خسرو باریشان آذربایجان ادبیاتیندا چوخ زاماندیر دورمادان و یورولمادان چالیشیر و حالا یئنه ده چالیشماغا دوام ائتمکده‌دیر. او، ۱۳ کیتابین (شعر و چئویرمه) مؤللیفی اولاراق اؤزه‌ل امضاسی ایله آذربایجان ادبیاتیندا تانینان بیر شاعردیر. قوزئی آذربایجان شاعری «رستم بهرودی» دئییر: چاغداش تبریز ادبی توپلومدا بیر «خسرو باریشان» امضاسی وار؛ فیکیرلرینی سؤزبه‌سؤز، میصراع-میصراع شعره چئویره‌ن، اؤزونه مخصوص شعردونیاسی‌نین بنزرسیز منظره‌سینی یارادان استعدادلی قلم آدلی خسرو بئیی باکی‌دا دا چوخ سئویب ده‌یرلندیریرلر. او، ایستر لیریک شعر، ایستر ائپیک پوئزیا نمونه‌لری یازاندا دا باشقالارینی تکرار ائتمه‌ییر. وطن سئوگیسی خسرو باریشانین شعرلرینده چوخ گؤزه چارپان سوژئت‌لردن اولوبدور. دوکتور رضا براهنی ده، خسرو باریشانین شعرلرینی اوخویارکن یازیر: «چوخ لذت آپاردیم، چوخ اوره‌یه یاتان شعرلردیر، چوخ گؤزه‌ل تصویرلر و چوخ یاخین بیر شعرلردیر. سیزه تبریک دئیه‌رک گؤزلریندن اؤپوره‌م.»
واقف یوسفلی، فیلولوژی علملری دوکتورو و تنقیدچی ده بئله سؤیله‌ییر: «خسرو باریشانی دوشونجه شاعری آدلاندیرساق دا یاهالمامیشیق.»
آزادلیق و عشق
باریشان جنابلاری «آزاد گؤزه‌ل» آدلی شعرینه آزادلیغی و شعری بیر– بیرینه مکمل توتاراق، یئنی تصویرلرله، بیر پارادوکس یارادارق، گؤزه‌ل آچیقلایا بیلیب:
بیلیره‌م هر شاعر
اَن گؤزه‌ل شعرینی یازمادان
اؤلومه یاخالانیب
شاعر اولور.
آنجاق سن
آزادلیق کیمی گؤزه‌لسن،
گؤزه‌للیک کیمی آزاد.
شعرین تصویرلری
ایمگه (تصویر) هربیر شعرده زمین یارانمامیش استفاده اولونسا، کؤکسوز بیر دالا اوخشارکی نه قده‌ر یاراشیقلی دا اولسا، سولماسی تئز اولار. آنجاق شاعر بو ایمگه ایله شعرین ائستئتیکاسینی داها دا یوکسلدیریر و نئچه قونویادا ایپ اوجو اولابیلیر:
چیرکین قارا بالیغام
دنیزدن بیر آز گؤی اوزو یاغسا
یوخلوغووون قارانلیغیندا بوغولاجاغام.
گئجه‌نین فاحیشه‌لییی‌دیر شه‌هرلر
ایتمه، منه باخ
گئجه‌نین دالیسیندا دورما! گل!ص۱۳
آلبرکامو (۱۹۶۰-۱۹۱۳)فرانسه‌لی یازیچی و فیلسوف دئییر: «یالنیر اینسان اؤز طالعی‌نین علیهینه قیام ائده بیلر و یالنیز بو اؤنملی ایشی یئرینه یئتیرمه‌یه بیرتک آراجی واردیر: او دا سؤزجوکدور و سؤزجوک شعر آراجی و بیرده شعرین آماجی‌دیر. باریشان بو بیرکوبلت شعرینده هم طالعینی آچیقلاییر، هم ده شعرین آماجینا واریرکن یئنی بیر باخیش اورتایا قویور.
سن آغلاییرسان
من تیتره‌ییرم
یولوموز عئینی
کوللوکده کی کپه‌نه‌یین اؤیکوسودور آلین یازیمیز.
آشکاردا اولسان
گیزلنه‌جکسن
گیزلین ده اولسام
آشکارلاناجاغام ص۲۲
«فرغا‌غه‌نین اؤلوم آغیتی» عنوانلی شعرینده فرغانه‌نی وطن سیموولو استفاده ائده‌رک، اونون اؤلومونو وطن نیسگیلی و نیسگیلین آنلامینی وطن بیلیر و وطن قده‌ر ده‌یرلندیریر؛ و شاعیر بو نیسگیلی شابلونلاشمیش کلمه‌لرده یوخ، بلکه یئنی اوسلوبدا و یئنی دیلده و دیل اویونلاری قاعده‌سیله اولدوقجا گوزه‌ل شکیلده ایفاده ائدیر .
آه…..باکی – تبریز یوللاری آیریلیق دوغور
حسرت ساغیر….
ساغیردیر.!
آه ای دیلکداش
هر بیر دیلک داش
تومموش دانیشا بیلمیر دوروقلاردان !
منیم تورکجه‌مده نیسگیلین آنلامی وطن‌دیر
وطنین سسله‌نیشی آه…
آه…
آه..
آنا بیزه وطن گلمه‌یه‌جک!
«فرغانه» اؤلموش.ص۲۳
باریشان جنابلاری عشقین تعریفینده بیرنئچه پارادوکس قاپساملی جمله‌لرله اوخوجو ایله دانیشیر و سونوندا اوخوجویا یالنیز پریشانلیقدان باشقا بیر شئی عاید اولابیلمیر و بلکه بو اؤزو عشقین تاریخ بویو طالعی اولا بیلیر. هم زاماندادیر، هم ده گؤرولمزدیر. هم بیراولای‌دیر، هم ده بیلینمزدیر. بورادا منجه عشق بیر اولای‌دیرکی شعرده سیمگه‌یه چئوریلیر.
عشق دئدییین
زامان کیمی‌دیر
گؤرولمزدیر
زامان ایجینده آن کیمی‌دیر
بیر اولای کیمی‌دیر
بیلینمزدیر.
عشق دئدییین
زامان ایچینده اؤلوم کیمی‌دیر
چاتدی ایسه
قاییتماق یوخ!
شعرین باشلانیشی چوخ اؤنملی‌دیر. بوناگؤره شاعر شعرینی بیر خبری گزاره ایله باشلاسا هر شئیدن ایلک اؤنجه ،اوخوجوسو ایله ایلگی قورماییب و اونو الدن وئرمه‌لیدیر. شعر نه قده‌ر روایت «آنلاتی» ایله باشلانسا او قده‌ر گؤزه‌ل و چکیجی اولا بیلر.
باریشان جنابلاری «بوکوم» عنوانلی بیر شعرینی خبری گزاره ایله باشلاییر. هر بیر اوخوجو ایلک سطری اوخویارکن شعردن آرا آچیب و اوزاغلاشماغا چوخ ندن تاپابیلر. حال بوکی بو شعرین سونراکی دیزه‌لرینده چوخ گؤزه‌ل و یئنی شعر، تصویر و افاده‌لره راستلاشیریق:
من شاعرم…
سؤزه بوکوب دردلری
من
دفن ائدیرم.ص۳۶
سونراکی دیزه‌لرده بئله گتیریبدیر. باخین:
دئمک اؤلوب، دوغولماغا
دئدیم شعر
یا
دئمک
بلکدن کفنه
آنلارا من
بوکوب
دئدیم عؤمور!ص۳۶
و باشقا دیزه‌لری شعرده بوندان گوجلو و دوشوندوروجودور.
ازراپاند دئییر: «ایمگه ائله بیرشئی‌دیرکی فیکیر و دویغوسال بیر دویونو زامانین بیرجه آنیندا گؤستره بیلیر.»
شاعر باریشان، گاهدان بیر رسام اولور و خیالیندان کئچن بیر طرحی سؤزجوک‌لر واسیطه‌سیله عئینی حیاتدا بیر جانلی تابلویا چئویریر. «پنجره‌م» آدلی بیرشعرینده:
گؤم –گؤی گؤزلریوی آسدیم پنجره‌مه!
بیر قوش چکدیم
گؤی اوزونه.
بیر قانادی سن ..
بیر قانادی من.. ص۴۰
بو شعر بیر اوزون شعر اولاراق، دوام ائدیر؛ آنجاق منجه بو طرح اؤزو، اؤزلویونده مکمل بیر شعردیر و باشقا سؤزه و تصویره احتیاج دویولمور. بو شعرین سونوندا بیر آلینتی دا واردیر و منجه ناظیم حکمتین تانینمیش شعریندن آلینیبدیر.
هله سونوندا
سون آندا
آنلادیم
باخیشمامیز
آیدینلیغین پارتلاماسی
دونیایی اوشاقلارا وئره‌ک، یؤنتسینلر.
باریشان جنابلاری‌نین دئمک اولارکی چوخلو شعرلرینده شعر دیل و وطن دغدغه‌سی چوخ دیزه‌لری اؤزونه اختصاص وئریبدیر:
ائهئی آذربایجان
آیریلیقلار وطنیم…
تبریزده یاغیش یاغیر.
«بی آر تی» یه مینسم
هر ایستگاهدا اؤزگه دیلی سسلنه‌رک
ازیب اوستومدن گئچر منیم!ص۴۳
مدرسه‌نین ایلک گونو هرآن
قارشیلاشدیغیم
او، یالان واقعیت
اؤگئی ائدیر منه آنامی!
گئتمه آنا !
منی مدرسه ده تک قویما!
ائوه قاییتسام دوشمنین اولاجاغام! ص۴۶
درین حوزون وتاسفله دئمه‌لی‌یم بو یاخین کئچمیشده خسرو باریشان «پارکینسون» خسته‌لییینه توتولوبدور و ایندی‌لیک درمان اولما سوره‌جینی گئچیریر. «پالتار» عنوانلی شعرینده «خسرو باریشان و خسرو صلح کننده»یه، یئنی بیر باخیشلا، دیل و سس اویونلاری یاراداراق اؤز خسته‌لیینی عئینی بیر شکلیده نمایش ائتدیریر و بیرده گؤزه‌ل ایفاده ایله شعر یازاندا باریشان، آنجاق سحرلر یوخودان دورارکن «صلح کننده» اولور. بو شعرله شعر دئمک اؤز دیلینده «آنادیلی» شعر یازاندا آدینی دا تورک کلمه‌سی ایله سسله‌ییر و داها دا وورغونلوغون آنادیلینه آیدینجاسینا گؤستریر:
هر سحر
دیک یوخودان داشلانیب
گئیینیرم بو آدامی
و سسله‌نیرم :
خو،و،و،س س
رو..
ص لل لح ح کن نده
(خسرو صلح کننده )
هردن شعرده، بیردن
بیلمه‌دن
دلی کیمی
بو آدامی سویونورام
و یاغینتی ا یویونورام
شعر یاغار بوتون بولودلاریمدان!
و سسله‌نیرم :
خو،و،وس
رو
با ا ،ا ،ریش ش
آ،آ،ان.
نه بیلیم
بلکه ده بیرباراما قوردودور اینسان؟
سونرا نه سسلنه‌جه‌ییمی
بیلمه ییرم
سونوجدا بیلیرم هئچ نه بیلمه‌دییمی
یئنیجه آلزایمیر توتموش
پارکینسون خسته‌سی کیمی !ص۷۸
شاعر باریشانین بو توپلو شعرینده و بوندان قاباقلاردا ایشیق اوزو گؤره‌ن باشقا کیتابلاریندا دا چوخ گؤزه‌ل و یئنی – یئنی تصویر‌لره وآنلام‌لارا راست گلیریک. خسرو باریشاندان و شعرلریندن نه قده‌ر دانیشساق دا یئنه آزدیر؛ نییه کی اؤز شخصیتی و داورانیشی دا شعرلری کیمی چوخ خ خ گؤزه‌لدیر.
من بورادان شاعره ایلک اؤنجه ساغلیق و ساغلاملیق دیله‌ییرم، شعر و ادبیاتیمیز ساحه‌سینده داهادا گؤزه‌ل – گؤزه‌ل کیتابلار یازیب و یاییملاماغینی آرزی ائدیرم.
تبریز، قیشین اول آیی ۱۴۰۳
