ناصر منظوری‌نین «قاراچوخا» (ایلک چاپ ۱۳۷۳) رومانی نثریمیزین باشلیجا دیققت‌چکیجی اثرلریندن بیری‌دیر. بو اثرله بیزیم نثریمیز مدرن نثری تجروبه ائدیر. بو رومانین عنعنه‌وی رومانچی‌لیقدان مدرن رومانچی‌لیغا آخیشان اؤزللیک‌لری بیزیم بو سؤزوموزو تصدیقله‌ییر. چونکی اثرین بیر سیرا بؤلوم‌لرده شعورآخینی، بیر چوخ بؤلوم‌لرده ایسه سئحیرلی رئالیزم آخیم‌لارینی منیسمه‌دیینی گؤروروک. «قارا چوخا»دا اصلینده اولایلار یوخ حددینده‌دیر. چونکی بوتون اولایلار، باش‌کاراکتئر ایلقار عمی‌نین سوبیئکتیو و شخصی داورانیشلاریندا گیزله‌نیر و اوخوجو یالنیز اونون داخیلینی اوداق (مرکز) توتاراق اؤز قایغی‌کئش‌لییی ایله سوژئتی ایزلمه‌لی‌دیر. ایلقارعمی دانیشاندا او قدر اؤزونه قاپیلیرکی سانکی تحکیه‌چی اولان «سن»، اونون کناریندا دئییل و اونونلا دانیشماییر. چونکی ایلقارعمی اؤزو بیلمه‌دن ایچ عالمینی عکس ائتدیرمه‌یه باشلاییر و بونا اؤزو ده اعتیراف ائدیر:
«بو باغریمدا قالاقلانان سؤزلر دای منه بیر روح اولوب، جانیمدا آهیللانیب … باغریما جوغ آتیب جالقالانیب، سارماشیب …»(ص ۷۶) .
روماندا: قاراچوخا، ایلقار عمی، قوجا مئه، مئه یئلی، قوجا اسکندر نایب و… آیین (میتیکال) دوشونجه واسیطه‌سی ایله عینی‌لشیر. بونلار ایلقارعمی‌نین سیماسیندا اوداقلاشیرلار. ایلقارعمی رئالیزمین ان سئحیرلی آنلارینی یاشادیر بیزه بو روماندا.
بونلار او دئمکدیر کی آرتیق نثریمیز مرحوم گنجعلی صباحی‌ده اولان عنعنه‌وی رئالیزمدن اؤزونو قیراراق مرکب جریان‌لاری اؤزونده عکس ائتمه‌یه باشلاییر.
بئله بیر اثرین تحلیلینه قاتلاشان «قاراچوخامیزا سلاملار» مونوقرافییاسی اولدوقجا اؤنملی‌دیر. آراز احمداوغلو بو مونوقرافییاسیندا «قاراچوخا» اثرینی «لارئنس پئرین»ین «Literature» اثری‌نین تحکیه اوسلوبلاری اوزرینده ایره‌لی سوردویو نظری گؤروش‌لر اساسیندا آراشدیریر. مؤلف اثرین اؤن‌سؤزونده بو اثری اساس گؤتورمه‌سینه اشاره ائده‌رک هم ده اونو بوتونلوکله تورکجه‌میزه چئویریر. مؤلف بعضا بو اثردن ترجمه ائتدیک‌لری یئرلره قایناق گؤسترمه‌سینی اونوتسا دا دئمک اولارکی «قاراچوخامیزا سلاملار» اثری‌نین یاریسینی لارئنس پئرین اثری‌نین ترجمه‌سی احاطه ائدیر. بو ترجمه‌ده، یالنیز ۹.جو بؤلومو استثنا ائتمک اولار. چونکی بو بؤلومده مولف داها چوخ دوغما آذربایجان ادبیات‌شناسلاری‌نین نظری گؤروشلرینی اساس گؤتورور. یئری گلمیشکن بو ترجمه‌نی، آیریجا بیر اثر کیمی ده چاپ ائتمک فایدالی اولار. «قاراچوخامیزا سلاملار» اثری‌نین تحلیل مئتودو بئله‌دیر. ایلک اؤنجه پئرین-ین تحکیه اوسلوبلاری‌نین بیری حاقدا اونون نظری بؤلوملرینی ترجمه ائدیر سونرا گتیریلن موضوعنو «قاراچوخا» اثرینه تطبیق ائده‌رک اونو تحلیل ائتمه‌یه باشلاییر. مؤلف بعضی تحلیلی-نظری بؤلوم‌لرده اوغورسوز گؤرونسه ده، بیر چوخ بؤلوم‌لرده (اؤرنک اوچون: قاراچوخانین اوبرازلاری و سیمگه‌لری حاقدا یازدیغی تنقیدی نظری بؤلوم‌لرین آچیقلامالاریندا) اثری اوخویان هر بیر اوخوجو اوچون قارانلیق یئرلری ایشیقلاندیرماقدا اولدوقجا اوغورلودور. اثرین باشقا اوغورلو جهتی، اونون بیر موضوع و یاخود بیر اثر اوزرینده دایاناراق اختصاصلاشدیردیغی نظری گؤروش‌لرله باغلی‌دیر. «قاراچوخا» اثرینی اساس گؤتوره‌رک اؤزللیکله بو اثرین یوزوموندان کنارا چیخمایان مؤلف، تنقیدچی‌لییمیزین ده نظری گؤروش‌لر اساسیندا اختصاصلاشماسینا اساس قویور. بئله اثرلرین چوخ اولماسی بؤیوک آرزویا چئوریلیبدیر منده. بو اثر گؤستردی کی: بو آرزو، ال چاتیلاسی بیر آرزودور.
موغان – ۲/۱۱/۱۴۰۱
