گونوموزده فولکلور
نیگار خیاوی
فولکلور، ائلبیلیمی یا دا خالقبیلیمی نخبه و الیت اولمایان قارا کوتلهنین بیلیگی و کولتور توپلوسودور. کئچمیشلردن گونوموزه قدر انسانلیق کیملییینه کؤک آتا-آتا، النه-النه گلیب الیمیزه چاتمیش اولان بو توکنمز بیلیک قایناغی، مین ایللر بویونجا گوندهلیک تجروبهلرین دَییشیمی و دیگر گلهنکلر، گؤرهنکلر و کولتورلرله قاریشیب، بیرلهشیب، یوغرولموشدور. اسکی چاغلاردا کاغیذ- باراتسیز، کامپیوترسیز اولان آتا-بابالاریمیز، دده-ننهلریمیز شنلیکلرینی، کدرلرینی، آرزولارینی، هیجانلارینی، یاشامدان و طبیعتدن آلدیقلاری ائتکیلرینی سینهلرینه یازیب، نسیلدن-نسیله آشیلایا – آشیلایا گونوموزه قدر گتیریب یئتیرمیشلر.
فولکلورون دَرلنمهسی، اؤزهللیکله اینترنت و دیگر ایلهتیشیم آراچلارین گئنیش یاییلدیغی بو چاغدا بیر ضرورته چئوریلمیشدیر، چونکو ایلهتیشیم گئنیشلندیکجه یئرل گلهنکلرین آرادان گئتمهسینه داها چوخ زمینلر یارانیر، بو دا اؤز نؤوبهسینده توپلومون اؤزونه اینانجسیزلیغینی، اؤزونه اؤزگهلشمه و اؤزونو ایتیرمه یوللارینی داها دا هامارلایا بیلیر. گئت-گئده زامان و تجروبه دییرمانلارینین نهنگ داشلاری آلتیندا سینانا-سینانا، سیغاللانا-سیغاللانا گونوموزه قدر اوزانان فولکلوروموزو درلهییب و ائتنوقرافی موزهلرینه توپلاماق، اونو ایتیب-باتماقدان قورویان یوللارین بیریدیر. حتا فولکلور اورونلرینین درلنمهسی ایشی بوگون بیرچوخ اونیوئرسیتهلرده سمینار، پروژه و دیپلما تئزی اولاراق کئچیریلمکله بیرلیکده “تورک خالق بیلیمی” بؤلومونون تمل ایلکهسی اولموشدور.
اخلاقی دَیرلرین ان گؤزل نمونهلرینی فولکلوردا گؤروروک، چونکو فولکلورون اصل قونوسو انساندیر، انسانلیغا سئوگی، سایغی، اینام، دَیر، باریش و بنزری قاوراملارین هامیسی فولکلورلا ایچ-ایچهدیر، بو دا اونا جیدیتله یاناشماغیمیزی وورغولاییر، بیر یاندان بو بئله دیر، او بیر یاندان ایسه، بوقدر زنگین اولان ساحهنین بیر گروپا بیر زومرهیه عایید اولمادیغی اوچون اولدوقجا داغینیق و پارچا-پارچا حالا دوشموشلویونو گؤروروک. بونا گؤره ده فولکلورو ایت-باتدان قوروماق اورهیینده وطن و میللت سئوگیسی اولان هر بیر شخصین بورجودور.
لاکین تاریخ قدر یاشی اولان بو کولتورل آندیرانی سادهجه دَرلهییب و اونلاری ائتنوقرافی موزهلرینه توپلاماقلا یئتینمک اولماز، چونکو آز کئچمز بو اورونلری آنجاق عؤمرونده بیرجه یول موزهلره یولو دوشن آز ساییلی هوسکارلار خاطیرلایا بیلرلر، اونو دا توز توتموش بیر اپریک خاطیره کیمی. آیدین دیر کی، فولکلور اورونلرینین درلنمهسی ایشینین اؤنمینی دانماق قصدینده دئییلیک، مقصدیمیز بو دَیرلی چالیشمالارلا یاناشی بو عنصرلاری بوگونکولشدیرمکله انسانین سوسیال حیاتینی دینج بیر یاشام دوغرولتوسونا یؤنلندیرمکدیر.
بعضی گلیشمهمیش توپلوملاردا بئله بیر فیکیر ایرهلی سورولور کی، کئچمیش حیات شیوهلری و دوشونجه طرزلری نه قدر داها کؤکدن، داها توولو آرادان قالدیریلسا، گویا مدرنلشمه و گلیشیم سورهجی بیر او قدر سرعتله یاخینلاشاجاق و گویا باشقالارینین آیاق ایزینی داها دیققتله ایزلهییب ده اونلاری دؤرد گؤزله یامسیلاماق بیزی جان آتدیغیمیز سونوجلارا و مدرنیتهیه چاتدیران یولون ان باشاریلیسی و ان قیساسی اولاجاقدیر.آنجاق یئنی آنتروپولوژیک و کولتورولوژیک بیلیملر فرقلی گؤروشو اولان یئنی دوشونجهلره دوغرو بیزی ایتهلهییر. اونلارین نطرینجه مدرنیته یولو هر هانسی بیر توپلومون مین ایللر بویونجا سهمانا سالدیغی دوزنلری، گلهنکلری سؤکوب آتماقلا هامارلانماز. ائله بو بیلگیلره دایاناراق دا، «-گونوموزدهکی بوتون توپلوملاری قاپسایابیلهجک گوجو اولان دینج بیر سوسیال نیظاما چاتمانین آنجاق و آنجاق بیرجهجیک یولو وارمیش!» دئیهنلرین ادعالارینین دوغرو اولدوغونا دا اینانماق ممکون دئییل. باشقا دئییشله، جمعیتلری بختهورلییه قوووشدورا بیلهجک او اوتوپیک بیرجهجیک نسخه هله یازیلمامیشدیر. نتیجه بئله چیخیر کی، هر بیر توپلوم یئرل، کولتورل، دین، دیل و بنزری اؤزهللیکلر و احتیاجلارینا دایاناراق، اؤزونه اؤزهل اولان مدرنیتهنی یارادیب قورماق دوغرولتوسوندا آددیم آتمالیدیر. یوخسا باشقالارینی یامسیلایاراق اولگو گؤتورمک ایلک باشدا گؤزه آسان گلسه ده، ان یانلیش یولدور. بونو بیزه تاریخ ده گؤرستمیشدیر. ائله بونا گؤره ده، گونوموزه اویقون اولان بیر شکیلده دوشونجه شیوهلریمیزی یئنیلشدیرمه زورونداییق، چونکو بونون زامانی چاتمیشدیر آرتیق. اؤز مدرنیتهمیزی قورماق اوچون اؤزوموزه، اؤز گلهنکلریمیزه قاییتماغیمیز لازیمدیر. بو دا، تاریخی تجربهلردن علاوه، مدرن دوشونجه قوراملارینا، یئنی آنتروپولوژیک بیلگیلره دایانان یئنی تئوریلردن یارارلانمامیزلا دوغرولا بیلهجکدیر، البته.
