– هاردان بئله سارماشیق؟
– ائینالی دان گلیرم. چوخداندی ناهاری یئیه‌ن کیمی، دورما گلدیم دئیه، قیرمیزی داغا دیرماشیرام. گون باشیما دؤیسه‌ده، بو دره‌دن ووروب او دره‌دن چیخیرام. ایستیرم بو داغی قاریش- قاریش دولانیب، هر بوجاغینین تاریخین یازام. ایندییه‌دک‌ده قلبه‌زن دره‌سین، داش دربندی، داشکسن‌لری، هئره دره‌نی، سیرخاب داشلارین یازمیشام. ایننن بئله‌ده قالان یئرلری یازاجاغام. من یازماسام، سن یازماسان، بس کیم یازار؟
– بابا! من بئله بیلمزدیم. دئمه‌لی سنده یازیچی اولوبسان؟ گؤزلریمیز آیدین. من بیله‌لی بورا کیمین بیر واراقدا یازین اولمامیشدیر. اولمویا بیرده‌ن بیره چیخیش ائده‌جکسن؟ سارماشیق!
– نئجه- نئجه؟ ائله بیل للـه‌شینی یاخشی تانیمامیسان، یولداش! اؤنونده دایانان بو یازیچی، اللی ایلدن آرتیق کاغیذ- قلم‌سیز باش یاسدیغا قویماییب‌دیر. ائله بیل یئنی یازدیقلاریمدان دا خبرین یوخدور. گئت اوخو، اوندان سونرا گؤره‌رسن هانسی یازیچی ایله قارشی قارشییا دایانمیسان!
– ندن دانیشیرسان، سارماشیق؟ دئیه‌سن یئنه سو آتدان یاسه گئدیبسن؟ اؤزون دئنه گؤره‌ک، نه خبر، نه اَتر؟
– ایسته‌میردیم اؤزوم، اؤزومدن خبر وئره‌م. بئله‌سی اولاندا بیر آز یئکه دوشور. سن اؤزون یاخشی بیلیرسن، شؤهرتبازلیق منه گلمه‌ییبدیر. ایندی‌ده سن سؤز آچدین من دانیشماغا مجبور اولورام. یوخسا او باره‌ده دانیشماغی، اوره‌ییم ایسته‌میردی. بعلی! عاشیقلار دئمیشکن سنه خبر وئریم، هانسی خبردن؟ همان خبردن کی گونش نیشانلی ایشیق، اونو، جار ووروبدور. اوزونلوغونو، دای دئمیرم نه بویدادی. گرک اؤزون گؤره‌سن. دوغروداندا گؤره‌نین گؤزو بؤیویور. ایچ- آلاتینی دا، دای دئمیرم نه‌لر دئییب. گرک اؤزون اوخویاسان. اینان کی اوخویانین بئینی فیشقا چکیر. تک سنه دئییرم، سنده اؤزگه‌یه دئنه. باور ائله، بو یازیمین یازیلماسی، دوز اوچ آی چکدی. بیلسن هاردان ووروب، هاردان چیخمیشام، حیران اولارسان.
– سن دئییرسن جار چکنین گونش نیشانلی ایشیق‌دیر. سن هارا؟ اونلار هارا؟ سن کی قارانلیق کوچه‌لیسن؟ اورانی هاردان تاپدین؟
– من هاردایام؟ سن هارداسان؟ او جارچی‌نین آچاری، باخ! اؤز جیبیمده‌دیر. میری بالانی نه گؤرموسن؟ من یازی‌دان قورتولماغیمی گؤردوم. او تیلته‌نی تیکه‌لییه- تیکه‌لییه یازیما بیر گؤز دولاندیردی. یئییب قورتاراندان سونرا دا، دئدی:
– عجب گزارش دی! کلمه‌لری اینجی‌یه بنزیر. جمله‌لری یاقوتا اوخشور. هر بیر سطیر، او بیریندن اؤیمه‌لی. هر بیر بؤلوم او بیریندن سئومه‌لی.
میری منیم ساققیزیمی اوغورلادی. منده میری‌نین ساققیزینی اوغورلادیم. او منه پارتی دوشدو، من اونون قارنین دویوردوم. ایش یئرینه گئتدی. بایراما ایکی- اوچ گون قالمیش، یازیم گونش نیشانلی ایشیغی، داها دا ایشیقلاندیردی.
– هله دئنه گؤره‌ک، نه یازمیسان؟ نه‌یه توخونموسان؟ هانسی مسأله‌نی اوزه چکمیسن؟ گؤرونور کی چوخ سئوینجک دوشموسن، سارماشیق!
– بایاق دئدیم. اوخوماسان بیلمه‌سن، نه یازمیشام. یئمه‌میسن قاز اتینی، بیلمه‌میسن لذّتینی. کلمه‌لریم ائله بیر دوردانه دیر. بیر بیرینین آرخاسینجا ائله دوزولوب‌لر کی، اوخویان دئییر: یئمه‌ییم، ایچمه‌ییم او جومله‌لری بیرده اوخویوم. خلاصه دئییم. سطیرلر یاغ کیمی آخیر، معنالار شیمشک اولوب، ایشیقدا شاخیر. بونونلا بئله، اونودا دئییم کی، نئچه اوره‌یی زیغلی آدام دا، بئله بیر یازینی بگنمه‌ییب، دالیمجا بانک قویوبلار. او ال، بو الده اوتوروب منه لوغاز اوخویوبلار. عیبی یوخ! اودا اولمالی دیر. یازیقلارین خبری یوخدور خبردن. بیلمیرلر کی گونش نیشانلی ایشیغی نئجه گیجلتمیشیک. میری تیکن بؤرک لاپ اونلارا یاراشان بؤرک اولموشدور.
– بالاخره دالداندا بانک قویان کیمسه‌لرین سؤزو، ندیر؟ آیدینلاتمادین آخی!
– نه دئیه‌جکلر؟ مثلاً کی انتقاد ائله‌ییرلر. اونلار دئییرلر: اولاً یازینین آدی ایله اؤزو، بیر- بیرینه اویارلی دئییل. ثانیاً یازی یازانین آدی بللی اولماییبدیر. اوندان ساوایی، بو گزارش یازی قایدالاری اوزره یازیلماییبدیر. آدلارین چوخو غلط‌دیر. گزارش چوخلو یالان- پالان ایله دولودور کی هئچ، چوخلو اوز وئره‌سی ایشلری ده قیراقدا قویموشدور. واقعیت‌لر اوزونه ده پرده چکمیشدیر. هاردا گؤرونوب بیر یازیچی، بو تئزلیکده سؤزومون آردینی توتاجاغام دئیه، آمما هئچ زامان دئدیگینه عمل ائتمه‌یه؟ بونلارین سؤزونه قارشی بیلیرسن من نه دئدیم؟ نه دئدین؟ دئدیم کی:
– گئدین آشیق اویناماغیزین دالینجا! سیز هله اوشاقسیز! بورا کیمی بیلمه‌میسیز کی سیز اوخویانلاری، من توخوموشام. نه‌قده‌ر قوما آتیلان بالیق کیمی چابالارسازدا، چابالایین. گونش نیشانلی ایشیق سیز دئیه‌ن ایشیق دئییل. سیز گؤره‌ن آغاجلاری کوره‌کلییه کسدیلر. گونش نیشانلی ایشیقدا کی اؤرت- باسدیری نه گورموسوز؟ قیچی ده اوندا، بئزده اوندا. سئودیگی قده‌ر کسر، سئودیگی قده‌رده بیچر سویودا پوفلویه- پوفلویه ایچر.
***
ایشیق سایتی‌نین ایضاحی:
چوخ تاسفله، بو یازیدا موللیفین سئچدیگی «سارماشیق» آدیلا لاغا قویولان شخص‌له برابر، شخصی مناقشه‌لر زمینینده «ایشیق» سایتینادا انصافسیزجاسینا تؤهمتلر وورولوب. او جومله‌دن: گویا بیر عده ایشیغین باشینا بؤرک قویور؛ ایشیق سایتیندا اؤرت- باسدیر اولور؛ ایشیقدا سانسور وار( قیچی ده اوندا، بئزده اوندا. سئودیگی قده‌ر کسر، سئودیگی قده‌رده بیچر و …)؛ ایشیق سایتینا پارتی دوشن‌لر اولور و …
ایضاح ائتمه‌لی‌ییک کی ایشیق سایتینا وورولان بو تؤهمتلر تام معنادا یئرسیزدیر. ایشیق سایتی‌نین گوناهی بودور کی موللیفین خوشو گلمه‌دیگی دوننکی اورتاق قلمداشی‌نین گؤندردیگی یازیلارینی یاییبدیر. حال بو کی، چوخ تاسفله بو یازیدا لاغا قویولان شخصین ایندییه‌دک یالنیز ایکی(۲) یازیسی و موللیفین(صمدچایلی معلمین) سایتیمیزدا یئددی(۷) یازیسی یاییلیبدیر.
بیر داها دئمه‌لی‌ییک کی «ایشیق» بوتون آذربایجان ادبیات و اینجه‌صنعت خادیملری‌نین ائوی‌دیر. هئچ بیر آیری سئچگیلیک قویمادان ادبیاتیمیزا، اینجه صنعتیمیزه و عمومیتله میللی وارلیغیمیزا، مدنیتیمیزه و اجتماعیاتیمیزا فایدالی اولان اثرلری منتدارلیقلا یایماغا حاضیردیر. ایشیق هئچ بیر شخصی مناقشه‌لره قاریشمایاجاق و مدنی بیرلیگیمیزی قامچیلایان هئچ بیر یازی‌یادا مئیدان اولمایاجاق.
«ایشیق»
