دونیا شاعیری، ناظیم حیکمت
حسن ایلدیریم
«من بیر اینسان،
من تورک شاعیری ناظیم حیکمت
من تپه‌دن دیرناغا اینسان،
تپه‌دن دیرناغا موباریزه، حسرت،
و اومیددن عیبارت».
دونیامیزین بؤیوک شاعیری، آزادلیق، صولح، عدالت و سئوگی نغمهکاری؛ موباریزهسی و صنعتیله اسطورهلشن ناظیم حیکمت, تورک خالقینین دونیا مدنییتینه بخش ائتدییی اؤلمز صنعتکاردیر.
اوْنون شئعری میللی دیرلردن مایالانـیب, میللی بوْیالارا بوْیانسا دا, آنجاق اینسانلیغین, بدیعی- مدنی دیرلرینه اساسلانیر. اولو شاعیرین یارادیجیلیق سوزگجیندن کئچن شخصی تجروبهلری, یاشانتیلاری عومومیلشمیش, و بشریلشمیش بیر دونیا دویومو, دونیا گؤرومو سوییهسینه یوکسلیر. و یئنی- یئنی مضمونلار و فوْرمالاردا شئعیرلشیر. پیئسلره, روْمانلارا, منظومهلره چئوریلیر. اوْنون قلمیندن سوزولن موختلیف بیچیملی صنعت اثرلری ایلدن-ایله کئچیرکن, دیلدن- دیله چئوریلیر. پیئسلری صحنهلشیر, روْمان و داستانلاری فیلمه چکیلیر و شئعرلری ماهنیلاشاراق، دونیامیزی صنعت ایشیغینا بورویور. بئله حالدا اوْ تکجه بیر خالقین دئییل,بلکه بوتون دونیانـین, بوتون اینسانلیغین دوْغما شاعیر اوْغلو, اوئلمز صنعتکاریدیر.
ناظیم حیکمت «کرم کیمی» یانسا دا, آمما او کول اوْلمایـیب, بلکه ابدی بیر ایشیق منبعینه دؤنوب, دونیامیزین گونو- گوندن قارالماسینا باخمایاراق, اوْ بو قاتی قارانلیقدا داها گور, داها ایشیقلی ساچماقدادیر. اوْنون صنعت یانغیسی اورهییمیزده آلیشیر, روحوموزون قارانلیقلارینا ایشیق توتور، ایچ اوزوموزو نورلا، شفقله بزهییر، بیز ده یاشاماق، سئومک هوسینی داها دا آرتـیریر. ناظیمین اثرلریندهکی آیدینلادیجی، تاثیرائدیجی، جانوئریجی بو سئحیرلی قووّه، اوْنون یاشادیغی حیاتـیندان دوْغوب تؤرهنیر. اوْنون یاشایـیشیندان قایناقلانـیر. اوْ اؤزو اثرلرینین باش قهرمانیدیر. ناظیم زینداندان گؤندردیگی بیر مکتوبوندا یازیر:
«اوچ جور یاشاماق وار، بیرینجی- یاشادیغی‌نـین فرقینده بئله اوْلماماق، یعنی یاشادیغینـی، یاشاماق دئییلن مفهومو بوتون عظمتیله درک ائتمه‌دن یاشاماق، یعنی اینسان‌لارین بؤیوک اکثرییتی کیمی … ایکینجی‌سی- هارادا اوْلورسان، هانسی شراییط‌ده وار اوْلورسان اوْل، یاشاماق بیر سعادت‌دیر سنین اوچون. دوشونمک، اوْخوماق, سئومک، دؤیوشمک، گؤرمک، ائشیتمک، چالیشماق، ایشکنجه گؤرمک، نیفرت ائتمک، بیر سؤزله بوتون بو مادی و معنوی شئی‌لر سعادت‌دیر سنین اوچون. یعنی موستقیل و آزاد یاشاماق دئییلن شئی نه گؤزل‌دیر. بونو هرآن و هر شراییط‌ده درک ائده‌سن. اوچونجو- یاشاماق ساده‌جه بیر وظیفه‌دیر سنین اوچون، بعضن اؤلمک نئجه بیر وظیفه اوْلورسا، یاشاماق دا ائله بیر وظیفه‌دیر. وئریلمیش بیر سؤزو یـئرینه یـئتیرمک کیمی. منیم اوچون یاشاماق مفهومو ایستر حبس‌ده اوْلوم، یا اوْلمایـیم. ایستر سئوگیلیمین الی الیم‌ده آی ایشیغینـی سئیر ائدیم، ایستر حبس‌خانادا اوْتاغیمین تاوانـینـی, یاشاماق بیر سعادت‌دیر. حتّا منه ائله گلیر کی، تورک ادبییاتـیندا «یاشاماق نه گؤزل شئی‌دیر» دئین ایلک شاعیر بنده‌نیزدیر».
ناظیم دوْغرودان دا دئدیگی کیمی، سئوه- سئوه، دؤیوشه- دؤیوشه، یارادا- یارادا یاشادی. وطنینین، دونیانـین قورتولوش و گؤزللشمهسی نامینه دؤیوشدو، آغیر گونلره، زیندانلارا دؤزدو، بیر اینسان کیمی یاشادی. خالقینـین، اینسانلیغین آغری آجیلارینی، حسرت و اومیدلرینی اؤزونونکولشدیردی، اوْنلاری یاشادی، ناظیم میللی چرچیوهده، اؤزونو محدودلاشدیرمادی. اوْ اوزونو بوتون بشرییته توتدو، دونیا ادبییاتـینی، باشقا خالقلارین فوْلکلوْرونو، دریندن اؤیرندی، منیمسهدی. اوْنلاردان بارلاندی و اؤز یارادیجیلیغیندا باجاریقلا اوْنلاردان ایستیفاده ائتدی. ناظیم صنعتینین ان قاباریق خوصوصییتی، اوْنون بشریلیگی، اینسانیلیگیدیر. اوْ میللی اوْلدوغو قدر ده، بئینالمیللدیر. اوْنون اثرلری هئچ بیر میللی محدودییت تانیمیر. آنجاق ناظیم شئعرینی تورک خالقینین دیلی، ادبییاتی حیاتی ایله ائله قاینایـیب، قاریشیب کی، تورک دیلینی ناظیمسیز و ناظیمی ده تورک دیلیسیز تصوّور ائتمک بئله مومکون دئییل.
ناظیم یازیر:
«شئعریمین کؤکو یوردومون توْرپاغیندادیر. آمما بوداق‌لارینـی بوتون توْرپاق‌لارا … اوْ توْرپاقلار اوستونده قورولموش مدنییت‌لره, بوتون دونیامیزا اوزاتماق، ایسته‌دیم. اینسان اوْغلو هارادا، نه زامان و هانسی دیل‌ده اوْلورسا، اوْلسون، اوره‌ییمه، بئینیمه اویغون بیر شئعر سؤیله‌میش‌سه، اوْنون سؤیله‌ییشینده‌کی اوستالیغی، اینجه‌لمه‌یه اوْندان بیر شئی‌لر اؤیرنمه‌یه چالیشدیم، تکجه اؤز ادبییاتـیمیزین دئییل، شرق، قرب ادبییاتـی‌نـین بوتون اوستادلارینـی اؤزومه اوستاد ساندیم».
ناظیم حیکمت شئعری، دویغو ایله- دوشونجه‌نین بیر- بیرینه توْخونماسی، بدیعی تصویرلرله حیات حقیقت‌لری‌نین بیر یئره قوْووشدوغو، بیر- بیرینی تامام‌لادیغی بدیعی بیر وارلیق‌دیر. شئعرلری‌نین تخیّول گوجو نهقدر گوجلو و توتارلی‌دیرسا بیر اوْ قدر ده عئینی و حیاتی‌دیر. بو شئعرلر ساده اوْلدوقلاری حالدا درین و اوْوسونلودورلار. اوْنلار هر اوْخونوشدا تزه گؤرونن، سؤزون حقیقی معناسیندا صنعت اثرلری‌دیر. بو اثرلرده اینسان‌لا- طبیعت، تاریخ‌له- جامیعه، دونن‌له- ساباه، اوسطوره ایله- حقیقت بیر- بیرینی عوض ائده‌رک، سئحیرلی صنعت نومونه‌سی کیمی اوْخوجونون داخیلی عالمینده یـئنی‌دن جانلانماغا باشلایـیر. بونلار دونیانـین سسی، نفسییندن تؤره‌نمیش، اینسان قلبینده عکس- صدا دوْغورموش، سوْنرا سؤزلرده، دئییم‌لرده ده شئعرلشمیش دویغو دوشونجه‌لرین، بیلیک و زحمتین محصولودور.
ناظیم حیکمت چوْخ یؤنلو بیر صنعتکار ایدی. اوْ سینماچی، دراماتوْرگ، یازیچی، مطبوعاتچی، شاعیر و هم ده رسسام ایدی. هابئله موسیقینی، باشقا صنعت نؤولرینی یاخشی دویان آنلایان و سئون شاعیر ایدی. باجاریقلی صنعتکار، موختلیف صنعت ساحهلرینده دیرلی اثرلر یارادیبدیر. اوْ هر بیر صنعت نؤوونون فوْرما، مضمون اؤزونه مخصوصلوغونو قوْرویوب ساخلایاراق, عئینی حالدا الوئریشلی شراییط‌ده شئعرینده موختلیف صنعت نؤولرینه منسوب اوْلان ایفاده طرزی، دئییم یؤنو، فوْرما خوصوصییتلریندن بهرهلنرک، موختلیف مضمونلو، رنگارنگ فوْرمالی اؤلمز شئعرلر یاراتمیشدیر.
ناظیمی اوْخوماق، اؤیرنمک، باشا دوشمک اؤزو ده بیر سعادت‌دیر. ناظیمین شئعری, شاعیرده یئنی شئعر یاراتماغا و اینساندا یـئنی اینسان اوْیاتماغا قادیر اوْلان سوْلماز و ابدی یاشار بیر صنعت نومونه‌سی‌دیر!
دعوت
دؤردنالا گلیب اوزاق آسییادان
آغ‌دنیزه بیر مایدان باشی کیمی اوزانان
بـو ممـلکت بیزیم.
بیلک‌لر قانلی، دیش‌لر کیلیدلی، آیاق‌لار چیلپاق
و ایپک خالی‌یا بنزه‌ین بو توْرپاق،
بو جهننم، بو جننت بیزیم.
باغلانسین یادین قاپی‌سی، آچیلماسین بیر داها
یوْخ اوْلسون اینسانین، اینسانا نؤکرلییی، قوللوغو
بـو دعـوت بیــزیـم.
یاشاماق! بیر آغاج کیمی تک و آزاد
و بیر مئشه کیمی قارداش‌جاسینا؛
بو حسرت بیزیم!
شهر، آخشام و سن
چیریل- چیلپاق قوْینومدا سینیز
شهر، آخشام و سن
اوزومه ساچیلیر آیدین‌لیغیمیز
و بیر ده ساچلارینـیزین قوْخوسو.
کیمین اوره‌یی‌دیر چیرپینان
نفس‌لریمیزین اوستوندهٍ تاپ- تاپ چیرپینان سس‌لر
سنین‌می، شهرین‌می، آخشامین‌می،
یوْخسا منیم‌می؟
آخشام هارادا بیتر، هارادان باشلانـیر شهر
شهر هارادا بیتر، سن هارادان باشلانـیرسان
من هارادا بیتیب، هارادان باشلانـیرام؟
…
دنیزین اوستونده آلا بولوت
اوزونده گوموش گمی
ایچینده ساری بالیق
دیبینده ماوی یوْسون
ساحیلده بیر چیلپاق آدام
دوروب دوشونور.
بولوت‌مو اوْلوم،
گمی‌می یوْخسا،
بالیق‌می اوْلوم،
یوْسون‌مو یوْخسا؟ …
نه اوْ، نه اوْ، نه اوْ،
دنیز اوْلمالی، اوغلوم،
بولودیلا، گمی‌سیله، بالیغی‌لا، یوْسونویلا
یک پاسخ
اللریز اغریماسین