حمید آرغیش آذربایجانین چاغداش یازیچیلاریندان‌دیر کی ایللر‌دیر حئکایه ژانریندا چوخلی اثرلرین یارادیجیسی اولوبدور. اونون نشر ائتدییی حئکایه توپلولاریندان باشقا، «۸۰ایل حئکایه‌میز» آدلی دولغون مضمونلو بیر تدقیقی اثری ده واردیر کی بیر یول چاپ اولسادا یئنه او کیتابی تکمیللشدیرمه‌یه چالیشیر. حمید آرغیش چالیشقان بیر یازیچی اولاراق تاریخی و اجتماعی مضمونلارلا اثرلرینی دولغونلاشدیریر. او ادبی محفیل‌لردن اوزاق گزسه ده و تنهالیغی سئوسه ده بوتون آذربایجان مکتوب ادبیاتینا وورغون اولانلار اونو تانی‌ییر و سئویرلر. حمید آرغیش‌ین حئکایه‌لری دؤنه‌لرله اؤلکه دیشیندا ایسه مطبوعاتدا و کیتابلاردا یئر آلیب‌دیر. بو یارادیجی اینسانی داها آرتیق تانیماق اوچون بیر مصاحیبه ترتیب وئررکن، اومود ائدیرم گوجلو قلمی‌له همیشه آنا دیلیمیزین فخری اولالار. (علیرضا ذیحق)

***

۱- سیز بیز یازیچی‌سینیز کی مستعار آددان استفاده ائدیرسینیز. لوطفن اؤز اصلی آدینیزی، هارادا دوغولدوغونوزو و دوغوم ایلینیزی بویورون!
– اصل آدیم «حمید» و سوی آدیم «رستمی»‌دیر. خوی شهرینده دونیایا گلمیشم. ۱۳۵۳ – جو ایلین کیچیک چیلله‌سینده.. سیجیللی‌ده باشقا بیر آی و گون یازیلسا بئله…)

۲- «آرغیش» نه معنادیر و بو آدی سئچمکدن نیّتینیز نه ایدی ؟
– آرغیش اصلینده اسکی بیر تورک سؤزودور. یانیلماسام دده قورقود کیتابندان سئچیب‌لر منه. آنلامی قاصد، کاروان و خوش خبر گتیرن معنادادیر. بونو اورتا تحصیلاتی اوخودوغوم زامان حؤرمتلی قلمداشیم «توغرول آتابای» منه سئچمیشدی. من ایسه منیمسه‌ییب قبول‌لانمیشدیم.

۳- نئچه یاشیندان آذربایجان ادبیاتی ایله تانیش اولموسونوز ؟
– بو سورویا دقیق بیر جاواب دئمک مومکون دئییل. وطنی و کولتورونو هر بیر اینسان دوغال اولاراق سئوه‌ر. من ایسه آنامدان ناغیل‌لار و مثل‌لر ائشیدردیم. ایستر- ایستمز اؤز کؤکوموزه باغلی اولدوم.

۴- تورکو دیلینده ایلک او خودوغونوز کیتابلار هانسی‌لاردیلار ؟
– بیر زامانلار هله ایلک اوخولو بیتیرر بیتیرمز ایللرده، رادیودان بایاتی و شعر دینلردیم. بیر گون رادیو آپاریجیسی ائشیدنلریندن اونلارا بایاتی و شعر یوللامالارینی ایسته‌دی. من ده دوشوندوم تورکو مگر یازیلار؟!! بیر بؤیوک سورو منده یاراندی و اوجور آچیقلانمامیش قالدی. همان ایللرده صمدین کیتابلارینی عمیمین کتابلاری آراسیندا تاپیب اوخودوم. بونلار منده بیر زمین یاراتدی. یاواش یاواش حئکایه و رومان اوخوماغا باشلادیم. او زامانلار بوگونکو کیمی ایلنجه‌میز گونوزلر کوچه‌لرده اویناماق آخشاملار ایسه کیتاب اوخوماق ایدی. البته گیزلینجه اوخوردوم. ائوده بو کیتاب اوخوماغا چوخ ماراقلی دئییلدیلر.(درس یئرینه رومان و حئکایه اوخوردوم.).. اورتا مکتبده توغرول آتابای‌لا تانیش اولدوم. بیر نئچه ایل برابر بیر ماسا آرخاسیندا اوتوردوق. اوندان کیتابلار آلدیم. آنا دیلی کیتابلاری ایلک کیتابلار اولموش. سونرا شعر کیتابلاری. شهریار و واحیدین دیوانی دا او شعر کیتابلارین ایچینده ایدی.

۵- سیز بیر حئکایه یازاری اولاراق تدقیقاتی ایشلرده گؤروبسونوز. هم حئکایه کیتابلارینیزی آد آپارین، هم تدقیقاتی ایش‌لرینیز حاققیندا صؤحبت ائدین. چاپ تاریخ‌لرینه ده ایشاره ائدین.
– ایلک کیتابیم «قارلی ارک» آدیندا ۱۳۷۷ ده چاپ اولدو. محدود نوسخه ده باسیلدی. ایلک حئکایه‌لریمدن اولوشان بیر اثر‌دیر. ۴۴ صحیفه‌دیر. ۷ حئکایه اونا داخیل‌دیر. بو کیتابی یئنیدن نشره حاضیرلاییرام. نثر باخیمیندان چوخ نوقصانلی ایدی او زامان ۲۵ یاشی اولمایان و مکتبده آنا دیلینده تحصیلاتی اولمایان بیر گنجین ایلکین چابالاری. او کیتابدان بیر ایل سونرا «۷۸» آدلی بیر کیتاب حاضیرلادیم. حئکایه توپلوسو ایدی. کیتابین بیر حئکایه‌سی ۷۸ آدیندا ایدی. تبریزین ۱۳۷۸ حادثه‌لری حاققندا ایدی. او کیتابین نشر ایذنی بیلیردیم هئچ آلینماز. بو اوزدن بیر ایکی حئکایه‌سینی سالاراق ۱۳۸۲ – جی ایلده «و سنین حئکایه‌لریم» آدلی کیتابیم چاپدان چیخدی. کیتابا ۱۰ حئکایه داخیل‌دیر. ۱۳۷۷-۷۸ ایللر آراسیندا خویدا بیر نئچه گنج شاعیر و یازیچینین یازیلارینی بیر یئره توپلایاراق بیر کیچیک حجملی کیتاب یاراتدیم. کیتابی زنجاندا اولان محمدرضا کریمی‌یه یوللادیق. او اوستادین اؤن سؤزو ایله نشره اولدو. او کیتاب «سنه ساری» ایدی. همین چالیشمالارین کناریندا گونئی آذربایجان حئکایه ادبیاتی آنتولوژیسینی توپلاییردیم. «۸۰ ایل حئکایه‌میز» آدلی اثری. بو اثره منیم عؤمرومون اثری دئسم هئچ یانیلمامیشام. ۱۵ ایلدن چوخ زامانیمی آلدی. نهایت ۹۱ – جی ایلده آنتولوژینی چاپا وئردیک. اؤ کیتابین اؤن سؤزونده کیتابین باشینا نه‌لر گلدیییندن دانیشمیشام. – همان ایلده «مانقورت» و «گونئی آذربایجان حئکایه ادبیاتیندا ایکی بویوتلو ادبیات» آدلی بیر کیچیک حجملی، آما باشقا و کیمسه‌نین ال اوزاتمادیغی بیر قونویا توخونموشام.. بو کیتابین کاغیذ اوسته چاپ ایمکانی اولمادیغیندان دولایی اونو وبلاگیمدا نشر ائتدیم. «آدسیز مزار» آدلی کیتابیم دا ۹۷ ده نشره حاضیر اولدو. بیر ایل سونرا چاپدان چیخدی. حئکایه توپلوسودور او کیتاب. و سیز اونا بیر تنقیدی یازی دا یازمیشسیز. حال حاضیرده «بیزیم حئکایه‌میز» آدلی بیر ۲ جیلدلی آنتولوژی حاضیرلاییرام. ۸۰ ایل حئکایه‌میز کیتابینین مکمل و داها اطرافلی نوسخه‌سی‌دیر.

۶- ایلک حئکایه‌نیز هانسی درگی ده چاپ اولدو و هانسی تاریخده؟
– ۱۳۷۳-جو ایلدن مطبوعاتلا علاقه ساخلامیشام. ایلک یازیلاریمدا مطبوعاتدا باسیلیب. بیر چوخونو دا اورادا بوراخمیشام. کیتابا زادا سالمادیم. ایلک یازیم یانیلماسام ۷۳ – جو ایلده «فجرآذربایجان»دا نشر اولدو.

۷- اثرلرینیزین ایتیب باتانی دا اولوبدور ؟
– آنتولوژی کیتابیم بؤیوک بیر جنایته قوربان گئتدی. او کیتابی یئنیدن توپلادیم. بوتون نوقصانلارلا برابر. آنجاق بیر چوخ فارسجا یازیلاریمی بوشلاییب آتدیم. بعضی یازیلاریم دا مطبوعات صحیفه‌لرینده قالدی. توپلاییب بیر یئره ییغماغا امکان یوخ. «آرغیش» و «آغ تیکان» تخلصی ایله)

۸- تورک ادبیاتینا اولان سئوگینیز باعیث اولوب کی هئچ فارسجا بیر اثر یازماییبسینیز. شاید ده من گؤرمه‌میشم. بو دوغرودور؟
– یوخ. حتما گوروبسونوز. فارسجا بیر ایکی یازیم اولوب. اورتا مکتبده تحصیل آلان زامان قلمداشیم آتابای‌لا بیر ایکی یازی فارسجا یازدیق. مطبوعاتدا دا درج اولدولار. تاسوفله او مطبوعات سای‌لاری قالمیر منده. آنجاق دقیق بیلگی وئره بیلرم. ۷۳- ۷۴ ایللری‌دیر. «پیرمرد کوهستان» آدلی بیر حئکایه یازدیق، اورتاق بیر حئکایه. مهد آزادی روزنامه‌سینده ده درج اولدو. سانیرام ۲ یا ۳ بؤلومده. بیرده آتابای‌لا بیر رومان یازدیق «نبرد بی انتها» آدیندا. فلسطین اسرائیل محاربه‌سی اساس اولاراق المپیکده اسرائیل‌لی‌لرین ایدمانچی‌لارینین اؤلدورولمه‌سی حاقدا ایدی. بیر نئچه بؤلومده آردیجیل اولاراق باسیلدی مهد آزادی ده. ۷۴- ۷۵ ایللر اولمالی. بوندان باشقا فارسجا یازیلاریمی ییرتیب آتمیشام.

۹- هانسی یازیچیلار سیزده ائتگی بوراخیب‌دیر ؟ یئرلی و دونیا ادبیاتیمیزدا اولان ایسملر.
– حتما بیلیرسیز منیم یازی اوسلوبوم و ادبیاتا باخیشیم بیر آز فرقلی. ادبیات منه بیر آراج‌دیر. بلکه باشقا بیر دورومدا من هئچ یازیچی اولمازدیم. اورتا مکتبه چاتینجا دونیا یازیچیلارینین بیر چوخونون کیتابینی اوخوموشدوم. نوبل یازارلاری. پولیتزر آلانلاری. هانسی منه ائتگی بوراخیب بیلمیرم. بلکه منیم یازیلاریمی اوخویانلار یاخشی بو حاقدا نظر وئره بیلرلر. آنجاق یئرلی ادبیاتا گلدیکده حئکایه یازماغا باشلادیغیم ایللر و اؤنجه‌سی سیز و بیر ایکی اوچ نفردن باشقا هئچ کیمسه تورکجه حئکایه جیددی شکیلده یازمیردی. فارسجادا یازان هئچ بیر حئکایه یازارینی اوخومازدیم. دوشونوردوم فارس ادبیاتیندا گوجلو بیر یازار اولسایدی نوبل و اؤنملی بیر اؤدول آلان اولاردی. بو دوشونجه اساسدا هئچ بیر فارس حئکایه و رومان اوخومامیشام. سانمیرام دا بیر زادی الدن وئرمیش اولام.

۱۰- نئجه کی بیلیرسینیز کیمسه کی آذریایجان ادبیاتینا ماراق گؤستریب چوخلاری شعر یازماق‌لا باشلاییب‌لار. نه جور اولدو سیز نثره اوز گتیردینیز ؟
– شعر نثره گؤره داها ساده و داها تئز بیتن بیر ژانر‌دیر. آنجاق نثر استقامت و داها آرتیق دوشونمک گرکدیریر. بیرده شعره ذاتی استعداد لازیم. شهریارین سؤزو کیمی. نثره ده ذاتی استعداد لازیم منجه. منده هئچ شعره گؤره هئچ استعداد یوخ. بیر زامان شعر یازماغا گوجندیم. ساده‌جه بوگونه قدر بیر شعر یازدیم. او دا قالسین. اوسته دئدیم کی حئکایه کیتابلاری و رومانلار اوخودوغوم اوخول زامانی منده حئکایه‌ یازماغا زمین حاضیرلادی. بو ایسه اورتا مکتبده توغرول آتابای‌لا تانیش اولان زامانی بکله‌ییردی. او کیشی‌نین سایه‌سینده و اؤنری‌لری اساسدا حئکایه یازماغا باشلادیم و داوام ائتدیردیم.

۱۱- چوخداندیر گؤزو یولداییق کی سیزدن بیر رومان اوخویاق، آمما ندن می بو ایشه شاهید اولمامیشیق؟
– هئچ زامان رومان یازماغا اؤزومو قانع ائده بیلمه‌دیم. من رومان یازاری دئییلم. بلکه ده بو حاقدا مندن بؤیوک بیر اینتظار. «قار قان بایراق» آدیندا بیر رومان یازماغا باشلامیشدیم. بیر ایکی بؤلومونو وبلاگیمدا یازیب بوراخدیم. آردینی یازماغا هئچ هوسلی دئییلم. بلکه ده یازدیم. بیلمیرم.

۱۲- آذربایجان ادبیاتیندا هانسی یازیچیلاری چوخ سئویرسینیز؟
– گونئی آذربایجاندا بیر چوخ یازیچیلار قلم چالماقدادیرلار. اثرلرده موضوع و تخنیک باخیمیندان دا فرقلی. الیمدن گلدیکجه حئکایه ادبیاتیمیزی ایزله‌ییر، اوخوماغا چالیشیرام. بیر چوخ گنج یازاریمیز داها پارلاییرلار. آنجاق قویون کیمسه‌نی آد وئرمه‌ییم. تکجه یئری بوش گؤرونن یازاریمیزی خاطیرلاداق کی اثرلرینی چوخ سئوردیم. «الف نورانلی» یئری جنت اولسون.

۱۳- خوی‌دا تورکجه حئکایه دورومو نه حالدادیر؟
– خوی دا ساییلی تعداددا یازار وار. یعنی حئکایه‌یه حئکایه اولاراق باخیر و چالیشیرلار. تورکجه یازان دا آزدیر. باشدا سیز گلیرسیز. هم تجربه و هم بو یولا عومور وئردیگینیز اوچون. سایین «احمداوغلو» وار و بیلدیگیم قدر‌ بیر ایکی آرخاداشیم کی ساکیتچه چالیشیر و یازیرلار.

۱۴- هانسی شاعیر‌لریمیزه علاقه‌نیز چوخدور؟
– هر زامان باشدا «محمد بی‌ریا» و «حبیب ساهیر» گلیر. بونلار کلاسیک‌لشسه‌لرده آنجاق هئچ زامان اثرلری الیمدن دوشمز.

۱۵- بیر دؤوره ده یونیورسیته ایمکانلاریندان فایدالاناراق بیر درگی‌نین باش یازاری اولموشسونوز. بو حاقدا دا معلومات وئرین.
– اونیوئرسیته دؤنمی ان چالیشقان ایللریمیز ایدی. بیر چوخ درگی و نشریه ایله چالیشیردیق. نهایت «پیام نور» اونیوئرسیته‌سینده «یاشیل یول» آدلی نشریه‌نی ادبیات گروهو نشره وئردی. سوروملو مودور دوستوموز «کاظم قاسمی»ایدی. من مدیریت گروهوندا ایدیم. آنجاق امکداشلیق ائدیردیک. ۲ یا اوچونجو سایدان اویانا نشریه‌نی من سوروملو مودورلویونو اوزه‌ریمه آلدیم. سون سایلاردا دا «حجت قاسمی» باش یازار اولدو. من نشریه‌نین گئدیشینی تام ده‌ییشدیم. ظاهیرده ادبیات گروهونون نشریه‌سی اولسادا آنجاق تام موضوعلارا توخونوردوق. هئچ کیمسه و اورگاندان چکیلمه‌دن یازیر، یاییردیق. انصافلا باخساق چوخ دا آد چیخارتمیشدی. سون سایی یاساق یئمیش آدینی وئردیک. چاغداش ادبیاتا اؤزه‌ل بیر سای نشر ائتدیک.

۱۶- سیزین توصیه‌نیز یئنیجه حیکایه یازانلارا ندیر؟
– ایلک تورکجه یاز. یئنه یاز و یاز.

۱۷- اثرلرینیزی اوخوجولارلا پایلاشماق اوچون وئبلاق یا سایتینیز دا واردی ؟ اگر واردی آدرسینی وئرین تا سیزی سئونلر او وئبلاق یا سایتی‌نان سیز ایله ایلگی قورسونلار.
– گونئی آذربایجاندا ایلک حئکایه سایتینی من آچدیم ۸۰ – جی ایللرده. «حئکایه» آدیندا.. سونرا باش وئره‌ن اولایلار سیراسیندا باغلاندی. یاغیش وئبلاگینی داوامیندا یاراتدیم. باشا گئتمه‌دی. ایندی ایسه ساده جه بیر وئبلاگ واریمدی. www.hekaye.blogsky.com

۱۸- یئنیجه یازدیقینیز کیتابین آدی ندیر؟ حئکایه‌لر مجموعه‌سی‌دیر یا باشقا بیر موضوع حاققیندا‌دیر؟
– هله‌لیک «آنتولوژی» ایله اوغراشیرام. بلکه «بیزیم حئکایه‌میز» کیتابینی قورتارا بیلدیم. آراسیرا دا حئکایه یازماغی دوشونورم.

۱۹- ندن فولکلورون تأثیری نثرینیزده جانلی دئییل و چوخلی تاریخی و اجتماعی مسئله‌لره توخوندوقدا، خالقین محاوره دیلی کی فولکلورون قایناقی‌دیر آزجا اؤز یئرینی آلیری؟ البته بو منیم نظریمدیر شاید سیزین نظرینیز فرقلی اولا و ادبی دیلین فورمالاری حئکایه نثرینیزه اویغوندور.
– حئکایه منه بیر آراج‌دیر. بعضی تاریخی و سوسیال مسئله‌لری مکتوبلاشدیرماق اوچون. چوخلاری یاناشانمادیغی مسئله‌لره من دالیرام. بو ایسه فولکلور آراجیلیغی ایله مومکون دئییل. آنجاق یئره گلدیکجه فولکلورو باشقا بیر فورمادا یازیلاریمدا ایشله‌دیرم. خالقین محاوره دیلی یازیلاریمدا وار. آنجاق بیر ادبی فورمادا. خاراکتئرلرین دانیشیقلارینی گوندم دانیشیقلاریمیزدان سئچیرم. آنجاق آتا بابا مثل‌لری و سوزلری قبول ائدیرم آز ایشله‌دیرم.

۲۰- تورک دونیاسیندا هانسی خواننده‌لری چوخ سئویرسینیز؟ و هانسی موسیقیچی‌لرین اثرلریندن لذت آپاریرسینیز؟
– آذربایجان موسیقیسی باشدا گلیر. خصوصیله موغام و «کؤنول» خانیمی چوخ دینله‌رم. بیرده قارداش تورکیه موسیقیسیندن رحمتلیک «موراد گؤیه باخان»ی چوخ سئوردیم.

۲۱- سون سؤز اولاراق، اوخوجولاریمیزا نه پیامینیز واردیر؟
– بیر زامان بیری دئمیشدی اینسان و اینسانلیق بوشونا بیر سؤزجوکلردیر. اینسان کوچه‌لرده و اینسانلیق کیتابلاردا سرگردان‌دیر. آنجاق بونون تام ترسینی دوشونمک و یاراتماغا چالیشاق.