«وقار نعمت»ین «دیره نن چیچک‌لر ماهنیسی»نا یئنی بیر باخیش
حسین مصری
چاغداش گونئی آذربایجان ادبیاتی یاخلاشیق اوتوز ایل اولار کی یئنی – یئنی اثرلرله انکشاف و گلشیمه یوللارینی هیزلی شکیلده داوام ائتدیرمکده‌دیر و ادبیات ژانرلاریندان اؤزه‌للیک‌له «شعر» چوخ یایقین شکیلده توپلوم آراسیندا یاییلاراق، اوخوجولارین رغبتینی قازانا بیلیبدیر.
منجه بو انکشافی حمیده رئیس زاده «سحر» خانیمین «یاشیل ماهنی» و «آیلی باخیش» شعر توپلولاریندا داهادا چوخ آچیق – آیدین گؤره بیلیریک. نییه کی شاعر بو اثرلرده محتوا و فرم و اویقولاما (اجرا) تکنیکلرینده یئنی – یئنی ده‌ییشیکلیک‌لره ال ووروبدور کی بوندان اؤنجه اولماییب یادا چوخ آز دیر.
«امبرتواکو» دئییر:
هر بیر متنین ایکی نوع (تور) اوخوجوسو اولابیلر. ایه‌ر بیز اثری بیر اورمانا اوخشاتساق، بیرینجی گروپ اورمانا قدم باسدیغیندا، اورادان چیخماغا چالیشار و چیخیش یوللارینی آختارار. بونلار اصلینده اثرین سونونا چوخ رغبت گؤستریرلر و دوشونمه‌یه هئچ واخت آییرا بیلمیرلر. ایکینجی گروپ اورمانین هر بیر آغاجینا باغلیلیق دویارلار و آغاجلارین یاپراغی و دال‌لاری وکؤکونو آراشدیرماق بونلارا چوخ اؤنملی اولور.
منجه سایین «وقار نعمت» شاعر دوستوموزون «دیره‌نن چیچکلرین ماهنیسی» شعر توپلوسو «امبرتواکو»نین ایکینجی گروپ آدلاندیردیغی اولاراق اوخوماق گره‌کیر. سایین وقار نعمت ایللردیرکی ادبیاتین و هنرین بوتون ساحه‌لرینده شعر، حکایه، تنقید و آذربایجانین موسیقی آلت‌لرینده یورولمادان، دایانمادان اوره کدن چابا گؤستریر و پروپاگاندا و عنوان آختاران ادبیاتچی لاردان اوزاقلاشاراق یالنیز شعره و شعرین گئرچک اولان صاف و دورو اوره‌یینه فیکیرلشیر. اسپانیالی شاعر
«لورکا» دئییر:
شاعرلییم نه قده‌ر تانری‌نین وئرگیسی ایسه، بیر او قدرده بلکه تانری‌دان دا چوخ اوخویوب، اؤیرندیکلریمین، کولتورومون و چالیشمامین اورونودور.
بو اؤزه‌للیک‌لر سایین وقار نعمت‌ده تمامیله واردیر و بونو شعرلرین اوخودوقدا دوشونه و گؤره بیلریک. وقار نعمت ادبیاتیمیزا چوخلو – چوخلو اثرلر ارمغان ائدیبدیر کی بورادا من هامیسی‌نین آدلارین چکمک ایسته‌میرم؛ نییه کی اوندا بو یازی چوخ اوزون اولا بیلر. بو یازی دا یالنیز بیر اثرین یانی «دیره‌نن چیچکلرین ماهنیسی» شعر توپلوسوندان دوشوندویوم و باشاردیغیم قده‌ر سؤز آچاجاغام. دئمه‌لییم کی بو اثر ۱۳۹۸ ایلینده ایشیق اوزو گؤروبدور.
بو کتابدا ۷۷ شعر یئرلشیبدیر کی غزل، قوشما، یئددی هجایی و سربست شعر قالیب‌لریندن عیارتدیر.
قولوم یورولدو ایلاهی
گؤیده او داشی ساخلاما!
الین اوخونوبدور داها
الینده بوشو ساخلاما!
*******
یازمادیغیم شعرلرین
کتابینی آل اوخو!
اوخو من ده ائشیدیم
برکدن اوخو ایلاهی!..
براهنی دئییر:
شعر بیر روحی ایلگی‌دیر، نسنه‌لر اورادا اوبجئکتیو حالتینی الدن وئریر، اصلینده شاعرین دویغو ودوشونجه‌لرینی بورج آلیر.(طلادرمس ص۵)
بوایکی بندده سؤزجوک‌لر نه قده‌ر ال چاتماز ذیروه‌لره قدم قویور و اوخوجونو اوره‌ک اوخشایان، دوشونجه قانادلاری ایله چکیر گؤیلرین اوزونه. ماراقلی‌دیر کی بو کتابدا «تانری» سؤزجویو دفعه‌لرله خطاب اولاراق یئنی – یئنی تصویرلرله فلسفه‌دن ده یارارلانیبدیر. اصلینده فلسفی شعر ادبیاتدا یاخشی قارشیلانمیر، آنجاق شعره، فلسفه قاتقیسی و بویاسی ووراندا داها گؤزه‌ل و دوشوندوروجو شعر اولا بیلیر.
تانرییا خطاب بئله دئییر:
آداملار قلپ چیخدی یئتر
نه تهراولدو نه تهر؟!
بیر ایکی ایت ساخلا، یئتر
قاپیندا ناشی ساخلاما.!(ص۱۲۶)
«تی اس الیوت» انگلیسلی شاعر و تنقیدچی دئییر:
یاخشی و پیس سؤزجوک شعرده اولاماز، بلکه بو سؤزجوک‌لرین یئری‌دیر کی یاخشی یادا پیس اولابیلر. سؤزجوک‌لر شعرین قورولوشو ایله اویغونلاشارسا، اؤزونو یاخشی و گؤزه‌ل گؤستره بیلر.
سانال دونیادا ایندیلیکده دیقه باشی یوزلر یازی شعر آدی ایله یاییلماقدادیر، و اوخوجو بیرلایک ائده‌رک بعضن شعری اوخوماقدان دا واز کئچیر. چاغداش ادبیاتدا منجه بو تور یازیلارین یئری یوخدور؛ نییه کی شعر دیلی، دانیشیق دیلی ایله تام فرقلی‌دیر. بئله دئیک شعر دیلی، دانیشیق دیلی دئییل کی هر سؤزجوک ایلک آنلامینی داشییا بیله. ایندی شعرده وزن قونوسو دارتیشمالی قونو دئییل، بلکه چاغداش شعر تخیل، ایمگه و سس‌لردن و دیل اویونلاریندان اولوشمالیدیر و دیلین بو آرادا ایک گؤره‌وی یعنی ایلتیشیمدن (ارتباط) داهادا چوخ رولو اولمالیدیر. بلکه ده شعرسل دیل، دیل اولماغی بوتونلوکله بوراخدیغی زامان مکمل حالینا یئتیشه بیلیر:
ایچیمده قانایان بیر ماهنی دیر گؤزلرین
نبضیمله ایشله‌ین قول ساعاتیم
و باشیمداکی هاوام‌دیر
قارا گئیمیش گؤزلرین ص(۵۴)
سن چیچک‌له دولدور توفنگینی
من شعرین یاراسینی سارییرام
آرخا کوچه ده. ص (۵۵)
بو ایکی کوبلت یالنیز اؤرنک اولاراق بورادا گتیریلیبدیر . «وقارنعمت» منجه بلکه یئتمیش فایز شعرلرینده یئنی‌لیک و مدرن فضایا راسلاشا بیلریک. تخیل و ایمگه و سؤزجوک‌لرین سس تونو اوخوجونون رغبتینی قازانا بیلیر و بو اوزدن ده اوخوجونو دوشونمه‌یه چاغیریر. «شعرین سس تونو بلیرلی بیر روح حالی و حیسسی ایفاده ائده‌ن سسین بیر مدولاسیونودور. «دوغرودان دا» شعرین یاراسین ساریماق آرخا کوچه‌ده»، «قارا گئیمیش گؤزلر»، «ایچیمده قانایان بیر ماهنی دیر گؤزلرین»
نه قده‌ر صمیمی بیردویغونو ایفاده ائده بیلیبدیر و اوخوجونون قارشیسیندا سورغولار بیر-بیر یارانیر .شعر نیه یارادی ؟ بو یارانی نه تهر سارییارلار؟ قانایان ماهنی نئجه‌دیر ؟ و گؤزلرین اونونلا نه علاقه‌سی واردیر؟و……
«یول تورکوسو» آدلی شعر، پلی فونی (چئشید سسلی) و چوخ مرکزلی بیرشعردیر. و بو سب دن بوشعرین آنلامی اؤنده یوخ گئری ده قالاراق، داهادا درینلشیر. البت کی شعرده آنلام ایلک اوخونوشدا اوزه چیخماز. نثر (دوزیازی)دیرکی آنلام آچیقجاسینا اؤزونو اوخوجویا گؤستریر. شعرده اؤ‌زللیک‌له مدرن شعرده آنلام درین ده اولدوغوندان هر بیر اوخوجویا، چوخ دا ساده و قولای اولابیلمیر. شعرین متین مرکزی (موتیف مقید )اولمادیغیندان آنلام ساده‌لیکله اؤزونو گؤسترمه‌ییر:
یولدان می دئیردیم سیزه ؟ هه، یولدان!
ساعاتی وئجینه آلماز قاغایی‌لار
گئجه قوندولاردا گئجه‌له‌یر گئجه قوشلاری
اؤلوم فیلان نه‌دیر بیلمز کپه‌نک‌لر
یاشامین آنلامی چوخو-چوخونا ائنمیشدیر اؤلومو
اؤلوم اؤیله یازیق
اؤیله آنلامسیزکی قاغایی‌لارا
آدامین یازیغی گلیر اؤزومه
ساقین جهننمده چیخمایاسان قاباغیما
قولتوق جیبیمده گزدیریرم گونشی
او سونسوزا گئده‌ن قاتاردا من ده وارا
قانی ایچینه آخیر شعرین
یولدان‌می دئییردیم سیزه ؟!
هه، یول …دان! ص(۱۹)
گونئی آذربایجان ادبیاتیندا وطن حسرتی، وطن دردی، وطن قایغیسی و ۱۹۹۱ینجی ایلدن قاراباغ دردی ده، بیر تزه یارا اولاراق بوتون شاعر و یازارلاریمیزین اثرلرینده عکس اولونان قونولاردا اولوبدور. البت کی بوتون آذربایجانین آیدین و ضیالی‌لرینه بری باشدان ندن‌لری بللی‌دیر.
«وقارنعمت»ده بو قایغی و دردلری ایللر اوره‌یینده ساخلایاراق، شعر سطیرلرینده، دویغو قانادلاری ایله یئنی بیر آچیدان داهادا گؤزه‌ل و جانلی شکیلده عکس ائتدیریبدیر، سانکی ایمگه‌لرله بیر رسیم چکیبدیر.
اللریمده سون شرابین خاطیره‌سی
اوره‌ییمده گؤزلرینین پیچاق یاراسی
«آی لاچین !
جان لاچین !
جان سنه قوربان لاچین !»
بورا منیم
و من شهید آرزی‌لارین مزارلیغی
بودا
شهید آرزی‌لارین ساغلیغینا!
به نه دئییم قارا گیله‌م؟ نه دئییم؟!
سیلمه گؤز یاشین قاراگیله‌م!
«اورموگؤلو» سوسوزدور
«قورو گؤل» قورو
و «شورابیل» جینایته اوغورلانمیش
دئ نه جاواب وئره‌جه‌ییک یاوروم؟! ص(۴۰)
«هنرین ان اؤنملی آماجلاریندان بیری، انسانلاری حیاتدا یوروجو و اوزوجو آلیشقانلیقدان قورتارماقدیر. بو آماج یالنیز چئوره‌میزده کی تانیش نسنه‌لری، بیر تانینمایان اوسلوبلارلا یئنی‌دن گوءسترمکدیر. (هنرداستان نویسی دیویدلاخ مترجم رضا رضایی ص)۱۰۵
ادبیاتدا بو اوسلوبا یابانجی لاشدیرما (آشنایی زدایی )دئییلیر و روس فرمالیستی شکلوفسکی (۱۹۸۴-۱۸۹۳) ایلک دفعه بونو ایشله‌دیبدیر و سونرالار باشقا فرمالیست و قورولوشچولار (ساختارگرا) اؤرنک اوچون یاکوبسن و تینیا نوف و.. قوللانیبدیلار. اصلینده فرمالیست‌لرین ایشلری، شعرده، ده‌ییشیکلیک یاراتماقدیر کی انسان، گونده‌لیک آلیشقانلیقدان اوزاقلاشا بیلسین. بو تور اوسلوبلا شعرده یئنی‌لیک یاراتماقدیر کی اوخوجو داهادا چوخ لذت آپارا بیلسین.
گؤزلریمله دینله‌ییرم آی ایشیغینی
یوخلوغون رنگینده‌دیر گئجه
بئشینجی مؤوسومده اوتوروروق اوز- اوزه
گولوشون، توزونو آلیر شعریمین
یا
تانری دولاشیغا سالمیش گؤزلرینی
یا سن قوردالامیشسان گونشی
یئر یئرینده دئییل بو سفر
ساعاتیما سو کئچمیش. ص(۴۸)
«قاضی آغام» شعرینده بیر دیالوگ گئدیر. بو دیالوگ بیر متهمین اؤزونو ساوونما اوتورومونا اوخشاییر، آنجاق بورادا مدنی قانونون ماده‌لریندن یوخ، بلکه انسانلارین سئوگی دولو یوموشاق اوره‌ییندن، اخلاقی سوسیال داورانیشیندان و هابئله انسانین اصلینده سوچسوز اولدوغوندان سؤز گئدیر. و بیر قاضی‌نین قوندارما قانونا آرخالاناق، انسانلاری تورمه‌لره و سورگولویه محکوم ائتمه‌ییندن. وقار نعمت تام گؤزه‌ل دویغولارلا، بو ساوونمانی ایفاده ائدیر. شعرین باشلانیشی او قده‌ر صمیمی‌دیرکی سانکی شاعر اؤز دوستوایله دانیشیر و بودا شاعرین بری باشدان سوچسوزلوغوندان یارانا بیلیر.
نه وارکی بوندا!
سنی دینله‌مکدن یورولدو قاضی آغام!
پخمه سورولار سورورسان آداما
بیرآزدا من سوراییم ایندی
سن قولاق آس منه
نه وارکی بوندا قاضی آغام!
سؤیله بی هله
آج قالدینمی، سوسوز قالدین می هئچ سن ؟
قوخلادیغین اولدومو بیر مکتوبو چیچک یئرینه؟!
آغلادینمی هئچ بیر یورقانی چکیب باشینا؟!
هله دوغروسو سن ده آدام‌می‌سان
آدام‌می‌سان قاضی آغام؟!
***
نه وار کی بوندا !
نه وارکی قاضی آغام!
جریمه یازدین، جزا یازدین
زیندان یازدین، شاللاق یازدین !
سورگون یازدین، اعدام یازدین!
بیرشعرده یازدینمی هئچ قاضی آغام؟!
اؤرنه‌یین خیاوان ایت‌لرینه،
یا آرابا آتلارینا
آلنی‌نین او سویوق ترینه
بیر اؤیکو یازدینمی ؟
اللرین اوتاندی‌می بالاجا قیزیندان؟
دوست اولدوغون اولدومو هئچ بیر آغاجلا؟
دردلرینی
بیرآغاجا سؤیله‌دین می مثلا؟
آدام گتیردیینی گؤردونمو قورو بیر آغاجین؟
ایزله‌دین می
ایزله‌دین می بیر گؤیرچینی قاضی آغام؟!
باشی‌نین اوستونده
بؤیله‌سینه فیرلانیب – فیرلانیب
یوخ اولونجایا قده‌ر
ماوی گؤیلرده ؟!
سایین وقار نعمت‌ین بوتون شعرلری اوخودوقجا یئنه ده اوخونماق ایسته‌ییر؛ هر بیر بیرینده، یئنی بیر سؤز، یئنی بیر اوبراز، یئنی رنگ قاتقیسی، یئنی هیجان، یئنی دویغو جانلانیر.
نه‌سینی سؤیله‌ییم آرتیق ؟!
دیلیمده توک بیتدی سنی بو قده‌ر سوسماقدان
نه‌سینی سؤیله‌ییم ؟!
آز اؤنجه یاغمور یاغمیش
و بوشهره
سنسن گؤزلرین قده‌ر یاراشیر بو یاغیش
نه‌سینی سؤیله‌ییم ؟!
یارییا ائندیریلمیش بایراق کیمی‌یم سن سیز
نه‌سینی
یا نه‌سینی آنلاداییم
سس‌سیزلییی آنلادان هئچ بیرکلمه یوخکن؟!
بو ایمگه‌لر «سوسماقدان، دیلده توک بیتمک» و یارییا ائندیریلمیش بایراق کیمی اولماق» انسانلارین، ایللر بویو دانیشماغی اونودوب و سوسماغی دیل وردیش ائتمه‌یینی نه قده‌ر گؤز اونونده جانلاندیرا بیلیر .
چاغداش شعر دونیامیزا بو اثر و بونا تای اثرلرین یارانماسینی صمیم قلبدن تبریک دئییب و سایین وقار نعمت»ه داهادا اوغورلار و باشاریلار دیله‌ییرم.
گولن آی ۱۴۰۰،
**قایناقلار:
1. هنرداستان نویسی، دیویدلاج مترجم رضا رضایی
2.طلادرمس، رضابراهنی
