هر خلقین و توپراقین کئچمیشلرده کؤکو اولوب بیر تاریخه صاحیب اولدوغو کیمی، هر عصرین ده ادبیاتی و اونون چئشیدلی‌نؤوع‌لری ده‌یرلی بیر تاریخه ایمضا آتیر. آذربایجان دیل و ادبیاتی ایسه، چاغداش عصریمیزده، پارلاق بیر تاریخین آیناسی کیمی اؤزونو گؤسترمکده‌دیر. بوردا مقصد، جنوبی آذربایجانین ایران اسلام انقلابی‌نین ظفریندن سونرا دوغرولان ادبیات‌دیر کی بو گونه کیمی ۴۵ ایل اوستوندَن اؤتور و ایندی ۲۰۲۳ اولاراق بیر اولدوزلو کهکشان کیمی سایسیز ادبی سیمالار بو ایللرده ادبیاتیمیزدا دوغولوب، بویا باشا چاتارکن حتتا حیات‌لا دولغون بیر یارادیجیلیقلا وداعلاشیب‌لار.
«مرتضی مجدفر» اَن گنج یاشلاریندا و دوغروسو ۱۶ یاشیندان آذربایجان ادبیات ساحه‌سینه، باشاری‌لارلا آیاق قویاراق، ایندیلیکده اونودولماز بیر یارادیجی ساییلیر. مرتضی مجدفر، تورک دیلینده دولغون، معنالی شعرلره ایمضا آتان رحمتلی غلامرضا مجدفرین خلف ائولادی اولاراق، عائیله‌ده ائله یئتیشدیریلمیشدی کی «پهلوی»لر سولالسی سبیندَن آنا دیلیمیزه یارانان بوتون تضییق‌لره گؤره، آنا دیلده اوخویوب یازماغی هله لاپ یئنی‌یئتمه یاشلاریندان مشق ائدیب، گؤزلجه بیر قلمه صاحیب اولموشدو.
۱۹۷۹–نجو ایلده ایران اسلام انقلابی ثمره چاتینجا، «احمد‌زاده قارداشلاری» کی صمد بهرنگی‌نین دوستلاری و شاگیرلری حسابلانیردیلار، پیشه‌وری‌نین قوردوغو آذربایجان میللی حوکومتیندن سونرا کی ایراندا‌نشر اولان ایلک تورکجه ژورنالی- «اولدوز» درگیسینی- تبریزده‌نشر ائتدیلر. بو درگی بوتون آذربایجاندا و تهران تورکلری ایچینده بؤیوک آلقیشلارلا قارشیلاندی. چوخ کئچمه‌دن تورکجه قَزئت‌لرین سایی آرتدی و دوکتور جواد هیئت، دوکتور حسین محمدزاده صدیق و دوکتور حسین فیض الهی وحید کیمی، یوردوموزو، دیلیمیزی و ادبیاتیمیزی سئوه‌ن اینسانلار، جیددی و‌ده‌یرلی قدملرله، «وارلیق»، «یولداش»، «کوراوغلو»، «دده قورقود»، «انقلاب یولوندا» و «یئنی یول» درگی‌لرینی تورکجه دیلینده بوتون تورک کؤکلو اینسانلارا تقدیم ائتدیلر. هابئله تبریزده یحیی شیدا‌نین باشچیلیغی‌لا قورولان «شاعرلر مجلیسی» طرفیندن‌نشر اولان «اولکر» و تهراندا‌نشر اولان «گونش» درگی‌لری ده ۱۹۸۲-نجی ایلده – عؤمورلری اوزون اولماسا دا – یاییلیب‌نشر اولوندولار. گؤرکملی شاعر و ژورنالیست رحمتلی «اوستاد یحیی شیدا» سونرا، تبریزده «مهد آزادی» درگیسینده تورکجه صحیفه‌لرین باش یازاری اولاراق ادبیاتیمیزین چاغداش و کیلاسیک اؤرنک‌لرینی ایللر بویو تانیتماغا چالیشدی. سونرالار بو قَزِئت و درگی‌لرین سایی داها آرتدی و تورکجه دیلینده «محمدعلی فرزانه»نین همّت‌لریله چوخلو کیلاسیک و قالیجی کیتابلار،نشراولوندو و بوتون ایران جغرافیاسیندا اولان تورک‌لر طرفیندن، تیراژلاری‌نین چوخلوغونو اساس توتاراق، کیتاب بازارلاریندا دیلیمیزه وورغون اولان اینسانلار طرفیندن آلیناراق اوخوندولار. مرتضی مجدفر ائله بو ایللرده بیر اولدوز کیمی، چئشیدلی ایمضالارلا مطبوعاتیمیزدا چیخیش ائتدی و دیلیمیزین دولغونلوغونا و اینجه‌لییینه، یاراتدیغی اثرلرله حلاوت و گؤزه‌للیک قاتدی. دئمک کی او دئورده، ایلک‌نثر یازانلاریمیزدان بیری اولدو.نییه کی، تورکجه دیلینه عشق بسله‌ین چوخ صنعتکارلار و اوخوجولار، ادبیاتیمیزی شعرله تانیسالاردا، آنا دیلیمیزین او ایللرده – یعنی پهلوی رژیمی‌نین دَییشلدیییندن بیر‌نئچه ایل سونرایاجان‌نثر یازانی و ساده‌جه دئمک یازیچیسی چوخ‌نادیر ایدی و اؤزه‌للیک‌له ایچلرینده بیر قادین سیماسی گؤرونموردو. یو ایللرده ایدی کی مرتضی مجدفرین یازیلاری‌نثریمیزین گوجلنمه‌سینه بؤیوک یاردیم‌لار ائدیب گنج‌لریمیزی اؤز آنا دیلیمزده یازیب پوزماقدا،نه قَدَر چتینلیک‌لر داشیسالار دا، هَوَسلندیره‌رک، اونلارا ایشیقلی بیر یول گؤستردی.
مرتضی مجدفر آذربایجانین کولتورونو و غنی ادبیاتینی تانیتماقدا، او زامانلار کی «وارلیق» درگیسیندن باشقا، بوتون تورکجه قَزئت‌لر تعطیله چکیلدی، فارسجا مطبوعاتدا ایسه چیخیش ائده‌رکن، «کیهان» گونده‌لییی‌نین «ادب و هنر» آدلی اؤزه‌ل صایفالاریندا – کی او دئورده من یازیچیلار هیئتینده چالیشیردیم – فارسجا مقاله‌لری ایله چیخیش ائتمه‌یه چالیشدی. آنجاق بونو دئمک کی بو ده‌یرلی و یارادیجی یازار و مترجم کی دوشونجه، دویغو و یئته‌نک قایناغی‌دیر و ادبی یاردیجیلیق اونون ایلییینده و سومویونده ایشله‌ییب ثمره‌لی یاشامیندا، کی بو گونلر ۶۰-نجی آدگونونو آدربایجان ادبیاتچیلاری و ایران آکادئمیک محفیل‌لری قوتلاییرلار، هئچ زامان دیلیمیزه و ائلیمیزه قایغیسیز قالمادی. تهراندا تورکجه اولان «اختر» درگیسی‌نین تَمَلینی قویوب اؤنَملی بیر دولغونلوقلا، بوتون ایراندا یاشایان تورک دیللی خلقه، باشاریلی باش یازارلیغی‌لا سونماغا چالیشدی. ها بئله تهراندا «همشهری» گونده‌لییینده، بوتون ایراندا یئرلشن آذربایجانلی‌لارا هفته ده بیر اؤزه‌ل سایی تورکجه دیلینده یایماغلا بؤیوک بیر موجادیله آپاردی. دوکتور مرتضی مجدفر، بونلاردان باشقا، ۱۰۰ دن آرتیق کیتابین مؤللیفی اولدو و اونون حِکایه‌لری، شعر ترجومه‌لری و باشقا چئشیدلی یازیلاری کی مطبوعاتدا چاپ اولوب آلقیشلانیردی، جنوبی آذربایجان ادبیات سماسینا ایشیق ساچدی.
دوکتور مرتضی مجدفر، بیر آکادئمیک و علم عالیمی اولاراق دا، تحصیل، تعلیم و تربیت ساحه‌سینده ایسه ایراندا، اَردَملی و بارماق سایینا گلن آدلیم شخصیت‌لردن‌دیر. اونون مودیرلییی‌ایله یاییلان «شوق ِ تغییر» آدلی درگی، یوخاری بیر تیراژدا چاپ اولاراق بوتون مکتب‌لرده زحمت چکن ایران معَللیم‌لری‌نین، اَن سئویملی بیر درگیسی ساییلیر.
مرتضی معَللیم بیر سؤزله، آنادیلی‌نین قایغیسینا قالان و ادبیاتیمیزین کئشییینده دوران، سایه‌لی و گؤوده‌لی بیر هوندور چیناردی کی اونون معنوی ارثی، مینلرجه یئنی یئتمه و گنج آذربایجانلییا، آنا دیلیمیزی اؤیره‌نمه‌یه و وارلیغیمیزا غورورلا یاناشماغا، یول گؤستریبدیر.
سؤزه آرتیق دوام وئرمه‌دن، اَن یاخشیسی اودورکی مرتضی مجدفرین «اووسونچو» حئکایه‌سینه تنقیدی بیر دیققت سالاق:
هونر دونیاسی‌نین یاشارلیق سیرری باش وئره‌ن حادیثه‌لرین آرادان گئتمه‌سی‌نن سیخ ایلگیسی واردیر. نییه کی اجتماع و تاریخ ده اتفاق دوشن هر بیر ماجرا دوز اوز وئره‌ن لحظه ده وارلیغینی ایتیره‌رک، هونرله دویونله‌نینجه یوزلرجه ایل یاشامینا دوام وئریر. بو آرادا خیال واسیطه‌سیله حئکایه عالمینه دالان صنعتکار بیر یازیچی، حیات تجربه‌لرینی اؤز دوشونجه و دونیا گؤزوشو دویغولاری ایله قاتاراق، یاراتدیغی شخصیت‌لر و اونلارین حرکتلی رابیطه‌لری اساسیندا، یئنی آنلاملارلا مئیدانا چیخیر. بئله‌لیکله ائله گیزلی و درین معنالار دوغولور کی اینسان ذهنی‌نین گؤرونمه‌ین قات‌لاریندان یازیچی‌نین قلمینه آخاراق، او حئکایه‌نی یازمایینجا اونون اؤزونه عادی یاشام دا، او جوره آچیق و آیدین دئییلدی. مرتضی مجدفرین ده حئکایه دونیاسینی آراشدیرماق، «اووسونچو» آدلی حئکایه‌سینده بو اؤزللیک‌لرین گؤرکمینی گؤرمک هئچ ده چتین اولماییر. حئکایه‌نین آدی چورویوب اَپریمیش سئحیرلی بیر اینانجی خاطیرلایاراق، «علم کماللی، وارلی، کارلی و بئیین خسته لیک‌لر متخصصی» اولان بیر اینسانین مدرن حیاتدان یورولوب بئزیشمه‌سی‌نین نوستالژیک تصویری‌دیر. یازیچی بیزی اونون اوشاقلیغینا و یئنی یئتمه یاشلارینا قایتاراراق، کئچمیشده ایتمیش هر بیر صافلیق و گؤزللیگه، ائل قایدا- دب‌لرینی خاطیرلاماغا جان وئریری. سو چیچگی و زیگیل چیخارتدیقدا اونا اوزه‌رلیک سالیب و بیر اووسونچونون اونون اووسولاماسی و یارالارینا توپورمک‌له خسته‌لییی‌نین ساغالماسی، یادینا دوشه‌رک بؤیوک ننه‌سی‌نین «سود کیمی آغ آبباغ چارقادی» بو دؤنه گرچک حیاتدا یوخ، بلکه «چن‌ین ایچینده لاپ دورو و آشکار گؤزه چارپاراق» حئکایه داها اؤز رئاللیغینی گئریده قویور. ایندی دوقتور اولان اوشاق «کئچه‌جک تصویر‌لری، مبهم و بولانلیق تصویر‌لر کیمی» گؤرور و «آلنیندا کیچیک – کیچیک چؤوزه‌لر گؤیرمیش و گونو گوندن آرتارکن» اؤزو و بوتون طبیب دوستلاری اونلارین درمانیندا عاجیز قالیرلار. نییه کی بو یارالار اونون بدنینده اولسادا، کؤک‌لری اونون روحوندادیر. نییه کی کئچمیشه قاییتدیقدا «اووسونچونون گوموش سسی قولاغیندا جینگیلدرکن» نیسبی ساغلیق و توختامالاردا آرایا گلیر.
یازیچی بو حئکایه‌ده چوخ باجاریقلا ائده بیلیر بیر شخصیتین ایکی وَجهلی چهره‌سینه جان وئره کی بیر اوزو، اؤزودور و باشقالاری کیمی یاشایان بیر آدام و ایکینجیسی ده سنّت و مدرنیته ایله هله بیر یوللوق باریشمایان تیپیک اینسانلارین سیماسی. او حئکایه دیلینی بیر کؤرپو ائدیر کی دیشاری دونیا ایله یازیلی بیر هونَری اثرین اوخوجولارلار مزلی و تأثیرلی رابطه قورماسینا یاردیم گؤسترسین.
چاغداش ژورنالیست و ادبیاتیمیزین سؤنمز ایشیغی دوکتور مرتضی مجدفرین حئکایه‌لری و اونلارین یئنیلیگه دوغرو آددیملایان فرم و محتواسی، چاغداش آذربایجان حئکایه‌سینده داها آرتیق دقته لاییقدیر و «اووسونچو» حئکایه‌سی تکجه بیر اؤرنک کیمی قیمتلنملی‌دیر.
___________________
*اووسونچو، حئکایه، مجدفر، مرتضی، روزنامه همشهری / ۵/۱۰/۸۵ نومره ۴۱۶۸
علیرضا ذیحق
چئویرن: علیرضا ذیحق
ترجمه: علیرضا ذیحق
سسلندیرن: علیرضا ذیحق
- یادداشت
- اوخوماق زامانی: 4 دقیقه
- https://ishiq.net/?p=34237
چاپ
