آردیجیل مبارزه شاعری؛ مظفر درفشی(حیاتی و یارادیجیلیغی)
ائلدار موغانلی
گیریش
آذربایجان ادبیاتینین انکشاف پروسسینده علامتدار حادثه کیمی اؤز اهمیتینی بوگونده ساخلایان، ۲۴-۲۵ینجی ایللرده ۲۱ آذر نهضتی آدیلا تانینان تاریخی حادثه اولموشدور. بو حادثه تکجه ادبیاتیمیزین چیچکلنمهسینده یوخ، معارف و مدنیتین بوتون ساحهلرینه قویدوغو تعیین ائدیجی تاثیری باخیمیندان، معاصر ادبیات، اینجه صنعت و عمومیتله مدنیت تاریخیمیزین پوزولماز قیزیل ایزلرینه چئوریلیبدیر.
آدی چکیلن نهضتدن یارانان اجتماعی و سیاسی قورولوشون حمایهسی آلتیندا چیچکلهنن آنا دیللی مطبوعات، خلق یارادیجیلیغینین مختلف ساحهلری او جوملهدن: ملّی تئاتر، موسیقی، رسّاملیق و … س کیمی اوزون ایللر پهلوی حاکمیتی استیلاسی آلتیندا ازیلن خلق یارادیجلیغی نمونهلری، هئچ بیر زامان گؤرمهدیکلری مساعد بیر انکشاف و چیچکلنمه دؤرون شاهدی اولدولار. نییه کی، اوزون ایللر آنا دیللی مطبوعاتا، ادبیات و اینجه صنعت نمونهلرینین یاییلماسینا قنیم کسیلمیش پهلوی دیکتاتوراسی، بئله بیر شرایطین یارانماسینا جدی مانعه اولموشدور.
۲۴ینجی ایلین ۲۱ آذرینده نتیجهلنن خلق مبارزهسی یاراتدیغی شرایطه، اجرا ائتدیگی تدبیرلره، گؤردوگو ایشلره و ادبیات و اینجهصنعته بخش ائتدیگی یئنی باهار تراوتینه گؤره، بیر مدنی انقلابین باشلانغیجی کیمیایدی. بو مدنی انقلاب اؤز قونداغیندا بوغولماسینا باخمایاراق، یاشادیغی قیسا عؤمورونده آذربایجان مدنی و اجتماعی تاریخینه انکار ائدیلمز و هئچ بیر زامان اونودولماز حیات تجربهسی و ادبیات و اینجه صنعتیمیزه ملی حال- هوا بخش ائتدی.
“شاعرلر مجلسی” ( آذربایجان شاعرلر و یازیچیلار جمعیتی)
آذربایجاندا یارانان نهضتین غلبهسی تکجه جمعیتین اجتماعی و سیاسی حیاتیندا یوخ، معارف و مدنیتین بوتون ساحهلرینهده اؤز بلاواسطه تاثیرینی باغیشلادی. باشقا بیر سؤزله، نهضتین حیاتا کئچیردیگی دهییشیکلیک پروسسینده ملی مدنیتیمیزین اوزهرینده گئدهجک اصلاحات اساس مسئله کیمی پلانلاشدیریلدی و ائله بونا گؤرهده ملی مدنیتیمیزین چیچکلنمهسینه بؤیوک دقت یئتیریلدی. ایلک اؤنجه آذربایجان دیلی رسمی دولت دیلی اعلان ائدیلدی؛ تبریز دانشگاهی یاراندی؛ فارس دیلیایله یاناشی تحصیل آنا دیلینده کئچیریلدی؛ آنا دیلینده گئنیش مطبوعات شبکهسی برپا ائدیلدی، آذربایجان شهر و کندلرینده کتابخانا و قرائتخانالار قورولدو؛ درنکلر و مدنی اوجاقلار تاسیس ائدیلدی؛ خلق ایله رادیو و تیاتر واسطهلریله یاخیندان علاقهلر یاراندی؛ فیلارمونیا تشکیل ائدیلدی و یوزلر بو کیمی ایشلرین زمینینده آذربایجانین مادی و مدنی حیاتیندا مثلی گؤرونمهین دهییشیکلیکلر عمله گلدی.
بو آرادا ادبیات ایشچیلری؛ شاعر و یازیچیلارا خصوصی دقت یئتیریلدی. اونلارین تشکیلاتلانماسیندا ایلک اؤنجه تبریز شهرینده “وطن یولوندا” قزئتینین نزدینده فعالیت گؤسترن “شاعرلر مجلسی” درنکینین بؤیوک رولو اولموشدور.
“وطن یولوندا” قزئتی سووئت قوشونلارینین مطبوعات اورقانی کیمی فعالیت گؤستریر و بو قزئتین ادبی بؤلومنده و عمومیتله آذربایجان شاعر و یازیچیلارینین تشکیلاتلانماسیندا سووئت قوشونو ایله تبریزه گلمیش تانینمیش آذربایجان ادبی شخصیت، یازیچی و شاعرلریندن رضا قلییئو، سلیمان رستم، رسول رضا، محمد راحیم، میرزه ابراهیموف، عثمان ساریوللی، عوض صادق، قیلمان ایلکین، انور محمدخانلی، غلام ممدلی و خصوصیله جعفر خندانین بؤیوک رولو اولموشدور. بو درنک ادبیاتیمیزین انکشافی اوچون یازیچیلاریمیزا بوتون مادی و معنوی واسطهلردن استفاده ائتمه امکانی یاراتمیش و اونلارین بدیعی یارادیجیلیغینا بؤیوک تأثیر گؤسترمیشدیر.
“شاعرلر مجلسی”ینده ۵۰ نفره یاخین یئرلی شاعر و یازیچی او جملهدن: علی فطرت، محمد بیریا، میر مهدی اعتماد، هلال ناصری، کامیل، عباس صابری، مظلومی، تقیزاده، قهرمان قهرمانزاده، حسین صحاف، میر مهدی چاووشی، بالاش آذراوغلو، فخرالدین محزون، ابراهیم ذاکر، حسین جاوان، علی توده، محمدباقر نیکنام، مدینه گولگون، فریدون خشکنابی، حسن بلوری، مهدی عباسی، سعدی یوزبندی، بولود قرهچورلو، قلیخان بورچالی، کاشف، نجمی تبریزی، حسن وحیدی، صمد عافیت، مظفر درفشی، یوسف شادی، عباس اسلامی(بارز)، تاجالدین ولائی، یحیی شیدا، فرخ طیبزاده، رضا علیارزاده، میر هاشیم حسنزاده(ترلان) و آذربایجانین باشقا شهر و کندلرینده یاشایان بیر چوخ شاعر و یازیچیلار فعالجاسینا اشتراک ائدیر و “وطن یولوندا” قزئتینده ایسه اونلارین اثرلری یاییلیردی.
“آذربایجان شاعرلر و یازیچیلار جمعیتی” ائله بو “شاعرلر مجلسی”نین زمینینده ۱۳۲۴ینجی ایلین دی آییندا یارانیر و بیرینجی اجلاسیندا ۱۵ نفردن عبارت اداره هیئتی و صدرلیگینهایسه شاعر “ابوالقاسم کامیل” سئچیلیر؛ اداره هیئتی طرفیندن جمعیتین “گونش” آدلی اورقانینین نشریده قرارا آلینیر. جمعیتین برنامه و نظامنامهسینی ترتیب و حاضرلاماق اوچون علی فطرت، میرمهدی اعتماد، هلال ناصری، کامیل و مظفر درفشیدن عبارت بیر کمیسیون سئچیلیر؛ بو کمیسیون یاخین مدتده جمعیتین برنامه و نظامنامهسینی حاضرلاییب، تصدیق اوچون جمعیتین نوبتی اجلاسینا وئریر؛ تزه عضولرین قبولینه باشلانیر؛ واختی ایله “شاعرلر مجلسی” جلسهلرینده اشتراک ائتمهین استعدادلی شاعر و یازیچیلار دا تشکیلاتا جلب ائدیلیر؛ جمعّیتین جنبینده بیر نئچه شعبه تشکیل اولونور و نظامنامهنین گؤستریشی ایله زنگان، اردبیل، میانا، خوی، سراب، مرند، سلماس، ماراغا، اورمیه و آذربایجانین دیگر شهر و قصبهلرینده “شاعرلر و یازیچیلار جمعیتی”نین تشکلینه آددیملار آتیلیر.
بئلهلیکله جمعیتین هفتهلیک ییغینجاغی هر جمعه گونی گوندوز ساعات ۳ تامامدا اونون تربیت خیابانینداکی بؤیوک سالونوندا و آیدا بیر دفعه نظرده توتولموش ادبی گئجهلری ایسه فردوسی مکتبی سالونوندا کئچیریلمگه باشلاییر.
اوستاد “مظفر درفشی”: آردیجیل مبارزه شاعری
مظفر درفشینین کئچدیگی عؤمور یوللاری چوخ مشقتلی و عذابلی اولوبدور. آنجاق بو عذابلی ائنیشلی- یوخوشلو حیات یوللارینا اونون اؤزونون گؤزوایله دؤنوب باخاندا، اوندا شرف و افتخار ایزلرینین شاهدی اولوروق. بو شرف ایزلریلهدیر کی شاعرین یارادیجیلیق آنلامینی و اونون کئچیرتدیگی شرفلی عؤمور یوللارینی منیمسهمک اولار.
وطنین طالعینی اؤز عؤمور- گونونده و دیل آچان سطیرلرینده یاشایان آذربایجان خلقینین مبارز، شاعر اوغلو اوستاد مظفر درفشینین کئچدیگی حیات یوللاری، گنج و اورتا نسلیمیزه بیر اؤرنک کیمی معنالانا بیلر. آتالار دئمیشکن: اوت کؤکو اوستونده بیترسه، بس اوندا گنج و اورتا نسله، کئچمیشمیزی تانیماق، ملی منلیگیمیزین سؤز عسگرلرینی منیمسهمک؛ اونلارین اجتماعی ایدهآللار اوغرونداکی تاریخی مبارزهسینی اؤیرنمک، اؤنده دوران وظیفهلریمیزدندیر. بو باخیملا، بو گون آرامیزدان ابدی اولاراق آیریلان مظفر درفشینین کئچدیگی حیات یولوایله علاقهدار بیر نئچه جهتی وورغولامالیییق.
۳۰۳(۱۹۲۴)ینجی ایل باکی شهرینده آنادان اولوب، کؤرپهایکن عائیلهسیایله بیرلیکده وطنه دؤنن مظفر درفشی، اونایکی یاشینادک، عؤمرونون بیر قیسمینی رضاخان زیندانلاریندا کئچیرن مبارز و انقلابچی بیر آتانین تعلیم تربیهسیایله بویا- باشا چاتیر.
۱۳۱۷ینجی ایل مظفرین آتاسی، دونیاسینی دگیشیر و مظفرین کیچیک یاشیندان امک دونیاسینا قاتیلماسینا سبب اولور. او عائیلهنین بؤیوک اوشاغی اولدوغو اوچون آناسی و باجی- قارداشلارینین مسئولیتینی داشیماق مجبوریتینده قالیر.
۱۳۲۱ینجی ایلدن آذربایجان ادبیاتینا ماراق گؤسترن و فارس و آذربایجان دیلینده شعرلر یازان مظفر درفشی، ۱۳۲۵ینجی ایلهدک “فریاد”، “یئنیشرق”، “آزاد ملت”، “وطن یولوندا” و “آذربایجان” قزئتلرینده اثرلرینی یاییر. او، بیر ایل عؤمور سورن آذربایجان ملی حکومت دؤرونده، “شاعرلر مجلسی”نین تاپشیریغی اساسیندا، بیر چوخ متنلری آذربایجان دیلینه چئویریر و دؤرو مطبوعاتدا چاپ ائتدیریر.
۱۳۲۳ینجی ایل تبریز دانشسراسیندان دیپلم آلیر و معلملیگه باشلاییر. عینی حالدا شاهلیق رژیمی علیهینه مبارزه ائدهن سیاسی بیر تشکیلاتین عضوی کیمی فعالیت گؤستریر.
۱۳۲۴ینجی ایل آذربایجاندا باشلانان ملی نهضتین فعال اشتراکچیسی اولور و مبارزلر سیراسیندا سیلاحلی بیر فدایی کیمی دؤیوش آپاریر. آذربایجان نهضتینین غلبهسی اوغروندا چکدیگی زحمتلرینه گؤره، ملی حکومت طرفیندن، مظفر درفشی ۲۱ آذر میدالینا لاییق گؤرونور. همن ایلده “تبریزیم” آدلانان شعر دفتری چاپ اولور.
۱۳۲۵ینجی ایلین آذر آیینا قدهر مظفر درفشی تبریز دانشسراسینین معاونلیگی سمتینده ایشلهییر. بو ایشیایله برابر “شاعرلر مجلیسی” آدیندان، آذربایجان شاعرلری “علی فطرت”، “میرمهدی اعتماد”، “حسین صحاف”، میرمهدی چاوشی”، “بالاش آذراوغلو” و “یحیی شیدا”ایله برابر “آذربایجان” عنوانلی منظوم مکتوبو یازیر. بیر چوخ شعر و مقالهلری، تبریزده نشر اولونان قزئت و درگیلرده، خصوصیله “وطن یولوندا” و “آذربایجان” قزئتلرینده چاپ اولور.
۱۳۲۵ینجی ایلین آذر آییندا، آذربایجان خلقینین ملی دمکراتیک حرکاتی شاه قوشونو و آمریکا امپریاسینین سیاستی اساسیندا قانا چکیلیر، مظفر درفشیده حبسه آلینیر. او بیر ایله یاخین شاه زیندانلاریندا محبوس اولور.
۱۳۲۶ینجی ایل زینداندان آزاد اولوب، تهرانا کؤچگون دوشور. بو شهرده شاهلیق علیهینه سیاسی و اجتماعی فعالیتینه داوام ائدیر، یئنیدن تعقیبه معروض قالیر. تهراندا ائتدیگی سیاسی فعالیتین ثمری مظفر درفشییه ایکی ایل اهواز شهرینه سورگون اولماغی ارمغان گتیریر.
۱۳۲۹ینجی ایلهدک خوزستاندا سورگون وضعیتده یاشاییر و اؤز مبارزهسینه گیزلی داوام ائتدیریر. بو ایلین سونوندا پلیس قوهلری مظفرین گیزلی سیاسی فعالیتیندن باش چیخاریر و اونو توتماق قرارینا گلیر. مظفر قاچقین دوشور، تهران و زنجان شهرلرینده “عباس سیرانی” قوراما آدیلا گیزلی مبارزهیه داوام وئریر.
۱۳۳۰ینجی ایل بویونجا تهراندا نشر اولونان “بشریت”، “بشیر آینده”، “چلنگر” و “آذربایجان” قزئتلرینده مختلف امضالارلا، او جملهدن “میمدال”، “م.بشیر” و “مظفر” امضالاریلا اؤز شعر و مقالهلرینی یاییر. همن ایلین شهریور آییندان “اسارت زنجیرلرینی قیران آذربایجانا عشق اولسون” شعاریلا نشره باشلایان “بشیر آینده” قزئتینین داخلی مدیری تعیین اولور و یئنهده همن ایلین آذر آییندان گیزلی نشره باشلایان “آذربایجان” قزئتینین فعال امکداشی کیمی چیخیش ائدیر. بو آذربایجان دیلینده نشر اولونان قزئتلرده مظفر درفشیایله برابر تانینمیش یازیچی و شاعرلریمیزدن گنجعلی صباحی، هاشیم ترلان، حبیب ساهر، سهند، علیقلی کاتبی، سعید منیری و علی میثمینینده اثرلری چاپ اولونوردو. بو اوچ قزئتین باش کاتبی “بهزاد بهزادی” جنابلاری اولموشدور.
۱۳۳۲ینجی ایلین ۲۸ مرداد کودتاسیندان سونرا مظفر درفشی یئنیدن توتولور و “عباس سیرانی” قوراما آدیلا ایکی ایل “قصر قاجار” زیندانیندا قالیر.
۱۳۳۴ینجی ایلده زینداندان آزاد اولور و ۱۳۳۸ینجی ایلهدک تهراندا تاکسی سوروجوسو صفتینده ایشلهییر. بو ایل عائیله قورور و سوروجولوکله برابر تهران یونیورسیتهسینین “فلسفه” رشتهسینده تحصیل آلماغا باشلاییر.
۱۳۴۲ینجی ایل “فلسفه” اوزره لیسانس آلیر، تحصیلینه داوام ائدیر و ۱۳۴۵ینجی ایل تهران دانشگاهیندان “روانشناسی و علوم تربیتی” ساحهسینده یوکسک لیسانس آلماغا موفق اولور.
۱۳۴۵ینجی ایلدن، مظفر درفشی “تربیت معلم” مرکزینین فلسفه و روانشناسی اوستادی کیمی ایشه باشلاییر. بو ایش ۱۵ ایل داوام ائدیر و نهایت ۱۳۶۰ینجی ایل معلملیکدن آزاد ائدیلیر.
۱۳۵۰ینجی ایلدن باشلایاراق، مظفر درفشینین ادبی فعالیتی داهادا گوجلنیر. مختلف ادبی مدنی محفللرده اشتراک ائدیر؛ آنجاق اونون جدی اشتراکی، مختلف زامانلاردا تشکیل ائدیلن دکتر جاوید، گنجعلی صباحی، هاشم ترلان، محمدعلی محزون، کاتبی، سهند، حسن مجیدزاده(ساوالان)، محمود دستپیش(واله) هدایت نورآذر، قافلانتی و تورکاوغلو و بیر سیرا تهراندا یاشایان دیگر آذربایجان ضیالی، شاعر و یازیچیلاریایله بیرگه “دوستلار گؤروشو” درنکینده اولور.
۱۳۵۷ینجی ایل بهمن انقلابیندان سونرا، مظفر درفشینین ادبی- مدنی فعالیتینه مساعد زمین یارانیر. او یورولمادان فعالیتینه داوام وئریر، اثرلرینی چاپ ائتدیریر.
۱۳۵۸ینجی ایل تبریزده فعالیت گؤسترن “تبریز شاعرلر مجلسی”نده اشتراک ائدیر؛ بیر مدتدن سونرا یئنیدن تهرانا قاییدیر و بو شهرده ادبی اجتماعی فعالیتینه داوام ائتدیریر.
۱۳۶۰ینجی ایلین آذر آییندا تهراندا یاشایان بیر سیرا آذربایجان ضیالی و اجتماعی خادملری او جملهدن: گنجعلی صباحی، علیقلی کاتبی، هاشیم ترلان، ع.ا. امینی, احمد برادران، عزیز محسنی، رحیم دقیق و مظفر درفشی اشتراکیلا “انجمن آذربایجان” تشکیلاتی یارانیر و مظفر درفشی بو انجومنین اوچ آیلیق درگیسینین باش کاتبی وظیفهسینده چالیشیر. بو ایلده اونون “تبریزیم” آدلی شعر کیتابی یئنیدن نشره بوراخیلیر.
۱۳۶۶ینجی ایلده بیر سیرا آذربایجان شاعر، یازیچی و اجتماعی- مدنی شخصیتلر او جوملهدن: هاشیم ترلان، حبیب فرشباف، حسن ایلدیریم، میرزه شهرک، ائلدار موغانلی، احمد پوری و دکتر سیروس لطفی جنابلارینین اشتراکیلا یارانان “حبیب ساهر” آدینا ادبی انجومنده بیر آقساققال کیمی فعال اشتراک ائدیر.
۱۳۷۱ینجی ایل مظفر درفشینین ادبی و اجتماعی فعالیتلریندن تجلیل ائتمک اوچون، دوستلاری و پرستشکارلاری طرفیندن تبریز شهرینده طنطنهلی بیر مراسم کئچیریلیر.
۱۳۷۳ینجی ایل، شاعر دوستلاری هاشیم ترلان، رحیم کاویان، میرزه شهرک، علی زیرک، مجید حسینی و کریم قربانزاده جنابلارینین همکارلیغیایله “صابر ادبی انجومنی”نی یارادیر و او گوندن بو انجومنین صدری کیمی فعالیت گؤستریر. بو ایلدن بو گونه قدهر صابر ادبی انجومنی طرفیندن یاییلان، انجومنین داخلی درگیسینین یازیچیلار هیاتینین ترکیبنه باشچیلیق ائدیر.
۱۳۷۵ینجی ایل، اوستاد مظفر درفشینین یارادیجیلیق فعالیتینی دیرلندیرهرک، آذربایجان جمهوریسینده “آذربایجان یازیچیلار و شاعرلر اتفاقی” اونو اؤز سیرالارینا بیر عضو کیمی قبول ائدیر.
۱۳۷۸ینجی ایل اوستاد مظفر درفشینین “منظوم خاطرهلر” آدلی کیتابی نشره بوراخیلیر و اوخوجو رغبتینی قازانیر.
۱۳۸۳ینجی ایل اوستادین اوچونجو شعر کیتابی “تبریز من” آدیندا، فارس دیلینده یاییلیر.
۱۳۸۴ینجی ایل اوستاد درفشینین فارس دیلینده یئنی بیر کیتابی “هجران و وصال بر بام خیال” آدیندا نشره بوراخیلیر.
۱۳۸۵ینجی ایل اوستاد درفشی، صابر ادبی انجومنینین عضوی محمد فاتح جنابلاریلا بیرلیکده، بیرینجی نشری ۱۳۲۵ینجی ایلده اولان “آذربایجان” منظومهسینی یئنیدن چاپ ائتدیریر. همن ایلین دی آیینین ۲۸سینده، آذربایجان مدنیتی هوسکارلاری، ادبیات خادملری، شاعر و یازیچیلار، ادبی- اجتماعی شخصیتلر طرفیندن مظفر درفشینین ۶۰ ایل ادبی- اجتماعی فعالیتیندن تجلیل ائتمک اوچون تهران شهرینده طمطراقلی بیر تدبیر کئچیریلیر.
۱۳۸۶ینجی ایلین باهاریندا اوستاد مظفر درفشینین ادبی مدنی شخصیتینی دیرلندیرمک اوچون، جناب بهزاد بهزادینین باشچیلیغی ایله نشر اولونان “آذری- ائل دیلی و ادبیاتی” فصلنامهسینین اؤزل بیر نومرهسی اوستادین حیات و یارادیجیلیغینا حصر ائدیلیر.
۱۳۸۷ینجی ایلدن ۱۳۹۲ینجی ایله قدهر اوستاد مظفر درفشینین باشچیلیغیایله بیر چوخ ادبی مدنی تدبیرلر تشکیل ائدیلیر و بؤیوک اوغورلا قارشیلانیر.
اوستاد مظفر درفشی “صابر ادبی انجومنی”نین صدری وظیفهسینده یورولمادان چالیشیر. او سانکی بو انجومنین سیماسیندا گنج ایللرینی یاشادیغی “شاعرلر مجلسی”نی یئنیدن یاشادیر. چوخ تاسفله بیر قیسا سورن خستهلیک اوجباتیندان بهمن آیینین ۱۶ینجی گونو ابدیته قووشور و شاعرلر مجلسینین یادگارلارینا سون قویور.
سون سؤز
آذربایجان خلقینین طالعینده ابدی بیر گونش کیمی پارلایان ۲۱ آذر نهضتی اؤز قیسا عؤمورونده آذربایجان حیاتینین مختلف قاتلارینا ایشلهدیگی کیمی، معاصر ادبیات و اینجهصنعتیمیزینده روحونا هوپوبدور. بیز بو تاثیری زامان- زامان خلقین معنویاتینا دوشونن؛ اونون آزاد و امن- آمانلیقدا یاشاماغینا واران و هر بیر آیری- سئچگیلیکدن اوزاق قارداشجاسینا یاشاماغا فیکرینی، روحونو و اجتماعی عمللرینی سوق ائدن انسانلارین سیماسیندا گؤروروک.
بو گون حیات طرزینه، کئچیرتدیگی شرف لوحهلی ادبی اجتماعی مبارزه یوللارینا فخر ائتدیگیمیز، آذربایجانین شرفلی اوغلو اوستاد مظفر درفشی ائله بو انسانلیق بولاغیندان سو ایچن و “شاعرلر مجلسی” معنویاتینا دایانان شخصیتلریمیزدندیر.
ای مقدس مسکنیم، ای شانلی آذربایجان!
بیز سنینله فخر قیللیق یئر اوزونده هر زامان.
قوی وار اولسون ای وطن، اصلان صفت اوغلانلارین!
اؤپسون آلنیندان آنا! اونلار سنین، سن اونلارین.