“شاعرلر مجلسی”ندن یادگار ایکی قوجامان شاعریمیز(هاشیم ترلان و مظفر درفشی)
ائلدار موغانلی
۱٫ اؤن سؤز
آذربایجان ادبیاتی‌نین انکشاف پروسسینده علامتدار حادثه کیمی اؤز اهمیتینی بوگون‌ده ساخلایان، ۲۴-۲۵ینجی ایللرده ۲۱ آذر نهضتی آدی‌لا تانینان تاریخی حادثه اولموشدور. بو حادثه تکجه ادبیاتیمیزین چیچکلنمه‌سینده یوخ، معارف و مدنیتین بوتون ساحه‌لرینه قویدوغو تعیین ائدیجی تاثیری باخیمیندان، معاصر ادبیات، اینجه صنعت و عمومیتله مدنیت تاریخیمیزین پوزولماز قیزیل ایزلرینه چئوریلیبدیر.
آدی چکیلن نهضتدن یارانان اجتماعی و سیاسی قورولوشون حمایه‌سی آلتیندا چیچکله‌نن آنا دیللی مطبوعات، خلق یارادیجیلیغینین مختلف ساحه‌لری او جومله‌دن: ملّی تئاتر، موسیقی، رسّاملیق و … س کیمی اوزون ایللر پهلوی حاکمیتی استیلاسی آلتیندا ازیلن خلق یارادیجلیغی نمونه‌لری، هئچ بیر زامان گؤرمه‌دیک‌لری مساعد بیر انکشاف و چیچکلنمه دؤرون شاهدی اولدولار. نییه کی، اوزون ایللر آنا دیللی مطبوعاتا، ادبیات و اینجه صنعت نمونه‌لری‌نین یاییلماسینا قنیم کسیلمیش پهلوی دیکتاتوراسی، بئله بیر شرایطین یارانماسینا جدی مانعه اولموشدور.
۲۴ینجی ایلین ۲۱ آذرینده نتیجه‌لنن خلق مبارزه‌سی یاراتدیغی شرایطه، اجرا ائتدیگی تدبیرلره، گؤردوگو ایشلره و ادبیات و اینجه‌صنعته بخش ائتدیگی یئنی باهار تراوتینه گؤره، بیر مدنی انقلابین باشلانغیجی کیمی‌ایدی. بو مدنی انقلاب اؤز قونداغیندا بوغولماسینا باخمایاراق، یاشادیغی قیسا عؤمورونده آذربایجان مدنی و اجتماعی تاریخینه انکار ائدیلمز و هئچ بیر زامان اونودولماز حیات تجربه‌سی و ادبیات و اینجه صنعتیمیزه ملی حال- هوا بخش ائتدی.
آذربایجانین مختلف شهر و کندلرینده اجتماعی، مدنی و ادبی درنک‌لرین قورولماسی و ان باشلیجاسی تبریزده یارانان “شاعرلر مجلسی”، ادبیاتیمیزین و تام معنادا دئسک “وطنی شعر”یمیزین اساسلانماسیندا و بو اساسین اوزه‌رینده عرصه‌یه گلن ملی شاعرلریمیزین کاراکتریزه اولمالاریندا ان مهم عامله چئوریلدی.
بو یازیدا حقلرینده دانیشاجاغیمیز ملی شاعرلریمیزدن و ائله‌جه‌ده “شاعرلر مجلسی”ندن بو گونوموزه یادگار قالمیش و یئنه‌ده “او آذردن بو آذره” قده‌ر یارانان باهار تراوتینی و حیات عشقینی اؤز حیات و یارادیجیلیقلاریندا داشییان ایکی قوجامان شاعریمیز (اوستاد هاشیم ترلان و اوستاد مظفر درفشی)نین حیات سالنامه‌لرینی واراقلاماغی اؤزوموزه مقصد گؤتورموشوک. آنجاق اؤنجه‌دن بو ایکی یادگاریمیزی اؤز قوینوندا بسله‌ین و اونلارین یارادیجیلیق یوللارینی بو گونه کیمی ایشیقلاندیران “شاعرلر مجلسی” باره‌ده قیسا معلوماتی وئرمه‌یی گرکلی گؤروروک.
۲٫ “شاعرلر مجلسی” ( آذربایجان شاعرلر و یازیچیلار جمعیتی)
آذربایجاندا یارانان نهضتین غلبه‌سی تکجه جمعیتین اجتماعی و سیاسی حیاتیندا یوخ، معارف و مدنیتین بوتون ساحه‌لرینه‌ده اؤز بلاواسطه تاثیرینی باغیشلادی. باشقا بیر سؤزله، نهضتین حیاتا کئچیردیگی ده‌ییشیک‌لیک پروسسینده ملی مدنیتیمیزین اوزه‌رینده گئده‌جک اصلاحات اساس مسئله کیمی پلانلاشدیریلدی و ائله بونا گؤره‌ده ملی مدنیتیمیزین چیچکلنمه‌سینه بؤیوک دقت یئتیریلدی. ایلک اؤنجه آذربایجان دیلی رسمی دولت دیلی اعلان ائدیلدی؛ تبریز دانشگاهی یاراندی؛ فارس دیلی‌ایله یاناشی تحصیل آنا دیلینده کئچیریلدی؛ آنا دیلینده گئنیش مطبوعات شبکه‌سی برپا ائدیلدی، آذربایجان شهر و کندلرینده کتابخانا و قرائتخانالار قورولدو؛ درنک‌لر و مدنی اوجاق‌لار تاسیس ائدیلدی؛ خلق ایله رادیو و تیاتر واسطه‌لریله یاخیندان علاقه‌لر یاراندی؛ فیلارمونیا تشکیل ائدیلدی و یوزلر بو کیمی ایشلرین زمینینده آذربایجانین مادی و مدنی حیاتیندا مثلی گؤرونمه‌ین ده‌ییشیک‌لیک‌لر عمله گلدی.
بو آرادا ادبیات ایشچیلری؛ شاعر و یازیچیلارا خصوصی دقت یئتیریلدی. اونلارین تشکیلاتلانماسیندا ایلک اؤنجه تبریز شهرینده “وطن یولوندا” قزئتی‌نین نزدینده فعالیت گؤسترن “شاعرلر مجلسی” درنکی‌نین بؤیوک رولو اولموشدور.
“وطن یولوندا” قزئتی سووئت قوشونلارینین مطبوعات اورقانی کیمی فعالیت گؤستریر و بو قزئتین ادبی بؤلومنده و عمومیتله آذربایجان شاعر و یازیچیلارینین تشکیلاتلانماسیندا سووئت قوشونو ایله تبریزه گلمیش تانینمیش آذربایجان ادبی شخصیت، یازیچی و شاعرلریندن رضا قلی‌یئو، سلیمان رستم، رسول رضا، محمد راحیم، میرزه ابراهیموف، عثمان ساریوللی، عوض صادق، قیلمان ایلکین، انور محمدخانلی، غلام ممدلی و خصوصیله جعفر خندان‌ین بؤیوک رولو اولموشدور. بو درنک ادبیاتیمیزین انکشافی اوچون یازیچیلاریمیزا بوتون مادی و معنوی واسطه‌لردن استفاده ائتمه امکانی یاراتمیش و اونلارین بدیعی یارادیجیلیغینا بؤیوک تأثیر گؤسترمیشدیر.
“شاعرلر مجلسی”ینده ۵۰ نفره یاخین یئرلی شاعر و یازیچی او جملهدن: علی فطرت، محمد بی‌ریا، میر مهدی اعتماد، هلال ناصری، کامیل، عباس صابری، مظلومی، تقی‌زاده، قهرمان قهرمانزاده، حسین صحاف، میر مهدی چاووشی، بالاش آذراوغلو، فخرالدین محزون، ابراهیم ذاکر، حسین جاوان، علی توده، محمدباقر نیکنام، مدینه گولگون، فریدون خشکنابی، حسن بلوری، مهدی عباسی، سعدی یوزبندی، بولود قره‌چورلو، قلیخان بورچالی، کاشف، نجمی تبریزی، حسن وحیدی، صمد عافیت، مظفر درفشی، یوسف شادی، عباس اسلامی(بارز)، تاج‌الدین ولائی، یحیی شیدا، فرخ طیب‌زاده، رضا علیارزاده، میر هاشیم حسن‌زاده(ترلان) و آذربایجانین باشقا شهر و کندلرینده یاشایان بیر چوخ شاعر و یازیچیلار فعالجاسینا اشتراک ائدیر و “وطن یولوندا” قزئتینده ایسه اونلارین اثرلری یاییلیردی.
“آذربایجان شاعرلر و یازیچیلار جمعیتی” ائله بو “شاعرلر مجلسی”نین زمینینده ۱۳۲۴ینجی ایلین دی آییندا یارانیر و بیرینجی اجلاسیندا ۱۵ نفردن عبارت اداره هیئتی و صدرلیگینه‌ایسه شاعر “ابوالقاسم کامیل” سئچیلیر؛ اداره هیئتی طرفیندن جمعیتین “گونش” آدلی اورقانی‌نین نشری‌ده قرارا آلینیر. جمعیتین برنامه و نظامنامه‌سینی ترتیب و حاضرلاماق اوچون علی فطرت، میرمهدی اعتماد، هلال ناصری، کامیل و مظفر درفشی‌دن عبارت بیر کمیسیون سئچیلیر؛ بو کمیسیون یاخین مدتده جمعیتین برنامه و نظامنامه‌سینی حاضرلاییب، تصدیق اوچون جمعیتین نوبتی اجلاسینا وئریر؛ تزه عضولرین قبولینه باشلانیر؛ واختی ایله “شاعرلر مجلسی” جلسه‌لرینده اشتراک ائتمه‌ین استعدادلی شاعر و یازیچیلار دا تشکیلاتا جلب ائدیلیر؛ جمعّیتین جنبینده بیر نئچه شعبه تشکیل اولونور و نظامنامه‌نین گؤستریشی ایله زنگان، اردبیل، میانا، خوی، سراب، مرند، سلماس، ماراغا، اورومیه و آذربایجانین دیگر شهر و قصبه‌لرینده “شاعرلر و یازیچیلار جمعیتی”نین تشکلینه آددیملار آتیلیر.
بئله‌لیکله جمعیتین هفته‌لیک ییغینجاغی هر جمعه گونی گوندوز ساعات ۳ تامامدا اونون تربیت خیابانینداکی بؤیوک سالونوندا و آیدا بیر دفعه نظرده توتولموش ادبی گئجه‌لری ایسه فردوسی مکتبی سالونوندا کئچیریلمگه باشلاییر.
بو گون “شاعرلر مجلسی” و “آذربایجان شاعرلر و یازیچیلار جمعیتی”نین اکثر عضولری ابدیته قووشوبدور. نه یاخشی کی هله‌ده ادبیات تاریخیمیزین بو پارلاق صحیفه‌سیندن ذکالانان ایکی محترم و قوجامان ادبی اجتماعی شخصیت‌ایله بوگونکو ادبی جمعیتیمیز فخر ائده بیلیر؛ نه یاخشی کی اونلارلا آذربایجانیمیزین ادبیات تاریخینی واراقلایا بیلیریک؛ و نه یاخشی کی اونلارین ده‌یرلی تجربه‌لرینی ادبیات و اینجه صنعتیمیزین بو گونه اویغون انکشاف و چیچکلنمه طلباتی اوغروندا منیمسه‌یه بیلیریک.
بو گون خلقیمیزین تاریخی غلبه‌سیندن ۶۸ ایل کئچیر و بو غلبه‌نین اشتراکچیلاریندان اولان اوستادلاریمیز هاشیم ترلان و مظفر درفشی جنابلارینی تبریک ائتمه‌گه امکانیمیز چاتیر. اونلارین حیات سالنامه‌لرینی واراقلادیقدا یئنی- یئنی درسلر آلیریق؛ یئنی‌دن معاصر اجتماعی و مدنی تاریخیمیزی اؤیره‌نیریک و یئنی‌دن خلق‌ایله باغلی ادبیاتین طالعینی دوشونوروک. بودا، اؤزو بیر خوشبختلیک‌دیر. بیزه بو خوشبختلیگی بخش ائده‌ن اوستادلاریمیزین حیات سالنامه‌سینی بیرلیکده واراقلایاق:
۳٫ اوستاد “هاشیم ترلان”: دونه‌نین و بو گونون مبارز شاعری
ادبی جمعیتیمیزده مبارز شاعر عنوانیله تانینان و بؤیوک حؤرمت قازانان ۹۰ یاشلی قوجامان صنعتکاریمیز اوستاد هاشیم ترلانی تام معنادا دونه‌نین و بو گونون مبارز شاعری آدلاندیرساق، یانیلمامیشیق. آخی اوستادین یارادیجیلیق حیاتی‌نین بوتونو دموکراتیک و ملی طلبات، خلق‌لر دوستلوغو، اجتماعی عدالت، آزادلیق، صلح، امن- آمانلیق و برابرلیک کیمی موضوعلاردان سوواریلیب، یوغرولوب و پوئتیک دیلده اؤز بدیعی عکسینی تاپیبدیر. بو موضوعلار هله ۲۰ یاشلی میرهاشیم حسن‌زاده‌نین یارادیجیلیغیندا اولدوغو کیمی، ۹۰ یاشلی اوستاد هاشیم ترلانین‌دا یارادیجیلیغیندا حیات سورمه‌ده‌دیر. بودا اوندان ایره‌لی گلیر کی، اوستاد هاشیم ترلان صنعتینه، بشری ایده‌آللارینا، آرزو و ایستکلرینه و ائله‌جه‌ده زمانین ایرهلى سوردوگو پروبلئملره صنعتکارلیق موقعینى صداقتله و واختیندا آشکارلایان صمیمی و صادق بیر یارادیجی شخصیتدیر. سانکی مبارز شاعریمیزین آرزو دولو یارادیجیلیق موضوعلاری یئتمیش ایل‌لیک بیر عؤمور بویونجا هله‌ده مقصده چاتماییب و ناکاملیغینی یاشاییر.
۱۳۰۲(۱۹۲۳)ینجی ایل باکی شهرینده، آلان‌براغوش ماحالی‌نین زنگیل‌آوا کندیندن بیر تیکه چؤره‌ک آردینجا آرازین او تایینا کؤچن حسن‌کیشی‌نین عائیله‌سینده دوغولان میرعلی میرعلی‌زاده(سونرا کی علی چشم‌آلوسی- سونراکی میرهاشیم حسن‌زاده و بو گونکو هاشیم ترلان)، ۱۵ یاشینا قده‌ر باکی شهرینده حیات سورور؛ اورادا درس اوخویور و عائیله حیاتی‌نین آجیناجاقلی اولماغینا باخمایاراق، اؤزو دئمیشکن عؤمرونون ان خوشبخت چاغلارینی یاشاییر.
۱۳۰۹(۱۹۳۱)ینجی ایل بالاجا میرعلی اؤز همیاشیدلاریلا مکتبه قدم قویور؛ مکتب یولداشلاری تاپیر و اونلارلا اوشاقلیق دونیاسینین الوان خاطره‌لرینی یارادیر. دؤردونجو صینیفده، سونرالار آذربایجانین بؤیوک ادبی شخصیتی اولان و هاشیم ترلانین بو گونه قده‌ر یادداشیندا پوزولماز ایزلر بوراخان قیلمان موسایئو(ایلکین) اونون ادبیات معلمی اولور. ائله بو مناسبت بالاجا میرعلی‌نین موسیقی‌یه، فوتوگراف ایشلرینه و ادبیاتا جدی ماراق گؤسترمه‌سینه سبب اولور؛ آرا بیر شعرلر دئمه‌یه‌ده باشلاییر و پیونئر اوشاقلارین فعالیتینه چوخ مساعد زمین یارادان “پیونئر سارایی”ندا فوتوگرافلیق درنه‌یینده بو صنعتی اؤیرنمه‌یه باشلاییر.
۱۳۱۶(۱۹۳۷)ینجی ایل روسیادا یارانان اوکتیابر انقلابی‌نین اییرمی ایللیگینه بوتون آذربایجاندا حاضیرلیق گئدیر. میرعلی‌ده مکتب اوشاقلاریلا برابر بو شن احوال- روحیه‌لی گونلری قارشیلاماغا حاضرلاشیر. انقلابین ایل دؤنومو مناسبتیله “اوکتیابر گلیر” عنوانلی ایلک شعرینی یازیر و اونو انقلابین رهبرلرینه اتحاف ائدیر. شعری یازیچیلار اتفاقینا آپاریر؛ آذربایجانین خلق شاعری صمد وورغون‌لا گؤروشور و اونون گؤستریشیله بو گونکو اوستاد هاشیم ترلانین ایلک شعری شکلیله برابر ۷۶ ایل بوندان اؤنجه “پیونر” قزئتینده نشر ائدیلیر. شعرین سون بندی بئله‌دیر:
منیمده شعیریم گئییبدیر الوان
سئویملی مارشالدان گؤزله‌ییر فرمان
وطن اوزه‌رینه قالخارسا دوشمان
حاضیرام دؤیوشه قلمیمله من
۱۳۱۷(۱۹۳۸)ینجی ایلین باهار آیلاریندا حسن‌کیشی‌نین‌ده عائیله‌سینین باشی اوسته قارا یئللر اسمه‌یه باشلاییر. اونلار‌دا بوتون ایرانلی پاسپورتو اولان‌لار کیمی آذربایجاندان چیخماغا مجبور قالیرلار. بالاجا میرعلی‌نین اوشاقلیق دونیاسینا پاییز چؤکور. او مکتب یولداشلاریندان، پیونر درنه‌ییندن و بوتون ۱۵ ایل‌لیک معنوی دونیاسینی و عؤمرونو آب و هاواسیلا بسله‌دیگی باکی شهریندن آیریلمالی اولور. تیر آیی‌نین اوللرینده انزلی ساحیلینده ایران تورپاغینا ایاق باسیر؛ وار- یوخلاری امنیه‌لر و شهر لوطولاری الی‌له تالانیر؛ و چوخ اوزودوجو بیر خاطیره‌ایله بیر باشا آتا یوردو آلان براغوش ماحالی‌نین زنگیل آوا کندینه گئدیر و بئله‌لیکله اؤزو دئمیشکن حیاتی‌نین قارا گونلری باشلاییر. کندده چوبان اولور و باکیداکی مکتبلی، پیونئرلی، شعرلی گونلری یئنی‌یئتمه میرعلی‌نین یادداشیندا اوزاق گؤرونن خاطیره‌لره چئوریلیر.
۱۳۲۰ینجی ایله کیمی کندده قوزو اوتارماقلا گون کئچیریر؛ شهریور آییندا سووئت قوشونلارینین ایرانا کئچمه‌سیله، گنج میرعلی‌نین‌ده قوزو اوتارما گونلری سونا چاتیر. رضاخان اؤلکه‌دن قاچدیقدا، آذربایجان کندلرینده گیزلیجه گئدن اکینچی و کندلی‌لرین اربابلار و فئودال‌لارا قارشی آپاردیقلاری مبارزه آچیق آیدین اؤزونو گؤسترمه‌یه باشلاییر. آلان براغوش ماحالیندادا کندلی حرکاتی‌نین رهبری کیمی آدی خلقین دیلینده گزه‌ن سومالی قاسیم حرکاتی آشکارجاسینا باش قالدیریر. بو کیمی کندلی حرکات گنج میرعلی‌نین عدالت‌طلب دویغولارینی دیرچلتمه‌یه باشلاییر و اونون حیات طرزینی مبارزه‌یه قوشولوب و ظلم و زوراکیلیق علیهینه دؤیوشمه‌یه طرف یؤنلدیر؛ اونون یارادیجیلیق قاتاری داهادا سرعتله کئتمه‌یه باشلاییر و یئنی- یئنی وطنپرور و مبارزه روحلو شعرلر یازیر. بو یولدا سووئت قوشونو ایله بو تایا گلمیش آذربایجان ادیب، شاعر و یازیچیلارینین تشبثی‌له آنا دیلینده نشره باشلایان “وطن یولوندا” قزئتی گنج میرهاشیم حسن‌زاده‌نین یارادیجیلیق اساسلارینی “وطنی شعرلر” یازماقدا محکملندیریر. اونون نشر اوزو گؤرن ایکینجی شعری ائله بو گونلر وطن قزئتینده چاپ اولور. شعرین سون بندی بئله‌دیر:
ایندی دوغما دیار گئیینیر الوان
وطن گؤیلریندن چکیلیر دومان
فخردیر کؤنلومه بو سؤز هر زامان
آذربایجان آدلی ائللر منیمدیر.
۱۳۲۱ینجی ایل سئودیگی قونشو قیزی فاطما ایله عائیله قورور؛ اؤزو دئمیشکن دونیا اوزونه گولور؛ گئجه‌لر گؤیلره باخاندا اؤز بخت اولدوزونو فاطمانین بخت اولدوزونون کناریندا گؤرور. بو گونلر، ایش تاپیب، عائیله‌نین معیشت طرزینی یاخشیلاتماق مقصدیله تهرانا گئتمک قرارینا گلیر؛ اورادا مختلف ایشلر او جملهدن: فعله‌لیک، آل- وئرچیلیک و درزیلیک ایشلریله مشغول اولور. اؤزونو فاطمانین خیالیلا خوشبخت حس ائدیر؛ وطن و سئوگی موضوعلاریندا یئنی- یئنی شعرلر یازیر. آنجاق بو خوشبختلیک ۶ آی چکمیر و بیر گون سئوگیلیسی فاطمانین دونیادان کؤچمه خبرینی آلیر. کنده قاییدیب، فاطما‌ایله سون وداعلاشدیقدان سونرا یئنی‌دن تهرانا قاییدیر.
۱۳۲۲ینجی ایلدن ۱۳۲۴ینجی ایلین آذر آیینا قده‌ر تهراندا فعله‌لیک ائدن میرهاشیم حسن‌زاده تئز- تئز شعرینی چاپ اوچون “وطن قزئتی”نه گؤندریر. او نه بیلسین کی سووئت قوشونویلا ایرانا گلن ادیبلرین آراسیندا آذربایجان یازیچیلار اتفاقی‌نین بیر چوخ عضولریله برابر، اونون دؤردونجو صینیفده‌کی ادبیات معلمی قیلمان موسایئو (ایلکین)ده واردیر و بو اونون سونرالار “وطن یولوندا” قزئتیله یاخیندان امکداشلیق ائتمه‌یینه مساعد زمین یارادان عامیللردن اولاجاقدیر.
۱۳۲۴ینجی ایلین آذر آییندا تئز- تئز خوش خبر و غرور دویوجو نائلیتلر ائشیتدیگی آنا یوردو آذربایجانین دؤیونن اوره‌گی تبریز شهرینه وارد اولور و اورانی بوتون دییشیک بیر وضعیتده گؤردوگونده اؤزونده بیر آذربایجانلی اولاراق وصف ائدیلمز ملی غرور حسی کئچیریر. “وطن یولوندا” قزئتینده ایشه باشلاییر؛ “شاعرلر مجلسی”نین زمینینده یئنیجه یارانمیش “آذربایجان شاعرلر و یازیچیلار جمعیتی”نین فعال عضوو اولور و آذربایجان ملی- دموکراتیک حرکاتینی رهبرلیگ ائدن آذربایجان دمکرات فرقه‌سی‌نین عضولیگینه کئچیر. ۲۱ آذر نهضتی‌نین غلبه‌سی گنج میرهاشیم حسن‌زاده‌نی گئجه گوندوز یئنی حیاتین بیر قوروجوسو کیمی فعالیت گؤسترمگه چاغیریر. او بیر تشکیلاتچی اولاراق تبریز شهر کمیته‌سی‌نین آلتینجی حومه تشکیلاتی‌نین تبلیغات مسئولو وظیفه‌سینده چالیشماغا باشلاییر.
۱۳۲۵ینجی ایلین آذر آیی‌نین سون گونلری آذربایجان سماسینا قارا بولودلار چؤکور. عهد- پیمان پوزانلار، شاه و سرمایا قورولوشو، امریکا امپریاسی‌نین یئرلی نوکرلری، انقلاب قورخوسوندان آذربایجاندان قاچقین دوشموش اربابلار و شاه قوشونون حمایه‌سی آلتیندا یئنی‌دن باش قالدیرمیش فئوداللارین یئرلی ایادیسی و شهر و کندلرین پوزغون سیمالی اوباش‌لاری ۲۱ آذر نهضتی‌نین قانا چکیلمه‌سینه قرار وئریرلر. آذربایجانین مینلر ایگید بالالاری وحشیجه‌سینه محو ائدیلیر؛ اون مینلر نفر دیدرگین دوشور و انقلاب تام معنادا ناحق تؤکولن قانلار ایچینده بوغولور. میر هاشیم حسن‌زاده‌ده بیر فدایی اولاراق یاخالانیر و ایشکنجه‌لره معروض قالیر.
۱۳۲۶ینجی ایل زینداندان آزاد اولوب، بیر چوخ آذربایجانلی‌لار کیمی تهرانا کؤچگون دوشور و بو کؤچگونلوک بو گونه‌دک داوام تاپیر.
۱۳۳۰ینجی ایل بویونجا تهراندا اونودولماز آذربایجان اجتماعی و ادبی شخصیتی جناب بهزاد بهزادی‌نین تشکیلاتچیلیغی ایله نشر اولونان “بشریت”، “بشیر آینده” و “آذربایجان” قزئتلرینده هاشیم ترلان‌دا اؤز شعرلرینی یاییر و یئنی‌دن تشکیل اولونموش “آذربایجان شاعرلر و یازیچیلار جمعیتی”نده یولداشلاری مظفر درفشی، گنجعلی صباحی، احمد شایا، حبیب ساهر، سهند، علیقلی کاتبی و بونلار کیمی آذربایجان ادبی شخصیتلریله امکداشلیق ائدیر.
۱۳۳۲ینجی ایلین ۲۸ مرداد کودتاسیندان سونرا یئنه‌ده ادبی- اجتماعی مبارزه‌سینی داوام ائتدیریر و بو یولدا یولداشی مظفر درفشی‌له علاقه‌ده اولور و اوندان گؤستریشلر آلیر. بو علاقه اللینجی ایللره‌دک داوام ائدیر و بو ایکی آذربایجان ادبی اجتماعی شخصیتی‌نین قارشیلیقلی ادبی اجتماعی علاقه‌سی بو گونده دوام ائدیر.
۱۳۵۰ینجی ایلدن یاری گیزلی تشکیل ائدیلن ادبی مدنی درنک‌لرده فعالجاسینا اشتراک ائدیر و دوستلاری دکتر جاوید، گنجعلی صباحی، مظفر درفشی، محمدعلی محزون، سهند، حسن مجیدزاده(ساوالان)، محمود دست‌پیش(واله) هدایت نورآذر، قافلانتی و تورک‌اوغلو کیمی شاعر و ادیبلریمیزین اشتراکی‌له فعالیت گؤسترن “دوستلار گؤروشو” درنگی، اونون اثرلرینین یاییلما و ائشیدیلمه میدانینا چئوریلیر.
۱۳۵۷ینجی ایل بهمن انقلابیندان سونرا، هاشیم ترلانین ادبی- مدنی فعالیتی گئنیشلنیر و حسین دوزگونون نشر ائتدیگی “یولداش” مجله‌سینین یازیچیلار هئیتینه قوشولور.
۱۳۵۸ینجی ایلین فروردین آییندا “یولداش” مجله‌سینین دعوتیله اوتوز نفردن آرتیق آذربایجان صیالی، شاعر و یازیچیلارین اشتراکیلا “تهراندا یاشایان شاعرلر و یازیچیلار جمعیتی” قورولور. جمعیتین ایلک اداره هیاتینه گنجعلی صباحی، حسین دوزگون، محمدعلی فرزانه، جمال رئوسی، فرهاد ابراهیمی، داوود شیخاوندی و رحیم ذقیق سئچیلیر و هاشم ترلان‌دا جمعیتین ان یاخین عضولری کیمی اوندا فعالیت گؤستریر.
۱۳۵۹ینجی ایل هاشیم ترلانین شاه دؤرونده یازدیغی بیر سیرا شعرلرینی احتوا ائده‌ن “آلوولو شعرلر” عنوانلی کیتابی نوپا انتشاراتی طرفیندن یاییلیر.
۱۳۶۲ینجی ایل هاشیم ترلان ائتدیگی اجتماعی و مدنی فعالیتلری اوجباتیندان ایکی ایله یاخین آزادلیقدان محروم ائدیلیر. او بو زامان عؤمرونون ۶۰ ایلینی یاشاییردی. هاشیم ترلان ۱۳۶۴ینجی ایلین یاریلاریندان یئنه‌ده ادبی جمعیتیمیزه قاییدیر و یارادیجیلیغینی دوام ائتدیریر.
۱۳۶۶ینجی ایل مظفر درفشی، حبیب فرشباف، حسن ایلدیریم، میرزه شهرک، ائلدار موغانلی، احمد پوری و دکتر سیروس لطفی‌نین اشتراکیلا تشکیل ائدیلمیش “حبیب ساهر” آدینا ادبی درنک‌ده بیر آق‌ساققال کیمی فعال اشتراک ائدیر. همن ایلده گونئی آذربایجانی‌نین بیر سیرا شاعرلری‌نین اثرلریله برابر هاشیم ترلانین “آراز گولور” پوئماسی باکی شهرینده نشر ائدیلیر.
۱۳۶۷ینجی ایل اوستاد هاشیم ترلانین یارادیجیلیغی و ادبی اجتماعی شخصیتیندن تجلیل ائتمک اوچون دوستلاری واسطه‌سیله تبریز شهرینده اونون ۶۵ ایللیگی مناسبتیله چوخ طنطنه‌لی بیر تدبیر کئچیریلیر. بو تدبیره آذربایجانین بیر چوخ یازیچی، شاعر و ادبی شخصیتلری قاتیلیر و اوستاد حقینده اؤز نظرلرینی سؤیله‌ییرلر. همن ایل اوستادین وطن حسرتی موضوعسوندا قلمه آلدیغی”وطندن وطنه” پوئماسی باکی شهرینده نشر ائدیلیر.
۱۳۷۲ینجی ایل اوستادین ۷۰ ایللیگی مناسبتیله دوستلاری‌نین تشبثی‌ایله تهران شهرینده یوبلئی مراسیمی کئچیریلیر.
۱۳۷۳ینجی ایل، دوستلاری مظفر درفشی، رحیم کاویان، میرزه شهرک، علی زیرک، مجید حسینی و کریم قربانزاده جنابلاری‌نین همکارلیغی‌‌ایله “صابر ادبی انجومنی”نی یارادانلاردان اولور و او گوندن بو انجومنین عمومی جلسه‌لرینین فعال اشتراکچیسی کیمی‌دیر.
۱۳۷۵ینجی ایل، اوستاد هاشیم ترلانین یارادیجیلیق فعالیتینی دیرلندیره‌رک، آذربایجان جمهوریسینده “آذربایجان یازیچیلار و شاعرلر اتفاقی” اونو اؤز سیرالارینا بیر عضو کیمی قبول ائدیر.
۱۳۷۷ینجی ایل هاشیم ترلانین دؤردنجو کیتابی “دورنالار گلنده” باشلیغی آلتیندا آفتاب نشریاتی طرفیندن نشره بوراخیلیر و اونون ۷۵ ایللیگی مناسبتیله دوستلاری طرفیندن تهران شهرینده یئنی‌دن تجلیل مراسیمی تشکیل ائدیلیر.
۱۳۷۹ینجی ایل هاشیم ترلانین بئشینجی شعر مجموعه‌سی “یولچو یولدا گره‌ک” آدیندا مینا نشریاتی طرفیندن یاییلیر.
۱۳۸۲ینجی ایل هر بئش ایللیکده اولدوغو کیمی تهراندا فعالیت گؤسترن ادبی مدنی درنک‌لرین تشبثی‌ایله هاشیم ترلانین ۸۰ ایللیگی قید ائدیلیر. همن ایل بو مراسیمین تایی باکی شهرینده آذربایجان یازیچیلار اتفاقی‌نین یاردیمی‌ایله خورشید بانو ناتوان سالونوندا کئچیریلیر.
۱۳۸۶ینجی ایلده هاشیم ترلانین آجیلی شیرینلی خاطیره‌لرینی اؤزونده یئرلشدیرن “گوموشو پئنجک” آدلی کیتابی فیروزان انتشاراتی طرفیندن نشر ائدیلیر. بو اونون چاپ اوزو گؤرموش آلتینجی کیتابی‌ایدی.
۱۳۸۷ینجی ایل صابر ادبی انجومنی‌نین عمومی سالونوندا تهراندا فعالیت ائدن ادبی مدنی درنک‌لرین ایش‌بیرلیگی‌له هاشیم ترلانین ۸۵ ایللیگی قید ائدیلیر.
۱۳۸۸ینجی ایلده هاشیم ترلانین “ذیروه‌ده گونش” آدلی شعر مجموعه‌سی فیروزان انتشاراتی طرفیندن نشر ائدیلیر. بو اونون چاپ اوزو گؤرموش یئددینجی کیتابی‌ایدی.
اوستاد هاشیم ترلان بو گونده ۹۰ یاشیندا اولارکن، آذربایجانین گنج اوره‌کلی شاعری‌دیر. او هله‌ده باهار تراوتلی، گله‌جک اومیدلی و ملی روحلو اثرلرین موللیفی کیمی خلقین و اوخوجولاری‌نین اوره‌یینده یاشاییر. اغراقسیز دئمک اولار کی تهران سطحینده نشر ائدیلن آنا دیللی هئچ بیر قزئت، روزنامه و تشکیل ائدیلن هئچ بیر ادبی مدنی درنک و انجومن یوخدور کی اوستاد هاشیم ترلانین اوردان سسی گلمه‌سین، نفسی دویولماسین. او سانکی بو درنک‌لرین سیماسیندا گنج ایللرینی یاشادیغی “شاعرلر مجلسی”نی یئنی‌دن یاشادیر.
۴٫ اوستاد “مظفر درفشی”: آردیجیل مبارزه شاعری
مظفر درفشی‌نین کئچدیگی عؤمور یوللاری چوخ مشقتلی و عذابلی اولوبدور. آنجاق بو عذابلی ائنیشلی- یوخوشلو حیات یوللارینا اونون اؤزونون گؤزوایله دؤنوب باخاندا، اوندا شرف و افتخار ایزلرینین شاهدی اولوروق. بو شرف ایزلری‌له‌دیر کی شاعرین یارادیجیلیق آنلامینی و اونون کئچیرتدیگی ۸۹ ایل‌لیک عؤمور یوللارینی منیمسه‌مک اولار.
وطنین طالعینی اؤز عؤمور- گونونده و دیل آچان سطیرلرینده یاشایان آذربایجان خلقی‌نین مبارز، شاعر اوغلو اوستاد مظفر درفشی‌نین کئچدیگی حیات یوللاری، گنج و اورتا نسلیمیزه بیر اؤرنک کیمی معنالانا بیلر. آتالار دئمیشکن: اوت کؤکو اوستونده بیترسه، بس اوندا گنج و اورتا نسله، کئچمیشمیزی تانیماق، ملی منلیگیمیزین سؤز عسگرلرینی منیمسه‌مک؛ اونلارین اجتماعی ایده‌آللار اوغرونداکی تاریخی مبارزه‌سینی اؤیرنمک، اؤنده دوران وظیفه‌لریمیزدندیر. بو باخیملا، مظفر درفشی‌نین کئچدیگی حیات یولو‌ایله علاقه‌دار بیر نئچه جهتی وورغولامالی‌ییق.
۱۳۰۳(۱۹۲۴)ینجی ایل باکی شهرینده آنادان اولوب، کؤرپه‌ایکن عائیله‌سی‌ایله بیرلیکده وطنه دؤنن مظفر درفشی، اون‌ایکی یاشینادک، عؤمرونون بیر قیسمینی رضاخان زیندانلاریندا کئچیرن مبارز و انقلابچی بیر آتانین تعلیم تربیه‌سی‌ایله بویا- باشا چاتیر.
۱۳۱۷ینجی ایل مظفرین آتاسی، دونیاسینی دگیشیر و مظفرین کیچیک یاشیندان امک دونیاسینا قاتیلماسینا سبب اولور. او عائیله‌نین بؤیوک اوشاغی اولدوغو اوچون آناسی و باجی- قارداشلاری‌نین مسئولیتینی داشیماق مجبوریتینده قالیر.
۱۳۲۱ینجی ایلدن آذربایجان ادبیاتینا ماراق گؤسترن و فارس و آذربایجان دیلینده شعرلر یازان مظفر درفشی، ۱۳۲۵ینجی ایله‌دک “فریاد”، “یئنی‌شرق”، “آزاد ملت”، “وطن یولوندا” و “آذربایجان” قزئتلرینده اثرلرینی یاییر. او، بیر ایل عؤمور سورن آذربایجان ملی حکومت دؤرونده، “شاعرلر مجلسی”نین تاپشیریغی اساسیندا، بیر چوخ متن‌لری آذربایجان دیلینه چئویریر و دؤرو مطبوعاتدا چاپ ائتدیریر.
۱۳۲۳ینجی ایل تبریز دانشسراسیندان دیپلم آلیر و معلم‌لیگه باشلاییر. عینی حالدا شاهلیق رژیمی علیهینه مبارزه ائده‌ن سیاسی بیر تشکیلاتین عضوی کیمی فعالیت گؤستریر.
۱۳۲۴ینجی ایل آذربایجاندا باشلانان ملی نهضتین فعال اشتراکچیسی اولور و مبارزلر سیراسیندا سیلاحلی بیر فدایی کیمی دؤیوش آپاریر. آذربایجان نهضتی‌نین غلبه‌سی اوغروندا چکدیگی زحمتلرینه گؤره، ملی حکومت طرفیندن، مظفر درفشی ۲۱ آذر میدالینا لاییق گؤرونور. همن ایلده “تبریزیم” آدلانان شعر دفتری چاپ اولور.
۱۳۲۵ینجی ایلین آذر آیینا قده‌ر مظفر درفشی تبریز دانشسراسی‌نین معاونلیگی سمتینده ایشله‌ییر. بو ایشی‌ایله برابر “شاعرلر مجلیسی” آدیندان، آذربایجان شاعرلری “علی فطرت”، “میرمهدی اعتماد”، “حسین صحاف”، میرمهدی چاوشی”، “بالاش آذراوغلو” و “یحیی شیدا”ایله برابر “آذربایجان” عنوانلی منظوم مکتوبو یازیر. بیر چوخ شعر و مقاله‌لری، تبریزده نشر اولونان قزئت و درگی‌لرده، خصوصیله “وطن یولوندا” و “آذربایجان” قزئتلرینده چاپ اولور.
۱۳۲۵ینجی ایلین آذر آییندا، آذربایجان خلقی‌نین ملی دمکراتیک حرکاتی شاه قوشونو و آمریکا امپریاسی‌نین سیاستی اساسیندا قانا چکیلیر، مظفر درفشی‌ده حبسه آلینیر. او بیر ایله یاخین شاه زیندانلاریندا محبوس اولور.
۱۳۲۶ینجی ایل زینداندان آزاد اولوب، تهرانا کؤچگون دوشور. بو شهرده شاهلیق علیهینه سیاسی و اجتماعی فعالیتینه داوام ائدیر، یئنی‌دن تعقیبه معروض قالیر. تهراندا ائتدیگی سیاسی فعالیتین ثمری مظفر درفشی‌یه ایکی ایل اهواز شهرینه سورگون اولماغی ارمغان گتیریر.
۱۳۲۹ینجی ایله‌دک خوزستاندا سورگون وضعیتده یاشاییر و اؤز مبارزه‌سینه گیزلی داوام ائتدیریر. بو ایلین سونوندا پلیس قوه‌لری مظفرین گیزلی سیاسی فعالیتیندن باش چیخاریر و اونو توتماق قرارینا گلیر. مظفر قاچقین دوشور، تهران و زنجان شهرلرینده “عباس سیرانی” قوراما آدی‌لا گیزلی مبارزه‌یه داوام وئریر.
۱۳۳۰ینجی ایل بویونجا تهراندا نشر اولونان “بشریت”، “بشیر آینده”، “چلنگر” و “آذربایجان” قزئتلرینده مختلف امضالارلا، او جملهدن “میمدال”، “م.بشیر” و “مظفر” امضالاری‌لا اؤز شعر و مقاله‌لرینی یاییر. همن ایلین شهریور آییندان “اسارت زنجیرلرینی قیران آذربایجانا عشق اولسون” شعاری‌لا نشره باشلایان “بشیر آینده” قزئتی‌نین داخلی مدیری تعیین اولور و یئنه‌ده همن ایلین آذر آییندان گیزلی نشره باشلایان “آذربایجان” قزئتی‌نین فعال امکداشی کیمی چیخیش ائدیر. بو آذربایجان دیلینده نشر اولونان قزئتلرده مظفر درفشی‌ایله برابر تانینمیش یازیچی و شاعرلریمیزدن گنجعلی صباحی، هاشیم ترلان، حبیب ساهر، سهند، علیقلی کاتبی، سعید منیری و علی میثمی‌نینده اثرلری چاپ اولونوردو. بو اوچ قزئتین باش کاتبی “بهزاد بهزادی” جنابلاری اولموشدور.
۱۳۳۲ینجی ایلین ۲۸ مرداد کودتاسیندان سونرا مظفر درفشی یئنی‌دن توتولور و “عباس سیرانی” قوراما آدی‌لا ایکی ایل “قصر قاجار” زیندانیندا قالیر.
۱۳۳۴ینجی ایلده زینداندان آزاد اولور و ۱۳۳۸ینجی ایله‌دک تهراندا تاکسی سوروجوسو صفتینده ایشله‌ییر. بو ایل عائیله قورور و سوروجولوکله برابر تهران یونیورسیته‌‌سینین “فلسفه” رشته‌سینده تحصیل آلماغا باشلاییر.
۱۳۴۲ینجی ایل “فلسفه” اوزره لیسانس آلیر، تحصیلینه داوام ائدیر و ۱۳۴۵ینجی ایل تهران دانشگاهیندان “روانشناسی و علوم تربیتی” ساحه‌سینده یوکسک لیسانس آلماغا موفق اولور.
۱۳۴۵ینجی ایلدن، مظفر درفشی “تربیت معلم” مرکزی‌نین فلسفه و روانشناسی اوستادی کیمی ایشه باشلاییر. بو ایش ۱۵ ایل داوام ائدیر و نهایت ۱۳۶۰ینجی ایل معلم‌لیکدن آزاد ائدیلیر.
۱۳۵۰ینجی ایلدن باشلایاراق، مظفر درفشی‌نین ادبی فعالیتی داهادا گوجلنیر. مختلف ادبی مدنی محفل‌لرده اشتراک ائدیر؛ آنجاق اونون جدی اشتراکی، مختلف زامانلاردا تشکیل ائدیلن دکتر جاوید، گنجعلی صباحی، هاشم ترلان، محمدعلی محزون، کاتبی، سهند، حسن مجیدزاده(ساوالان)، محمود دست‌پیش(واله) هدایت نورآذر، قافلانتی و تورک‌اوغلو و بیر سیرا تهراندا یاشایان دیگر آذربایجان ضیالی، شاعر و یازیچیلاری‌ایله بیرگه “دوستلار گؤروشو” درنکینده اولور.
۱۳۵۷ینجی ایل بهمن انقلابیندان سونرا، مظفر درفشی‌نین ادبی- مدنی فعالیتینه مساعد زمین یارانیر. او یورولمادان فعالیتینه داوام وئریر، اثرلرینی چاپ ائتدیریر.
۱۳۵۸ینجی ایل تبریزده فعالیت گؤسترن “تبریز شاعرلر مجلسی”نده اشتراک ائدیر؛ بیر مدتدن سونرا یئنی‌دن تهرانا قاییدیر و بو شهرده ادبی اجتماعی فعالیتینه داوام ائتدیریر.
۱۳۶۰ینجی ایلین آذر آییندا تهراندا یاشایان بیر سیرا آذربایجان ضیالی و اجتماعی خادملری او جملهدن: گنجعلی صباحی، علیقلی کاتبی، هاشیم ترلان، ع.ا. امینی, احمد برادران، عزیز محسنی، رحیم دقیق و مظفر درفشی اشتراکیلا “انجمن آذربایجان” تشکیلاتی یارانیر و مظفر درفشی بو انجومنین اوچ آیلیق درگیسی‌نین باش کاتبی وظیفه‌سینده چالیشیر. بو ایلده اونون “تبریزیم” آدلی شعر کیتابی یئنی‌دن نشره بوراخیلیر.
۱۳۶۶ینجی ایلده بیر سیرا آذربایجان شاعر، یازیچی و اجتماعی- مدنی شخصیت‌لر او جومله‌دن: هاشیم ترلان، حبیب فرشباف، حسن ایلدیریم، میرزه شهرک، ائلدار موغانلی، احمد پوری و دکتر سیروس لطفی جنابلاری‌نین اشتراکیلا یارانان “حبیب ساهر” آدینا ادبی انجومنده بیر آق‌ساققال کیمی فعال اشتراک ائدیر.
۱۳۷۱ینجی ایل مظفر درفشی‌نین ادبی و اجتماعی فعالیت‌لریندن تجلیل ائتمک اوچون، دوستلاری و پرستشکارلاری طرفیندن تبریز شهرینده طنطنه‌لی بیر مراسم کئچیریلیر.
۱۳۷۳ینجی ایل، شاعر دوستلاری هاشیم ترلان، رحیم کاویان، میرزه شهرک، علی زیرک، مجید حسینی و کریم قربانزاده جنابلاری‌نین همکارلیغی‌‌ایله “صابر ادبی انجومنی”نی یارادیر و او گوندن بو انجومنین صدری کیمی فعالیت گؤستریر. بو ایلدن بو گونه قده‌ر صابر ادبی انجومنی طرفیندن یاییلان، انجومنین داخلی درگیسی‌نین یازیچیلار هیاتی‌نین ترکیبنه باشچیلیق ائدیر.
۱۳۷۵ینجی ایل، اوستاد مظفر درفشی‌نین یارادیجیلیق فعالیتینی دیرلندیره‌رک، آذربایجان جمهوریسینده “آذربایجان یازیچیلار و شاعرلر اتفاقی” اونو اؤز سیرالارینا بیر عضو کیمی قبول ائدیر.
۱۳۷۸ینجی ایل اوستاد مظفر درفشی‌نین “منظوم خاطره‌لر” آدلی کیتابی نشره بوراخیلیر و اوخوجو رغبتینی قازانیر.
۱۳۸۳ینجی ایل اوستادین اوچونجو شعر کیتابی “تبریز من” آدیندا، فارس دیلینده یاییلیر.
۱۳۸۴ینجی ایل اوستاد درفشی‌نین فارس دیلینده یئنی بیر کیتابی “هجران و وصال بر بام خیال” آدیندا نشره بوراخیلیر.
۱۳۸۵ینجی ایل اوستاد درفشی، صابر ادبی انجومنی‌نین عضوی محمد فاتح جنابلاری‌لا بیرلیکده، بیرینجی نشری ۱۳۲۵ینجی ایلده اولان “آذربایجان” منظومه‌سینی یئنی‌دن چاپ ائتدیریر. همن ایلین دی آیی‌نین ۲۸سینده، آذربایجان مدنیتی هوسکارلاری، ادبیات خادملری، شاعر و یازیچیلار، ادبی- اجتماعی شخصیت‌لر طرفیندن مظفر درفشی‌نین ۶۰ ایل ادبی- اجتماعی فعالیتیندن تجلیل ائتمک اوچون تهران شهرینده طمطراقلی بیر تدبیر کئچیریلیر.
۱۳۸۶ینجی ایلین باهاریندا اوستاد مظفر درفشی‌نین ادبی مدنی شخصیتینی دیرلندیرمک اوچون، جناب بهزاد بهزادی‌نین باشچیلیغی ایله نشر اولونان “آذری- ائل دیلی و ادبیاتی” فصلنامه‌سی‌نین اؤزل بیر نومره‌سی اوستادین حیات و یارادیجیلیغینا حصر ائدیلیر.
۱۳۸۷ینجی ایلدن ۱۳۹۲ینجی ایله قده‌ر اوستاد مظفر درفشی‌نین باشچیلیغی‌‌ایله بیر چوخ ادبی مدنی تدبیرلر تشکیل ائدیلیر و بؤیوک اوغورلا قارشیلانیر.
اوستاد مظفر درفشی‌نین یاشی‌نین چوخ اولماسینا باخمایاراق، او هله‌ده بیر گنج احوال- روحیه‌‌سی‌ایله تهران شهرینده گئنیش ادبی مدنی فعالیت گؤسترن و بیر چوخ ادبی مدنی تدبیرلرین تشبث‌کاری کیمی چیخیش ائده‌ن “صابر ادبی انجومنی”نین صدری وظیفه‌سینده یورولمادان چالیشیر. او سانکی بو انجومنین سیماسیندا گنج ایللرینی یاشادیغی “شاعرلر مجلسی”نی یئنی‌دن یاشادیر.
۵٫ سون سؤز
آذربایجان خلقی‌نین طالعینده ابدی بیر گونش کیمی پارلایان ۲۱ آذر نهضتی اؤز قیسا عؤمورونده آذربایجان حیاتی‌نین مختلف قاتلارینا ایشله‌دیگی کیمی، معاصر ادبیات و اینجه‌صنعتیمیزین‌ده روحونا هوپوبدور. بیز بو تاثیری زامان- زامان خلقین معنویاتینا دوشونن؛ اونون آزاد و امن- آمانلیقدا یاشاماغینا واران و هر بیر آیری- سئچگیلیکدن اوزاق قارداشجاسینا یاشاماغا فیکرینی، روحونو و اجتماعی عمل‌لرینی سوق ائدن انسانلارین سیماسیندا گؤروروک.
بو گون حیات طرزلرینه، کئچیرتدیگی شرف لوحه‌لی ادبی اجتماعی مبارزه یوللارینا فخر ائتدیگیمیز، آذربایجانین شرفلی اوغول‌لاری اوستاد مظفر درفشی و اوستاد هاشیم ترلان‌دا ائله بو انسانلیق بولاغیندان سو ایچن و “شاعرلر مجلسی” معنویاتینا دایانان شخصیتلریمیزدندیر. نه یاخشی کی اونلار واردیر و بیز بو گون اونلارین سیماسیندا ۲۱ آذرده پارلایان او ابدی گونشین حرارتی‌له قیزینا بیلیریک، اؤیونه‌بیلیریک و غرور حسی کئچیریریک.
ای مقدس مسکنیم، ای شانلی آذربایجان!
بیز سنینله فخر قیللیق یئر اوزونده هر زامان.
قوی وار اولسون ای وطن، اصلان صفت اوغلانلارین!
اؤپسون آلنیندان آنا! اونلار سنین، سن اونلارین.
۲۱ آذر ۱۳۹۲- تهران
******************
ایضاح: یازینی حاضرلاماقدا آشاغیداکی قایناقلاردان فایدالانمیشام:
۱- “شاعرلر مجلسی” توپلوسو، وطن یولوندا قزئتی؛ ۱۳۲۴
۲- “وطن یولوندا” قزئتی‌نین مختلف نومره‌لری، شخصی آرشیو؛ ۱۳۲۳-۱۳۲۴
۳- “آذربایجان” روزنامه‌سی‌نین مختلف نومره‌لری، شخصی آرشیو؛ ۱۳۲۴ و ۱۳۲۶
۴- “آذربایجان منظومه‌سی” شاعرلر مجلسی، ۱۳۲۴
۵- جنوبی آذربایجاندا ملّی ـ دموکراتیک حرکات، اکرم رحیملی(بیژه)، الکترونیک نشر، اینترنت؛ ۱۳۸۶
۶- سیلاحلا اؤلچولن تورپاق، علیرضا میانالی، ۱۳۸۴
۷- “گوموشو پئنجک” (هاشیم ترلانین آجیلی- شیرینلی خاطره‌لری)، ۱۳۸۸
۹- اوستاد هاشیم ترلان و اوستاد مظفر درفشی‌نین وئردیکلری شفاهی معلومات
۱۰- “یولداش” مجله‌سی، نومره ۸، فروردین ۱۳۵۸
۱۱- “دوستلار گؤروشو” (ادبیات اوجاغی)، ۱۳۵۹
۱۲- شاعر دوستوم حسن ایلدیریمین انقلابدان سونرا تهراندا فعالیت ائدن ادبی درنک‌لر باره‌ده ایضاحاتی
***
دونیا سندن کیملر کئچدی!
آذربایجان ادبی- مدنی درنکلرینین اوستاد “هاشیم ترلان”ین ایتگیسی‌ایله باغلی بیاننامه‌سی
باشین ساغ اولسون آذربایجان!
آذربایجانین گؤرکملی شاعری، ادبی- مدنی اوجاقلارمیزین قوجامان و پارلاق سیماسی، “شاعرلر مجلسی”نین نیشانه‌سی، معاصر شعریمیزین آغ ساققالی اوستاد‌هاشیم ترلان ابدی اولاراق دونیایا گؤز یومدو.
اوستاد‌هاشیم ترلان، آذربایجانین بؤیوک شاعری صمد ورغونون خئیر دوعاسی ایله شعر دونیاسینا قدم قویدو و ۸۰ ایله یاخین آنادیللی شعرمیزین سئویملی سیماسی کیمی‌قلم چالدی؛ خالقمیزین ائنیشلی-یوخوشلو تاریخینده، آغلی-قارالی گونلری یاشادی؛ آنجاق توتدوغو شرفلی یولوندان گئری دؤنمه‌دی. شاهلیق اصول-اداره‌سی‌نین قانلی– قادالی گونلرینده بئله وطن سسلی، آزادلیق هوسلی شعرلری ایله، آذربایجانین، ایرانین آزادلیق و عدالت نغمه‌لرینی اؤتدو. شعرمیزین، ادبیاتمیزین، مدنیتمیزین یوکسلیشی و چیچکلنمه‌سی اوغروندا عؤمرونو وئردی؛ دوستاقلاردا بئله اومیدینی، اینامینی ایتیرمه‌دی.
اوستاد ترلان، تکجه ادبی یارادیجیلیقلا دئییل، عینی حالدا ادبی- مدنی اوجاقلارمیزین قورولماسیندا، ادبی محفل‌لرین یارانماسیندادا یاخیندان اشتراک ائتمیشدیر. “شاعرلر مجلسی”، “دوستلار گؤروشو” و انقلابدان سونرا “آذربایجان انجومنی”، “آذربایجان یازیچیلار و شاعرلر جمعیتی” و بوگون ادبیات ساحه‌سینده فعالیت گؤسترن “صابر” و “ساهر” ادبی درنکلرینین ایلک قوروجولاریندان و چالیشقان عضولریندن اولموشدور. او بونلارلا کفایتلنمه‌میش، مطبوعات ساحه‌سینده‌ده یورولمادان چالیشمیشدیر. هله ایلک شعرلری “وطن‌یولوندا”، “آذربایجان”، “یئنی‌شرق” و باشقا مطبوعات صحیفه‌لرینده چاپ اولارکن، اونلارین بیر چوخوایله یاخیندان امکداشلیق ائتمیشدیر؛ “بشیر‌آینده”، “بشریت” روزنامهلرینین اداره‌سینده فعالیت گؤسترمیشدیر. انقلابدان سونرا بیر چوخ مجله و روزنامه‌لرله یاخین امکداشلیق ائتمیش؛ “یولداش”، “گونش” و “آذری” مجلهلرینین یازیچیلار هئیتی‌نین عضوو اولموشدور.
اوستاد ترلان مدنیتمیزین، ادبیاتمیزین، بیر سؤزله ملی وارلیغمیزین یوکسلیشی اوغروندا قورولان قورولتایلاردا، ییغینجاقلاردا، ملی شنلیکلرمیزده، آغیرلاما، آنما مراسیملرینده آچیق اوره‌کله بیر آغ ساققال کیمی‌چیخیش ائتمیشدیر.
اوستاد ترلانین شعرلری سانکی دؤورونون آیناسی‌دیر. اؤلکه‌میزده، دونیادا باش وئره‌ن حادثه‌لر اونون اثرلرینده اؤز عکسینی تاپمیشدیر. دونیا خالقلارینین آزادلیق و عدالت اوغروندا مبارزه‌سی وطنمیزین اجتماعی حیاتی، مقدراتی اونون یارادیجیلیغینین باش موضوعلارینداندیر.
دونیا سویقونچولارینین تحریکی ایله وطنمیزه هجوم ائده‌ن صدام رژیمی‌و بونون آردیندا تؤره‌نن فاجعه‌لری، قهرمانلیقلاری او شعرلرینده ترنم ائتدی. خوزستان چؤللری، خورمالیقلاری، ایگیدلرمیزین دؤیوشو، ایرانین قورونماسی اوستاد ترلانین شعرلرینین آلوولو دیلی ایله افاده ائدیلمیشدیر.
اوستاد ترلانین اوزون یارادیجیلیق ایللرینده خالقمیزا میراث قویوب گئتمیش شعرلری، پوئمالاری، خاطره‌لری، ادبیاتمیزین دیرلی اثرلریندندیر. او جملهدن: “آلوولو شعرلر”، “دورنالار قاییداندا”، وطندن وطنه”، “یولچو یولوندا گره‌ک”، “ذیروه‌ده گونش” و … ، “گوموشو پئنجک” (آجیلی، شیرینلی خاطره‌لر) و ….
اوستاد ترلان ادبی اجتماعیاتمیز طرفیندن لایقینجه عزیزلنمیشدیر؛ اونون ۶۵ ایللیگی تبریزده،۷۰، ۷۵، ۸۰ و ۸۵ ایللیگی تهراندا و باکی‌دا طنطنه‌لی صورتده قید اولونموشدور. نه یازیق کی ۹۰ ایللیگی مختلف سبب‌لره گوره باش توتمادی.
دیرلی شاعرمیزین ایتگیسی خالقمیز و ادبیاتمیز اوچون آغیر اولسادا، آنجاق اینانیریق کی اوندان یادگار قالان اثرلر اوزون ایللر یاشایاجاقدیر. بیز گؤرکملی شاعرین قلمداشلاری و دوستلاری، اوستادین اؤلومو ساری‌دان، وطنمیزین ادبیاتچیلارینا، آذربایجان خالقینا، اونون حؤرمتلی عائله‌سینه، ادبی-مدنی درنک‌لره باشینیز ساغ اولسون!، خاطیره‌نه عشق اولسون اوستاد ترلان! دئییریک.
صابر ادبی انجومنی
ساهر ادبی مدنی درنه‌یی
ایشیق ادبیات و اینجه‌صنعت سایتی
یاشماق ادبی-بدیعی گروپو
ائل بیلیمی‌موسسه‌سی
گونئی مدنیت اوجاغی
نباتی ادبی انجومنی
شیدا ادبی انجومنی
قاراداغ ادبی انجومنی
ارسباران انجومنی
ماکولو‌لار انجومنی
مارال ادبی انجومنی
آذربایجان انجومنی کرج
دده قوربانی انجومنی
فرزانه نشریاتی
خدا آفرین، سارای، وارلیق، آذری مجلهلرینین یازیچیلاری هئیتی.
آذربایجانین بیر سیرا ادبی- اجتماعی شخصیتلری
۳۰ آبان ۱۳۹۳
مظفر درفشی اؤلمزدیر…
(آذربایجان ادبی-مدنی درنکلرینین بیاننامه‌سی)
دونیا سندن کیملر کئچدی!
ازلدن بئله‌دیر چونکی کائنات
جهان دائمی‌دیر عؤمور آمانات
الدن- اله کئچیر وفاسیز حیات
بیز گلدی- گئده‌ریک سن یاشا دونیا!
اؤلکه‌میزین اونودولماز اجتماعی– ادبی سیماسی، ۲۱ آذر نیشانلی آذربایجان اوغلو اوستاد مظفر درفشی (م.بشیر) دونیادان کؤچدو. «شاعرلر مجلیسی»نین یگانه یادگاری جیسمن سیرامیزی ترک ائتسه ده، ادبیات عالمینده، موباریز شعریمیزین اؤن سیرالاریندا اؤز نیشانی اولان اثرلری ایله یاشاماقدادیر.
آذربایجانین، بوتونلوکله ایرانین اؤتن ۷۰ ایل بویونجا، ائله مهم بیر حادیثه‌سی اولماییب کی مظفر درفشی‌نین اورادا ایزی و نیشانی اولماسین. او، عؤمور بویو اؤلکه‌میزین سعادتی، ایران داخیلینده یاشایان خالقلارین خوشبختلیگی، قارداشلیغی و بیرلیگی اوغروندا چالیشمیشدیر. دونیادا صولح و آزادلیق و اجتماعی عدالت اوغروندا گئده‌ن موباریزه‌نی اورکدن آلقیشلامیش و بو یولدا اؤز قلمینی بیر آن دا یئره قویمامیشدیر. اؤلکه‌میزین ادبیاتی و ائولادلاری‌نین تربیه‌لنمه‌سی اوغروندا بیر شاعر، ژورنالیست، معلیم کیمی‌وار قوه‌سی ایله امک صرف ائتمیشدیر.
او گنجلیگینده، «شاعرلر مجلیسی»نین استعدادلی عضوو، معلیم‌لر دانشسراسی‌نین معاوینی و…س وظیفه‌سینده چالیشمیشدیر.
۳۰- ینجی ایللرده اینگیلیس استعماری علیهینه قورتولوش اوغروندا گئده‌ن موباریزه‌نین سیرالاریندا بیر اجتماعی و ادبی فعال کیمی‌بؤیوک هوس و ایراده ایله چالیشمیشدیر. تهراندا نشر اولونان نشریه‌لرین یارانماسیندا اوستاد بهزاد بهزادی ایله بیرلیکده «بشیر آینده»، «بشریت» و «آذربایجان» روزنامهلرینین داخیله مدیری کیمی‌ایشله‌میش و آذربایجان انجمنی‌نین یارانماسیندا میثیلسیز خدمتلری اولموشدور. بو مبارزه ده، آمریکا – اینگیلیس و دربار طرفیندن ترتیب ائدیلمیش کودتا اثرینده دئوریلن دوکتور مصدق‌ین میللی حکومتیندن سونرا سورگونلره، زندان‌لارا معروض قالان مظفر درفشی (م.دؤنمز) مبارزه عزمینی ایتیرمه‌دن اؤز آرمانی و اینامینا صادق قالمیشدیر .
انقلابدان سونرا دا استاد درفشی فعالیتینی داهادا آرتیرمیش. «آذربایجان انجمنی» یئنی‌دن قورولاندان سونرا اونون مدیره هئیتینده چالیشمیش و «انجمن» آدلی درگی‌نین باش یازاری و مدیری کیمی‌ادبیاتیمیزین چیچکلنمه‌سی اوغروندا دیرلی آددیملار آتمیشدیر و ائله‌جه‌ده ۷۰ینجی ایللرین اولیندن فعالیته باشلایان «صابر ادبی انجومنی»نین صدری و‌هابئله باشقا ادبی انجومن‌لرین او جملهدن «ساهر ادبی- مدنی درنه‌یی»نین و «آذربایجان ادبیاتی اوجاغی»نین آغ ساققاللاری سیراسیندا بؤیوک حؤرمته مالک شخصیتلردن و ایران یازیچیلاری اوجاغی‌نین اعتبارلی عضولریندن اولموشدور. اوستاد عینی حالدا مطبوعاتی فعالیتیندن ده ال گؤتور‌مه‌میشدیر. صابر انجومنی‌نین داخیلی درگیسی‌نین مسؤل مدیری و باش یازاری و ائله‌جه ده «آذری مجله‌سی»نین تحریریه هیئتی‌نین عضوو کیمی‌چالیشمیشدیر.
موباریزه اعتباریله آذربایجانین آدلیم عائله‌لریندن اولان مظفر معلیمین اؤلمز خاطیره‌سی – بیر دیرلی وطنداش، مباریز شاعر، متین اجتماعی شخصیت، آلچاق کؤنوللو بیر انسان، اؤتکم بیر آغ ساققال کیمی- اونون یولونو دوام ائتدیرن شاگیردلری و قلمداشلاری‌نین اوره‌یینده یاشایاجاقدیر.
اوستادین اؤلمز و پارلاق خاطیره‌سینه عشق اولسون!
صابر ادبی انجومنی
ساهر ادبی- مدنی درنه‌یی
آذربایجان ادبیاتی اوجاغی
«آذری» درگیسی
«ایشیق»- آذربایجان ادبیات و اینجه‌صنعت سایتی
خدافرین ادبی انجومنی
دده قوربانی ادبی انجومنی
آراز ادبی انجومنی
قاراداغ ادبی انجومنی
چیچک‌لر قورولوشو
ماوی چیچک‌لر درنه‌یی
آذربایجان مدنی درنک‌لر بیرلیگی
کرج‌ده یاشایان آذربایجانلی‌لار درنه‌یی
اندیشه نو (فرزانه) انتشاراتی
۱۸ بهمن ۱۳۹۳
یک پاسخ
سیزه و سایین شاعیرلریمیزه جان ساغلاملیغی آرزی لایاراق ، آرتیرمالی یام بیر نفر ده شاعیرلر مجلسیندن علی نشانی آدیندا حالیا اورمودا یاشاماقدادیر . اونون یاشامی اوچون من ایکی ایل قاباق بیر شئی لرده سایتیمیزدا نشر ائتمیشم .