بالابان
سردار آمین(آذربایجان جمهوریسی)
قوجالار عصالارینا دیرسکله‌نیب، جاوانلار قوللارینی سینه‌سینده چارپازلاییب، اوشاقلارسا اللرینی پاچالاریندا سیخیب گؤزله‌ییردیلر. هامی الی ایله “مانع اولما” ایشاره‌سی وئریر، منی سوسماغا سسله‌ییردی. کوره یینده مکتبلی چانتاسی، ماراقلا آتیلیب دوشن بیر اوشاغین یانیندا چؤمبلدیم.
– قاقاش، نه‌یه باخیرسیز؟
– دئسم، منی قوجاغینا آلارسان؟
سونرا قوجاغیمدان ساغ قولاغیما “آذربایجانلی ایلا ائرمنی داوا ائلیه‌جک” دئیه پیچیلدادی. مئیدانا ییغیشانلارین یاریسی ائرمنی، یاریسی آذربایجانلی ایدی. قارشی-قارشییا دوران بو صیفتلرین هر بیریندن عئینی تبسسوم بویلانیردی. اوزلرده‌کی نیفرت قوجالی- جاوانلی هامینی بیر-بیرینه اوخشاتمیشدی. هامی اؤز تایینی ایهاملا تحقیر ائدیردی؛ آذربایجانلی قوجالار اللرینی گؤیه آچیب قارشی طرفه بلا دیله‌ییر، ائرمنی هم یاشیدلاری هاوادا خزل کیمی یئلله‌دیکلری اللریله اونلارا “نه گونده‌سیز؟” جاوابی وئریرلر، بیزیم گنج‌لر دیشلرینی قیجیییر، ائرمنی قولو زورلولاری قانلی-قانلی فورصت گؤزله‌ییردیلر. ائرمنی اوشاقلاری دیللرینی چؤلده ساخلاییر، باش بارماقلارینی بالاجا اوووجلاریندا دوزلدیک‌لری “یووا”دان چیخاراق آذربایجانلی بالاجالاری تحقیر ائدیردیلر. بیزیم کی‌لرسه، شالوارلارینی آشاغی سالیب زوغال بویدا دودوشلارینی ائرمنی یاشیدلارینا تکلیف ائدیردی. کیمسه یئره توپورور، قارشیسینداکی بوغازینی چکیب اوندان دا بؤیوک توپورور، قادینلار اللرینی جوتله‌ییب بیر-بیرینه “کول باشینا” ائدیرلر. مئیدان قیزیشیردی. ایللردیر ییغیلیب قالان حیرص، هیککه پارتلاماغا حاضیر ایدی. بو واخت تونل‌لرین آغزیندان آغ توستو چیخدی. هر ایکی تونل دن عینی بویدا، عینی یاشدا اوغلان گؤزه ده‌یدی ایین‌لرینده غریبه ناخیشلی ابالار… بوتا، اولدوز، اود، لچک ایشاره‌لریله بزه‌دیلمیش پالتارلار بنزر ایدی. آذربایجانلی قوجالاردان بیری اسن الیله آغزینا “چپر” چکیب یانینداکینا پیچیلدادی: “پالتارینداکی شکله باخ – ایت باشینا اوخشایان ایشاره‌نی دئییرم – کؤپک اوشاقلاری بیزدن اوغورلاییب‌لار”. گنج‌لر آستا-آستا بیر-بیریلرینه یاخینلاشیردیلار. هامی صبیرسیزلیکله غالیبی گؤرمک ایسته‌ییردی. مئیدانا توپلاشانلار قهرمانلارینی سسله‌ییردیلر: ائلجان! ائلجان! ائلجان! قارشی طرف ده عئینی تئمپ‌له قیشقیریردی: خانجان! خانجان! خانجان! سونرا آذربایجانلی گنج ائرمنییه وار گوجو ایله بیر شاپالاق ووردو. و برکدن:
– “خوجالی” – دئدی.
ائرمنی ایللردیر بونا حاضیرمیش کیمی بیر ثانیه بئله گؤزله‌مه‌دن شیلله جاوابینی وئریب، – “پیندیق” – دئیه قیشقیردی.
سونرا “ساناتورک”ه “هامازاسپ” جاواب وئردی، “آتاتروک”ه “زوری بالایان”. “آوو” قیشقیردیلار، “موباریز” آغلادیلار… سونرا بیر آنلیق سوسدولار. آذربایجانلی بیر آز یاواشدان دئدی:
– دؤیوله‌سی چوخ شئییمیز وار.
سینه-سینه‌یه دایاندیلار، بئلجه بیر-بیرلرینی ایته له‌دیلر… ایته له‌دیلر… ایته له‌دیلر… دیز اوسته دوشدولر، دیز اوسته ایته‌لندیلر، دیزلری قانادی. دیرسک اوسته کلله‌لش‌دیلر، دیرسک‌لرینین دریسی قوپدو، یئری جیرماقلادیلار، دیرناقلاریندان اولدولار، گون باتدی، آذان سسلندی، گؤزلریندن یاش آخدی، قانلارینا قاریشدی، ایت‌لر اولاشدی آت‌لار کیشنه‌دی، آغری داغ آغری ایدی مهرینی سالدی – اینسانلارین هیککه‌سی کئچمه‌دی. یئنی دن سینه-سینه‌یه دوردولار، خیسین-خیسین آغلادیلار. عئینی دیلده آغلاییب عئینی دیلده سیزلادیلار. قول-بویون اولوب هؤنکوردولر. بو صحنه‌یه دؤزمه‌ین ناتوانین شوشاداکی هئیکه‌لینین گولـله دئشیک‌لریندن یاش گلدی. سونرا بعضی قادینلارین گؤزلری یاشاردی، گنج‌لر یئره باخدی، قوجالار ساققالینی قاشیدی، اوشاقلار پرت اولدو. سونرا بیر قوجا آیاغا قالخیب یاواش-یاواش قاباغی گئتدی. ائرمنی‌لردن کیمیسه قارالامیشدی. کئشیکچی‌لر اونو ساخلاماق ایسته‌ینده کیشی الی ایله رد ایشاره‌سی وئریب – “آده، الیویزی چکین! بو قاینیم وارتاندی” ،آده، وارتان، سن ساغسان؟” – دئدی. اؤزونه اوخشایان بیر ائرمنینی قوجاقلاییب ائرمنیجه آغلادی، “وئرا، آی قیز! هارداسان؟ وارتانی تاپمیشام” – دئییب، آذربایجانجا هؤنکوردو. اینسانلار بیر-بیریلرینه قاریشدیلار. سانکی بونلار بایاقدان نیفرت‌له بیر-بیریلرینی سوزنلر دئییل! مئیدانی گولمک، آغلاماق، قیشقیریق سسی بورودو.
آداملار بیر-بیرینه قاریشیب هیجانلا دانیشیردیلار. گنج‌لر ائلجان‌لا خانجانی آتیب-توتوردو. سونرا اطرافی غریبه موسیقی سسی بورودو. اسرارانگیز سسین هانسی آلتدن چیخدیغینی بیلمک اولموردو. ساری گلین دئییلدی. بلکه ده ساری گلین ایدی. قوجاغیمدان نه واخت دوشوب قاچدیغینین فرقینه وارمادیغیم بایاق کی مکتبلی الیمی دارتدی:
– عمی، عمی، اوردا بیر بالابان وار، بیر طرفینی ائرمنی پیله‌ییر، بیر طرفینی شیرزاد دایی. گل باخ!
اوشاغین آردینجا گئدیردیم، کوره‌یینده‌کی چانتا بیر جوت قانادا اوخشاییردی.
