معمالی اؤلومله باشا چاتان حیات
صمد بایرامزاده
تبريزين “اماميه” قبريستانليغيندا اويويان صمد بهرنگینين مزاري اوستونده يازيليب: “اوشاقلارين الدن گئتميش دوستو”. .. اؤلوم تاريخي: 30.08.1968. بو تاريخ اونون آراز چايينين سولاريندا معمالی شکيلده بوغولماسي گونوايله عينيدير.
صمد بهرنگینين اوشاقليغي آذربايجان ميللي حؤکومتينين سقوطوندان سونراکي ايللره تصادف ائدير. بو، او ايللر ايدي کي، آذربايجاندا ميللي حؤکومت زاماني کند و شهرلرده ياراديلميش 2500-ه ياخين ابتدايی و 3800-ه قدهر اورتا مکتب، ساوادسيزليغي لغو ائتمه کورسلاري، تبريز اونيوئرسيتهسي، اونلارين آذربايجان ديلينده تدريس فعاليتي دايانديريلدي، آنا ديلينده نشر ائديلميش درسليک و کيتابلار تونقاللاردا يانديريلدي. آذربايجان مدنيتينين اينکيشافي اوچون ميللي حؤکومت طرفيندن آيريلميش بؤيوک مقدار وسايط (64مین تومنليک بودجهنين 6/15 فایزی) ايران مرکزي حؤکومتي طرفيندن منيمسهنيلدي و گؤيه سوورولدو، تار-مار ائديلدي. بوتون دؤولت، تدريس، تعليم-تربيه موسسهلرينده آذربايجان ديلي يئنيدن ياساق ائديلدي. مکتب ياشلي صمد بو آغري و آجي اولايلارلا اوزلشير. بو اولايلار صمدین شعوروندا ائله ايزلر بوراخير کي، اونلار ميلليليگه، آذربايجانچيليغا کؤکلنميش اولور. صمد بهرنگی اورتا و عالي تحصيليني دوغولوب بويا-باشا چاتديغي تبريز شهرينده آلميشدي.
صمد بهرنگینين تبريز اونيوئرسيتهسينده تحصيل آلديغي ايللر ده چوخ حساس و شاه رئژيمي طرفيندن آذربايجان ديلين، مدنيتين، اونون قاباقجيل ضيالي نمايندهلرينه بؤيوک باسقيلار اولدوغو ايللر ايدي. او، محض بو آغير ايللرده تحصيل آلدي، پوختهلشدي، طلبه ايکن ميللي مجاهيدليک زيروهسينه دوغرو ايرهليلهدي.
1961-جي ايلده صمد بهرنگی تبريز اونيوئرسيتهسينده تحصيليني باشا ووردو و بئله بير دوشونجه ايله ياشادي: “اؤلوم ايندي چوخ آسانليقلا مني تاپا بيلر، آما نه قدهر کي، ياشاماق ايمکانيم وار، گرک اؤلومله اوزلشمهيه تلسمهیيم. البته، بير واخت اؤلومله اوزلشمک مجبوريتينده قالاجاغام و قالمالييام دا، اوندا اؤلمک اؤنملي دئييل. اؤنملي بودور کي، منيم حياتيم و اؤلوموم باشقالارينين حياتيندا نه ايز قوياجاقدير…”
او، آذربايجان مدنيتينده و سياسي موحيطده بو ايزي قويوب گئتميشدي. او، بوتون وارليغيني و فعاليتيني آذربايجان ديلينين، مدنيتينين ياييلماسينا و اينکيشافينا حصر ائتدي. صمد بهرنگی 10 ايله ياخين تبريز و توفارقان شهرلري آراسيندا يئرلشن ممقان، گوگان و آخيرجان کيمي کندلرده آذربايجانلي اوشاقلارا آنا ديلينده درس دئميشدير. صمد بهرنگینين آذربايجان ميللي وارليغينين و مدنيتينين قورونماسي و اينکيشافيندا گؤسترديگي خيدمتلر اونون ميللي روحا کؤکلنميش معليمليک فعاليتي و اوندان بيزه ميراث قالميش مقالهلري و کيتابلاريدير.
اونون يازيلاري سيراسيندا “بالاجا قارا باليق” کيتابي پئداگوژی، علمي و سياسي باخيمدان اؤنجول اثردير. تصادوفي دئييل کي، بو کيتاب 1969-جو ايلده ايتاليادا بينالخالق اوشاق ادبياتي سرگيسينده بیرینجی ديپلوما و قيزيل نيشانا، ائله همين ايلده ده چکسلواکییانین براتيسلاوا شهرينده بينالخالق سرگينين “بينال” موکافاتينا لاييق گؤرولموشدور.
صمدین پئداگوژی، ائلجه ده آنا ديلي و پوبليسيستيکا ساحهسيندهکي فعاليتينده ميللي موباريزهيه چاغيريش روحو شاه رئژيميني جيدي ناراحات ائدهن جهتلردن ايدي. بونا گؤرهده صمدی سوسدورماق، اونو آرادان گؤتورمک شاه خفيهسينين گوندهمينده اولان جنايت ايشلريندن ايدي. بو جنايت 1968-جي ايل آوگوستون 30-دا 29 ياشلي صمدین آراز چايينين سولاريندا معمالی بوغولماسي ايله باشا چاتميش اولدو.”