تئللي زرينین قهرمانلیق داستانی
رضا همراز
تاريخ سورهسينده آذربايجان قادينلاري ايستر اؤز ارلريايله، ايسترسهده اؤزلوكلرينده قانلي – قاداليدؤيوش مئيدانلاريندا، بول – بول حماسهلرين ياراديجيلاري اولموشلار كي، تاريخ صحيفهلريميز بونلارين بير سيراسينا اؤز سينهسينده اؤيونه، اؤيونه يئر وئرميشدير. بو تورپاقدا اولدوقجا قادينلارا حؤرمت گؤزو ايله باخيلميش و بير سيرا يابانجيلار كي، قاديني نفر واحدي ايله اؤلچوب و «زن و اژدها هردو در خاك به» دئميشلر، باخيلماميشدير. زنگين و بير چوخ حيصهلري قيزيل قانلا يازيلميش تاريخيميزده قادينلارين روللاري بعضي يئرلرده كيشيلردن آز اولماميش و بوتون ساحهلرده گاهدان قاباقجيلده اولموشلار. اؤرنگ اولسون دئيه دويوش مئيدانلاريندا بابكين حيات يولداشي كلدانيه، كوراوغلونون نيگاري و نبينين هجري اونلارلا بيرگه دؤيوشلرده ظفرلر قازانميشلار. تانباكي حركاتيندا حلهده آدي چوخ حؤرمتله ياد اولان زينبپاشا، اؤز قهرمان يار- يولداشلاري ايله خالقين دار گونونده ياغيلارين باشينا نه اودلار تؤكموشلر. شاعير ز- اميرلو دؤيوشچو قادينلاريميزین پايين آشاغيداكي شعرده گؤزهل و لايقينجه تصويره چكميشديز:
اسكي زمانلاردان بيزيم ائللرده
قادينلارا بوللو، حؤرمت وارايميش
آنايا، گلينه، قيزا هر زامان
توكنمز ديرلر، عزت وار ايميش
تاريخ بويو اولو آتا باباميز
آنا ايله تانريني، حاقلي بيلميشلر
بير تانري اؤنونده ايليب، داها
آنالار اؤنونده، بير اييلميشلر
ازلدن ديللرده مثل اولموش كي:
«آسلانين اركهيي، ديشيسي اولماز»
دئيبلر قادينا دهير وئرمهسك
ميلتين دهيرلي كيشيسي اولماز
اوندا كي باشقالار، قيز اوشاغلارين
ديري، ديري تورپاق آلتدا قويلارميش
هامان چاغدا بيزيم ائل اوباميزدا
بخت اولدوزو، آتا قيزين سانارميش
اوندا كي باشقالار، آروادي قيزي
ساتيرديلار قول تك، پولا بازاردا
ياشاياردي آزاد بيزيم آروادلار
ديز به ديز شرفله، ان افتخارلا
تاريخلرده پارلاق بير اولدوز كيمي
تومروس آناميزين، آدي قالميش دير
او تومروس كي تبريز، آنا وطنيم
افتخارلي آدين اوندان آلميشدير
كور اوغلو، نبييه، سس وئربب سسلر
نيگارلار، هجرلر، زينب پاشالار
بوردا زنان لاردا كيشيلر كيمي
استبداد كؤكسونه سونگولر چالار
هنر عالمينده دائم پارلایيب
يوزلرجه مهستي، يوزلرجه پروين
نه گؤزل اثرلر ياراديب بونلار
ظاهري ساپ – ساده معناسي درين
آزاده كيشيلر – آزاد قادين لار
ياشاديب ياشاسين آذربايجانيم
اودلار، دياريسان، شرف يوردوسان
سن كيمي آنايا، قوربان دير جانيم.
اوست سطيرلرده دئدييميز كيمي بيزيم تاريخ، جومردلردن دالغالانير. ايندي بورادا اونلارين بير باشقاسينداندا آد چكمك ايسترديم. بو جسارتلي قادين «تئللي زري» اولموشدور كي، مشروطه انقلابيندا اوغلانلارلا بيرگه دؤيوش سنگرلرينده ياغيلارين عليهينه مبارزه آپاريردي كي، ظاليملرين ميراث گوللهلرينه توش گلير. باشقا مجاهدلر بو جنگ پالتار گئين دؤيوشچونو دينج بير يئره آپاريب اونون يارالارينا داوا – درمان ائتمه قرارينا گليب، اونون حرب گئيملرين چيخارداندا مانع اولوب و ايستهيير كي ستارخان گرك بورادا اولسون. بو خبري قوچاقلار ستارخانا يئتيرجك هامان، ستارخان او دؤيوشچونون سون چاغلاريندا باشي اوستونه يئتيشمك همان اولور. شاعير محمد ابراهيم زاده«دنيز» بو دستاني گؤزلجه نظمه چكميشلر. بونودا قئيد ائتمك يئرسيز اولماز كي، همين داستانلا،ماراقلانانلاردان بيريسيده ائل و خالقين شاعيري سهراب طاهردير. سهراب معلمين بو شعري بير نئچهدونه چاپ اولدوغونا گؤره اوندان واز كئچيب، محمددنيزين شعرين بير گه اوخوياق:
كونلوم يئنه بير ايز آييرير دويغو تئليندن
ايستر يئني بير صحبت آچا آذر ائليندن
سوز باشلاياراق بير دؤنه تبريز شهريندن
مشروطه دلاورلرينين بول هنريندن
مشروطهده بير قيز گئينيب جنگ لباسين
قانلا بوياييب اللرينه الوان حناسين
تومروس ساياغي الهام آليب اؤز دياريندان
تا وار نفسي ائتدي دفاع ناموس – عاريندان
كؤلله دهيرهك، سينه سينه قاني جالاندي
يالنيز يادا باش ايمهيهرك سرت يارالاندي
ائللر قوچاغين تئز گؤتوروبلر ائوهساري
ملحم قويالار يارهسينه ائتمهيه زاري
نه ائتديلر، او قويمادي سويسونلا لباسين
تا يارهسينين اوستونه قويسونلا داواسين
ستارخان اودم تئز يئتيشيب سؤيلهدي اوغلوم
آي وجداني پاك قلبي تميز نيتي دوغروم
علت نهدي كي قويموسان ائتسينله طبابت
آيا بو ايشه واردير الينده يئني علت؟
او ائل بالاسي اوز توتاراق سؤيلهدي سردار
تئز سن بوراني خلوت ائله سنله سؤزوم وار
ستارخان او حال خلوت ائديب تئز او مكاني
اؤز توتدو اوغول وار نه سؤزون سويله بو آني
اول يارهلي عسگر دئدي ائل اولدوزويام من
اوغلان دئييلم ائل بالاسي ائل قيزييام من
ستارخان ائشيتجك بو سؤزو بير حالا قالدي
رنگي ساراليب تئز قيزين آدين خبر آلدي
«آدين نه دير آي ائل قوچاغي قلبيمي دلدين
من كي ديرييم اؤلمه ميشم سن نييه گلدين؟
تئللي زري سسلندي وطن عسگرييم من
اوغلان دئييلم تورك قيزي، تئللي زرييم من
تئللي زرينين سردار ائله كي سوروب حالين
چيخدي ائشييه سسلهدي فوراً اؤز عيالين
سسلندي قادين گل بو قيزين باغلا ياراسين
چوخ سعي ائله قويما اؤله بو خالق بالاسين
تا اؤ يئتيشسينجه زري آراميني آلدي
آذر ائلنين مين كدهره مين اودا سالدي
جوت گؤزلري اولدوزتك آخيب گول كيمي سولدو
بيرليك سؤزونو خالقا دئييب سونرا اؤلوبدو
ائل آشيغي چال منصوري غملر تزهلندي
آذر بالاسي تئللي زري قانه بهلندي
چالخاندي «دنيز» قان دولوسو اولدو بو چؤللر
مينلر قوچاغين قاره ساچين هؤردو بو ائللر…