دده
ائلیار پولاد
نه دئییم دده، ائلین- اوبانین تالانماسیندان؟ یاغیلارین تورپاغیمیزا باسقین ائتمه‌سیندن؟ نه دئییم نه‌دن دانشیم دده، داها ائلیمیزین اوجا داغلاریندا تونقال قالانمیر.
یادیندادیر ده‌ده بیر تونقال یاس علامتی ایدی. ائلین عادتینه گورا اوجا داغدا بیر تونقال یانارسا بیلینردی کی ائلده – اوبادا ایتگی باش وئریب. ایکی تونقال، اوندا ائل باشا دوشردی کی طوی- بایرام و شنلیک وار .ایر اوچ تونقال یانارسا، هامی بیلردی کی، یاغیلار ائل – اوبا و تورپاغمیزا باسقین ائدیر. اودور کی هامی بیرلیکده تورپاغی ،ائل -اوبانی قوروماغا سفربر اولوب، وار گوجلریله یاغیلاری یورددان – اؤلکه‌دن قوومایینجا راحات اولمازدیلار.
هه دده مدنیت و یئنی‌لشمه، او اسکی عادت و عنعنه‌لریمیزی گئریده قویاراق، ایندی بیر افسانه‌یه دؤنوب. ایندیکی یئنی‌یئتمه و گنجلریمیز تونقال گؤرمه‌دیکده اونون سیرلرینی‌ده آنلامیرلار.
نه دئییم، نه‌دن سؤیله‌ییم دده، یادیندادیر “قازیلیغ” داغی؟ ائل عادتینه گورا “قازیلیغ”-داغی قیز-گلینلریمیزین”قایناتا”سی ایدی. اودور کی قیز-گلینلریمیز او داغا باخماقدان اؤنجه اوربند توتاردیلار. اونا گورادا او داغ همشه، لاپ ایلین قیش مؤوسومونده‌ده گؤرمه‌لی اولاردی. ایلین یاز فصلینده قیزیللی لاله‌یه بورونه‌رک، قیپ-قیرمیزی قیزاراردی و اونون اوزه‌رینده بیتن هر بیتگی بیر دردین درمانی اولاردی. آما ایندی قیز-گلینلریمیز اوربند توتمور . بلکه ده اونا گورا “قازیلیغ” داغی بوم- بوز کؤوشنه دؤنوب و اوزه‌رینده هئچ بیر بیتگی بیتمیر.
هه دده دردیم دئشیلیب. بوتون اؤلکه‌نی گزه سن بیر قوپوز ، اوزان تاپماق اولماز. یادیندادیر: ائلده هر بیر ایگیت هونر گؤرسه‌ده ایدی، ائلین اوزانی ائل ییغینجاق و شنلیکلرینده قوپوز چالیب، ماهنی اوخویا- اوخویا او ایگیده لایقینجه یئنی بیر آد وئرردی و ائل – اوبا بوتون‌لیکله اونلاری آلقیشلاردی. هه دده ایندی نه اوزان وار، نه ده ایگیت.
هه دده یادیندادیر ؟ “آلپ آروز” او ساتقین نامرد؟ ایندی ده اونون الیندن یاخامیز قورتارماییب، یئنه”آلپ آروز”-
” قیپچاق ملیک” له بیرلیکده اوستوموزه قوشون چکیب. یئنه “بئیرک”لر دوستاقدا چورویور. یادیندادیر “قاراجا –چوبان” ؟ ایندی اونلارین نسلیندن بیرینی ده بئله آختارسان تاپا بیلمزسن.
نه دئییم دده ائل- اوبادا ایتگی چوخدور. بلکه ائله اونا گورادیر کی بیر تونقال یئرینه، گره‌ک مینلرجه تونقال قالاغ ائده سن کی، اونون دا معناسی یاشانمیر. دده سندن سونرا ائلیمیزین باشینا چوخ مصیبت‌لر گلدی. دفعه‌لرله یاغی دوشمن هیجوم ائدیب ائل-اوبانی تالان قویدو. ایگیدلری- ارن‌لری اؤلدوره‌رک، قیز- گلین‌لری اسیر آپاردی.
هه دده بو تورپاغین هر قاریشی بیر ایگیدین مزاریدی. تورپاغی قوروماق گره‌ک. نئجه کی دئمیشدین:” ایر تورپاغی یاغیلاردان قوروماسان، اکیب بیچمه‌ینه و یا اکیب بیچمه‌سن یاغیلاردان قوروماغینا دیمز.” نه مصلحت گورورسن دده ؟ قالخیرام او اوجا داغین باشینا ، اوچ تونقال قالایام . بلکه ….
۱۰/۶/۸۶
