آیدینلاتما: یازارین یازیسی «-»له، منیم الشدیریم «_»لا بیربیرلریندن آیریلیر
۱-چتین سؤزجوکلرین فارسجا قارشیلیغی، هابئله بعضی ایصطیلاح‌لارین آچیقلاماسی کیتابین سونوندا وئریلمیشدیر. یازی دیلی ایله تانیشلیغی یئترینجه اولمایان سایین اوخوجولارا متندن اؤنجه اونلاری دیققت‌له اوخومالارینی تکلیف ائدردیم. ص۴
_[ …’متندن اؤنجه’ دئییل، ‘متنی اوخومادان اؤنجه’…
بورادا صؤحبت متندن(هؤروتدن) گئتمیر. یازارین دئمک ایسته‌دیی «متنی اوخوماق»دیر. اصلینده یازی یانلیش دئییل؛ آنجاق، مادام نه‌یی‌سه آیدینلاتماغا چالیشیرسانیز، مادام یئنی‌جه اوخوماغا باشلایانلارین اوخو پئرفورمانسیندان حاقلی اولاراق قوشقولوسونوز، او زامان مئتونئمیانی آنلایا بیلمه‌یه‌جک‌لریندن هئچ قوشقو دویمامالی‌سینیز.]
۲-سویون سرین‌لییی سینیرلریمه یاییلدی. دوداقلاریم سودان آیریلار آیریلماز، الی توفنگ‌لی آدامین کؤلگه‌سی باشیمین اوستوندن کئچیب سویا دوشدو. اؤزو ایدی. قوجا دییرمانچی گلمیشدی سویون آخارینی دییشمه‌یه. ص۷👍
_ دیرلی جومله‌لر👆
۳-ائیوانا قاییتدیم. ایندی‌یه‌دک دویونجا گؤزدن کئچیرمه‌دیییم قصبه‌نی دقیق باخیش‌لارلا سوزه‌جکدیم. آرابانین آرخاسینجا گئدن دوه قاتاری، گونشین باش قالدیردیغی یؤندن اوزاقلاشیردی. کاروان اوزاقلاشدیقجا آرخادا قالمیش قصبه کیچیلیر، کیچیلیر، گؤزدن ایتیردی. داغین اته‌یینده اوزو ائنیشه یئرله‌شن کیچیک قصبه. ائنیش قورتاران یئردن ایسه هامار تارلالار باشلانیر، هارداسا گؤز قارالان یئرده دنیزه قوووشوردو. دنیز دئمه، ایتکین اوزاقلاراجان گؤرونن داریخدیریجی دوزنلیک دئ. اویاندا قارا داغلار، بو یاندا ایسه قایا؛ اؤلولریمیزین اویدوغو داشلی قبریستان. کاروان گؤزدن ایتر-ایتمز باشیمی قالدیریب، قایایا باخدیم. بیز اونا چوخ یاخینیق. او قدر یاخین‌کی، آخشام‌اوستولر کؤلگه‌سینی ده باشیمیز اوسته حیس ائدیریک. چوبان دئییر: «کؤلگه‌سی‌نین سورونوب اوستوموزه گلمه‌یینه باخما، او قدر ده آلچاق دئییل.» ص۷
_ دیرلی جومله‌لر، دیرلی هؤروت👆
۴-جاماعات قایایا آلیش‌سا دا، زیروه‌ده‌کی تابوتا باخان‌دا اورک‌لرینی غفیل دالغالار بورویور.ص۸
_ داغ‌دا داش‌دا یاشایان بیری‌لرینه، هر هانسی بیر گؤرونتو ‘غفیل’ ایمیتاسییا(بنزتمه) یارادا بیلمز دئیه دوشونورم. هم ‘غفیل دالغالار’ باشلی-باشینا دا آنلام‌سیز دئییل می! هانکی ‘دالغا’ اؤنجه‌دن پلانلی بیچیمده سرگی‌له‌نیر به‌یم! بیر ده، هؤروته دایاناراق بوردا داها چوخ ‘نیسگیللی دوروما دوشمه‌لرینی’ بیلدیرمک ایسته‌میش یازیچی؛ یانیلماسام البت.
۵-قویونلارین دیرناقلاریندان قالخان توز‌تورپاق فیکریمی یاییندیرمادی. قایا، تابوت. چوبان اونلار باره‌ده دانیشماسا دا گولومسه‌دی. جاندردی. سونرا گولوشونو گیزلتمک اوچون، اوزونو اووجونون ایچینده گیزله‌دی. آنجاق بارماقلاری آراسیندان گؤزومه دیره‌نمیش باخیشیندان هئچ گوله‌نه اوخشامیردی. ص۹
_ [قویونلارین دیرناقلاریندان قالخان توز‌تورپاق قایاداکی تابوتون فیکریندن بئینیمی یاییندامادی. قایا، تابوت. چوبان اونلار باره‌ده دانیشا بیلمه‌سه ده، جاندردی گولمه‌یه چالیشدی. سونرا گولوشونو گیزلتمک اوچون، اوزونو اووجونون ایچینده گیزله‌دی. آنجاق بارماقلاری آراسیندان گؤزومه دیرنمیش توتقون باخیشلاری هئچ ده گؤلن بیری‌نین باخیشینا بنزه‌میردی.
چوخ واخت یازیچی‌نین هر هانسی هؤروت‌ده یازدیغی جومله یانلیش دئییل، آنجاق یئترینجه دوغرو دا دئییل‌دیر. اوستده‌کی اؤرنک، تام دا اؤیله بیر اؤرنک‌دیر. دئمک ایسته‌دیییمه سئچکین بیر آنالوگ‌دور. یازیچی‌نین جومله‌سی دوزدور، آنجاق بیزیم یازاردان گؤزله‌دیییمیز پئرفورمانس، بو ‘دوز جومله‌نین’ نئچه تیک اوستودور. اؤیله کی، اوخوجونون اوره‌یین‌دن تیکان چیخاردا بیلسین. اؤیله کی، اوخوجو، یازارین نه دئمک ایسته‌دییینی، جومله‌نین جانینا ایستی کئچمه‌دن آلا بیلسین.]
#آچیقلاما ۱
_ [ایکینجی بؤلوم (یازار اؤزو دئمیشکن ‘ایکینجی آددیم’) بو جومله ایله باشلاییر: «قیشین سون آیی ایدی. ص۹
سونرا، آردیجا همن اون‌سککیزینجی صحیفه‌ده یازیر کی «آخشام اوستو اوروشدن قاییدان کیمی گلیب اوتوردوم سکی‌نین اوسته. لامپا یانیردی. خیرداجا چیت سوفره آچیق ایدی. قایماق، موتال پئندیری، و آجی تره؛ یانینا اوچ دیلیم قارپیز دا قویموشدو ننه.»… ص۱۰
یازینین یازیلدیغی دؤورده، چتین کی، قیش‌دا سوفره‌یه قویولا بیله‌جک قارپیز تاپیلسین، ائله آجی تره ده اؤیله!]
۶-یوموشاق ایستی… ص۱۱
_ [یومشاق ایستی
‘یومشاق’ دئمک‌دن دیلم توک گتیردی. ‘یوموشاق’ تورکیه تورکجه‌سیندن گلمه‌دیر، عینی ‘اوخویوجو’ سؤزجویو کیمی. حالبوکی بیز ‘اوخوجو’نو بیلیریک. بیزیم اویقولادیغیمیز تورکجه‌نین روحوندا بو تور یومشالدیجی اوزاتمالار یوخدور. بو تور اؤزباشینا تک‌قوللانیملی سؤزجوکلر، بوتون هؤروتون دنکینی پوزور. اویوم ساغلامیر بوتونله. چونکو دیگر اوزاتیلا بیله‌جک سؤزجوکلرین وارلیغیندان یازارین روحونون خبری یوخدور. بیلسه‌لر بئله، او تور سؤزجوکلرین سئمانتیکینی اویقولایا بیله‌جک پئشه‌کارلیقلاری اولمور نورمالدا.]
۷-من ایسه، داها سونرا آلاجاغیم اینتیقامین خریطه‌سینی بئینیمده جیزیردیم. ص۱۱
_ یازار جومله‌سی 👍
۸-ننه بیلدی، بیلمه‌دی، اؤزونو ووردو بیلمه‌مزلییه. ص۱۳
_ یازار جومله‌سی 👍
۹-داغ اته‌یینده‌کی اوبالاردان گتیریلن بوغدالار، تای‌تای ائششک‌لره چاتیلمیشدی. اوْوسارسیز ائششک‌لر چای اوُزونو صف چکمیشدی دییرمانین قاباغیندا. دییرمان داشی فیرلاندیقجا، آغیزلارینی چایا دایاییب، سو ایچن حئیوان‌لاری، بیربیر چکیردیلر ایچه‌ری. «گلین بو تایلاری آشیرین بوغدا قازانی‌نین ایچینه.» سو دییرمانی آرتیق سورعتله ایشله‌میردی. ص۱۸
_ دیرلی هؤروت👆
۱۰-…موشدویونو سوْمورا-سوْمورا ص۱۹
_[سوموره_سوموره] اولمالی‌دیر
۱۱-جیغان‌ویغان ص ۲۳👍
۱۲-آرادا بیر قاشقا آت اوچون سامان آپارماغا گلن اولماسایدی، دئیردین بورا عمللی‌باشلی تجرید‌خانادیر. ص۲۵
_ ]’تجرید’ عربجه دیلینی آنیمسادیر. تورکجه‌ده یاماق تک گؤروکور. تورکجه دیلین روحو ایله ده اویوشاسی یانی یوخدور. جومله‌ده اولان باشقا بوتون گؤزللیک‌لری، اؤزو ایله بیرگه سوپورونتو ائدیر.]
۱۳-قاپی واختلی واختیندا ایشگیللنمه‌دی.
_ [‘واختلی’ بورادا آرتیق‌دیر. «قاپی واختیندا ایشگیللنمه‌دی.» بو یئتر.
‘واختلی-واختیندا’نین جومله‌ده یئری باشقا اولور. بیر ایش یئنه‌لی اولاراق اولوشونا واریب، یا واردیغین‌دا، یا واراجاغین‌دا، دئیرلر «سن واختلی-واختیندا فیلان ایشی گؤرمه‌لی‌سن، یا گؤرمه‌لی‌یدن، یا گؤره‌جک‌دین». دقیق، عینی ساعات‌دا، هانسی‌سا ایشی گؤرمک.]
۱۴-چوپور داش ص۲۶👍
۱۵-اونلارین گومانینجا، اوچونجو موحاریبه بیزیم خبریمیز اولمادان باشلانیب، بیتمیشدی. ص۲۶👍
۱۶-هر نه ده اولسا، زاپاتا آتنان اوغور قازاندی، آتین اوستونده اؤلدو، ستارخان دا.
_ [‘نان’ دئیه یازیلی اکیمیز یوخدور، دوزدو سؤزل اولاراق چوخ قوللانیلیر؛ آنجاق دوزو ‘لا’ یا ‘یلان’ یا ‘ایلان’ یا دا …دیر. اؤرنه‌یین: آتلا، آت ایلن…]
۱۷-توفنگیمیزین بوغازیندان بیرجه گولله بیله(حتی)، جوککولده‌مه‌میشدی. ص۲۷
_ [توفنگ‌دن چیخاجاق ان اوفاق گولله سسینی هئچ جور ‘جوککولده‌مک’ سسی ایله توتوشدورا بیلمیرم بئینیمده. رومانچیلیق یا دا حئکایه‌چی‌لیک‌ده نسنه‌لردن چیخان سسی اوخوجویا ایله‌ته بیلمک، یازارین یازیچی‌لیق پئرفورمانسی‌نی دوپ-دورو گؤره بیله‌جه‌ییمز اولاناقلاردان ان گؤزه گله‌نی‌دیر منجه. بونو یانلیش یاپارسان‌سا، دیرک او قدر ده یازینی ائتگی‌سیزلش‌دیریر، آکسی ده اؤیله البت، یازینی بیره-مین دیرلندیرر. منجه بورادا «توفنگیمیزین بوغازیندان ‘ تیک’ بئله چیخمامیشدی» داها دوز گؤروکوب، یازارین دئمک ایسته‌دییینی، داها نئت اوخوجویا چاتدیرا بیلردی.]
۱۸-اوسته‌لیک، بوتون آتلاریمیزی دا آیازبَیلی‌لر قاراسویون قیراغیندا پوسقویا سالیب قیرمیشدیلار. ص۲۷
_ [‘اوسته‌لیک ده، بوتون آتلاریمیزی آیازبَیلی‌لر قاراسویون قیراغیندا پوسقویا سالیب قیرمیشدیلار.’
یازارین جومله‌سی یانلیش دئییل؛ آنجاق سؤزجوکلر باشقا اولاردی‌یسا، هر شئی دییشه بیلردی. بلکه جومله‌نین آنلامی یازارین ایسته‌یینین آکسینه دؤنوشه بیلردی. آنجاق ‘ده’ یا دا ‘دا’ اکلرینی بو تور جومله‌لرین ایلک یا سونونا بوراخان‌دا، جومله‌نین دورو آکسانی پوزولمور، داها آنلاشیلیر اولور هم ده پیرتلاشیقلیغین قاباغینی آلمیش اولوروق. بیر ده، ‘اوسته‌لیک’ ائله ‘ده’ یا دا ‘دا’ آنلامیندادیر ده، اونون دالیسی‌جا ‘دا’ گتیرمک نه قدر دوز اولور بیلمیرم. یعنی جومله‌ده ‘دا’ اکی اولماسا، داها دا آنلاشیلیر اولور.
اوسته‌لیک، بوتون آتلاریمیزی آیازبَیلی‌لر قاراسویون قیراغیندا پوسقویا سالیب قیرمیشدیلار.]
۱۹-شهرین بوغدا آنبارینا باسغین ائتدیک. ص۲۷
_ [باس_قی: باسقی، باسقین. آل_قی: آلقی،
بالیق: بالیق_ین: بالیغین
‘باسغین’ دئییل، باسقین اولمالی‌دی. ‘ق’ حرفی سؤزجویون کؤکونون سونوندا دئییل کی، هانسی‌سا شکیلچی‌یه یاپیشینجا ‘غ’یا چئوریلسین.]
۲۰-اوچ جوت‌یالین ص۲۷👍
۲۱-بئله‌بئله خیردا قارایوْزمالار ص۲۸👍
۲۲-مستنطیق ص۲۸
_ [عربجه دیلینی بوراخ، آدامین یادینا لاپ قورآن دوشور. ‘آراشدیرما گؤره‌وچیسی’ یا نه‌بیلیم باشقا بونا یاخین بولوناجاق سؤزجوک داها تورکجه، داها یاراشیقلی هم ده آکسانلی آلینمازدی می بو عربله‌ییجی سؤزجویون یئرینه! تورک دیللی یازار هانسی‌سا پئشه‌نین اؤزدشینی تاپماق‌دا چتین‌لیک چکیرسه، آلیشمیش اولدوغوموز هؤروته یاماق اولاجاق عرب کؤکنلی قولای پئشه آدلاری یئرینه تورکیه تورکجه‌سینده قوللانیلان ائش‌دَیَر تئرمین‌لری یئرلشدیرمک داها عاغلا یاخین‌دیر دئیه دوشونورم. هارداسا دیل‌لریمیز یوزه‌دوخسان بیر قایناقدان سو ایچیر.]
۲۳-اوره‌یی یوُخالمیش آدام، ایندی تویوق‌لاریمیزی کسمک‌دن ده چکینیر. هردن اَملیک کسیلنده چوبان بیر تَهَر اولور. آنام، «ائرمنی قان گؤردو»، دئییر. ص۲۹👍
-هاوا شئحله‌جک ده ناخیرچی‌لار گلیب قاپی‌نین آغزیندا یونجا دوغراییرلار. قاپی باشینداکی کؤلگه‌نه‌جک اونلاری یاغیشدان قوْرویور. ص۲۹👍
-یونجا دوغرایان ایشچی‌لرین سؤزلری بوغدا آنبارینداکی صحنه‌لرله بیرلیکده گلیر، سوخولور کیتابین سطیرلری آراسینا. سؤزلر، خاطیره‌لر، و یازیلی سطیرلر دوزولور بیربیری‌نین آردینا:
-تئز اول یونجانی دوغرا، آخیر بوشدو، جونگه آجیندان اؤلدو!
-من کیشی‌یه یاراشان ایش‌لر گؤرمه‌یه جسارتلی‌یم؛ کیمسه بوندان داها آرتیق ایش الیندن گلیرسه، انسان دئییل! -مکبئث دئدی.
-سنی یارالی بوشلایا بیلمزدیک…
-آللاه سیزی ساخلاسین! بئش ایل‌دیر قیزیللی داری چؤره‌یی یئمک‌دن…
-من داها گئتمیرم، من ائله‌دیییم ایش‌لری دوشوننده، قورخورام،… – مکبئث دئدی.
-یورغونلوقدان قوللاریم دوشور، هاوا ایشیقلاناندان بری هئی قویون‌لارا یئم وئر، سو وئر. واللاه قوپ‌قورو یونجانین یارپاق‌لاری بارماق‌لاریما دَیه‌نده دئییرسن بارماق‌لاریمین اوجونا تیکان باتیر.
-آی سارساق او قیلینجی وئر منه! یاتمیش‌لار و اؤلولر قورو شکیلدن باشقا بیر شئی دئییل‌لر-لئیدی مکبئث دئدی.
-هاردان قاپینی دؤیورلر؟ -مکبئث سوروشدو. ص۲۹،۳۰،۳۱👍
_ [رومانین دیرلی بولدوغوم ان آلقیشا دیر یئرلریندن‌دی بو دیزه‌لر؛ چوخ بیندیم یازارین، یازمادا اولدوغو کاراکتئرلرله، یازینین ایچینده اوخودوغو کیتابین کارکتئرلری‌نین دئیه‌جک‌لرینی، بیربیرلری ایله دانیشیرلارمیش کیمی سونوب دیرلندیره بیلدییی، اوستون یازیچی ذؤوقو گرکدیرن، آز قارشیلاشا بیله‌جه‌ییمیز یازیل اولقولاردان‌دیر. اؤز آدیما بیر داها آلقیشلاییرام.]
۲۴-دؤیوشچولریمیز عسگرلری بیزدن یاییندیرماق اوچون، گیره‌جک قاپیدان یاییلیم گولله یاغدیردیلار. جاواب آتشی گلمه‌دن، بیز بولوارین اوتایینداکی معبده سیغیندیق. ص۳۳
_ [ ‘یاییلیم’ دئییل، ‘یایلیم’.
یایلیم: بیر نئچه سیلاح‌دان عینی زاماندا آچیلان آتش.
‘معبد’، عرب کؤکنلی‌دیر؛ یئرینه آزی اون سؤزجوک بولوب قوندورا بیله‌جه‌ییمیز، تورکجه دیللی جومله‌نی سیرتیقلاشدیران گرک‌سیز سؤزجوکلرین ان باشدا گلنلردن بیری.
اؤرنک اوچون بورادا ‘معبد’ین یئرینه ‘تاپیناق’ یا باشقا یازیلسایدی، چیلخا تورکجه دیللی اولان بو سؤزجویون یانیندا یاخینیندا اولان آیری سؤزجوکلرده جومله‌لر ده بیر باشقا پارلاق گؤرونه‌جک‌دیلر. بیر یانلیش سؤزجوک جومله‌نی نه قدر سیرتیقلاشدیریرسا، یئرینده گتیریلن بیر دوغرو سؤزجوک ده بیر او قدر هؤروتون هؤروتلشمه‌سینده ایش یاپیر.]
۲۵-آتیشما، گون باتان‌دان خوروز بانیناجان سوردو. سونرا بؤیوک بیر پارتلاییش آردیندان سانکی قورباغانین گؤلونه داش آتدین. سوسقونلوق. ص۳۳👍
#آچیقلاما ۲
_ [ دیرلی جومله‌لر چوخ اولدوغوندان، هامی‌سینی یازیب گؤسترمه‌یه گرک دویمادیم، آنجاق سورونلو جومله‌لرین گؤزومه دیدییینی یازیب، الشدیرمه‌یه چالیشدیم. بونو یازارین باشاریسی کیمی دیرلندیریرم.]👍
۲۶-تاختا دیرک‌لره داراشمیش آلووون هنیرتیسی، ایچه‌ریده اود توتوب یانان دؤیوشچولرین سسینی اودموشدو. ص۳۳👍
۲۷-مئیدانی اورتایا آلمیش ماشین‌لارین نارها-ناری، بیر ده یئره دؤیولن آیاق‌لارداکی چکمه‌لرین گوپپولتوسو. ص۳۴👍
_دیرلی دیزه‌دیر، آنجاق ‘آیاق‌لارداکی چکمه‌لرین سسی’نی کئشکه ‘گوپپولتو’ یئرینه ‘تاپپیلتی’ ایله دویدورماغا چالیشیردی. ‘سسی دویوب چاتدیرا بیلمه سورونو’ دئمک کی، هاردان‌سا قایناق‌لانیر. باشقا یازارلاریمیزدا، اؤزل‌لیک‌له بو توتارسیزلیغی داها دا چوخ گؤروروک. بلکه تمللی اییتیم‌سیزلیک بئله اولای‌لاردا بیزیم چؤروکلنمیش یئریمبزی سرت بیر بیچیمده اورتایا قویماغی باشاریر. تکجه وخاتلی-واختیندا اییتیم‌سیزلیک دئییل آ، واختلی-واختیندا اوشاغلیق آرخاداشلاریمیلا دؤولت قوروملو اورقان‌لاردا ایله‌نیب واخت کئچیرمه‌مک؛ یا بیرگه کونسئرت هیجانی می، فوتبول یا هر هانسی اسپور استادیوموندا قیشقیر-باغیر، جوشقولو باغناز یانیمیزی سرگله‌یه‌مه‌ییشیمیز، یا نه بیلیم واختیندا بیلیم‌سل گئدیش-گلیش‌لریمیزین احتیاج بئله دوُیولماسی، سس‌لری تانیمادیغیمیزلا بیرگه هله بیلمه‌دیییمز بایا چاتیشمامازلیق دا اولوشدورموش ایچیمیزده. نئجه دئیرلر، اؤزدیرچه‌لیش ده بیر یئره قدر. یوخسا بو قدر اونیوئرستئت‌لر، بیلیم یوردو فالان نه‌دن آچیلسین کی! بوش‌بوغازلیغا گؤره باغیشلایین🙏🏻
۲۸-باخدیق، من ننه‌مه، ننه‌م منه. باخیشلاری شام آغاج‌لاری‌نین اوسته اوتورموش قارغالاردان یان کئچیب، گئری قاییتدی. ص۳۵،۳۵👍
۲۹-بیزده، اؤزگه‌لرین بینمه‌دیی عادت‌لر وار. به‌یین قیزی قوللوقچولارین بیرینه وورولمایاندا گونلریمیز بیربیریندن سئچیلمیر. باش‌یاران‌لار اولماسا، هاردان بیله‌ریک بیر ایل ده اؤتدو. آت‌لارین کیشنرتیسی بئش‌آتیلان توفنگین سسینه قاریشمایاندا اؤلگون دویوروق اؤزوموزو. آخی قصبه‌ده زامان سو بؤلگوسو اوستونده قوپان دالاشمالارلا ایره‌لی سورونور. عادی توتاقلاشما قانلا بیتنده، حاق یئرینی تاپیر. قان سویا سیزیر، سو تارلالاریمیزا آخیر، سوندا بوغدامیزا، چؤره‌ییمیزه قاریشیر. خوشبختلیک ده ائله بوندادیر. ننه‌م بئله دئییر. ص۳۶👍
_ [بو هؤروت، تام رومانلیق‌دیر. رومان یا حئکایه سیرادان دیزه‌لرله یارانا بیلمز، بئزدیریجی اولار؛ ایلگی چکه بیلمز؛ یازارین یازار اولدوغونو بیلدیره‌مز. یازارین یازارلیغی هؤروتون ایچیندن چیخمالی، باش‌قالدیرمالی‌دیر. یوخسا نییه یازار دئیه‌لیم کی آداما. آلقیشلاییرام یازاری.👏]
#آچیقلاما ۳
_ [۳۸نجی صحیفه فرقینه واریلمادان عینی‌له ۳۹نجی صحیفه‌ده یئنه‌دن یازیلیب، سونرا ۳۸ صحیفه‌نین سونوندا یازیلمیش سون سؤزجوکلر ‘قیزلار بوْیمادرن’ین آردی اوبیر صحیفه‌ده، یعنی (۴۰ص) ده گلمه‌ییب. بئله چاتیشمازلیغین رومانچیلیق‌دا آنلاشیلیر یانی یوخدور. رومانی باسمادان اؤنجه ائده بیلدییینیز قدر اوخویوب، دوزه‌له‌سی یئرلرینی دفعه‌لرله گؤزدن کئچیرمه‌لی‌سینیز. تلسمه‌مک لازیم‌دیر.]
#آچیقلاما ۴
_ [یازینین بئشینیجی آددیمینی قورتادیم. داوا-دالاش اولایلاری اولاغان‌اوستو یاغلی بیر دیل‌له آنلاتیلیر. حیس ائدیرم کی، یازارین قلمی گئت-گئده داها دا ایته‌له‌شیر. من بو اؤزللییی بیزیم باشقا یازارلاریمیزین یازیلاریندا دا حیس ائتمیشم. دئمک بیزیم یازارلاردا گوجلو پوتئنسییال وار، آنجاق رومان‌دان یا هر تور یازی‌دان داها اؤنجه یازی‌یا گیره بیلمه اولشونو اویقولایا بیلمه‌نین تورلو یوللارینی چالیشیب، یازی ایله بیرگه همن او گوجلو پئرفورمانسی، یازینین باشیندا وئره بیلمه مسئله‌سی ده چوخ اؤنملی‌دی. آنلاتماق ایسته‌دیییم بودور کی، حئسابلاشمانی دوزگون یاپمالی‌دیرلار؛ گوج‌لرینی رومانین یا دا حئکایه‌نین بوتونونه یایماغی باشارمالی‌دیرلار. منجه تکجه یازیچیلیق‌دا دئییل، آشچیلیقدا دا بئله شئفین توم باشاریسی ایله بیرگه، حئسابلاما پلانی یوخدورسا، قوناقلارین اؤنونه دادلی یئمک قویا بیلمه‌یه‌جک‌دیر. عاغلینیزدان کئچن هر بیر زاددا حئسابلاما قونوسو باشارینین چوخو دئمک‌دیر.]
۳۰-ننه‌م نه قدر اوزرلیک یاندیریرسا، گؤزومون قاباغیندا قایناشان اَینیش-اوینوش کؤلگه‌لر چکیلیب گئتمیر کی، گئتمیر. ص۴۹
‘اَینیش-اوینوش’
_ [اَییش-اویوش’əyiş-üyüş’، اَیری-اویرو’əyri-üyrü’، اَیریم-اویروم’əyrim-üyrüm’، ائیدش-اویدَش’eydəş-üydəş’ بونلار ‘اَیرینی’ آنلاتان سؤزلوکده دوغروجا گئدن بیتیشیک ایکی‌لی سؤزجوک‌لردیرلر.
منیم رحمت‌لیک آنام دا نه‌یینسه ایری‌لییینی داها گؤزه سوخور و جانلی آنلاتا بیلسین دئیه، ‘اینیش-اوینوش’ ایکی‌لی بیتیشیک سؤزجویونو چوخلو قوللاناردی.
آنجاق بیز بیلیریک کی، آنام، آتام و اونلارا بنزه‌ین بیر سورو یوردداشلاریمیز دیلی یازی‌دان دئییل، ائشیده‌رک آلقیلایییب، سونرادا دانیشمایا چالیشانلارین چوخو، بو سورج‌ده کیمینسه بیر کره یانلیش سسلندیردییی نه چوخ سؤزجوکلری، دوز سایاراق منگو(ابدی) یانلیش بیچیمده سسلندیریبدیلر نه یازیق. البته کی، بو، کیمسه‌نین سوچو دئییل. بو، بیزیم خالق اولاراق تاریخ‌سی سورونوموز و آشاغی‌لانمیش‌لیغیمیزین آپ-آچیق گؤرونتولو سیمگه‌سی‌دیر. بیز یازیق‌لیغیمیزی، ان چوخ ادبیات‌سیزلیغیمیزدا گؤره بیلیریک. ادبیات‌سیزلیغیمیز، باشقا بیلگی آلان‌لارا دا بوی گؤستره بیلمه‌مک اولاناغی یارادیب‌دیر. بیر سؤزله، توپ‌یئکون بیزی هر شئیین گئری‌سینده بیراخیب. بیلگی اولاراق تاریخین هئچ دؤورونده یوخوق. یازی-پوزوسو اولمایان خالقین بو تور آنلاشیلمازلارا سوروتلنمه‌سی غایت نورمال بیر حال‌دیر؛ هله قونو ادبیات و دیل بیلگی‌سی‌دیرسه، بو تور یانیلقی‌لاری نورمال خالق‌لاردا گؤره بیلیریک‌سه، بیز الک-ولک دوروموموزو بو قولدا، بیلگین‌لرین بیربیرینی دینله‌یه‌رک، دارتیشما یا دا فیکیر اؤتورمه یولو ایله، الشدیری می اولسون، آراشدیری می اولسون، قارشیمیزا چیخان سورون‌لاردا یانلیش‌لارا بارماق قویوب، بؤیله-بؤیله دوزگون هؤروته اولاشانا قدر، بو تور یانلیش‌لارین آزالمالارینا ال چیرمامیز گره‌که‌جک.]
۳۱-«ائیوانا چیخسان عینین آچیلار.»
_ [‘عینین آچیلار’: نه قدر قولاغا خوش دَییب، تورکجه‌یه چالسا دا، عربجه کؤکنلی بیر قاورام‌دیر. بلکه گؤزون دئییل، بدنین آچیلماسی آنلامیندا داها چوخ ایشله‌نیر. آنجاق من ‘عین’ سؤزجویونو بینمه‌دیم. قولاغا خوش گلیب، یابانچی سسلنمه‌سه ده، یابانچی‌دیر..] ص۵۰
#آچیقلاما ۵
_ [بعضی یازارلارین ایچرلیک‌ده آنلاتاجاق سؤزلری او قدر گوجلو اولور کی، اونلار رومانچیلیق می اولسون یا داستان‌چیلیق یا دا پیئس‌چی‌لیک‌ده چوخ دا دوزنلی قورولوشا اؤنم وئرمیرلر. چونکو، دوزه‌نی اؤیله قورورلار کی، دیرلی بیلدیک‌لری سؤزلرینی آنلادا بیلسین‌لر؛ ایسته‌دیکلری قورولوشدان داها یوکسکده دورور. اؤرنک اوچون ساموئل بکت، برتولت برشت اونلاردان‌دیرلار. بو رمان‌دا دا قورولوشچولوق‌دا او تور بیر شئیی سئزدیم. دئمم او کی، آنلاتیلان‌لار کند ساواشیندان دانیش‌سا دا، اوندان اؤته‌یه توشلانیب.
رومانچیلیق دیل بیلگی‌سیندن آرتی اینتئللئکتوال قاناجاق دا ایسته‌ییر. اولان-بیتن‌لری بیربیرینه باغلاییب ایچیندن قورتاریجی یؤنتم‌لر چیخارماق، جان‌سیخیجی اونیوئرسال سورونلاری چؤزه بیلیب، بیلدیکلرینی ده بیلمه‌ین کوتله‌یه بیلدییین کیمی جوشقو ایله جسار‌تله ایله‌تیب آرخاسیندا دورا بیلمک ایسته‌ییر. بو، و بونلار تک اؤزل‌لیک‌لردن اؤترو یازیچیلیغی اردم بیلیریک. یازی حاقدا هئچ بیلگی‌سی اولمایانلار بئله گؤزلرینی قاماشدیریب اوزونه دووورورلار.]
۳۲-دونن گئجه یان-یانا قورولموش ایکی آلاچیغین، آغینا اونلار ییغیشمیشدیلار، قاراسینا بیز. ننه‌م آلاچیغین گیره‌جه‌ییندن آسیلمیش قارغی چیغی یانا ووراندا، دئدیم بو آرواد همیشه‌کی آرواد دئییل. گلدی دوردو بیز اوتوران آلاجیغین قاباغیندا. سونرا اللرینی قاپی‌نین ایکی تایینا آتیب، گور سسله دئدی: ص۵۱👍
_ [شعر کیمی هؤروت‌دور. اؤلمز #رافیق_تاغی دئییر کی؛ حئکایه ده رومان دا شعره بنزه‌مه‌لی‌دی. رومان و حئکایه‌نین باشقا تور یازی‌لارلا فرقی بوندادیر کی، چوخ اوخونوب دوزلدیلمک ایسترلر. منجه بو رومان باسیلمادان اؤنجه، آزی اون کره ده اوخونوب، ال گزدیریلسه ایمیش، او زامان بلکه بام‌باشقا شئی‌لر دانیشا بیلردیک. او زامان بو یاپیتی بؤیوک یاپیتلار سیراسینا قویا بیلردیک بلکه.]
۳۳-(آنام)گؤزلرینی یومدو و یوخویا گئتمیش کیمی دونیاسینی دییشدی. ائویمیزین قالابالیغی بیردن بیره اونون اوره‌یینده سوسدو. سونرا سوسقونلوق پنجره‌میزدن ائندی، مئیدانی بورودو، بولاقدان آشدی، تارلایا هوْپدو. ص۵۷👍
_ [آنا اؤلومونو ان آز بئله آنلاتماق لازیم‌دی. یاشاسین]
۳۴-شبیه‌لریمیز ده بوردا چیخیر. دؤنه‌لرله اوتوروب بو مئیداندان حرمله‌نین اوخ آتماسینا آغلامیشیق، ازرق اؤلدورولنده ده سئوینمیشیک گولمه‌میشیک، گؤزلریمیزین یاشینی سیلیب، بیر آن توختامیشبق. قاییش‌دؤیدو، چیلینگ‌آغاج، و گیزلن‌پاچ کیمی اویون‌لاریمیز دا بوردا اولوردو. ص۵۹،۶۰
_ [یازاردا اینتئللئکتواللیق کؤکو اولماسا دا، اینتئکتوال کیمی اؤزونو آپارماق زوروندادیر. یازیلان یازینین دایاناجاغی گلیشمیش دوشونجه دئییل‌دیر‌سه، اورتاداکی یازینین هئچ‌بیر آنلامی قالماز. شبئه چیخاریب، سونرا دا گولمه‌ییب، زیرین-زیرین آغلاییب، داها سونرا دا توختاماغین، یازیچی اینتئللئکتواللیغی ایله نه آلیب وئرمه‌دییی وار آخی. بو نه ادبیات‌دیر! هم ده بونو، بیر خالقین اؤزوندن گلن ایلنجه فیشقیردان دیرلی اویون‌لاری ایله بیر آربایا قویور. ایناج قایناقلی ‘آغلام‌سی’ ائیلم‌لری خالقین دینج‌لییی‌‌یله سونلاندیریر. هانسی‌سا خالقین، اوتانیلاجاق دب‌لرینی رومان‌دا، حئکایه‌ده بیر شئیه یارامیرسا، گؤزه سوخوب آلقیشلامانین، اؤیونجله دانیشیلاجاق هئچ‌بیر یانی اولاماز. یازار، کؤتولوک‌دن، اونو پیسله‌ییب، کؤکونو کسمک اوچون دانیشا بیلر سانیرام؛ یوخسا اوزه‌رینه باساراق، سئوینجلی-سئوینجلی بودور بیز بونو دا یاپیریق دئیه‌مز. یازار نه‌دن یازیر کی؛ یاخشیلیق آرتسین، کؤتولویو اولا بیلدییی قدر آزالتسین دئیه. یاشامیمیز مدنی اینسان یاشاییشینا داها چوخ بنزه‌سین دئیه؛ دئییل می! من اؤزوم، بو تور یازی‌لاری کؤتوله‌مک اوچون بئله یازمارام؛ چونکو هر هانکی قونودا کؤتو یازی بئله، اونو اؤنمسه‌دییی‌نین آنلامینا گلیر، اونو خاطیرلادیرسان. مادام بینمیرسینیزسه؛ ان ایی‌سی، اونوتماق لازیم‌دیر کی، گئرچکده ده اونودولسون.]
۳۵-بو باخیشین آغیرلیغی، پنجره‌دن کئچیب ائوده فیرلانان قان قوخوسوندان داها آرتیق چییین‌لریمه چؤکوردو.ص۶۳👍
_ [یازیچی یازیسی👆
یازی‌دا تامام-کامال بیر یازار یئته‌نه‌یی؛ اوخوجونو آنا قاپدیرتدیریب راحات-راحات اؤز روامانیندا(اوخوجونون اؤز گئرچک رومانیندا) دولاشما بیلمه‌سی‌نین اؤنونو کسمیر. ایچرلیک، چوخو یئرده، هم تورکجه‌چیلیک هم داستان‌چیلیق، هم ده آخارلیق باخیمیندان اورک آچان، گئنیش، دویغو اولاناقلارینی اؤرپشدیرن دوشونجه آخیمی‌دیر. یازی اولایلارینین ایچینده بیر ده باخیرسان گؤزلرین یاش ایچینده، نه زامان اؤز یاشامینین رومانینا کئچیریلدیییندن بئله خبرین اولماییب؛ بو، چوخ گؤزل‌دیر. هم ده بیزدن اولان بیر یازار ایسه، توی توتولاجاق قدر دیرلی‌دیر سانیرام.]
۳۶-کؤرپوردن ص۶۴
_ [کؤرپودن، ایملا(دوز یازما) یانلیشی]
۳۶-حؤرمه قارغی اوتوراجاغی ص۶۴
_ [هؤرمه قارغی اوتوراجاغی]👍
۳۷_ [‘حصیر’ه، ‘حؤرمه قارغی اوتوراجاغی’ دئمه‌یینی بیندیم، یازارین اؤره‌تیجی‌لیک باجاریغی اولمالی‌دی. اولانلارلا یئتینمه‌مه‌لی‌دیر. ائتیمولوگی بیلگی‌سینه دایاناراق سؤزجوکلرده دوغرو بیلدییی دییش-دویوش ائده‌‌جک جسارتی اولمالی‌دیر.
بورادا، ساده‌جه ‘حؤرمه’نی حسن ‘ح’یی ایله یازماسینا بیر آنلام وئره بیلمه‌دیم. ایکی گؤزلو ‘ﻫ’ وار ایکین؛ ‘هؤرمه’]
۳۸-دیرلی سؤزجوکلر👇
باخینجادان(مگسک‌دن)، ته‌تییه(ماشایا)، دایاناجاق(ایستگاه)، گؤیومتول، تارلا، ساپلاغی، ماریتلامیشدی، اویناقجیل، مین‌آتیلان(مُسلسل)، قوزئی‌دن گونئیه، قیلینج‌لاردان،
دامخا(بو، یانلیشلیق‌لا ‘دامخا’ یازیلیب سانیرام؛ ‘داخما’ اولمالی‌دی. «داخما: داش‌دان، پالچیق‌دان و سایره‌دن تیکیلن تک‌اوتاقلی، بالاجا، آلچاق ابتیدایی ائو. _ دامغا: مؤهور، نیشان،
ماقاسچی(سوزنبان)، کؤلگه‌نه‌جک، قصبه، بوخچا، کل‌آراباسی، فایتون، دولغون، اوجاق، کؤکس، فانار، باشینی آشاغی یوخاری بوُلادی، ص۶۵،۶۶👍
_ [ایکی صحیفه‌ده بو قدر دیرلی سؤزجوکلر؛ گول کیمی چیلخا تورکجه سؤزجوکلر آلقیشلاناسی‌دیر.
کیتابی هر تور یازی-پوزو‌دا کارا گله‌بیلن داها چوخ سؤزجوکلرین سؤزلویو تک ده ساییب، دیرلندیرمک اولار . منجه یازی-پوزو ایشینده تزه اولوب، یازیچیلیقلا ماراقلانان اینسان‌لار، یازدیق‌لاری بیر شئیه اوخشاسین دئیه، بو کیتابی دیدیک-دیدیک اوخویوب، نوْت گؤتوروب، بللکلرینه قازیمالی‌دیرلار.
من بو کیتابی ایلک چیخدیغی زامان اوخوموشام، بیر ده ایندی اوخویوب بیر شئی‌لر یازماق قرارینا گلدیم. دیرلی یاپیتلاری، ‘الشدیری’ داها دا دیرلندیریر. ‘الشدیری دیرلی پارچادان اولان اینجه تیکیلی‌یه چکیلین پارلاق اوتودور سانیرام. گئییمین قیریشیغینی آچان اوتو کیمی، الشدیری ده یازینی گَریب پاریلدادیر. اوتوله‌نیب دولاشان ‘اوتولو’، اوتونو ده، اوتوله‌یه‌نی ده آنیمسادار، اونودولماغا قویماز.]
۳۹-گؤده‌ک
_ [ایملا یازی قایدالارینا گؤره، بیزیم اویقولادیغیمیز عرب الیفباسیندا سون هئجه ایله ایلک هئجه‌ده سسلی حرفلر گئنلده گتیریلمز، هله سون هئجه‌ده یوزه-یوز سسلی حرف آرادان قالدیریلمالی‌دیر. بؤیله اولونجا، هم یازی گؤزل گؤروکور، هم ده لازیم‌سیز بیر شئیین قاباغینی آلمیش اولوروق. ذاتن تورکجه‌ده سؤزجویون سسلنمه‌سینده، بیرینجی سسلی حرف نه اولارسا، قالان سسلی حرفلر ده اونا باخیب داورانارلار؛ اینجه‌دیرلرسه اینجه، قالین‌دیرلارسا قالین سسله‌نرلر.
گؤده‌ک 👈 گؤدک
بیرینجی سسلی حرفی دوز اوخوندوی‌سا، کیم ایسته‌سه ده، بونو یانلیش اوخویا بیلمز آرتیق.]
۴۰-فایتون‌دا منیمله قارشی‌قارشییا اوتورموش کیشی، گؤز گؤتورمه‌دی مندن. دئییردین عؤمرونده بیرینجی دؤنه‌دیر گؤرور منی. ص۶۶
_ [بیرینجی دؤنه کیمسه‌نی گؤرمک، اونا باخیلماسینا سبب اولاماز. بورادا، ‘من’نین یئرینه ‘آدام’ سؤزجویونو قویسایدی داها دوز اولاردی؛ -دئییردین عؤمرونده بیرینجی دؤنه‌دیر آدام(آدام تورو) گؤرور-.
۴۱-اویناقجیل قیلینج‌لاردان گؤز گؤتورمک اولماسا دا، من ساحیل بویو ایره‌لی‌له‌ین قاتارا باخیردیم. ایلان کیمی سورونوردو…ص۶۵👍
_ [دیری-دیری قیزغین اولایلارین اؤزو ده اؤلوم-قالیم ووروشما اولایلارینین ایچیندن هانسی‌سا نسنه‌یه دالاراق فلش بک ووروب کئچمیش اولایلاری آنا بیلمک، یا دا آییقلیقدان آناسی‌نین شوشه‌سیلر تک ال اوزونه چکمک ایله همن-همن یوخو گؤرمه‌یه کئچمک، سونرا هئچ‌نه‌یی پوزمادان قالدیغی یئردن اولایا دؤنمک، داستانچیلیغی اینجه ایشله‌یه بیله‌جه‌یینین گؤسترگه‌سی‌دیر. بو ائتکن ده، یازارا دیرلی پوآن قازاندیردی گؤزومده.]
۴۲-سانکی شبح‌لر بیربیرلریله دؤیوشوردو. ص۶۹
_ [‘شبح’ یانلیش اولاجاق کیمی دورماسا دا، تورکجه‌ده یاماق تک گؤروکمه‌سی گئندن چاغیریر. بیر یازار دویارلی اولمالی‌دیر. هر شئی صیرف یانلیشی‌یلا دوغروسویلا آییرد ائدیلمز کی! بیر ده اویغون اولانی واردیر، اویغون اولمایانی واردیر. بورادا، ‘شبح’ین یاماغا چالیب، یانینداکی هؤروتو ده کورلادیغینی گؤرمه‌مک چوخ چتین ایش‌دی. روس شاعیری ولادیمیر مایاکوفسکی دئییر کی؛ بیر سؤزجوک بیر هؤروتو سیرتیقلاشدیرا بیلیر.
۴۳-ننه‌نین تاپشیریغی ایله، تابوتون اوزه‌رینه قارا یایلیغی چکدیلر. آخی اؤز اجلی ایله اؤلن آدامین تابوتونا قارا اؤرتوک چکیردیلر، اؤلدورولن آدامین‌کینا قیرمیزی. ص۷۴👍
_ [بیلگی‌سل هؤروت]
۴۴-نفس دَرمه‌یه بیله، ‘هئییم’ قالمادی. ص۷۵
_ [مادام، عرب الیفباسی ایله یازینی یازیرسان، قایدلارینی گؤز آردی ائتمه‌مه‌لی‌سن. ‘هئی’، داها چوخ چوبان یا دا اوزاق‌دا اولان کیمسه‌نی چاغریب یا دا بیری‌نین سسینی ایراقداکی‌لارا دویورماق اوچون یازیلیر؛ آنجاق، حسن ‘ح’یی ایله یازیلان ‘حئی’، ‘دیریلمک’ ‘جانلانماق’ آنلامینی بئیینده اویادیر. بورادا یازارین دئمک ایسته‌دییی، البته‌کی، ایکینجی‌سی‌دیر(حئی). عرب الیفباسی ‘شکیللنمه’ اوزه‌رینه قورولموش بیر الیفبا تورودور. حرفین شکیلینی یانلیش جیزیرسان‌سا، یانلیش آنلاشیلمایا یول آچیرسان دئمک‌دیر.]
۴۵-آنجاق اوره‌ییم توُمبور-توُمبور دؤیونوردو. ص۷۵
_ [اؤنجه بو حاقدا اوزون-اوزون یازمیشام؛ تئز-تئز اؤنوموزه چیخان چؤزلمه‌ین ‘سس’ سورونو. هر حالدا بو ‘الشدیری’یه آد قویماق ایسته‌سه‌یدیم، ‘سس سوْرونو’ قویاردیم.
توُمبور-توُمبور
توُمبور؛ ‘یوخا چیماق، قورتارماق، توکنمک. – بیر گیلئی‌دی، او دا توُمبور اولوب گئتدی’ آنلامیندا سؤزلوکده گئدیر.
من بؤیله بیر آیری سسله‌نن بیتیشیک ایکی‌لی سؤزجوکلری چوخ سئوه‌رم؛ سؤزه، هؤروته باشقا بیر رنگ قاتیرلار گئنلده. آنجاق، بورادا ‘توُمبور’لا اوره‌یین گوُپ-گوُپ آتماسی‌نین نه علاقه‌سی وار، آنلایامادیم. اورک دؤیونتوسویله ‘تومبور’ سسی هئچ جور اوست-اوسته دوشمور.
ماهنی دا بئله، بؤیله دئییلیر:
آه اوره‌ییم گوپ-گوپ آتیر
دئ گؤروم نئیله‌میشم…]
#آچیقلاما ۶
_ [کیتابین سونوندا بیلینجلی اولاراق سؤزلوک وئریلمه‌سینی دیرلی بولدوم. اؤزل‌لیک‌له تورکجه اوخوماغا، اؤیرنمه‌یه یئنی‌جه باشلایانلار اوچون تاپینتی دیرینده‌دیر بو سؤزلوک. بونو، اوندان دئییرم کی، چوخلاری بیلمه‌دییی سؤزجوکلرین قارشی‌سیندا نه ائده‌جه‌یینی بئله، بیلمز اولا بیلیرلر؛ حالی ایله تورکجه سؤزلویه(هم ده دوزگون سؤزلوگه) نئجه اولاشا بیله‌جک‌لرینی ده اؤیله.
سوندا گئدن سؤزلوکده چاتیشمایان یا دا آز چاتیشان یانیتلار یا دا سورولار👇
-‘شام’آغاجی: سرو.
[همیشه یاشیل، ایینه یارپاغلی، خیردا قوزالاری اولان]
-‘قاییش دؤیدو’:
[من اونو ‘قاییش گؤتدو’ یا ‘قاییش گؤتوردو’ بیلیردیم.]
-‘چارتلاق’ چینی قابی:
[‘چارتلاق’ دئییل’چاتلاق’ اولمالی‌دی. ‘پارتلاق’ اولارسا ‘ر’یی اولار.]
#سون_دیرلندیرمه(ائپیلوق):👇
[تورکجه دیلین یوجه بیلنمز گؤرونمز قایناغیندان نه آز نه چوخ، اؤزو بویدا پای گؤتوره بیله‌جک قدر یئته‌نه‌یی وار یازارین؛ طبیعی کی، اؤز آدیما یازارین بو اؤزدیرچه‌لیشینی ایچدن آلقیشلاییب، قوتلاییرام. تانیییب بیله‌نه دوشن، اودور کی، دیرلی یازاریمیزین سایقی‌سینی ساخلاسین؛ تانیمایانلارا دا، بؤیله بیر یازاریمیز واردیر دئیه، اویاندا بویان‌دا حاقلی اولاراق تانیتدیریب، داها چوخ اوخونولماسی‌نین چاغریچی‌سی اولسون.]
5/۶/۲۰۲۴
