«آلچا گؤزوندن گلسین» رومانی‌نین آراشدیرماسی
سحرخیاوی
حئکایه کارگاهیمیزدا سایین حافظ‌خیاوی‌نین دیلیندن «تورکجه بیر رومان» یازماغینی ائشیدن گوندن بو کیتابین ایشیق اوزو گورمه‌سینین یولونو گؤزله‌ییردیم. بونون ان باشقا اؤزللیگی آنا دیلیمیزده اولماسی ایدی.
سوندا آرزوموز یئرینه چاتدی و «آلچا گوزوندن گلسین» کیتابی سانال دونیاسیندا اینترنتی نشر اولوندو. ائله بو خبر یاییلان ایلک گونو کیتابی فایلدان اَندیردیم و ایکی گون سانال دونیاسینین قئیدینی ووروب کیتابی اوخویوب سونا یئتیردیم.
ایندی ایسه ایستیرم بو کیتاب باره‌ده شخصی نظریمی بیر اوخوجو عنواندا یازام. اولسون کی بلکه بو باخیش چوخ علمی تنقید دئییل. چونکو نقد بیر علم‌دیر و من منتقد دئییلم، آمما اوزون ایللر قیسا حئکایه‌لر و رومانلار اوخوماق تجربه‌لریمله بو رومانا بیر باخیش یازیرام:
ایلک حئکایه‌نین محتواسی و قووت یئرلری:
بو حئکایه بیر «توی» مراسیمینی سینما پرده‌سی کیمی بیزیم اوزوموزه آچیر. حئکایه «آراز» آددا بیر اوزون ساچلی گؤزل اوغلانین تویا گلمه‌سی ایله باشلانیر. سونرا داستان بوتون توی حیطینده و بعضن کوچه‌ده ایتفاق دوشور.
دوغروسو جناب خیاوی او قدر ریزه‌کارلیقلا بو داستانی یازیب کی من او ایکی گونده اؤزومو او تویون ایچینده حیس ائله‌دیم و بو یازیچینین قلمینین گوجونو گؤستریر. آداملارین گؤزلرینین رنگی، قیافه‌سی، پالتارلارینین جزئیاتی، حیطین منظره‌سی، زئرزمی و. . . . بوتونلیکله بو روماندا او قدر جزئیاتلا آچیقلانیب کی دوستلار اوخوسالار منیم نه دئدییمی دوشونَرلر. داستان اوچونجو شخص دیلی(دانای کل)دیلی ایله روایت اولونوب.
داستانین ضعف‌لری: حقیقتی بو رومان یوخاری درجه‌ده منیم ماراقیمی بیر اوخوجو عنواندا قازانمادی. بو سبب‌لره:
۱)بو کیتاب رومان آدلانسا دا، منجه رومان دئییل، بلکه پوئیست(داستان بلند) آدلاساق اونو داها یاخشی دیر.
۲)داستاندا تعلیق «گره افکنی» یوخدو. داستان بیر مستقیم خطین اوستونده روایت اولور. من بیر اوخوجو عنواندا گوزله‌ییردیم بعضی صفحه‌لرده اؤنملی بیر ایتفاق دوشسون و داستانی چکیجی ائله‌سین. تاسوفله بو ایتفاق داستانین سونوناجا دوشمه‌دی و داستان ائله بیر مستقیم خطین اوستونده روایت اولدو. اودو کی تعلیق اولمادیغینا منجه داستانین اوخوجویا او قدر چکیجی‌لیگی یوخ ایدی. بو کیتاب حتا بونون ایکی برابری ده بو خطی روایتی ائده بیلردی بونسوز کی خاص بیر ایتفاق دوشسون. یالنیز صفحه سایی چوخالیب یئنه چکیجی اولمازدی.
۳)دیالوگلار محلی خیاو لهجه‌سی ایله یازیلمیشدی، امما حتا منه بیر کؤکلو خیاولی اولاراق اوخوماغی بعضن موشکول آچیردی(البته داستاندا دیالوگلار محاوره دیلی ایله یازیلا بیلر)
۴)بو داستاندا من حدسیز جینسل یامان-یووزا راست گلدیم. بیلمیرم یازارین قصدی بو قدر یامان-یووز یازماقدان نه‌دیر و بونلار بو قدر داستاندا گتیرمه‌یه دوغرودان لازیمیدی؟!!
۵)منیم بیر ادبیات اوستادیم یونیورسیته ده واریدی بویوراردی: «هر ادبی اثر شعر یوخسا داستان بیر مادده کیمی دیر. سیز اونو بئینیزین سوزگجینه توکورسونوز. ان یاخشی اثر اودو کی سوزولندن سونرا تؤکونتوسوندن بیرآزی سیزین بئینیزین سوزگَجینده هوپوب قالسین. یانی بیر نئچه یاخشی جومله. بیر نئچه گوزل دیالوگ.»
من اونون بویوردوغو اساسدا اوخودوغوم کیتابلاردان ان گؤزل سؤزلری، دیالوگلاری نُت گوتوره‌رم اؤزومه. تاسوفله من بو کیتابدا چوخ تاثیر ائدیجی و یاددا قالان بیر عیبارت، یوخسا دیالوگ گؤرمه‌دیم. یالنیز کئفلی بازار ایدی و هئی جینسل یامان-یووز.
۶)داستانین «ادبی» دیلی و ادبی اؤزللیگی یوخدو. ساده نثردیر.
۷)داستانی هر نمنه‌یه دقیق راوی بوتون جزئیاتیلا، سانکی بیر تویون نئجه اولدوغونو بیزه روایت ائله‌ییر و هئچ بیر خاص ایتفاق دوشمه‌دن داستان تویون قورتارماسی ایله سونا یئتیر. منجه مثلن او بدنی مشروب گؤتورمه‌ین صابیر ائلییه بیلردی او تویدا اؤلسون و های-هارای دوشوب توی بیربیرینه قاریشسین و بیر تعلیق داستاندا یارانیب داستانی چکیجی ائله‌سین. یوخسا بیر سئوگیسل ماجرا او پنجره‌دن بویلانان قیزلارین بیری ایله، حیط‌ده کی گنجلرین بیرینین آراسیندا ایتفاق دوشسون و داستان چکیجی اولسون. ائله بونو گوزله‌ییردیم ده. امما داستان هئچ بیر خاص ایتفاقسیز، هئچ بیر خاص دوگونسوز(تعلیقسیز) بیر دوز خطین اوستونده داوام تاپیب و سونا چاتدی.
۸)آلچا گوزوندن گلسین سانکی بیر ماهنی‌نین آدی دیر و داستانین آدینی چکیجی ائله‌مکدن باشقا، آیری نقشی داستاندا یوخدو.
آخیردا سایین دوستوموز و قلمداشیمیز «حافظ‌خیاوی»یه ساغلام و اوزون عؤمور و قلمینه داها یاشیللیق و یازارلیق آرزولاییرام. داها گوجلو اثرلرینی گؤزله‌ییرم.
بو یادداشتی دوستجا و ارک اوزوندن یازمیشام و اؤزو اونا نه قدر حؤرمتلی اولدوغومو یاخشی بیلیر.
یک پاسخ
سلام خانیم خیاوی دیالوگلار سیزه کی خیاولیسینیز موشکول آچاندا گورون بیزه کی زنگانلیق نه قدر موشکول اولور