دونیا شاعري: عبدالوهاب البیاتی
(1999-1926)
حسن ایلدیریم
سئوگيم اؤزومدن بؤیوك
سئوگيم دونیادان اولودور.
چونكي من
یوخسول عاشيق‌لرين رؤیاسینین
شاهی یام.
چونكي من
غریب لرين، سورگون‌لرين -اؤنجولو،
پناهی یام.
«عبدالوهاب البیاتی» معاصر عرب شعري‌نين گؤركملي نماینده‌لريندن بيري‌دير. او، معاصر عرب شعريني اؤز باجاریغی و یارادیجیلیق قابلیتي ايله دونیا شعري سویه‌سينه قالدیرمیش و اونو معاصر حیاتلا، معاصر انسانین معنويیاتی و ايستكلري ايله آهنگدار سسلنديره بيلميشدير. دونیا شعري‌نين عرب بوغازلی، عرب نفسلي، گوجلو بير قولونون آپاریجیلارینین و قوروجولارینین بيري ده البیاتی‌دیر.
البیاتی ايللر اوزونو اؤلكه‌لري، شهرلري بير قاچقین و سورگون كيمي دولاشمیش، عرب خالقینین هابئله، بوتون انسانلیغین، محروم‌لارین، مظلوم‌لارین آغری- آجیلارینی اوره‌یينده گزديرميشدير؛ آمما بو سیخینتیلارا، عذابلارا دؤزموش، حیات تجربه لريني زنگين‌لشديرميش و یارادیجیلیق ايمكانلارینی گئنيش‌لنديرميشدير. عرب مدنیتي‌ني دونیا مدنیتينه جالاق ووراراق، دونیانین مدني اوغور و نائلیت‌لريني، تجربه‌لريني منيمسه‌یرك، اؤز صنعتیني مين بير بولاقدان (خالق‌لار بولاغیندان) سوواریب و اونلاری عرب مدنیتينه آشیلامیشدیر. ميللي بيچيمده، ميللي بویالارلا بزه‌ميش، دونیا صنعتینين سویه‌سينده، اثرلر یاراتمیشدیر و بئله‌ليكله تكجه عرب خالقینین دئیيل، دونیا خالق‌لارینین شاعري اولموشدور. ايندي، آرتـیق البیاتی‌نین دونیا شعرينده اؤز یئري، اؤز دیري واردیر.
«عبدالوهاب البیاتی»نین حیاتی و یارادیجیلیغیلا باغلی دونیانین بير چوخ ديلينده، – او جومله‌دن آذربایجان ديلينده – اونلارجا كيتاب، یوزلرجه مقاله یازیلیب و یازیلماقدادیر. هابئله، اونون بير چوخ شعري نغمه‌لنيب و عرب خالقینین ميللي ماهنیلارینا چئوريلميشدير. عئیني حالدا اونون شعرلري اوزه‌رينده دونیا سویه‌لي موسيقي بسته‌لري ده یارانمیش‌دیر. ميثال اوچون، مشهور شوروي بسته‌كاری اوسپنسكي موسيقي‌ده یوكسك درجه‌لي دوقتورلوق عونوانینین «وطن رؤیاسی» آدلانان اثري اوچون قازانمیشدیر. بو اثر البیاتی‌نین سيلسيله شعرلري اوزه‌رينده بسته‌لنميش‌دير.
البیاتی 1926- دا باغداد شهرينده دوغولموش 1999- دا دمشق‌ده دونیاسینی دیيشميشدير. اوشاقلیق، یئني‌یئتمه‌ليك ايللريني دوغما شهرينده یاشامیش و 1950-ده باغداد دانيشگاهیندان عرب ادبيیاتـیندا ليسانس آلدیقدان سونرا موعلليم‌ليكله مشغول اولموشدور. ائله او ايللرده اؤلكه‌سينده گئدن مبارزه‌نين سیرالارینا قوشولموش، یولداشلاریلا بيرليكده «یئني مدنیت» آدلی درگي بوراخمیشدیر. نوري السعيد عيراق حاكيمي‌نين امنيیت مأمورلارینین تضیيقي و یوروشو نتيجه‌سينده 1954 یوردونو ترك ائتميش و «بيروت»ـا كؤچموشدور. بير مدتدن سونرا ميصرده مطبوعاتي فعاليیتي آردینی توتموشدور. 1958 انقلابیندان سونرا وطنه دؤنموش و اؤلكه‌سي‌نين مدنیت تمثيلچي‌سي عونوانیندا موسكووایا گؤندريلميشدير و یئنه بير مدتدن سونرا وظيفه‌سيني بوراخیب، موسكووا دانيشگاهیندا عرب ديلي و ادبيیاتینی تدريس ائتميشدير. موسكووا ايللرينده دونیانین بير چوخ یازیچی و شاعرلريله گؤروشموش, او جومله‌دن ناظيم حيكمت‌له تانیش و دوست اولموشدور.
شاعر بير قاچقین و كؤچگون كيمي دونیانین بير چوخ شهرلري و اؤلكه‌لري، او جومله‌دن: آلمانیا، ميصير، ايسپانیا، سوریا، لوبنان، شوروي و…ده یاشامیشدیر.
الاهرام روزنامه‌سي‌نين مشهور یازیچیسی عبدالعزيز شرف، شاعر حاققیندا گؤزل بير كيتاب یازمیشدیر. او یازیسینین بير یئرينده «عبدالوهاب البیاتی»نین صورتيني، سيماسینی بئله جانلاندیرماغا جان آتمیشدیر: «قديم بينالار كيمي اونون اوزونده قم ايزي وار. تاريخين عظمتي‌له، اسكي بينالارین قديم‌ليیي بير- بيرينه قوووشاندا انسان اوره‌یينده نسه بير كدر حيسّي اويادان كيمي اونونلا قارشیلاشاندا من بير حيسّ كئچيرديم. اونون اوزونو زحمتله، آغری و كدرين یوغرولماسیندان تؤره‌نن بير قوبار توزو بوروموشدور. آخی او بيزيم اوچون قاچقین‌لارین، سورگون‌لرين عزيز یادگاریدیر. اونون باشینی یوموشاق و اينجه چال توكلر بزه‌ميشدير. آغ تئللرله قارا تئللر بيري‌نين یانیندا ائله نظام‌لا دوزولموشدور كي، اونلارین بير- بيريني تامام‌لاماسی و بير- بيريني گؤز‌ل‌لشديرمه‌سي، اونون ساچلارینا ايلاهي بير یاراشیق و گؤزل‌ليك باغیشلامیشدیر. او گؤزل باش, آریق، آنجاق محکم گؤوده‌سي اوستونده مغرور و قودرتلي گؤرونوردو. سانكی فرعونلارین محتشم بورجلارینین گؤركميني آندیریردی. باخیش‌لاریم اونون اوزونده سورونوركن بير آنداجا اونون گؤزلرينده‌كي بير آنلیق‌جا گولومسه‌مه‌سيني سئچير، او گولومسه‌مه بير آن ايچينده پارلایـیر و سؤنور و منه ائله گلير كي، او آنجاق موقددس بير تيمثال‌دیر…»
البیاتی‌نین عرب شعري اوزه‌رينده‌كي تأثيري چوخ گؤروملو و گوجلودور. چونكي اونون شخصي حیاتی، عرب خالقینین اجتماعی- سيیاسي و هابئله معنوي حیاتیلا سیخ باغلیدیر. اودور كي، هارادا عرب دونیاسیندان، عرب معنویاتـیندان، عرب ادبيیاتی و صنعتیندن سؤز گئدير، البیاتی اورادا حاضیردیر. بير ده كي، البیاتی اؤزو یئني بير سس‌دير. و او یئني سس عربين معنوي دونیاسینا داخيل اولموشدور. عرب بوغازیندا سسله‌نن، عرب ديلي ايله سؤیله‌نن یئني دونیانین: عدالت، دوستلوق، قارداشلیق، صلح و سعادت اوغروندا مبارزه‌سي‌نين عكس صداسیدیر.
البیاتی تكجه مضمون و محتوا باخیمیندان دئیيل، شعري‌نين ديلي، ايفاده‌سي، توخونوشو، قورولوشو و… عرب شعرينه یئني‌ليك گتيرميشدير. مشهور عرب عاليمي، ادبيیات‌شوناس دوقتور «احسان عباس» «البیاتی و یئني عرب شعري» كيتابیندا یازیر: «…او زامان كي، دویدو سؤز (كلمه) عرب ديلينده قورو، یالخی و جان‌سیزدیر، چالیشدی كي، سؤزه یئني‌دن حیات باغیشلاسین و بونو باجارا بيلدي. سؤزه بير نقّاش پرده‌سي بيچيمينده موختليف معنا چالارلاری، سؤزآلتی دویوم‌لار، یوزوم‌لار، تداعي‌لي آنیم‌لار یوكله‌دي كي، او معنالار بير یئره ییغیشاندا لفظي (سس و حرف پرده‌سيني) یـیرتـیب و تصويرين اؤزونو جانلی شكيلده جيلوه‌لنديره بيلدي…».
اونون دونیا باخیشی دا شعرده یئني‌دير. او باخیش اؤتري، بيریؤنلو و عادي باخیش‌دیر. چوخ مرکب، فلسفي و بديعي باخیش‌دیر. فلسفه‌نين، بديعي‌ليیين و آرزولارین بير یئره قوووشدوغو و یئني بير موقععيت یاراتدیغی بير باخیش‌دیر. او معاصر صنعت تئكنيكاسی اوسلوب‌لاریندان، یوكسك بديعي سویه‌لي شعر قوروجولوغوندان یارارلانیب و عرب شعرينده تام معنادا یئني بير شعر اوسلوبو یارادا بيلدي. بو اوسلوب تكجه عرب شعرينده دئیيل، عئیني حالدا معاصر دونیا شعرينده ده البیاتی اوسلوبو آدلانا بيلر. محي‌الدين صبحي، عرب ادبيیات‌شوناسی، یازیر: «او ايندي‌دن دئیيل، دونن‌دن دونیایا باخان شاعردير. اينديني كئچيب، كئچميشي یئني‌لشديرمك، البیاتی اوسلوبونون عمده سجيیه‌لريندن بيري، بلكه یارادیجیلیغینین باشلیجا خصوصییتی‌دير. دئمك اولار كي، او دونن‌لردن بو گونلره، صاباحلارا بویلانیب باخان و گؤردوكلري شاعرليك رؤیالارینی یوزان شاعردير».
اوستاد شفيعي كدكني عبدالوهاب البیاتی شعري‌نين اساس جوهريني، مایاسینی كؤچري‌ليكله معنالاندیریر. گؤركملي عاليم یازیر: «… البیاتی دايما سفرده‌دير. زامان سفري، مكان سفري. اونون بو سفرلري بوتون تاريخي و دونیانی اؤزونده جمع‌لشديرير و اونلاری قاپسایـیر. بئله كي، تاريخ و دونیا اونون وطنينه چئوريلير. بو وطنده شاعر یئنه ده نه ايسه گؤزله‌یير. انتظاردادیر. اونون بير چوخ اثري‌نين اساس موضوعوسو آختاریش‌دیر. شاعرين حیاتی بونونلا معنالانیر، آختاریش، دئمك البیاتی حیاتینین اؤزودور…».
بو فيكري باشقا بير عرب شاعري، البیاتی ايله سویو بير آرخا گئتمه‌ین شاعر، انسي الحاج بيروت‌دا نشر اولونان «شعر» درگي‌سينده بئله تصديق‌له‌یير: «… بو هفته من بير چوخ شهره عيراقدان، فليسطين‌دن توتموش مارسي، شيكاگو، چين، تهران، سوريه، تونس، مراكش، الجزايره سفر ائتديم. اوره‌یيم ايسته‌یيردي كي، «ورشو»دا داها چوخ قالیم. منيم بو سفرلريم البیاتی‌نين شعرلري‌نين قانادیلا باش توتا بيلميشدير. البیاتی‌نین شعرلرينده‌كي دونیوي‌ليك، عمومی‌ليك قووه‌سي چوخ گوجلودور. اونون شعرلري‌نين عطري، رایيحه‌سي، سني شيمالي آفريقایا، چينـه چكيب آپاردی. – آزاد اولسا- سن ده بو اؤلكه‌لرين آب- هاواسی ايله نفس آلیرسان. بو «عبدالوهاب البیاتی»نین سيیاسي و اجتماعی قاورایـیشی، دونیا گؤروشو، دونیا دویومو، دوشونوشون محصولودور. او زنگين مدنیته ماليك شاعردير. عئیني حالدا اونون تخیل گوجو، تأثير دايره‌سي، شعرلرينده‌كي تصويرلرين توتارلیغی چوخ بؤیوك و یوكسك درجه‌ده‌دير. بو دا اونون یارادیجیلیق قووه‌سيندن، شعري‌نين ماهيیتيندن آسیلیدیر».
بؤیوك ناظيم حيكمت، البیاتی‌نين 1963- ده موسكووادا, روسجا, نشر اولونان «یاشیل آی» آدلی سئچيلميش‌لري حاققیندا یازدیغی كيچيك آمما چوخ دولغون یازیسیندا- قئید ائديم كي، بو یازی ناظيم حيكمتين اؤلوموندن ايكي‌جه گون قاباق یازیلمیش‌دیر و اونون سون یازیسیدیر- دئیير: «… البیاتی حقيقي شاعردير. دویغو و دوشونجه‌سيني سؤز اویونلاری ايله دئیيل، آچیق، آیدین بير صنعت ديلي ايله اوخوجوسونا چاتدیران شاعردير. او شعر هر آخیمیندان بير پای گؤتورن، دب‌ده اولماغا جان آتان شاعرلر سیراسیندا دئیيلدير. بيروت، موسكووا، ميصير و باشقا یئرلرده اونون شعرلريني بيلن‌لره، اوخویانلارا و اونا قارشی سئوگي و محبّت بسله‌ین آدام‌لارا چوخ راست‌لاشمیشام. منيم اونون شعرلرينده چوخ خوشلادیغیم و بیه‌نديیيم جهتلردن بيري بودور كي، اونون سيیاسي شعرلرينده بئله انسان اوره‌یينه یول تاپان، اونو اوخشایان بير صميمي‌ليك و دوغمالیق, بير سئوگي و اينام پای وار. بو دا اونون اورك یانغیسی و حیات سئوگي‌سيندن دوغور…»
سؤزومو اولو شاعرين سؤزلري ايله بيتيرمك ايسته‌یيرم. تکجه بونو علاوه ائتمهليیم کي، او جيسمن بو دونیادان كؤچسه ده، آنجاق یئنه شعرلري ايله خالقینین دونیانین عذابینی چكمك‌ده‌دير. اونون شعرلريني اوخویاركن منه ائله گلير كي، بو شعرلر تزه یازیلیب، هله مرکبي قوروماییب. منجه اصيل صنعت اثري، حقيقي شعر بئله اولمالیدیر. بو اوزدن ده بيز البیاتی‌نی اؤز دوغما شاعريميز كيمي سئوه بيلريك:
«… اگر اصحاب-ي كهف – قرآن-ي كريم‌ده گلديیي كيمي- بير معجزه انتظاری ايله اویوموشلار، من ده بير معجزه انتظاری ايله دايما آختاریشدا، یوروشده اولموشام. یاندیردیغیم اودلاری سؤنمه‌یه قویمامیشام. بئله‌دير كي، منيم جيسمي و روحي حوجئیره‌لريم هميشه انتظارلا دولموشدور. نئجه توخوم تورپاغین قوینوندا انتظاردادیر كي، هاچان‌سا تورپاغی یاریب، جوجريب، بوی آتیب و دونیا ايشیغینی قوجاقلایاجاق. من ده اؤز گونشيمين انتظاریندایام…».
وطنيم!
آواره‌ليیيم گؤزلرين اوچوندور.
یالقیزلیغیم گؤزلرين اوچوندور.
بو قارا دؤنرگه‌ده
گؤزله‌یيرم.
قارا توفانلار یاتا،
قاسیرغالار سوسا،
ماوي گؤیلرين آچیلا.
دوشمانلارینین گورو
اؤولادلارینین یورد یئري
وطنيم منيم!-
اوشاقلار و باهار
اولو گوزلري کيمي
تيکيلي قالمیش بغداد یولونا
اوشاقلارین باهار سوراقلی آغلار گوزلري:
یوردوموزا باهار گلميش
چيچکسيز، کپنکسيز باهار
قایـیتمیش یئنه ده بو چوللره، دوزلره.
ايندي بوردا
بو شهرين شرابلاری
اولنلرين گوز یاشیندان، اوشاقلارین آل قانیندان سالینیر.
یول- یولاغی باغلی قالمیش
بو شهرين مئیدانیندا
چارمیخا چکيلير، هر سحر گونش
ايندي بغداد شهرينده
شنليکسيز، سئوينجسيز بوز گونلري
قارشیلاییر اوشاقلار.
سانما کي، باهار گليب
دوغما یوردون چوللرينه، دوزونه،
ايندي بوردا
اولولر اوچون
نه چيچک، نه کپنک، نه گوزیاشی وار.
فقط اوزوسویوق تورپاغا گومولور اونلار
اوشاقلارین اوزونون قاچمیش قانی
چيلهنيب قیزاریر گویلريميزده
سنين کوز دولو، عذاب دولو گوزلرين کيمي.
–
کوللره بلهنيب شاختالاردا قوورولوب
دونوزلارین، قوردلارین تاپداغیندا
ازيلن توخوم!
جوجر، جوجر ….
قوی سندن تورهسين
چيچکلر، کپنکلر، مئشهلر.
عنوان
گؤزلريمي اویدولار
چیخارتدیلار.
قاش داشینا آدینی قازدیغیم اوزویومو.
بارماغیمدان اوزدولر.
کؤکسومو ده یاردیلار،
اورهیيمده تکجه سني آرادیلار،
گزديلر.
گولومسهیه- گولوسهیه دئديم،……
او، اوردادیر
دان اولدوزوندا!
خالقیم اوچون ماهنی
من, بوردا، یالقیزجا
چکيلميشم چارمیخا
سویقونچولار، ییرتیجیلار
چئینهیيرلر اتيمي.
ای سئوگيمين آتشي
ای سئويملي ميللتيم.
من بوردا، یالقیزجا.
چکيلميشم چارمیخا
اوشاقلار تالاییرلار بوستانیمی
آهیلار داشلاییرلار جانیمی
آمما
اولدوزلارا قوجاق آچمیش
کؤلگهمه باخ
گؤرورسنمي، نئجه سيلير غم توزونو
اوزوندن؟
دوغما یوردو دوستاغینا چئوريلهنيم
قاپیلاری دوین گونشه ساری بویلانیب گولهنيم:
ميللتيم منيم.
یالقیزلیغیمدا من ده
بو قانلی کوینمهیيمله
او یورغون گوزلريندن یوخولاری سيلهرم
ای سئوگيمين آتشي
ای سئويملي ميللتيم.
سورگونده اؤلن
سورگونده اؤلن،
شهيد اؤلر، شهيد اولار؛
جيسميني،
تورپاق سئوگيله آلار قوینونا.
روحو،
گونشه ساری اوچان قوشون
جيلدينه گيرهر.
گوندوزلري
دان اولدوزو تک
گيزلي- گيزلي ايشیقلیقدا اريیير؛
اؤلنلرين دیاریندان
ديريلرين دیارینا آخیب گلر؛
گؤز یاشلاریندا
دينجهلر
و قوشلارین نغمهسي تک
اویویار
ماويليیينده گؤیلرين.
5 پاسخ
جوابینیزدان خاطیره سیزله ره چوخ تشککور إدیرم و یولونوز آچیق اولسون دیلک لریله سایقیلاریمی سونورام.باشاریلار.
حؤرمتلی محمود تبریزلی
آذربایجان شاعری و ژورنالیستی جناب حسن ایلدیریمین واسطه‌سیله دونیا ادبیاتی شخصیتلریله یاناشی آذربایجان و تورک خالقینین ادبی شخصیتلریندن صمد وورغون، ناظیم حیکمت، حبیب ساهر، یاشار کمال، عمران صلاحی، مفتون امینی، حبیب فرشباف، مجید امین مؤید، دکتر علی اکبر ترابی، بهزاد بهزادی، عزیز محسنی، قافلانتی، جلیل ممدقلی‌زاده، ، آرش آزاد، ، ستار گول محمدی و …س حقینده ائله بو سایتدا گئنیش مقاله‌لر یازیلیبدیر. اونلاری الده ائتمک اوچون سایتین آنا صحیفه‌سینده حسن ایلدیریما مخصوص فایلا مراجعت ائده بیلرسینیز.
قردشیم بئله بیر اوزون متنی بیر عرب شاعیرینین حقینده قویماخ یرینه بیر تورک شاعیرین بیوگرافیسین قویسایدی داها یاخشی اولاردی.منه نه عربدن و یا باشقا بیر اولکه نین شاعیریندن منیم خلقیم اؤز یازارلارین و هنرمندلرین حاله تانمزکن سن بیزه عرب شاعیرینی تانیتدیریرسان.تمام ادبیاتچیدیر اوکی آما هر شئیده اؤنجه لیک لروار.
گوزل و سئویملی قارداشیم! هیچ زمان قلمین کوتلمه سین. سنین یازدیقلارینلا چوخ ماراقلانیرام. یورولمایاسان. ایشق دا زحمت چکنلرین هامی لارینا یورولمایاسیز دئییرم . ساغ اولون
saghol hasan boo matlabdan chokh faydalandikh sana buyuk nayillyalar arzo ediram