تئللی زری‌نین قهرمانلیق داستانی
رضا همراز
تاریخ سوره‌سینده آذربایجان قادین‌لاری ایستر اؤز ارلری‌ایله، ایسترسه‌ده اؤزلوک‌لرینده قانلی – قادالی‌دؤیوش مئیدانلاریندا، بول – بول حماسه‌لرین یارادیجی‌لاری اولموشلار کی، تاریخ صحیفه‌لریمیز بونلارین بیر سیراسینا اؤز سینه‌سینده اؤیونه، اؤیونه یئر وئرمیشدیر. بو تورپاقدا اولدوقجا قادینلارا حؤرمت گؤزو ایله باخیلمیش و بیر سیرا یابانجی‌لار کی، قادینی نفر واحدی ایله اؤلچوب و «زن و اژدها هردو در خاک به» دئمیشلر، باخیلمامیشدیر. زنگین و بیر چوخ حیصه‌لری قیزیل قانلا یازیلمیش تاریخیمیزده قادینلارین روللاری بعضی یئرلرده کیشی‌لردن آز اولمامیش و بوتون ساحه‌لرده گاهدان قاباقجیل‌ده اولموشلار. اؤرنگ اولسون دئیه دویوش مئیدانلاریندا بابکین حیات یولداشی کلدانیه، کوراوغلونون نیگاری و نبی‌نین هجری اونلارلا بیرگه دؤیوش‌لرده ظفرلر قازانمیشلار. تانباکی حرکاتیندا حله‌ده آدی چوخ حؤرمت‌له یاد اولان زینب‌پاشا، اؤز قهرمان یار- یولداشلاری ایله خالقین دار گونونده یاغی‌لارین باشینا نه اودلار تؤکموشلر. شاعیر ز- امیرلو دؤیوشچو قادینلاریمیزین پایین آشاغیداکی شعرده گؤزه‌ل و لایقینجه تصویره چکمیشدیز:
اسکی زمانلاردان بیزیم ائللرده
قادینلارا بوللو، حؤرمت وارایمیش
آنایا، گلینه، قیزا هر زامان
توکنمز دیرلر، عزت وار ایمیش
تاریخ بویو اولو آتا بابامیز
آنا ایله تانرینی، حاقلی بیلمیشلر
بیر تانری اؤنونده ایلیب، داها
آنالار اؤنونده، بیر اییلمیشلر
ازلدن دیل‌لرده مثل اولموش کی:
«آسلانین ارکه‌یی، دیشی‌سی اولماز»
دئیب‌لر قادینا د‌ه‌یر وئرمه‌سک
میلتین ده‌یرلی کیشی‌سی اولماز
اوندا کی باشقالار، قیز اوشاغلارین
دیری، دیری تورپاق آلتدا قویلارمیش
هامان چاغدا بیزیم ائل اوبامیزدا
بخت اولدوزو، آتا قیزین سانارمیش
اوندا کی باشقالار، آروادی قیزی
ساتیردیلار قول تک، پولا بازاردا
یاشایاردی آزاد بیزیم آروادلار
دیز به دیز شرف‌له، ان افتخارلا
تاریخ‌لرده پارلاق بیر اولدوز کیمی
تومروس آنامیزین، آدی قالمیش دیر
او تومروس کی تبریز، آنا وطنیم
افتخارلی آدین اوندان آلمیش‌دیر
کور اوغلو، نبی‌یه، سس وئربب سسلر
نیگارلار، هجرلر، زینب پاشالار
بوردا زنان لاردا کیشی‌لر کیمی
استبداد کؤکسونه سونگولر چالار
هنر عالمینده دائم پارلاییب
یوزلرجه مهستی، یوزلرجه پروین
نه گؤزل اثرلر یارادیب بونلار
ظاهری ساپ – ساده معناسی درین
آزاده کیشی‌لر – آزاد قادین لار
یاشادیب یاشاسین آذربایجانیم
اودلار، دیاری‌سان، شرف یوردوسان
سن کیمی آنایا، قوربان دیر جانیم.
اوست سطیرلرده دئدییمیز کیمی بیزیم تاریخ، جومردلردن دالغالانیر. ایندی بورادا اونلارین بیر باشقاسیندان‌دا آد چکمک ایستردیم. بو جسارتلی قادین «تئللی زری» اولموشدور کی، مشروطه انقلابیندا اوغلانلارلا بیرگه دؤیوش سنگرلرینده یاغی‌لارین علیهینه مبارزه آپاریردی کی، ظالیم‌لرین میراث گولله‌لرینه توش گلیر. باشقا مجاهدلر بو جنگ پالتار گئین دؤیوشچونو دینج بیر یئره آپاریب اونون یارالارینا داوا – درمان ائتمه قرارینا گلیب، اونون حرب گئیم‌لرین چیخارداندا مانع اولوب و ایسته‌ییر کی ستارخان گرک بورادا اولسون. بو خبری قوچاقلار ستارخانا یئتیرجک هامان، ستارخان او دؤیوشچونون سون چاغلاریندا باشی اوستونه یئتیشمک همان اولور. شاعیر محمد ابراهیم زاده«دنیز» بو دستانی گؤزلجه نظمه چکمیشلر. بونودا قئید ائتمک یئرسیز اولماز کی، همین داستانلا،ماراقلانانلاردان بیریسی‌ده ائل و خالقین شاعیری سهراب طاهردیر. سهراب معلمین بو شعری بیر نئچه‌دونه چاپ اولدوغونا گؤره اوندان واز کئچیب، محمددنیزین شعرین بیر گه اوخویاق:
کونلوم یئنه بیر ایز آییریر دویغو تئلیندن
ایستر یئنی بیر صحبت آچا آذر ائلیندن
سوز باشلایاراق بیر دؤنه تبریز شهریندن
مشروطه دلاورلرینین بول هنریندن
مشروطه‌ده بیر قیز گئینیب جنگ لباسین
قانلا بویاییب اللرینه الوان حناسین
تومروس سایاغی الهام آلیب اؤز دیاریندان
تا وار نفسی ائتدی دفاع ناموس – عاریندان
کؤلله ده‌یره‌ک، سینه سینه قانی جالاندی
یالنیز یادا باش ایمه‌یه‌ر‌ک سرت یارالاندی
ائللر قوچاغین تئز گؤتوروبلر ائوه‌ساری
ملحم قویالار یاره‌سینه ائتمه‌یه زاری
نه ائت‌دی‌لر، او قویمادی سویسونلا لباسین
تا یاره‌سینین اوستونه قویسونلا داواسین
ستارخان اودم تئز یئتیشیب سؤیله‌دی اوغلوم
آی وجدانی پاک قلبی تمیز نیتی دوغروم
علت نه‌دی کی قویموسان ائت‌سینله طبابت
آیا بو ایشه واردیر الینده یئنی علت؟
او ائل بالاسی اوز توتاراق سؤیله‌دی سردار
تئز سن بورانی خلوت ائله سن‌له سؤزوم وار
ستارخان او حال خلوت ائدیب تئز او مکانی
اؤز توتدو اوغول وار نه سؤزون سویله بو آنی
اول یاره‌لی عسگر دئدی ائل اولدوزویام من
اوغلان دئییلم ائل بالاسی ائل قیزی‌یام من
ستارخان ائشیت‌جک بو سؤزو بیر حالا قالدی
رنگی سارالیب تئز قیزین آدین خبر آلدی
«آدین نه دیر آی ائل قوچاغی قلبیمی دلدین
من کی دیری‌یم اؤلمه میشم سن نییه گلدین؟
تئللی زری سس‌لندی وطن عسگری‌یم من
اوغلان دئییلم تورک قیزی، تئللی زری‌یم من
تئللی زری‌نین سردار ائله کی سوروب حالین
چیخدی ائشییه سس‌له‌دی فوراً اؤز عیالین
سس‌لندی قادین گل بو قیزین باغلا یاراسین
چوخ سعی ائله قویما اؤله بو خالق بالاسین
تا اؤ یئتیشسین‌جه زری آرامینی آلدی
آذر ائلنین مین کده‌ره مین اودا سالدی
جوت گؤزلری اولدوزتک آخیب گول کیمی سولدو
بیرلیک سؤزونو خالقا دئییب سونرا اؤلوبدو
ائل آشیغی چال منصوری غم‌لر تزه‌لندی
آذر بالاسی تئللی زری قانه به‌لندی
چالخاندی «دنیز» قان دولوسو اولدو بو چؤللر
مینلر قوچاغین قاره ساچین هؤردو بو ائللر…
