاییردی. داریخان آن‌لاریندا، کئفسیز زامانیندا جهانگیرین دیلی‌ایله اؤزونو دانلاییردی. آردیجیل اولاراق گونده‌لیک ورزش ائدیر، فیکیرلشیر و دوشونوردو. “اوشودوم اوشوم”ه دریندن دوشونرکن، بو سووالا گلیب چاتمیشدی کی “گؤره‌سن اینسان اوغلو، نئچه مین باغلی قاپی آچیبدی؟” بو سؤالا جاواب آختاردیقدا قریبه بیر حیس‌لر کئچیریردی؛ تازا- تازا معنالارا چاتدیقجا، اینسان اوغلونون گؤردویو ایشلرین ثیقلتیندن حئیران قالیردی؛ بو عظمتین قارشیسیندا آن با آن کیچیلیردی؛ جهانگیرین حضورون حیس ائله‌ییر؛ سسینی ائشیدیردی: “دوشونمه‌میش دانیشدین؛ آتا- بابالاریمیزین حؤرمتینی ساخلامادین؛ هئچ بو معنایا فیکیر وئرمه‌دین کی اینسان هاردان باشلاییب، هارا گلیب چاتیبدی”
هله‌ده جهانگیرین سون دانیشیقلاری قولاغیندا سسله‌نیردی. او سلیمان‌لا وداعلاشارکن دئمیشدی:-“انشالله بیر یوللوق آزاد اولوب بوردان گئده‌سن!” سونرا سؤزونو بئله داواملامیشدی کی: “گون او گون اولسون هامیمیز بیرلیکده بوردان چیخیب گئده‌ک، آمما “آزادلیق” سؤزونو ایشلتمک‌ایله راضیلاشمیرام؛ بوردان چیخماق آزادلیق دئمک دئییل؛ آزادلیق چوخ درین معنالی‌دی. کئشگه واخت اولایدی اونا گؤره دانیشایدیق. آنجاق بو آزادلیق سؤزونون حاقیندا دوشونمه‌یی سنه تکلیف ائدیرم. گؤر نه اوچون بیر بئله آدام بو بیر کلمه‌نین عشقینه آلیشیب یانیر.”
سلیمان جهانگیرین بو تکلیفینی‌ده امکان قده‌ر یئرینه یئتیرمیشدی. او بو قناعته گلیب چیخمیشدی کی هر آچیلان قاپی، آزادلیق مقصدینه بیر آددیم یاخینلاشماق دئمکدیر. او آزادلیغین معناسینی، اونون مختلف جهتلرینی دوشونرکن اؤز ایچینده‌ده بو نیسگیلی یاشاییردی کی «بونلار منی بو آزادليقلارین هاميسيندان محروم ائله‌ييب‌لر. حتي گؤزتچي‌له دانيشماغي‌دا منه چوخ گؤروبلر. دئيیر” “سنين من‌له دانيشماغا حاققين يوخدور.” دئييرم “حاليوي سوروشورام.” دئيير” “لازيم دئييل!” گؤر بو بدبختي نه ته‌هر قوروبلار منیم علئیهیمه!
***
نئچه گوندن بري ندنسه سليمانين ياداشيندا “آي” جانلانميشدي. او گئجه‌لر كوره‌يين قاپي‌يا دایاییب، بويلانيردی. پنجره‌جيكدن گؤيه باخيردي؛ آيي، هئچ اولمازسا اولدوزلاردان بیر ایکیسینی گؤرمگه چالیشیردی؛ آمما گوره بيلميردي. او ياشا دولاندان بری آیا باخماسيني خاطيرلاميردي، آمما اوشاقليق چاغلاريندا خصوصیله یای فصلینده پامادور، خيار دريلن زامانلار عميسي اژدرله بیرلیکده گئجه‌لر چؤلده چارداق اوستونده یاتدیغی واختلار، یوخویا گئتمه‌دن اول اوزون- اوزون آیی سوزردیلر؛ آی‌ین، اولدوزلارين تاماشاسيندان رؤيايه دالارديلار؛ خصوصیله یایین سون آيي، آياز گئجه‌لرده. بو زامانلار سانكي گؤي يئره ياخينلاشاردي؛ اولدوزلار ايشيقلاناردي؛ آي ايسه بؤيويردي؛ هاله‌لنردي. سلیمانین ذهینینده عمی‌سی اژدر جانلانماغا باشلامیشدی:«عجب عالمي وار ایدي كيشي‌نين، گؤیه باخاردی، باخاردي بيردن دئيردي:، سليمان بير موشتئهيد اؤلدو! دئیردیم هاردان بيلدين اژدر عمي؟ دئيردي آخي یئکه بیر اولدوز آخدي».
هاله‌لنيمش آي‌ين تاماشاسينا تامارزيلاميشدي سليمان.
(اوچونجو بؤلومون سونو)