بیزیم شهره یولویوز دوشسه، ایلک یول آیریمیندان اوز یوخاری خیابانی توتوب گئتسز، اوچ توکان سایساز دؤدونجوسو تاغی عمی‌نین‌کی ایدی. تاغی عمی قوجا بیر کیشی‌دی، اما اؤزو دئمیشکن هله الدن دوشمه‌ییب، هله ده یوز ده‌گر سیزین کیمی جوانلارا. بعضا ده گؤردون چیرتمیک چالیب اوخودو کی: «من نه قده‌ر ده قوجا اولسام ده‌گرم یوز جوانا …چؤره‌گی یئمه‌رم من یاوانا، قوربان ائله‌رم من جانانا … پولومو، جانیمی مالیمی گل..!» بلکه ده اوزون اوزادی سیزین سیر- صیفتییزه باخیب دریندن بیر آه چکیب دئدی: «جوان دا قدیم جوانلار… نباتی یاغ جوانیندان جوان چیخماز…»
قدیم جوانلار دئینده باش بارماغی ایله اؤزونه اشاره ائلر البته. ایلک گؤروشده تاغی عمینی قاش- قاباقلی گؤرسز اینجیمه‌یین؛ اونا گؤره کی بو اونون ائشیک اوزودو. نه قده‌ر کی تاغی عمی‌نین ائشیگ اوزو قار-بورانلی‌دی، ایچری اوزو گول- چیچکلی‌دی. تاغی عمی‌نین قاش- قاباغی بعضا ده حرص- پورسو یاز یاغیشی کیمی اؤترگی و قیش گونو کیمی قیسادی.
بیز مدرسه‌یه گئدنده حتما یولوموزو تاغی عمی‌نین توکانیندان سالاردیق. تاغی عمی‌نین قورو خورمالاریندان، جویز بادامیندان، نخود کیشمیشیندن آلیب جئبلریمیزه دولدوروب یولا دوزه‌لردیک. آخشام چاغلاری تکلیف‌لری یازیب قورتولاندان سورا دفتر، قلم، تاباغا، قدله‌ین، پوزان آلماق بهانه‌سی ایله تاغی عمی‌نین توکانینا ییغیشیب، دئییب گولردیک. تاغی عمی بیز ایله کئچینردی؛ بعضا والورون اوستونده دمله‌دیگی چایدان نوبت ایله هره‌میزه بیر استکان چایدا وئرردی. بعضا ده گؤردون توکانین بوجاغینا دایادیغی سوپورگنی آلیب هامیمیزین قوپاراغینی گؤتوردو. اما اوسته اوسته بیز تاغی عمی‌نین خوش اخلاقی و گول- چیچکلی اوزونون شاهیدی اولوردوق. اوندا گؤردون کی تای- توشلاریمیزین بیری گیردی ایچری دئدی:
– تاغی عمی بیر بالا دوغ!
تاغی عمی کیچیک شیشه‌لرده اولان آیرانین آغزینی آچیب اونا ساری اوزادارکن دئیردی:
– آلا زهرلن… او قارنی یوغون ددن بالا دوغسون… بیلدین!
گولوش سسلری یولون او بیری الینه قده‌ر گئدردی.
گئجه‌لر یئنه ییغناغیمیز تاغی عمی‌نین توکانی ایدی، اما مجلیس بیر او قده‌ر جاناسینر اولموردو. چونکی منیم داییم، قاسیمین بؤیوک قارداشی و یاشارین عمیسی ده گلردیلر. (اونلار یوخاری کلاسلاردا درس اوخویوردولار.) البته اونلارین یانیندا آچیلیشماق و دئییب- گولمک اولموردو. بیز بؤیوکلری اؤزوموزه مزاحیم گؤرن کیمی گویا اولار دا بیزی مزاحیم گؤروردولر:
– بوردا اوتوروب بوش- بوغازلیق ائله‌مخ یئرینه دو گئت درسلرینی اوخو!
– صاباح میه سنین هندسه امتحانین یوخدو؟
– دو گئت ائوه، الینده بو چایی دا آپار… دو گؤروم دی!
بوتون بونلارایله بئله اوزدن گئتمزدیک. آخیردا بئله اولوردو کی بؤیوکلر گزمک اوچون ائشیگه چیخیر و بیز ال -ایاغیمیزی جویز قابیغیندان چیخاریب دئییب گولمه‌یه باشلاییردیق. تاغی عمی ایسه الینی چنه‌سینه ویریب تام دقت ایله، عجاییب غراییب حیواناتا باخان کیمی بیزه باخاردی.
***
تاغی عمی‌نین ساوادی زادی یوخ ایدی، آما اوز دئدیگینه گؤره آغی قارادان سئچیردی. او نیسیه حسابلارینی بیزه یازدیراردی. بئله واختلاردا او حالدا کی متصیل آغی قارادان سئچمک مسئله‌سینی آندیراردی، بیزی زارا زینهارا گتیرردی:
– بورا باخ …سن اولاسان او ایناندیغین آللاه… سن اولاسان ایسته‌دیغین آدامین جانی …سنی او یوخ ایمانین اویان- بویان یازما …! دوز یاز…! من دئدیغیم کیمی دوز یاز…! بیلدین؟
البته بیز اگری یازان دگیلدیک، آما تاغی عمی‌نین بو آند آمانی اوغرو یادینا داش سالان کیمی بعضی اوشاقلاری بیر بالاجا شیلتاقلیق ائله‌میه ماراقلاندیریردی. مثلا بیر گون آخشام چاغی منی چاغیریب نیسیه دفترینی آچدی قاباغیما دئدی:
– بالاسی… بولاری یاواش- یاواش اوخو من حاسابلاییم!
گوردوم دفترین باشیندا بیری یازیب: «منیم حسابیم!» من کیم اولسون آللاه بیلیر! ایندی گل بونو تاغی عمییه باشا سال.
– تاغی عمی بوردا بیر نفر یازیب منیم حسابیم!
– یاخچی دا… گور او «من» کیمدی.
– آیری بیر زاد یازماییب آخی …تکجه یازیب منیم حسابیم.
– قارداش، سن دئدین من ده بیلدیم! ایندی اوخو گؤروم او «من» کیم اولا؟!
– آخی بیر زاد یازماییب من نه‌یی اوخویویوم؟
تاغی عمی ناراحات و ناامیدجه‌سینه چؤرتکه‌نی قویدو بیر یانا، دفتری آلیب شاراپ بوکدو، قویدو قفسه‌یه، دئدی:
– ساواد دا قدیم کیشی‌لرین ساوادی …سیزین ساوادلار بیر خوروزا دگمز!
***
تاغی عمی بئله تاغی عمی ایدی. بیزیم ساواد لاری بیر خوروزا آلمیردی. او وقت آشیری اوشاقلار ایله مباحیثه‌یه گیریب اولاری لاپ دارا قیسناییردی. بیر گون چایینی ایچیب پاپروزونو یاندیراندان سورا اوشاقلارین سؤزونو کسیب، بئله سوروشدو:
– اده… سیزین کیتابلاردا حسابینان بئله یازیبلار کی گویا یئر دولانیر، گون دوروب یئرینده. هئچ سیزی تاری بو عغله باتان سؤزدو؟! من سحرین تئزیندن بو ایشه گؤز قویموشام… منیم بو چیخمیش گؤزلریمین قاباغیندا گون اودو باخ قره‌داغین قیرناسیندان چیخیب، ساللانا- ساللانا یاواش- یاواش گلیب، بودو ایستیر سبد داغی‌نین باشیندا باتا… سیزین گؤزویوز گؤره- گؤره بوجور سؤزلری نییه قابول ائلیرسیز….. کافیرلار بیزی بئله یولدان ائلیللر دا…!
اوشاقلارین چیغیر- باغیری ایچینده قاسیمین «بیننده ثابت جسم متحرک» یا «بیننده متحرک جسم ثابت» باره‌سینده آچدیغی مباحثه‌لر و گتیردیگی مثل‌لر تاغی عمی‌نین بئینینه باتمیر. او جیغالاسینا درین بیر قوللاج ویراندان سونرا یئنه سوال وئریر:
– مثلا گؤتورک بونو…. دئییرسیز کی یئر دربشیر…اده یئر دربشسه بو قده‌ر ائو- ائشیین هامیسی دارماداغیم اولار… دنیا ده‌یر بیر-بیرینه… مثل اوچون کلبه مورتوزون توکانی گلر منیم توکانیمین یئرینه… منیم توکانیم گئده‌ر مشه قولونون توکانینین یئرینه… حسین آباد محله‌سی گلر قره‌خیژلیغا، قره‌خیژلیق گئده‌ر شیر باشینا. گؤرون سیزی خالیق بو اولاسی ایشدی آخی….؟!
***
اوسته- اوسته هامیمیزین تاغی‌عمی‌یه بورجوموز اولاردی، او دا جانی بوغازینا چاتمایینجا آچیب آغارتمازدی. بورجلو اولماغی کیشی‌لیکدن سانیردیق: «کیشی‌نین بورجو اولار دا!»
اوشاقلیقدا کیشی‌لیگه آیری- آیری تعریفلر وار ایدی. لاپ خیردالیق دا یئره ییخیلاندا بؤیوکلر قالدیریب، اوست باشیمیزی سیلکه‌له‌یندن سونرا دئیردیلر: «نولار… نولار… بؤیودون …کیشی ییخیلار دا!» سونرالار اویوندا آشیق‌لاری اودوزوب گده‌لرین یاندیق- قیندیق‌لارینا توش گلنده، دئیردیک: «نولار کی …کیشی اودوزار دا…!» ساواشیقلاردا باش قولاغیمیزی ازیب، آغیز- بورونوموزون قانینینی قاتسایدیلار بیر- بیرینه ایسه، دئیردیک: «عیبی یوخ…. کیشی ساواشار دا!» ایندی ده کی: «کیشی‌نین بورجو اولار دا!»
***
گؤزویوز یامان گون گؤرمه‌سین؛ بیر گون سحر باشی مدرسه‌یه گئدنده تاغی عمی‌نین توکانینین قاباغیندا نه گؤرسک یاخچی‌دی؟ بیر ییغین قیویر- زیویر و توکان وسایلی. توکانین قاپی‌لاری باغلی ایدی؛ تاغی عمی ایسه دیدرگین وضعیتده بانکانین اوستوندن اوتوروب، جیغالا چکیردی. چکیردی ده سوزدو؟ پوسگوردوردو!
– تاغی عمی… خئیر اولا…به نییه بئله؟!
– توکان صاحاب بوشالدیب دا…
– نییه آخی؟!
– دئییر اؤزومه لازیمدی.
توکان صاحاب اورتادا یئییب اوجدا گزن پوللولاردان ایدی. تاغی عمی‌دن آلدیغی کرایه بیتمه‌میش ده چول- پالازینی تؤکوبموش ائشیگه. او گون بیز ال- ایاغیمیز سویوق گئتدیک مدرسه‌یه. انقلابین قیزغین چاغلاری ایدی. هره بیر شعار وئریردی؛ بیزده باشلادیق کی: «تاغی‌عمی… تاغی عمی… حمایتت می‌کنیم… »
چوخ چکمه‌دی کی آیری اوشاقلار دا بیزه قوشولدو. سسلر اوجالدی. شعارلار دفترده اگلشمیش معلیم‌لرین قولاغینا چاتدی. افشار آدلی گنج آیدین، اجتماعی معلیمی چیخدی مدرسه‌نین قاباغینا:
– یاواش.. یاواش … نه خبردی… تاغی عمی کیمدی؟!
اولوب کئچنی بیلدیک ده، بیز ایله بیرگه انقلاب فرماندارلیغینا گلیب کمک‌لیک ائله‌دی تاغی عمی‌نین دوگونو آچیلسین. نهایت ده بیر جیلاز سققلی جوان چیخیب بیزه بئله دانیشدی:
– نگران اولمایین! او سرمایه‌دارین مولکلری مصادیره اولوب، تئزلیکنن مستضعف‌لرین آراسیندا بؤلونه‌جک …چالیشاریق تاغی عمی‌نین اوتوردوغو توکان اونا چاتسین… هله‌لیک توکان دا اوتورا بیلر…
بیز ال- اوستو بو خبری بیر موژده کیمی تاغی عمییه چاتدیردیق. دی گلدین کی تاغی عمی چوخ ماراقلانمادی:
– بئله زاد اولماز…. توکان صاحابی راضی اولماسا حرام‌دی…سیز بو ایشلره قاریشمایین….
آخ تاغی عمی … تاغی عمی… او یئرین دولانماغینا اینانمادیغی کیمی موفته‌خورلوخا… انگل‌لیگه ده اینانمیردی. ائله بیلیردی کی شهرین یاریسینا صاحاب چیخمیش سرمایه‌دار او وار- دوولتی حلال یول‌لا و جماعتین رضایتی اوجوندان قازانیب.
نه ایسه… بیزیم شهریمیزه یولویوز دوشسه ایلک یول آیریمیندان یوخاری گئده‌ن خیابانی توتوب گئتسز اوچ توکان سایساز دؤدردونجوسونون قاباغی، خیابانین بو الینده بیر پوتقا وار… او تاغی عمی‌نین پوتقاسی‌دی.
علی صمدی
چئویرن: علی صمدی
ترجمه: علی صمدی
سسلندیرن: علی صمدی
- حئکایه
- اوخوماق زامانی: 4 دقیقه
- https://ishiq.net/?p=30261
چاپ
3 پاسخ
” تاغی عمی حکایه سینه بیر باخیش”
“تاغی عمی” حکایه سینی اوخویوب ، چوخ بیندیم . منجه بیر باشارلی اثردی ، سانکی بیر معشوق کیمین سنی سندن آلیب ، اوزونه دچار الیر .
” تاغی عمی ” بیر نوستالژیک ، کئچمیش لرین صحبتی دیر . بیر زنگین ، بارلی ، شانلی و شوکتلی وارلیق دان سوز آپاریر .
یازیچی حکاینن باشلانشیندا ، تاغی عمی نین شخصیتین قورار کن ، اونو اوخوجویا ، اوز دیلیجه بیله تانیتدیریر:
” من نه قدر ده قوجا اولسام ده گرم یوز جوانا . . . چورگی یئمه رم من یاوانا ، قوربان ائله رم من جانانا . . . پولومو ، جانیمی ، مالمی گل ”
بو عبارتلر ، نه قدرده هر هانسی اوزکه و بیگانه یه ، بیر ساده جمله اولسا ، امما بوتون آذربایجان ملتینه بیر نوستالژیک فرهنگی خاطره دیر . نیه کی هر آذربایجانلی اونو ائشیدرکن ، جاننا بیر موزون و طنطنه لی رقص دوشوب ، دوداغی قاچب ، اوزو گولوب ، روح و جانی سوینجله دولوب و ایستر ایستمز دیلینه گلیر :
” های . . . الله سنه رحمت ایله سین مشهدی عباد … نه لحظه لر بیزه یاراتدن ، نه گونلر سنن یاشادیک ”
بو ایشین ممتاز ویژگی لرینن بیرسی ، اوندا ایشلنن ، لطیف و شاعرانه قلم دیر . نئجه کی بیر حیصه سینده ، بیله یازلیب :
” نه قدر کی تاغی عمی نین ائشیک اوزو قار-بورانلی دی ، ایچری اوزو گول چیچک لی دیر . تاغی عمی نین قاش قاباغی بعضا ده حرص-پورسو یاز یاغشی کیمی اوترگی و قیش گونو کیمی قیسادی ”
بویله یوموشاق تعبیرلر ، بو ایشین هر یرینده سئل -سو کیمین آخر-داشیر و اوز اوخوجوسونو بیر شاعرانه حس و حالا آپاریر .
“تاغی عمی ” حکایه سی گوستریر کی ، اونون یازیچی سی نه قدر اوز جامعه و اوندا یاشیان انسانلارین دوشونجه ، اینام ودویغولاری ایله تانیش دیر . ایله بو اساس دادی کی حکایه ده ایشله نن دانشیق لار
سوز صحبت لر ، اوندا اولان شخصیت و صنف لره اویغوندو نیه کی اوز اوخوجوسونو کاملا متقاعد ائلیر کی سانکی بیر توکانچی ایله دوروب -اوتوروب و دانشیر .
بو حکاینن بیر آیری اونملی نکته لرینن بو کی ، یازیچی ، اوزو تجربه اتدیغی دویغولاری ، اولدوغو کیمی اوخوجوسونا انتقال وریب و اونودا او آن لاردا یاشادیر .
چوخ‌چوخ سلاملار..
دیلین آغزین ..قلمین وار اولسون…بیر تاغی عمی..بیر دومان خاطره سی یازدین…آمما بیر تاریخه بیزی اپاردین..او زمانلارا آپاردین کی دوزلوخ…صداقت..باغیش…کیشلیلیک و حلال چورح قازانماخ …اوشلارا مرحمت….و چوخ گوزل بیر بویوک گئچمیش اوشاخلیخ خاطره میزی دیریتدین..بونا گوره کی اورادا تاغی امی واریدی…بورادا سلیمان قوچو عمی..اوردا مهربان مشد حسین عمی واریدی….یادلاری و خاطیره لری همیشه لیک یاشاسین.ساغ اول ..سلامت قال
اللرین وار اولسون. گۆجلو و آخارلی بیر قلم ایله سانکى کئچمیش گۆنلریمیزدن و عین حالدا، بیر پارا واقعیت و واقعه‌لری ایچینه آلان بیر حیکایه. سیزه داها آرتیق باشاریلار دیلگی ایله باشقا یازیلارین دا یولونو گؤزله‌ییریک.