ناظم حکمتین رومانلاری
حسن ایلدیریم
۲۰-نجی عصرین ان بؤیوک صنعتکارلاری آراسیندا پارلاق و میثیلسیز یارادیجیلیق دونیاسیلا سئچیلن و دونیا سویهسینده ان بویوک شاعر کیمی تانینان ناظم حکمت، عئینی حالدا گؤرکملی دراماتورق، اوستاد، ناثر، استعدادلی سینماچی و کسگین قلملی مطبوعاتچی ایدی.
اولو صنعتکارین دونیا میقیاسیندا، گئنیش اوخوجو کوتلهسینین ماراغینی قازانان شعرلری، منظومهلری درام اثرلری سیراسیندا، «یاشاماق گوزل شئیدیر قارداشیم» آدلی رومانینی دا قئید ائتمک اولار.
ناظم حکمت یارادیجیلیغیندا رومانچیلیغا ماراق، شاعرین یارادیجیلیغینین چجیچکلنمه دووروندن باشلایاراق عؤمرونون سونونا قدهر گونو- گوندن آرتمیشدیر. بو ماراق ناظمده، حیاتی گئنیش سویهده، مختلف یونلری ایله، درین معنادا قاوراما ایستهییندن دوغموشدور. او، بو بدیعی قاوراییشی اوز اثرلرینده مختلف انسانلارین چئشید- چئشید حادثهلرین بدیعی صورتینی یاراتماقلا اوخوجولارینا چاتدیرماق ایستهمیشدیر. بو ایستهیی حیاتا کئچیرمک اوچون، یالنیز رومان صنعتینین بدیعی امکانلاری الوئریشلی بیر شرایط یارادا بیلردی.
شاعر، ایلک منظومهلریندن باشلایاراق، یئرلی یئرینده رومان صنعتینه خاص اولان قایدالاردان، تیپ یاراتما، جانلی دیالوقلار، گئنیش فضالارین تصویری، گرگین داخیلی چکیش- برکیشمهلر و بو کیمی بدیعی ایفاده فورمالاریندان یارارلاناراق، منظومهلرینه رومان احوال- روحییهسی رومان وسعتی باغیشلامیش و اونلارین تاثیر ائدیجی اولماسینا، زمین یاراتمیشدیر.
او بعضن اثرلرینی شعر- رومان فورماسیندا یازمیشدیر. او جوملهدن، «بنیرجی اوزونو نه اوچون اولدوردو» اثرینده نثر پارچالاری ایله، شعر پارچالارینین بیر- بیرینه قووشماسی رومان فورماسیندا، منظومه یاراتمیشدیر. یاخود اونون دونیا ادبیاتی سویهسینده شاه اثری ساییلان ائلهجه ده ۲۰-نجی عصر ادبیاتینین اینجیلریندن سانیلان «مملکتیمده انسان منظرهلری» اثری شعر، رومان، سناریو، درام کیمی بدیعی صنعتلر نوعلرینین سنتئزیندن یارانمیشدیر، نادیر بیر ادبی نووعو، سانباللی بیر اثردیر.
بونلارلا یاناشی ناظم حکمتین رومان فورماسیندا نثرله یازیلمیش اوچ کامیل رومانی و بیر ده «یاشاماق حاققی» آدلی یاریمچیق قالمیش رومانی واردیر. بو رومانلارین هر بیرینین اوز یارانما طالعی و ادبی- بدیعی دیهری واردیر.
ناظم حکمت ۱۹۳۴ ده زنداندان چیخیر، آمما هئچ یئرده اونا ایش وئرمیرلر. بابعالی ده قاپیلارینی اونون اوزونه باغلاییر، بو حوکومتین و خالق دوشمانلارینین امریدیر. جین بسماللهدان قورخان کیمی، اونلار دا «ناظم حکمت»ین آدیندان قورخورلار. آنجاق مطبوعات آغالاری بئله بویوک بیر استعدادین اونلارا قازانج منبعی اولدوغونو یاخشی بیلیرلر. اودور کی، ناظمه بئله بیر تکلیف ایرهلی سورورلر: «سن بیزیم قزئتهلرده مطلب یاز، آمما اوز آدین اولماسین». ناظم بو تکلیفه بیر شرط ایله بویون قویور: اونون یازدیغی مطلبلرین بیر جوملهسی بئله گرک دییشدیریلمهسین! «اروخان سلیم» امضاسی ایله ناظم حکمتین مطبوعات صحیفهلرینده چوخلو مقالهلر، لطیفهلر، یازیلار، آردیجیل رومانلار چاپ اولونور. بو اثر سیراسیندا «یاشیل آلمالار» رومانی آخشام قزئتهسینده، «قان دانیشماز» رومانی «سون پوستا» قزئتهسینده چاپ اولونور. «یاشاماق حاققی» آردیجیل رومانی ایسه ۱۹۳۸ ناظمین حبس اولونماسیلا علاقهدار اولاراق یاریمچیق قالیر.
یاشیل آلمالار
رومانین حادثهلری استانبول، یئنیگینه و جیوانی آدلی بیر آدادا باش وئریر. اثر او دوورون جنایت و ماجرا رومانلاری قورولوشو اوزره قورولموشدور. رومانین سوژئت خطی بئلهدیر:
عثمانلی دؤورو، ایکینجی مشروطیت زامانیندا بیر عده «تورک» «آوار چکمه» جزاسینا محکوم اولاراق «جیوانی» آداسینا گؤندریلیر. اورادا چوخلو عذاب و اذیتلرله اوزبهاوز اولورلار. ائله کی،محکوملارین بیر عدهسی مالاریا خستهلییینه توتولور و تیترهمه- قیزدیرما ایچینده جان وئریرلر. آنجاق گؤیسل، حسین و مختار بیر تهر اورادان قاچیب و یئنیگینه گلیرلر. تصادوف اوزره زنگین بیر قیزیل معدنی تاپیر و پوللانیرلار. تورکیهیه قاییتماق زامانی چاتیر. اونلار یولداشلاری مختاری خسته حالدا اوز باشینا بوراخیر و استانبولا قاییدیرلار. گؤیسل، مختارین استانبولدا یاشایان عایشه آدلی قیزینی تورا سالیر، اونونلا ائولهنیر. -عایشه آتاسینین طالئعیندن خبرسیزدیر- آنجاق آلچاق گؤیسل عایشهیه دونیانین عذاب و ایشکنجهلرینی وئریر: نهایت نیجات جمیل آدلی بیر گنج، عایشهنی گؤیسلین الیندن آزاد ائدیر و بیرلیکده یئنیگینه ساری مختاری آراییب تاپماق آماجیلا یولا دوشورلر. بو آراما و آختارما زامانی اونلار چوخ ماجرالار، گؤرونتولرله اوزبهاوز اولورلار. آدام یئیهن قبیلهلر، جادوگرلر، یام- یاملار، وحشی حئیوانلار، بالتا گورمهمیش مئشهلر، استثمارچیلارین یئرلی قبیلهلره ظولوم و ستملری، قیزیل دوشگونلرینین احوالاتلاری و.. نهایت مختاری تاپیرلار. او جادوگرلیکله قبیله باشچی وظیفهسینه یوکسلمیشدیر…
یاشیل آلمالار رومانی او دؤورده دونیادا و ائلهجه ده تورکیهده دبده اولان رومانتیک آب و هواسیلا یازیلمیش ماجراچیلیق و جنایت رومانلاری
اوسلوبوندا یازیلمیشدیر. بو کیمی رومانلار قیزیل آراییجیلارینین احوالاتلاریندان، اوزاق شرق یولچولوغونون ماجرالاریندان، آفریقا گزینتیلرینین چئشید- چئشید لووحهلرینی عکس ائتدیرن مووضولار و مضمونلاری احاطه ائدیردیلر. بو رومان دا عئینی مووضولارلا دولغون و زنگیندیر. آنجاق یازیچی بونلارین ایفادهسی و تصویری ایله برابر تورکیهده سرمایهدار طبقهسینین ایلک تشککول دؤورونو، بو طبقهنین اخلاقی و اجتماعی سجیهلرینی، هابئله موستملکچیلرین، چاپقینچیلارین یئرلی اهالییه قارشی نهایتسیز ظولموندن سوز آچیر. آنجاق قئید ائتمهلییم کی، بو اثر ناظم حکمتین گوجلو بیر اثری دئییل، رومان بدیعی جهتدن آشاغی سویهدهدیر. ناظم حکمت قلمینه خاص اولان نوواتورلوقدان بیر او قدهر ایز گؤرونمور. هر حالدا رومان ضعیف چیخمیشدیر.
قان دانیشماز
بیرینجی دونیا محاربهسی، هابئله قورتولوش ساواشی نتیجهسینده تورکیه خالقینین حیاتی چتینلشمیشدیر. دؤزولمز بیر حیات طرزی کئچیرن زحمتکش کوتلهلر مین بیر فاجعه ایله اوزبهاوز اولموشدور. یوخسول، دیدرگین، آج- یالاواج عایلهلر پوزغونلاشماغا اوغرامیش، آناتولو خالقینی بئله بیر حیات اوچوروملارینا سوروکلهین محاربه بیر عده قولدوردور و آزغین، قارین قولولار یئنی یئتمه زنگین بیلر، زلیلر ده یئتیرمیشدیر. اونلار محاربه کولگهسی آلتیندا مین بیر فیریلداقچیلیقلا خالقی سویموش و زنگینلشمیش بیلردیرلر. محاربهده اشتراک ائتمهین، وطنینین آغیر گونلرینده خارجی تاجرلرین دلّالی اولان بو یارامازلار، ایندی وطنپرور، ملتچی، خالقسئور، انسانپرور کیمی اؤزلرینی قلمه وئریرلر. و آناتولو قیزیللارینی ائولادلیغا گؤتورمه بهانهسی ایله ائولرینده قوللوقچو هوس اویونجاقلاری کیمی اونلاردان استفاده ائدیرلر. ناموسلارینا توخونورلار، اونلاری لکهلهییرلر. قان دانیشماز رومانینین سوژئت خطی بئلهدیر:
سیفی بی ائولرینده قوللوقچو کیمی ایشلهین گولعذار آدلی قیزین ناموسونا توخونور. او حامیله قالیر. اوشاغی اولان کیمی سیفیبی اونو ائویندن قووور و باییرا سالیر. ائلسیز، آرخاسیز گولعذار خییاوانلاردا نورو آدلی شرفلی بیر دولگره راست گلیر. نورو گولعذاری ائوینه آپاریر. اونون اوغلونو اوغوللوغا گؤتورور، اونو بؤیودور، اوخوتدورور. آرتیق عمر تانینمیش بیر عدلیه وکیلی اولور. بیر گون سرخوش حالیندا، سیفیبی، ماشینیلا نورو کیشینی باسیب، اؤلدورور. عمرین تشبّوثو ایله قاتل محکمهیه وئریلیر. بئله حالدا سیفیبی زنداندا کئچیریلهجک گونلرینی گؤزو اؤنونه گتیرهرک دهشته دوشور. عمره یالواریب یاخاریر. اونا پول تکلیف ائدیر. وار- دؤلتینی اونون آدینا کئچیرمهیینی آچیقلاییر. بونلارین هئچ بیری عمره کار کسمیر. نهایت سون حربهیه ال آتیر. رومان بو جملهلرله بیتیر:
سیفیبی دئییر:
– اوغلوم، اولانلار اولموش، کئچنلر کئچمیش. هر حالدا سنین قانین منیم قانیمداندیر. اگر صاباح من زندانلاردا چوروسم، سنین قانین «آمان آللاه من اوز بابامی زندانا سالیب چوروتدوم» دئیه فریاد قوپاراجاقدیر دئییلمی؟
بو سوآلدان آجیقلانان عمر یئریندن قالخیب، سیفییه چیمخیراراق «رد اول بورادان آلچیق» دئیه باغیریر:
– یوخ، فریاد قوپارماز. اصلینده آلچیقلارا، رذالته قارشی، قانلار دئییل. شعورلار، دوشونجهلر فریاد قوپارار. «قان دانیشماز»
رومان اجتماعی مضمونلا دولغوندور. خالقین آجیناجاقلی حیاتینی، استثمارچی قووّهلرین ظولمونو، ایرقچیلیق، فیریلداقچیلیق کیمی چیرکین و غیری انسانی عمللری لعنتلهییر. یالانچی ملتچیلری ایفشا ائدیر. انسان روحوندا، محاربهیه قارشی نیفرت تؤرهدیر. انسانلاری صلح، عدالتله آزادلیغا سسلهییر. رومانین حادثهلری تورکیه خالقینین حیاتی ایله سیخ باغلیدیر. آنجاق بو رومان دا ناظم حکمتین تام معنادا بویوک نوواتورلوق گوجونه، اوستاد صنعتکارین صنعت قابلیتی تام معنادا نماییش ائتدیره بیلمهییر!
یاشاماق گوزل شئیدیر قارداشیم
بو رومان، ناظمین گنجلیک ایللرینده، یولداشلاری ایله بیرلیکده صلح، عدالت و آزادلیق اوغروندا مبارزهسینی عکس ائتدیرن، اوتوبیوگرافیک سجییه داشییان بیر روماندیر. روماندا ۲۰-نجی ایللرین اوّللرینده دونیانین دؤرد بیر بوجاغیندان موسکوواداکی، شرق ملتلری دانشگاهینا تحصیل آلماغا گلن گنج طلبهلرین، دوستلوق، قارداشلیق، سئوگی دولو حیاتلارینی، اونلارداکی یئنی حیات قورما عئشقینی، ایگیدلیک، فداکارلیق سجییهلرینی قاباریق شکیلده گؤز اونونه چکیر. تورکیهیه قاییدارکن فداکارجاسینا خالقین سعادتی نامینه عؤمور- گونلرینی اضطرابلار، اومیدلر ایچینده کئچیرن، دؤنمز و یئنیلمز گنجلرین مبارزهسینین بدیعی تجسّومونو یاراداراق عئینی حالدا دونیا سویهسیندهکی عدالتسیزلیگه مبارزهنین ده ییغجام، دولغون، رنگارنگ لووحهلر و بویالار جانلاندیریر. رومانین باش قهرمانی داها دوغروسو، قهرمانلارینین بیری، احمدین ازمیر شهرینین اوجقار بیر نقطهسینده، قارانلیق بیر داخمادا، گیزلی مطبعه قورماق آماجیلا ایشه باشلایارکن، قودوز ساندیغی بیر ایتین اونو قاپماسی، اوندا قودوزلاشما قورخوسونو اویادیر. او بو قورخونون ایچینده، چوخور قازیر. چوخور قازیلیر، گونلر ساییلیر، خاطیرهلرین تداعی سلسلهسی اویانیر و رومان فورما تاپیر. احمد قوردوغو گیزلی مطبعهنین یئرینی، قیلیغینی ضیا آدلی بیر یولداشینا تانیتدیرماق اوچون قاتار واسیطهسی ایله استانبولا دوغرو یوللانیر. قاتاردا اوزونون خفیهلر طرفیندن ایزلهنیلمهسینی سئزیر. بو توتولماق اضطرابلاری ایچینده تورکیه و باشقا مبارزلرین باشینا گلن بلالار، اشکنجهلر، عذابلار، انون خیالیندا جانلانماغا باشلاییر. بئلهلیکله تورکیهنین ۳۰ ایللیک بیر دؤورو قهرمانین ۳۰ ایللیک یولداشلاری ایله بیرلیکده باشلاریندان کئچیردیکلری ماجرالاری، حادثهلری احاطه ائدیر. بو رومان اوتوبیوگرافیک سجییه داشیسادا، آنجاق حادثه بیر قهرمانین چئورهسینده اوز وئرمیر. حتّا قهرمانین اؤزوده بعضن باشقا بیر قهرمانی عوض ائدیر. مکانلار ثابیت دئییلدیر. اونلار تداعی سلسلهلر اساسیندا زامانلار دییشدیکجه، مکانلار دییشیلیر. حادثهلره حاکیم اولان بدیعی منطق، خاطیره آنیملاریندیر، تداعی منطقیدیر. اودور کی، اثرده زامان، مکان آنلامی بامباشقادیر.
ناظم اؤز حیاتینی، یولداشلارینین حیاتینی، گؤردویو- تانیدیغی یئرلری، باشینا گلن حادثهلری صنعتینین گوجو ایله ائله عمومیلشدیریر کی، او حادثهلر، ماجرالار بیر فردین دئییل، بیر خالق، بلکه‌ده دونیا خالقلارینین حیاتینین تصویری کیمی آلینیر.
رومانین قورولوشو چوخ یئنی و اورژینال، دیلی آخیجی، شیرین، دولغون، شعرله نثر دیلینین بیر- بیرینه قاریشیب، قوووشوب و اونلارین سنتئزیندن دوغان بیر دیلدیر. اونون ایفاده طرزی دئییملری، دولغون، توتارلیدیر. اثر گؤزل دیالوقلار، مونولوقلارلا زنگین، کئچمیشله ایندینین بیر- بیرینه توخونوب، هؤرولوب، گؤزل لووحهلره جانلاماسیدیر.
اگر ایستهسم رومانی بدیعی بیر ایفاده ایله دیرلندیرم، رومانی گؤی قورشاغینا بنزهده بیلهرم. ناظمین بوللور اورهییندن دوغان آنیم شعاعلاری، اونون یارادیجیلیق منشوروندان کئچرک، الوان بویا چالارلاریلا، گؤی قورشاغی کیمی گؤزلریمیز اؤنوندن ایشیق ساچیر، بیزه یاز یاغیشیندان سونرا آچیلان سمانین، تمیز هاوانین، گؤزل و اورکآچان بیر منظرهنین تاثیرینی باغیشلاییر.
بو رومان روس دیلینده «رومانتیکا» آدی ایله نشر اولونوب، فرانسیزجا ایسه لوییآراگونون تکلیفی ایله منور آنداچ (ناظم حکمتین حیات یولداشی) رومانی «رومانتیکلر» آدی ایله ترجمه ائتمیشدیر. بو اثر فارس دیلینده انقلابدان سونرا «برادر زندگی زیباست» ایرج نوبختین و آذربایجان دیلینده ایسه توفیق ملیکاووون ترجمهسی ایله نشر اولونموشدور. ائلهجهده دونیانین بیر چوخ دیلینه ترجمه اولان بو اثرین اساسیندا سینمایی فیلم ده چکیلیبدیر.
