یازار: عزیزنسین
چئویرن: اسماعیل شیخلی
کؤچورن : علی آغ‌گونئیلی

اوّلا سالام گؤندریر و عینیندن اؤپورم.
اوّلکی مکتوبومدا منی نئجه بیر های- کوی‌له تعجیلی یاردیم ماشینینا آتیب آپاردیقلارینی یازمیشدیم. ایندی ده اوندان سونرا مئییدیمین باشینا گلن احوالاتلاری من دئییم، سن ده قولاق آس. «ایییرمی مین کیلومتر سو آلتیندا» رومانینداکی احوالاتلار منیم تعجیلی یاردیم ماشینیندا بیر گونلوک سیاحتیمین یانیندا، هئچ بیر شئی‌دیر. منی ماشینین آرخاسینا آتمیشدیلار. بیردن منه ائله گلدی کی، شوفئرین پول ایسته‌یه‌جه‌یینی یادیما سالاندا قورخویا دوشدوم. سونرا اؤلو اولدوغومو خاطیرلاییب آرخایینلاشدیم.
هئچ بئش یوز مئتر گئتمه‌میشدیک کی، ماشینین موتورو تیرلاییب دایاندی. فیسیلداییب سؤندو. شوفئر اؤز سیاسی رقیبینه هوجوم چکن اجتماعی خادیم کیمی کوکره‌‎دی، سؤیوب- سؤیلندی، موتورو قوردالادی. اویان- بویانا فـیرلاندی، نه قده‌ر اللشدی‌سه ماشین یـئریندن ترپنمه‎دی. ائله بیل قازیب یئره بئتونلامیشدیلار. بیر آندا آداملار باشیمیزا جومالاشدیلار. شوفئر اوزونو توتدو:
– بیر شئی اولان کیمی جاماعات تؤکولوب گلیر. بیز معرکه سئویریک. ایندی ییغیلیب‌سینیز، کؤمک ائله‌یین، ماشینی دالدان ایته‌له‌یین- دئیه یالواردی. شوفئر بونلاری گؤر‌نده اوزونو کؤمکچیسینه توتدو:
– گؤردونمو، بونلاری نئجه داغیتیم. ائله کی باشینا ییغیلانلاری داغیتماق ایسته‌دین، بیر بالاجا ایشه بویور گؤر نئجه قاچ‌ ها- قاچ باشلاییر…
شوفئر ماشینین یانیندان گئتمه‌ییب «وطن»، «ملت»، «وجدان» دئیه- دئیه ال- قول آتان بئش- آلتی کیشی‌یه یاخینلاشدی. کؤمک ائله‌مه‎‌لرینی خواهش ائله‌دی. اونلار دا آیاقلارینی سورویه- سورویه اوزاقلاشدیلار.
کؤمک‌چی: – اوستا، قوی اؤزوم ماشینی ایته‌له‌ییم- دئدی.
– سن اوتور یئرینده. بو ساعآت من اونلاری قئیرته گتیریم، سن ده تاماشا ائله- دئیه شوفئر جاواب وئردی.
– ائی آللاهینی سئون‎لر آللاه ریضاسینا ماشینین دالیندان بیر آز ایته‌له‌یین.
شوفئرین «آللاه ریضاسی» دئمه ایله داغیلماقدا اولان خالقیمیزا قئیرت گلدی. قاریشقا شیره‌یه داراشان کیمی ماشینا داراشدیلار. هره بیر طرفدن- کیمی ماشینین تکریندن، کیمی یانیندان، کیمی ساغ طرفیندن، کیمی سول- یاندان جومولدو. کیمی قاپی‌دان توتدو، کیمی چارخلاردان. بیری قاباغا کئچدی، او بیری دال طرفه. باشلادیلار ایته‌لمه‌یه. اصلینه ایسه هئچ کس ماشینی ایته‌له‌میردی. اللرینی توخوندوروب دایانمیشدیلار. بارماقلاری‎نین اوجونو قویموشدولار ماشینین اوستونه. دی گل بیر های- هارای سالمیشدیلار کی، آدامین قولاغی توتولوردو. ائله بیل دونیا یئریندن قوپاجاقدی. هم ده بیر- بیرینه اورک- دیرک وئریب قئیرته گتیریردیلر.
– آی، ائللی‌لر ایته‌له‌یین!
– هه، بیر، ایکی، اوچ … هووپ!
کیمیسی امر وئریر، کیمیسی یالواریر، کیمیسی یول گؤستریردی. کیمیسی ده بویوروردو، آمما هئچ بیری ماشینی! اور‌کدن و گئرچکدن ایته‌لمه‌دیییندن ماشین یئریندن ترپنمیردی. هئچ بیرجه بارماق دا قاباغا گئتمیردی.
– هه! دوستلار! ایته‌له‌یین ائی دین قارداشلاری!
– بیر آز دایانین! …
– بو ماشین واختیندا خسته‌خانایا چاتماسا نه اولار کی؟…
– دایانین بیر! آز ال ساخلایین، آی موسلمانلار!
– هه، هامی بیردن…
– باشلادیق، هووپ!
اونلارین گورولتوسونو ائشیدنده آداما ائله گلیردی کی، آرخمئدین آختاردیغی ایستیناد نؤقطه‌سینی تاپیبلار و بو ساعآت کورئی-ی ارضی یئریندن اویناداجاقلار. اصلینده ایسه دؤرد تکر اوستونده دایانان ماشین یئریندن قیمیلدانیب، بیرجه بارماق دا، ایره‌لی گئتمیردی.
– گلین، تزه‌دن ایته‌له‌یک…
– هه، بیر یئرده… هووپ…
کابینه‌ده اوتوران شوفئرین بورنوندان، شیپیر- شیپیر تر آخیردی. اصلینه باخسان ماشینی شوفئردن باشقا ایته‌له‌ین یوخ ایدی. او دا الی رول‌دا ایچری‎دن ایته‌له‌دییی اوچون ماشین ترپنمیردی.
– آز قالدی، باشینیزا دؤنوم!
– ایته‌له‌یین آی جاماعآت ثاوابدیر…
بیر آزجا قیمیلدانسا، یئریندن ترپنسه الینیزی بوراخین، گئده‌جک- دئیه شوفئر اونلاری هوس‌لندیریریدی.
کؤمکچی سؤزه قاریشدی:
– اوستا قیمیلداسا گئده‌جک‌می؟
– نئجه یعنی گئده‌جک‌می؟ اوچاجاق. اوچاندا هئچ دایانمیر. اوندا گرک آللاه اؤزو کؤمه‌ییمیزه گلسین.
یاشلی بیر کیشی اوزاقدا دایانیب:
– همت الرجال تأک الجبال- دئییرم.
– بو سؤزلر معناسی نه‌دیر آی بابا؟
– یعنی اوغلوم ایلاهی ایسته‌سه ماشینی داغین کلله‌سینه آتار.
– داغین کلله‌سی لازیم دئییل، بیرجه بارماق قیمیلداسا بسدیر.
اوشاقلار دا ماشینی ایته‌له‌ینلری آرخادان ایته‌له‌ییردیلر.
آروادلار الک‌چی‌نین قیل وئره‌نی کیمی اوزاقدان- اوزاغا های وئریب ماشینی ایته‌له‌ینلری جوشدوروردولار.
– دایانین، قارداشلار، ال ساخلایین!
– سیز آللاه، قویون نفسیمیزی دره‌ک. جهننم اولسون بو میره‌ت.
– ایندی بو آمئریکادا اولسایدی قاناد آچیب اوچموشدو.
– نییه آمئریکادا اوچاردی کی؟
– دئییرم کی، اورادا اوچاردی. آمما بیزه گلیب چیخان ماشینلار، موتورلار، سو گؤرموش عناد ائششک کیمی تیرر دئییب دایانیرلار. ناحاق یئره اؤزونوزه اذیت وئرمه‌یین. بوش- بوشونا ایته‌له‌ییریک، یئریندن ترپنمه‌یه‌جک. ایلک ایلیکتیریک قاتارینین گلیشی یادینیزدادیرمی؟ او دا یئریندن ترپنمه‌دی.
– آغا، بونلارین هامیسی مملکتین هاواسیندان و سویونداندیر.
– گؤر اؤزگه نه تاپیرسان.
– دوغرو سؤزومدور. بیر واخت آلمانییادان بیر گمی ساتین آلینمیشدی. گمی ساعآتدا ایییرمی میل‌می، اوتوز میل‌می، یوخسا آلتمیش میل‌می گئدیرمیش…
– یوخ بیر … دوه…
– دوه یوخ، گمی دئییرم سنه… هه، گمی بیزیم قارا سولاریمیزا قد‌ر بو قایدا ایله گلمیش، بورایا چاتاندا ایسه هئچ بیر میل ده گئتمه‌ییب یئرینده‌جه دایانمیشدی. هئچ دالغالار دا گمینی ترپه‌ده بیلمه‌ییب. نه بیزیمکی‌لر، نه ده آلمان کاپیتانی گمینی سوره بیلیب، سونرا گمی‌نین آغزینی گئری چئویریب‌لر. او ساعآت حرکته گلیب، سونرا گمینی تزه‌دن بیزه طرف دؤنده‎ریب‌لر. بیزیم قاراسولارا چاتان کیمی گمی یئنی‌دن آت کیمی شاهه قالخیب، یئرینده‌جه میخ‌لانیب قالیب.
– اولا بیلمز.
– او واخت قزئت‌لرده یازمیشدیلار. اوخوماییب‌سینیزمی؟!
– یاخشی, آخی نییه گمی بیزیم قاراسولاریمیزدا ایشله‌میرمیش؟
– مملکتین هاواسیندان، سویوندان آسیلی‌دیر بوتون بو ایشلر. ماشین یا دا موتور دوز‌لدنده هر اؤلکه‌نین هاواسینی- سویونو نظره آلیرلار.
– باخ بونا سؤزوم یوخدور. عزیزیم بیزیم محلّه‌ده ایشله‌ین اوتوبوسلار، اؤز محله‌میزدن باشقا هئچ یئرده ایشله‌میرلر. اونا گؤره کی، کابینه‌نین اوستونه «یا آللاه» سؤزو یازیلیب، ماشینی ایشله‌دن بو سؤزدور.
– یوخ جانیم مسله ائله دئییل. ایندی کئچمیش‌ ده اولان کاپیتانلار یوخدور. بیزیم اوّلکی کاپیتانلاریمیز ساغ اولسایدیلار، نه اینکی کافیر گمیسینی، لاپ آدالارین اؤزونو ده یئرید‌ردیلر. اونلار بیر گئجه‌نین ایچینده کپیری گتیریب قاراگؤی لیمانینا باغلاییردیلار.
– حتّا بیزیم دریا کاپیتانلاریندان هانسی‌نین‌سا بیر سؤزو وار…
– هه، بیلدیم، یا بارباروس‌دور یا دا میمارسینان.
– هه، اونلارین هانسی‌سا دئمیش کی، «سیز منه ایسته‌دیییم یئلکنی وئرین، من ده سیزه کیریت آداسینی اوزدوروب گتیریم».
– گتیره بیلرمی؟
– یوخ اونون ایسته‌دییی یئلکنی دوز‌لده بیلمه‌ییب‌لر. اگر دوز‌لتمیشلر، دریالار پاشاسی کاپیتان آدالاری گمی کیمی حرکته گتیریب، بؤیوک بیر ناوگان دوزلدرمیش.
– بوش صؤحبتی قورتارین…
– هه، بیر یئرده ایته‌له‌یین، هوپ….!
– بیر، ایکی، اوچ…
– لاپ یورولدوق، بیر آز آرا وئرین. قویون پاپریز چکک.
– او زامانلار چوخدان کئچیب، قارداش، ائله واختلار ایندی هارادادیر، گؤزل گونلر ایمیش. بیزیم «یانچار(۱)»-لاریمیز واریمیش، اونلارین بیغلارینین هر طرفیندن بیر دوشمن عسگری آسارلارمیش. باشا دوش، گؤر نئجه بیغ ایمیش. موسیقی تاقـیم‌لاریمیز واریمیش. یانچار طبیلچیسی طبیلی ائله دانقیلدادارمیش کی، یئر- گؤی یئریندن اوینارمیش، دوشمنین قورخودان باغری یاریلیب دوداقلاری پارتلایارمیش. یئر- گؤی تیر- تیر تیتره‌یرمیش. گمی‌لرده ائله ایییدلر وارمیش کی، بیرجه دفه نعره چکنده دنیزلرده فیرتینا قوپارمیش، دوشمن گمیلری قرق اولورموش.
– گؤر داها نه اویدورورسان.
– بونلاری تاریخ‌ ده یازیبلار. تاریخ ‌ده. آمما ایندیکی حالیمیزا باخ. قیرخ- اللی کیشی توپلاشمیشیق، بیر قیریق ماشینی یئریندن قالدیرا بیلمیریک.
– واللاه دوغرو دئییرسن. سن او یانچاری گتیر، اونون طبیلینی ده گتیر، قوی آغاجینی دؤشه‌ییب، طبیلی گورولدتسین. گؤر‌ک بو ماشین یئریندن دوراجاق‌می؟! واللاه دوز سؤزوم‌دور، یانچار طبیلچیسی طبیل چالسا، بو ماشین قاناد آچیب اوچار، هئچ دالیندان چاتماق اولماز.
– اونو- بونو بیلمیرم، آنجاق آلمان گمیسینی ایشله‌ده بیلمه‌ییب‌لر.
– حرکته گلین، دین قارداشلاری، هایدی آسلانلار….
ماشینین ایچینده اوتورماق‌ دان قان‌- تره باتمیش شوفئر دیللندی:
– بیرآزجا یئریندن ترپنسه، اؤزو یولا دوشه‌جک.
– گؤره‌سن باشقا اؤلکه‌لرده ایشله‌ین گمیلر، قاتارلار، اوتوبوسلار نییه بیزیم مملکته گلن کیمی دایانیرلار؟
– یا یادیرغاییرلار یا دا مملکتین هاواسیندان‌دیر.
– بلی، بو ماشینلار، موتورلار او اؤلکه‌نین هاواسینا اویغون دوزلدیلیب‌لر. بیزیم هاوامیز اونلارا یاراماییر. ماشین دا اینسان کیمی‌دیر. هر هاوادا یاشایا بیلمیر. اینسانین کیمی‌سینه داغ هاواسی، کیمی‌سینه دنیز هاواسی، کیمی‌سینه ده سحر هاواسی دوشور.
– سن ایندی دوز سؤز دانیشمادین. بیزیم مملکتین هاواسی کیمی هاوا هاردا وار؟
– استغفوروللا، بیزیم مملکتین هاواسینا سؤز اولا بیلمز، بیرجه گؤزل هاوامیز وار. او دا اولماسا ….. من اونو دئمک ایسته‌میرم، یعنی دئمک ایسته‌ییرم کی، اؤز فابریک زاوودلاریمیز اولسا، اؤز هاوامیزا اویغون ماشینلار دوزلدردیلر.
– دایانین!
– هایدی ایته‌له‌یین!
هم یئرلی‌لریمین وضعییتی منی ائله سارسیتدی کی، آز قالدیم اؤلو اولدوغومو اونودام و اونلارا قوشولوب ماشینی ایته‌له‌یم. اؤلو اولماغین پیس جهتی‌ ده بودور کی، ایسته‌سن ده، ایسته‌مه‌سن ده دیریلره کؤمک الینی اوزادا بیلمیرسن. بوندان بئتری ده اودور کی، هئچ اولمازسا کناردا دایانیب، «هوپ» دئیه باغیرا دا بیلمیرسن.
سئویملی ائششک آریسی،
بیز اؤلولو- دیریلی، بیر- بیریمیزی قیزیشدیرماغا چالیشارکن، بیردن- بیره آرخادان بیر ماشین چیخیب بیزیم تعجیلی یاردیما ضرب‌له توخونمادیمی! بیزیم ماشینین موتورو بو ضربه‌دن هیرس‌لنیب، گورولده‌دی. ماشین کئشیکچی ایتی کیمی قیزیشیب ایره‌لی آتیلدی. آللاهی سئو‌‌ن بیزیم ماشینین قاباغینی کسمه‌سین! ماشینیمیز گولـله کیمی گئتمه‌یه- گئتمه‌یه یوخ، اوچماغا باشلادی! شوفئر دوز دئییرمیش «بیرآز ترپنسه دایانمایاجاق!». موتور گئتدیکجه گورولتوسونو آرتیردی. ماشین قیزیشدی، دؤنگه‌لردن یئل کیمی اؤتدو، شوفئر قورخویا دوشدو. اوزونو کؤمک‌چیسینه توتدو:
– او ماشین بیزی آرخادان چوخ برک ووردو. قورخورام ماشینیمیزی داها ساخلایا بیلمه‌یک.
من ایچری‌ده اولدوغومدان باییری گؤره بیلمیردیم. آمما باشا دوشدوم کی، ماشین ایلک یاردیم خسته‌خاناسی‎نـین یانـیندان کئچدی. شوفئر ماشینی ساخلایا بیلمه‌دی و کؤمک‌چیسینه آجیقلاندی:
– اوغلان ماشینا بئنزین توًکوبسن یوخسا نئفت؟
کؤمکچی سسینی چیخارتمادی. ایستانبول کوچه‌لرینی خئیلی دولاشدیقدان سونرا دایاندیق. شوفئرین کابینه‌سی یاخشی اولدوغوندان چوخ شوکور هئچ بیر قضا باش وئرمه‌دی. اؤزومون دردیمی چکمیرم. یاشاما ایسته‌ین شوفئرله کؤمک‌چیسی‌نین سالامات قالماسینا شوکور اوخویورام.
سئویملی ائششک آریسی،
تعجیلی یاردیم ماشینیندان بایرام گزینتی‌سینه اوخشار سیاحتیمده باشیما داها نه‌لر گلدییینی گله‌جک مکتوبومدا یازاجام. بلکه یئر اوزونده‌کی سیاست آداملاری‎نین داوا- دالاشماسینا عاید یازیلاری اوخودوقجا غصّه‌یه باتان سیر- صیفتین منیم یازیلاریمی اوخویاندا بیر بالاجا آچیلا.
سالامات قال سئویملی ائششک آریسی
اؤلموش ائششک.
***

(۱): سلطان اورخان طرفیندن خیریستان اوشاقلاردان تشکیل ائدیلمیش قوشون حیصه‌سی. بوقوشونلاری ایکنجی محمود لغو ائتمیشدیر