یاشماق کتاب ائوینین یئنیجه اوخوجو آیدیتوریاسینا بوراخدیغی کتابین مؤلفی دوغما یوردوم میانامین لیریک رایحه‌لی قلم صاحبی حسین رزمی «یارای»ین بایاتیلار توپلوسودور.
من اونو اوخودوم؛ آخارینا قوشولدوم. سانکی اولو داغلارین اَته‌ییندن آخیب گلن بولاقلارین شاریلتیسی ده‌یدی قولاغیما؛ بوزگوشومون، قافلانتیمین نفسی توخوندو نفسیمه:
بنؤوشه بنده دوشدو
بنده، کمنده دوشدو
گونو شَهرده کئچدی
کؤلگه‌سی کنده دوشدو.
اوزون ایللردن بری اونوتدوغوموز گلین قیزلارین یارای-دئمیشکن بایرام گونلرینده رقص ائدیب شاقراق احوال- روحیه‌لی جانلاندی گؤز اؤنومده. گونو-گوزه‌رانی شَهرده کئچن یولونو ایتیرَن یولچولار کیمی اولدوم؛ -منده. یولوم کنده دوشن کیمی اؤزومه قاییتدیم سانکی. قوشولدوم بو کره «یارای»ین ایلهام قانادیلا یوللاندیم قوشابولاق کندینه. گنجلیییمده گزیب-دولاشدیغیم خاطره‌لره یؤن آلدیم. خیال منی آلدی گؤتوردو گؤر هاردان هارالارا. او دوغما، او عزیز، او مونس گونلره قاییتدیم؛ بو کره «یارای»ین ایزیایله او احوال –روحیه‌نی دردیم گؤزلریمه؛ اونون آچدیغی جیغیرلا او نفسی، او تامی قوجدوم قولاریمین آراسیندا هوپدوردوم اوره‌ییمه.
بو داغلار مئشه داغلار
دردیمی دئشه داغلار
خالقی آتش داغلاسا
بیزی بنؤوشه داغلار.
طبیعته مفتونلوق بلکه ده شاعیرلره تانریدان پای‌ایمیش؛ درهلرین اووسونو اونلاری بوراخمیر؛ نئجه-کی، «یارای»دا بوراخمیر. او سؤز گلیشی اولسون دئیه یاخود قافیه دوزومونو دوزسون دئیه شعیر مصراعلارینا یوکلنمیر؛ اوره‌یی‌نین ان دیلبر گوشه‌سیندن، اونون ان مونس قاتیندان یول آلیر و یازیر:
خالقی آتش داغلاسا
بیزی بنؤوشه داغلار.
یاخود بو بایاتییا بیر نظر سالاق:
بیر کؤلگه آخار گئدر
گونشی یاخار گئدر
ائوین تیکیلسین گئدن
ائویمی ییخار گئدر.
گونشی یاخیب گئدن او خیال قانادیلا دویغو بیچیمینده قلمه آلینان کؤلگه نه‌دیرکی، «یارای» اونو ائوینی ییخیب گئدنله فورماجا قافیه اندیرمه‌سه ده معناجا قافیه اندیریر؟…
هله:
ائوین تیکیلیب گئدن
ائویمی ییخار گئدر. آنلاشینداکی ایفاده‌ده نه‌وار؟ بو شکایتده کی مفهومدا نه گیزلیدیر؟ مؤلفین عاغلی، ادراکی، دوشونجه‌سی نه دئییرسه دئسین گؤرونکی، اوره‌یی نه‌دن، یاخود هانسی ایلهامدان قیدالانیر؛ هانسی ایستکله مصراع‌لانیر.
اوخوجویلا مؤلف آراسیندا یارانان گیزلی کود هانسی یؤندن یول آلیر؟ هانسی معنادان کئچیر؟ هانسی دویغویا سؤیکه‌نیر؟ هئچ شبهه‌سیز کی، بو کئچید یولو، بو گیزلی کودو آچماق آنلاشی هامیدا عینی اولمور. هر اوخوجودا اؤزونه مخصوص، اؤز حسّینه، اؤز اینانجینا، اؤز قاورامینا اویغون معنا کسب ائدیر؛ نه یاخشی کی، بو ائله بئله‌دی. عینی اولسایدی شعیر عالمی اولان بو حس، بو دویغو کانکرئت علملر عالمی یولوندان یول آلاردی؛ اوندا ایسه بدیعی یارادیجیلیقدا بو عالمده اؤز معناسین ایتیرردی.
ادبیاتا یاخین علملردن دانیشیلیرسا، دئمک اولارکی، هله فلسفه یاخود تاریخی مثال گؤتورمک اولار؛ آذربایجانین یاش اعتباری ایله ان گنج پروفسوری «نظامی جعفر اوف» دئمیشکن: تاریخین و او جمله‌دن فلسفه‌نین دیلی قورو دیلدی هله قالسین باشقا علم‌لره؛ ادبیاتین ایسه دیلی مونس دیلدی. بدیعی یارادیجیلیق ایسه ادبیات ژانریدیر. اصلینده شفاهی خالق ادبیات ژانری ساییلان بایاتیدا یازیلی ادبیاتیمیزا بئله کئچمیشدی. مونس، دوغما بو صنعت یولو ادبیاتیمیزین هوشئیمی سایلان آغیز ادبیاتیندان یازیلی ادبیاتیمیزا سئویله-سئویله، اوخونا-اوخونا گله‌رک اؤزونه مخصوص مؤوقع کسب ائتمیشدی:
باخ شعرین آهنگینه
یئددی هیجا جنگینه
سنده قالان گؤزلرین
رنگینه باخ، رنگینه
بو مصراعلارا دوزولن دوشونجه، فیکیر مکتوب ادبیات نمایندهسینین بایاتی قورماسیندا مصراعلانان شعری‌دیر-دئسک یانیلماریق. جمله قورولوشو، دئییم طرزی، مرکب فیکیر- ایفادهسی بونو ثبوت ائتمکدهدیر.
بایاتینین آلتیندا «یارای»ین امضاءسیدا اولماسایدی اونون مؤلفینین مکتوب ادبیاتیمیزا عائید اولدوغو آچیق، آیدین حس اولوناردی، یاخود داها یاخین دئییم حس اولونماقدادیر.
بیزی بیزدن ائدن وار
بو یوخلوقلار نه‌دن وار
هر توتولان شاعیری
بیر بوراخیب گئدن وار.
بو شعرده تظاهر ائدن مفهوم، دوشونجه، فیکیر ایسه آیدین گؤستریر کی، بوغاز ادبیاتینا عائید دئییلدیر بو بایاتی. یعنی آغیزا گلن کیمی مصراعلانماییب بو صنعت اثری. فیکیر احاطه‌سیندن کئچیب، کؤنول بولاغیندان سو ایچیب قلمه دوشموشدور.
هر توتولان شاعیری
بیر بوراخیب گئدن وار.
اوتانجاقلیق، اوز قیزارتیسی کیمیدیر. نه ائتسن اؤزونو گؤستریر. معین موضوعلار وار کی، اونو اجتماعی فوندا ایره‌لی سورمک چتین اولور؛ یاخود بئله دئییم بیزه چتین گلیر.
منجه: هر توتولان عاشیقی – بیر بوراخیب گئدن وار؛ ایفادهسی بو بایاتیدا داهادا یئرینه دوشردی. اونا گؤره کی، بو مفهوم خالق آراسیندا داها چئویک قاورانان آنلاشیدی. هر حالدا «یارای» بو صفتی شاعیره منسوب ائتدیکده هئچ ده یالنیش فیکیر ایره‌لی سورمه‌میشدی. شاعیری عاشیقلیک سوییه‌سینه قدر یوکسکده توتماق هئچ ده یالنیش ایفاده دئییلدیر. بیز ایسه «یارای»لا راضیلاشمایادا بیلمه‌ریک.
کتابدا توپلانان بایاتیلار بیزی اؤز کئچمیشیمیزه، تاریخیمیزه، معنوی عنعنه‌لریمیزه سسله‌مکده، اؤزوموزه قایتارماقدا گؤزه‌ل، مونس بیر چاغریشدی؛ منجه کئچمیشیمیزه چکه-چکه گله‌جه‌ییمیزه سسله‌مکدی. بو چاغریش اصلینده بیزده آپ-آیدین مثبت تأثیر بوراخمیشدیر دئمه‌یه بیلمه‌رم.
بیزیم اینانجیمیزین فونوندا گلین قوشولاق «یارای»ین بایاتی چلنگینه:
بو یاغیش، یا تردیمی؟
گؤز یاشی بیتردیمی؟
اؤز دوردوغو یئرینده
آدامدا ایتردیمی؟
بو بایاتیدا بیرینجی مصراع ایله ایکینجی مصراع آراسیندا باغلیلیق فیکیر اعتباری ایله تام معنادا اوست-اوستده دوشمه‌سه ده اوچونجو مصراعایله دؤردونجو مصراع آراسینداکی، مصافه اولدوقجا سیخ بیر-بیری ایله باغلیدیر. سانکی ایکی مصراع دئییل فیکیر بیر مصراعدا تقدیم اولونماقدادیر. بیرینجی مصراع ایله ایکینجی مصراع آغیز ادبیاتی فونوندا قلمه آلینسادا اوچونجو مصراع ایله دؤردونجو مصراعلار تام مکتوب ادبیاتیمیزا اویغون شکیللنمیشدیر. بو ایسه یارادیجی انسانین یارادیجیلیق قابلیتینی نمایش ائتدیرمکده‌دیر.
اؤز دوردوغو یئرینده
آدامدا ایتردیمی؟
بو ایکی مصراعدا گئدن فیکیر او قدر اؤز یئرینده، او قدر آیدین و او قدر مکمّل دئییم طرزی تاپمیشدیر کی، حاقیندا اوزون اوزادیجی سؤز یازماغا شرایط یاراتماقدادیر. شاعیر «یارای»ایسه بو قدر گئنیش احاطه‌سی اولان دوشونجه‌نی ایکی مصراعدا تقدیم ائتمیشدیر.
آرزولاردیم، سیزده منیم کیمی بو بایاتی چلنگینی اوخویاسینیز؛ اونون آخارینا قوشولاسینیز. بیزیم اولو داغلارین اته‌ییندن آخان بولاقلارین صاف، دورو، شفاف شاریلتیسینی دینله‌یه‌سینیز؛ بوزگوشومون، قافلانتیمین نفسینی حس ائده‌سینیز. نییه کی، بو بایاتی‌لارین احاطه دایره‌سی بیزیم میانامیزدان کئچیر؛ شاعیر «یارای»ایسه اونون لیریک دوشونجه‌لی یارادیجی صنعتکار اوغلودور کی، بو کتابی بیزه ارمغان ائتمیشدیر.
کتابین عرصه‌یه گلمه‌سینده اَمه‌یی اولان علی محمد بیانی‌یه ایشیق اوزو گؤرمه‌سینده ترتیبچی اولدوغونا گؤره؛ جمیله خانیم رضائی‌یه و او جمله‌دن محمدعلی قره‌داغی‌یه منّتدارلیغیمی بیلدیریر؛ یاشماق کتاب ائوینه ایسه تشکرلریمی و شوکرانلیغیمی بیلدیرمک ایستردیم.
سوندا ایسه قلم دوستوم حسین رزمی «یارای»یا قلمین آخارلی، دوشونجه‌ن ایناملی، اوره‌یین ایسه وطن دویغولو اولسون! دئیردیم.
یولون آچیق اولسون قارداشیم.
