آشاغیدا گلن خصوصی مکتوب حؤرمتلی ائلدار موغانلی‌نین فروغ آزادی روزنامه‌سینده رحمت‌لیک اوستاد یحیی شیدانین نظارتی ایله چاپ اولان «آذری صحیفه‌سی» و اونون اؤزه‌ل نومره‌لری و بو‌نومره‌لرین امکداشلاری حاقدا ده‌یرلی معلوماتلاردیر.
«آذربایجان شعرینده مدرنیزم» کیتابیمدا ۷۰-نجی اون ایل‌لیک ادبیاتیمیزین یئنی‌لشمه‌سینده اؤنملی تأثیری اولان بو صحیفه‌یه اشاره ائتدیییمده مسئله‌نین نه قده‌ر گئنیش ساحه‌لی اولدوغونو، بو ساحه‌ده نه قده‌ر انسانلارین بؤیوک امک‌لری اولمالاریندان خبرسیز دئییلدیم. آنجاق بو اؤزه‌ل صحیفه‌لرین حاضیرلانماسینا یاخیندان شاهد اولمادیغیم اوچون بیر چوخ قارانلیق نؤقطه‌لر منده اوره‌ک آغریسینا چئوریلمیشدی. سن دئمه بو صحیفه بؤیوک بیر ادبی مکتب ایمیش. اوستاد شیدا چیراغینا توپلاشانلارین بوتونو ائل وورغونو اولاراق همی‌ده دیل قایغیسینی چکن‌لر ایمیش‌لر. حؤرمتلی ائلدار موغانلی جنابلاری بونلارین اؤن سیرادا گئده‌ن‌لری اولماقلا یاناشی همی ده آرخادا تانینمامیش قالانلاریندان بیری‌دیر.
اوستاد شیدانین تورکجه صحیفه‌سینده ۶۰جی اون ایل‌لییین اورتالاریندا چئشیدلی اؤزه‌ل صحیفه‌لرین چاپ اولماسینا یئنیجه ادبیاتا آیاق باسان بیر گنج‌کیمی بوتون بو اؤزه‌ل صحیفه‌لری گؤزدن قاچیرمادان اوخوماقلا یاناشی، همی ده اونلاری سئویردیم. آخی اونلار دیل آچدیغیم دیلده یازیلیردیلار. بو سئوگی بو گون ده یاشایاراق بو اؤزه‌ل صحیفه‌لرین بیر چوخونو هله ده آرشیویمده قورویوب ساخلاییرام.
ادبیاتیمیزین آزدان چوخدان قولاق گوشه‌لرینه باش چکن بیریسی‌کیمی ۳۰ ایلدن سونرا، ۳۰ ایل اؤنجه اوخودوغوم صحیفه‌لرده امک‌لری اولان کیمسه‌لری بیر جانلی وارلیق کیمی یئنیجه تانیمیشدیم. هردن اؤز-اؤزومه فیکیرلشیرم گؤره‌سن بونلاری یاخیندان گؤروب تجربه ائتمه‌ین سونراکی نسلیمیز نئجه آراییب خاطیرلایاجاق‌دیرلار. بو دوشونجه بئینیمی قیدیقلایارکن اؤزه‌ل صحیفه‌لرین اصیل مؤللیفی‌کیمی هله ده اؤزونو بو ایش‌لرین آرخاسیندا گیزلی ساخلاماغا مئیل‌لی اولان حؤرمتلی ائلدار موغانلی جنابلارینا اوز توتاراق، اونا بیر دوست اولاراق سوال وئردیم. بو ایشه‌کؤنوللو اولمایان ائلدار معلم نهایت‌کی ادبیاتیمیزین بیر دؤور جانلی‌لیغینا شاهد اولماسینی کاغیذ اوزه‌رینه گتیره‌رک، سؤزو گئده‌ن خصوصی مکتوبو یازمامیشدان هله آلتی آی اؤنجه بونلاری منه دئمیشدی. آلتی آی دیل ترپتمه‌ین ائلدار معلم، هله ده خصوصی مکتوبو اؤزونو اؤیمک ساناراق «بونلاری سنین تدقیقاتی ایشینده فایدالی اولاجاق دئیه یالنیز سنین اوچون یازمیشام» دئیه بو مکتوبون یاییلماسینا راضی دئییلدی. آنجاق مکتوبو اوخویارکن آرتیق منلیک بیر شئی یوخ ایدی. مکتوب، ادبیات و ژورنالیستیکا تاریخیمیزده کؤلگه‌ده قالان چوخلو قارانلیقلارا آیدینلیق گتیریردی. بونو اؤزونونکو ائتمک، خصوصی آرشیویمده ساخلاماق اونلارین امه‌یینی اؤرت-باسدیر ائتمک معناسیندایدی. اؤزومو ده ۷۰-نجی‌لر نسلینه عاید اولاراق بیلدیییمده بو اون ایل‌لیکده یئنیجه باشلاییب یازیب-یارادان نسلین کؤکو، بلاواسیطه اونلارین امک‌لری ایله علاقه‌ده ایدی. بونا نانکور اولماق اولاردیمی؟ طبیعی‌کی یوخ. بونو نظره آلاراق ائلدار معلم‌دن مکتوبون نشر اجازه‌سینی آلدیم. بو، آسانلیقلا باش توتمادی؛ آنجاق نهایت آلچاق کؤنوللولوک‌له چالیشان حؤرمتلی ائلدار معلم راضیلیق وئردی.
ائلدار معلمین آچیقلامالاری منیم ایسته‌ییمین اساسیندا اولاراق یالنیز «اوستاد شیدانین تورکجه صحیفه‌سینده اولان اؤزه‌ل نومره‌لر و اونلارین یارادیجی هیئتی و امکداشلاری حاققیندا آچیقلامالار»دیر.
موغان – ۱۶/۲/۱۴۰۰
«آذری‌صحیفه‌سی»نده‌کی اؤزه‌ل نومره‌لر حاققیندا
عزیز و حؤرمتلی همت معلم!
سلاملار. هر واختینیز خئیر!
اوستاد یحیی شیدانین امه‌یی سایه‌سینده عرصه‌یه گلن «فروغ آزادی» روزنامه‌سی‌نین «آذری صحیفه‌سی» حاققیندا سوردوغونوز سوالین جاوابینی یادداشیمدا قالدیغی‌کیمی یازیرام. نظریمجه بو و ادبیاتیمیزلا باغلی دیگر اوخشار موضوع‌لار حاققیندا معلومات سیزین‌کیمی تدقیقاتچیلاریمیزین واسیطه‌سیله مکتوبلاشسا، هئچ اولماسا ادبیاتیمیزین یاخین تاریخی‌نین اوزه چیخمایان گوشه‌لرینه ایشیق سالا بیلر. خصوصیله ده آلتمیشینجی ایللرده ادبیاتیمیزین نئجه یاییلما و‌نشر گئدیشاتی باره‌ده‌کی معلوماتلار. آرزو ائدیرم اوستاد شیدانین حیات و یارادیجیلیغی، خصوصیله ده اونون انقلابدان سونرا «آذری صحیفه‌سی» باشلیغی آلتیندا نشر ائتدیردییی ژورنالیسم نمونه‌سی حاققیندا داهادا آرتیق تدقیق ایشلری آپاریلسین. نییه‌کی انقلابدان سونرا اوستاد شیدانین حاضیرلادیغی «آذری صحیفه‌سی»نی دوستوموز «حسن ایلدیریم» دئمیشکن «آلتمیشینجی ایللرده‌کی ادبیاتیمیزین مانیفئستی» آدلاندیرساق یانیلمامیشیق.
سون آی‌لاردا سیزین و «ادبیات سئونلر» تلگرام گروهونون اوستاد یحیی شیدا حاققیندا آپاردیغی شیفاهی تدقیقلر و اوستادین ادبیاتیمیزا ائتدییی خیدمت‌لره آیدینلیق گتیرمه فعالیتی چوخ تقدیره لاییق بیر ایش‌دیر و بیر تدقیق پروسسینده داها آرتیق ایش گؤرمه‌یی ده طلب ائدیر.
سوالینیزین جاوابینا کئچمه‌دن اؤنجه، بیر‌نئچه عمومی موضوعنو وورغولاماق ایسته‌ییرم:
بیر: منجه اوستاد یحیی شیدانین ایستر ژورنالیسم فعالیتلری، ایسترسه ده ادبیاتیمیزین گنج نسلینه گؤستردییی قایغی و اونلارا گوونمه‌سی، میللی حؤکومت دؤرونون «شاعرلر مجلسی»ندن اوستادین اجتماعی ادبی شخصیتینه هوپموش و او گونوموزه کیمی گلیب چاتان عنعنه‌نین داوامی ایدی. بو عنعنه‌نی هم اوستادین ژورنالیسم اوسلوبوندا، هم اونون تذکره‌الشعرا ماهیتلی اوچ جلدلیک «ادبیات اوجاغی»کیتابی‌نین فورم و محتواسیندا، هم اوستادین اؤیرتمه مئتودلاریندا، هم ده گنج نسله حیمایه‌چی اولماغیندا گؤروروک. سانکی اوستاد شیدا شاعرلر مجلسینده‌کی «جعفر خندان»دان گؤردویو داورانیش‌لاری، آلدیغی درس‌لری آلتمیشینجی ایللرده‌کی ادبیاتین گنج نسلینه چاتدیرماغی اؤزونه بورج بیلیردی. بو عنعنه انقلابین ایلک آیلاریندان «حمزه فتحی خشکنابی»نین گؤستریشی ایله «یحیی شیدا»، «عباس صابری»، «هلال ناصری»، «رضا ایتگین»، «حسین شهرک»، «احمد شایا (آلاو)»، «سلیمان ثالث»، «منوچهر عزیزی»، «محمدعلی حسینی» و «ذولفقار‌کمالی»نین و آز بیر مدتدن سونرا اونلارا قوشولان «محمدعلی‌نقابی»، «ملماسی»، «فریدون حاصارلی» و «حبیب فرشباف»ین تشبوثی ایله یارانان و ۱۳۶۰-نجی ایل هجوما اوغراییب تعطیل اولان «آذربایجان یازیچیلار و شاعرلر جمعیتی»ندن باشلانمیشدیر. اوستاد شیدا همن عنعنه‌نی سونرالار «انجمن شعرای تبریز»ده ده باجاردیغی قده‌ر عمل ائدیردی. آنجاق بو انجومنده باغلاندی و تبریز و آذربایجانین دیگر شهرلرینده یازیب یارادان شاعر و یازیچیلار تبریزین بازار آغزینداکی «کیان» پاساژیندا یئرلشن بیر چایخانانی ادبی بیر درنک مکانی کیمی سئچدیلر. دئمک اولار‌کی «آذری صحیفه‌سی» ماتریاللاری‌نین چوخو بیر ایکی ایل همن مکاندا توپلانیب و نشر اوچون حاضیرلانیردی. بو شاعرلر قفه‌خاناسیندا ادبی یؤن باخیمیندان اوچ ادبی گروپ وار ایدی: بیر سیرا شاعرلر (عمومیتله مرثیه و عرفان شاعرلری) «آقای عابد»ین اطرافینا توپلاشمیشدیلار. چوخ آز سایلی تورکچو شاعرلر، تورکیه‌ده تحصیلینی باشا ووروب تبریزه گلن «توغای» آدلی بیر شاعرین اطرافیندا یئرلشمیشدیلر؛ آنجاق چوخلوق تشکیل ائده‌ن شاعر و یازیچیلار اوستاد شیدانین اطرافیندا ایدی‌لر. اوستاد شیدا بو گروپا «وطنی شعرلر» یازان شاعرلر آد وئرمیشدی. ماراقلی‌دیر کی بو عنوان میللی حؤکومت دؤرو فعالیت ائده‌ن «شاعرلر مجلسی» عضولرینه ده دئییلیرمیش.
بیز گنج‌لرین اوستاد شیدانین نشر ائتدییی «آذری صحیفه‌سی»ایله امکداشلیغیمیز ۱۳۶۳-جی ایلدن ائله بو ییغینجاقلاردان باشلانمیشدیر. ایلک اؤنجه بو امکداشلیق «ائلدار موغانلی» و «حاجی هریزلی»نین اشتراکیلا باشلاندی؛ سونرالار باشقا دوستلار او جومله‌دن: «میانالی علیرضا»، «ناصر داوران»، «حسن ایلدیریم»، «چاپار» و دیگرلری ده بو امکداشلیق گروپونا قوشولدولار. بو امکداشلیق «اوشاقلار باغچاسی»نین ایلک اؤزه‌ل‌نومره‌سی یاییلانا قده‌ر آردیجیل اولاراق «آذری صحیفه‌سی»نین ماتریاللارینی حاضیرلاماق، یازیلاری ائدیت ائتمک، ان آزی اوچ نومره‌نی اؤنجه‌دن حاضیرلاماق و سونرالار حتی صحیفه‌نین یازیلارینی دوزمک کیمی فعالیتلر و «ادبیات اوجاغی» کیتابلاری‌نین حاضیرلانماسیندا امکداشلیق تشکیل ائدیردی. بونلاردان علاوه خصوصیله ده آذربایجان جمهوریسینده نشر اولان ادبی کیتاب و مقاله‌لری کؤچوروب اوستادا وئرمک و اونونلا یاناشی یادداشت‌لار و مقاله‌لر یازماق، بیز گنج‌لرین غیررسمی وظیفه‌سی‌کیمی ایدی. بو گون «آذری صحیفه‌سی»نین الیمده اولان بیر نئچه ایل‌لیک آرشیوینه نظر سالدیقدا اون‌لارجا چاپ اولموش امضاسیز مقاله‌لری گؤره بیلیرم. بو امضاسیز مقاله‌لرین مولفلری بوگون ده یازیب یاراتماقدادیرلار.
ایکی: «فروغ آزادی» و «مهد آزادی» روزنامه‌سی‌نین مختلف ایللرده اوزه چیخان مستقل اؤزه‌ل صحیفه‌لری اولوب و بیر سیرا دوستلار بو اؤزه‌ل صحیفه‌لرله علاقه‌دار رسمی مسئولیت داشییبدیرلار. او جومله‌دن: حؤرمتلی قاسم تورکان، حسین آرزو، علیرضا سیف‌الدینی، ع.ن.چاپار و …س. آنجاق «آذری صحیفه‌سی»نین اؤزه‌ل نومره‌لری اوستاد شیدانین اؤز نظارتی آلتیندا و اونونلا امکداشلیق ائده‌ن و آدلاری رسما چکیلمه‌ین او دؤرون بیر گروپ گنج‌لری‌نین امکداشلیغی ایله حیاتا کئچیبدیر. من بو مکتوب واسیطه‌سیله بو حاقدا سیزین سوردوغونوز سوالا جاواب اولاراق، اونلاری یادداشیمدا قالدیغی کیمی آچیقلاییرام:
۱.«اوشاقلار باغچاسی»
آذربایجان اوشاق ادبیاتینی اؤزونده عکس ائتدیرن بو اؤزه‌ل صحیفه ۱۳۶۵-نجی ایلین مهر آیی‌نین باشلانیشیندان ۱۳۷۲نجی ایله قده‌ر (سهو ائتمیرمسه ۷ ایل) هر ایکی هفته‌دن بیر «آذری صحیفه‌سی»نین یئرینه نشر ائدیلیردی. البته بعضا بو ایکی هفته‌لیک زامان رعایت اولمور و آز چوخ دا اولوردو.
«اوشاقلار باغچاسی» اؤزه‌ل صحیفه‌نی اوستاد شیدانین نظارتی آلتیندا «ائلدار موغانلی» نشره حاضیرلاییردی. تاسسوفله منیم آرشیویم کامل اولمادیغی اوچون نئچه نومره‌ده نشر اولدوغونو بیلمیرم، آنجاق موضوعنو دقیقلشدیرمک اوچون شخصی آرشیویمده اولان نومره‌لرین هامیسینی سیزه چاتدیرارام.
«اوشاقلار باغچاسی» اؤزه‌ل صحیفه‌نین یاییلما ضرورتی اوستادلا دانیشدیقدان و اونون موافقتینی جلب ائتدیکدن سونرا حیاتا کئچدی. بو ضرورت اونون ایلک نومره‌سینده اوشاقلارا، آتا آنالارا و شاعر – یازیچیلارا خطاب ائلدار موغانلی‌نین امضاسیز یازدیغی مقدمه‌ده وورغولانیبدیر. (بو یازینی اولدوغو کیمی وئریرم)
«اؤن سؤز!
عزیز بالالار:
بو نومره‌ده آرزو باغچانیزدان سیزلر ایچون تر چیچک‌لردن چلنگ باغلامیشیق. هر چیچگین اؤز عطری هر گولون اؤز اییسی وار. آنا دیلیمزده سیزلر ایچون یازیلان شعر و حکایه‌لر شبهه‌سیز خوشونوزا گله‌جک. اونلاری سئوینجله اوخویوب لذت آپاراجاقسینیز. بو اوشاق باغچاسیندا سئیره چیخماقا آتا، آنازدان کؤمک آلین، اونلار سیزین الینیزی توتوب بو گول- چیچکلی باغچادا دولاندیرسینلار. شعرلری، حکایه‌لری سیز ایچون اوخویوب اؤیره‌تسینلر. بیز بیلیریک‌کی سیز آنا دیلده اوخوماق ایچون چوخ چتین‌لیکلرله اوز به اوز گله‌جکسینیز، لاکن بو یولدا آتا آنالاریز سیزین بؤیوک کمکچیز اولا بیلر.
بیزه مکتوب یازین، آرزولاریزدان سؤز آچین، نه جور شعر و حکایه‌لر خوشونوزا گلیر، اونلاری بیزیمچون یازماق باغچامیزین داها چیچکلی اولماقینا کمک ائده بیلر.
محترم آتا، آنالار:
اوشاقلار بیزیم گله‌جگیمیز، اوشاقلار بیزیم امیدلریمیزدیر. اونلار وطنیمیزین گله‌جک تاریخینی یارادانلاردیلار. میللی فرهنگیمیزی، رسم‌لریمیزی، و عمومیتله اونلارا دایر اولان شیفاهی خالق ادبیاتیمیزی اوشاقلاریمیزا تانیتدیرماق، بیزیم اساس وظیفه‌لریمیزدندیر. قوی بیزیم لایلالاریمیزین مقابلینده اوشاقلاریمیزدا اوشاق شعرلری اوخوماقلا بیزی فرحلندیرسینلر. بو معلومدور‌کی هله اوشاقلاریمیز هئچ، بیزیم چوخلاریمیز آنا دیلده یازیب اوخوماقدان عاجزدیرلر.لاکن بو میللی وظیفه و اوشاقلاریمیزین معنوی طلب‌لرین آنا دیلده ارضا ائتمک بیزیمچونده بؤیوک تشویق‌دیر‌کی بو نقصانیمیزی حل ائده‌ک. اوشاقلاریمیزا آنا دیلده شعر و حکایه ازبرله‌ییب اوخوماقدا کمک ائتمک بیزیم بوینوموزدا بیر یوکدیر‌کی، گره‌ک اونو داشیاق.
حؤرمتلی شاعر و یازیچیلار:
اوشاق باغچاسی‌نین اصیل باغبانی سیزلرسینیز. اوشاقلارین آرزولاریندان دانیشیب، اونلارین خیال دونیاسین ماهر بیر رسام کیمی تصویر ائتمک سیزین ادبیات اوغروندا چالیشماقینیزین بیر حصه‌سینی تشکیل ائدیر. سیزلر بو باغچانین داها گئنیش‌لنیب، گؤزه‌للشمه‌سینه مختلف توخوملار اکمه‌لیسیز. سیزلر اؤز اثرلرینیزله اوشاق ادبیاتی باغچاسین بیر سئویملی و گؤزه‌ل سئیرانگاه ائتمه‌گه بؤیوک خیدمت ائده بیلرسینیز. بو یولدا چالیشماق شاعر و یازیچی‌نین ضعفی یوخ، اونون اوشاقلارین ان گؤزه‌ل ان تمیز دنیاسیندا قدرتله، فرحله دولانماسی‌نین تجلی‌سیدیر. بیزیم گؤزلریمیز سیزین اوشاقلارا دایر یاراتدیغیز اثرلرین انتظاریندادیر.»
«آذری صحیفه‌سی»نین «اوشاقلار باغچاسی» اؤزه‌ل بؤلومونون اساس آماجی اوشاقلاریمیزی میللی احوال- روحیه‌ایله بئجرمک، ادبیاتیمیزدا اوشاق ادبیاتی‌نین بوشلوغونو دولدورماق و آنا دیل و میللی ادبیاتین عائله‌لره یول تاپماسی آماجی ایدی. بو اؤزه‌ل نومره‌ده امضاسیز گئده‌ن یازیلارین اکثریتی ائلدار موغانلی واسیطه‌سیله یازیلیب و یاخود دا توپلانیبدیر.
«اوشاقلار باغچاسی» اؤزه‌ل صحیفه‌ده اوشاقلارا عاید شعر، ناغیل و حکایه، تمثیل، تاپماجا، یومور و امکان قده‌ر کاریکاتور یاییلیردی. بیر صحیفه‌دن عبارت اولان بو بؤلومون اؤنمی اوندان عبارت ایدی‌کی اختصاصجا اوشاق ادبیاتی اوزه‌رینده چالیشیردی و انقلابدان سونرا او ایللره قده‌ر بو باخیمدان و آردیجیل ۶-۷ ایل نشر اولدوغو باخیمیندان، چوخ دقته‌لاییق بیر ادبی فعالیت ایدی. خصوصیله ده اوستاد شیدانین اؤزو ده چوخ حساسیتله بو موضوعیا یاناشیر و اونون ساغلام وضعیتده نشر اولماسینا جیددی ماراق گؤستریردی. بو اؤزه‌ل صحیفه‌ده اؤز اثرلری ایله داها آرتیق اشتراک ائده‌ن شاعر و یازیچیلاریمیزدان یادیمدا قالانلاردان: حبیب فرشباف، عارفی ایشیق، باقر رشادتی، زهره وفایی، محمد ارغوان، نیگار تبریزلی، مظفر سعید، اکبر مظفری، تبریزلی رضا، رنجدوزان درویش، ائلچی، شلاله صدیق، سلیمان ثالث، حسینقلی سلیمی، سئودا آغ‌کمرلی، م.قاضی و سولغون آذری‌‌یه اشاره ائده بیله‌رم.
۲.«جوانلار»
«جوانلار» اؤزه‌ل صحیفه ۱۳۶۵-نجی ایلین مهر آیی‌نین ایکینجی یاریسیندان باشلایاراق ایکی ایل نشر ائدیلیبدیر و سهو ائتمیرمسه سون نومره‌سی ۱۳۶۷-نجی ایلین مهر آییندا یاییلیبدیر. «جوانلار» اؤزه‌ل صحیفه اوستاد شیدانین نظارتی آلتیندا «حاجی هریزلی»، «ائلدار موغانلی»، «میانالی علیرضا» و «حسن ایلدیریم»ین امکداشلیغی ایله نشره حاضیرلانیردی. «جوانلار» اؤزه‌ل‌نومره‌نین یاییلما ضرورتی «اوشاقلار باغچاسی» صحیفه‌سی‌نین یاییلماسیندان سونرا ایره‌لی گلدی و اوستاد شیدا اؤز راضیلیغینی بو اؤزه‌ل صحیفه‌نین ایلک‌نومره‌سی‌نین مقدمه‌سینده بئله ایضاح ائتدی:
«اوشاقلار باغچاسی» یاییلاندان سونرا بیر عده اوخوجولار و هوسکارلار بیزه مراجعه ائدیب «جوانلار»ا مخصوص اولان بیر صحیفه‌نین ده اولماسین بیزه توصیه ائتدیلر. بیز بو یئرلی توصیه‌نی و گره‌کلی مصلحتی قبول ائدیب، بو قراره گلدیک‌کی هر آیدا بیر صحیفه ده عزیز و احساسلی جوانلاریمیزا حصر ائده‌ک. اولسون‌کی بو یولیله اونلارا بیر پارا معلومات وئریب، مقاله‌لر یازاق. بو امید ایله دویغولو جوانلاریمیزین حرارتلی اللرین سیخیب اونلارین مقاله و شعرلرینی انتظار چکیریک. بئله اولمالی.»
«جوانلار» اؤزه‌ل نومره‌نین یارانما ضروریتی او گون‌لرین ادبی شراییطیندن آسیلی ایدی. بیر چوخ گنج‌لر بؤیوک هوسله ادبیاتا اوز گتیرمیش، آنجاق دیل و ادبیات نؤقطه‌نظریندن یوخسول‌ایدی‌لار و ادبی درنک‌لرین اولماماسی سببیندن، تبریز شهرینده ادبی درنک رولونو ایفا ائده‌ن قفه‌خانایا توپلاشیردیلار. بو قفه‌خانادا اوستاد شیدا او مکانا مراجعه ائده‌ن شاعر و یازیچیلارین خصوصیله ده گنج‌لرین سواللارینا جواب وئریر و اونلارا ادبیاتیمیزی دوزگون منیمسه‌مکده و اونون قایدا قانونلارینی اؤیرنمکده یاردیمچی اولوردو. عینی حالدا بیر سیرا دوستلارین واسیطه‌سیله ائله همن قفه‌خانادا ادبی‌کیلاس‌لار دا تشکیل ائدیلیردی و او گون‌لر چوخ آز تاپیلان آذربایجان جمهوریسینده نشر اولان ادبی کیتابلار و ژورنال‌لار اوخونوردو. ادبیاتا اوز گتیرن گنج قیزلار و قادینلارا ایسه خصوصی اولاراق همن دوستلارین واسیطه‌سیله ائولرده کیلاس تشکیل ائدیلیردی. بئله بیر شراییطده «آذری صحیفه‌سی»نه اؤزه‌ل بیر بؤلومون آرتیریلماسینی (جوانلار- ادبی گنجلیک صحیفه‌سی) تکلیف اولدو و اوستاد شیدا دا اونو قبول ائدیب و نشرینه شراییط یاراتدی.
«جوانلار» اؤزه‌ل صحیفه‌نین اساس آماجی گنج‌لره ادبیات اویره‌دیجیلییی ایدی. اونون هر نومره‌سینده خصوصیله ده شعر صنعتی، آذربایجان شعری‌نین شکلی خصوصیت‌لری و معین قده‌ر ادبیاتشوناسلیق حاققیندا یازیلار وئریلیردی. بو یازیلارین قایناغی عمومیتله آذربایجان جمهوریسینده نشر اولان و چوخ چتینلیک‌له الده ائدیلن کیتابلار، ژورنال‌لار و درگی‌لر اولوردو(او جومله‌دن «ادبیات و اینجه صنعت» قزئتی، «آذربایجان» ژورنالی و «اولدوز» مجله‌سی)، آنجاق صحیفه‌نی حاضیرلایان شخص‌لرین ده بو زمینده مقاله‌لری و یادداشت‌لاری یاییلیردی. بو یازیلار عمومیتله امضاسیز وئریلیردی، آنجاق هر بیر یازی‌نین کیمه عاید اولدوغو دوستلار آراسیندا بللی ایدی. مثلا: بؤلومون ایلک‌نومره‌لرینده امضاسیز گئده‌ن «هئجا وزنی نه دئمکدیر» یازیلاری حاجی هریزلی، آردیجیل‌نومره‌لرده «اؤیره‌دیجی‌کیلاسیمیزین درسی» و «ایضاحلی‌لغت‌لر» باشلیغی آلتیندا یاییلان یازیلاری ائلدار موغانلی، «آذربایجان شعری‌نین شکلی خصوصیت‌لری»، «کیچیکلیده بؤیوکلوک» مقاله‌لرینی میانالی علیرضا و صحیفه‌نین ادبی‌نمونه‌لرینی حسن ایلدیریم حاضیرلاییردی. بو گنج‌لر اؤز تانینمیش امضالاری ایله برابر باشقا تاخما آدلاردان دا استفاده ائدیردیلر. مثلا حاجی هریزلی(هریسی – ح. عدالت – ناشی شاعر و…)، میانالی علیرضا(مظفر سعید – عادل نصیر و…)، حسن ایلدیریم(ح.ر – قاسیم ثابت – حسین آیدین و …)، ناصر داوران(ولکان و …)، ائلدار موغانلی (م.صادق – محمدعلی گؤن پاپاق، موللا‌نصرالدی‌نین‌نوه‌سی، بابک.م و…)
تاسسوفله بو اؤزه‌ل بؤلومون نئچه نومره‌ده نشر اولدوغونو آرشیویم اولمادیغی اوچون دقیق بیلمیرم؛ آنجاق او نومره‌لری گؤرسم، امضاسیز یازیلان مقاله‌لرین کیملره عاید اولدوغونون چوخونو آچیقلایا بیله‌رم.
۳.«ملی وارلیغیمیزین قوروقچولاری»
آذربایجان عاشیق صنعتینی اؤزونده عکس ائتدیرن «ملی وارلیغیمیزین قوروقچولاری» اؤزه‌ل صحیفه رسمی باشلیق آلتیندا، سهو ائتمیرمسه ۱۳۷۰-نجی ایلین خرداد آییندان اؤنجه بیر و سونرا ایسه ایکی صحیفه‌ده نشره باشلادی، آنجاق نئچه ایل اؤنجه‌دن بو موضوعدا مختلف یازیلار «آذری صحیفه‌سی»نین عمومی نومره‌لرینده گئدیردی. ایلک گوندن بو موضوعنو ایره‌لی آپاران، شاعر دوستوموز «ناصر داوران» اولموشدو. ناصر داوران آذربایجان عاشیق صنعتی‌نین شخصیت‌لرینی تانیتدیرماقدا بیر میدانی تدقیق آپاریردی. او آذربایجانین مختلف ماحاللاریندا خصوصیله ده قاراداغ ماحالیندا بو ساز و سؤز اوستالارینی تاپیب، اونلارلا دانیشیب و بو تدقیق اساسیندا عاشیقلارین تفصیلی بیوگرافیالارینی حاضیرلاییردی. بو تانیتیملار ایلک اؤنجه «آذری صحیفه‌سی»نده یاییلیردی. آنجاق بیر مدت سونرا اؤزه‌ل بیر نومره کیمی و «ملی وارلیغیمیزین قوروقچولاری» آدیندا هر ایکی هفته‌دن و بعضا ده هر بیر هفته‌دن آذری صحیفه‌سی‌نین یئرینه نشر ائدیلیردی.
«ملی وارلیغیمیزین قوروقچولاری» اؤزه‌ل صحیفه سهو ائتمیرمسه ۱۳۷۲نجی ایله‌دک نشر ائدیلیردی. یادیمدا قالان بو بؤلومون ایلک نومره‌لرینده آذربایجان عاشیقلاریندان عاشیق قشم، عاشیق جبی، عاشیق عزیز شهنازی، عاشیق عبدالعلی‌نوری، عاشیق ولی عبدی، عاشیق حسن اسکندری، عاشیق اسفندیار فتحی‌پور و بیر چوخ دیگر عاشیقلاریمیز حاققیندا یازیلار گئتدی. ناصر داوران‌لا بو اؤزه‌ل صحیفه‌نین حاضیرلاماسیندا ائلدار موغانلی امکداشلیق ائدیردی؛ سونرالار باشقا دوستلاردا بیر امکداش کیمی بو بؤلومون امکداشلارینا قوشولدولار و چاپ اولان هر بیر‌نومره‌ده اونلارین آدی دا یازیلدی. او جومله‌دن: صمد چایلی، خانم پورناصح، مسعود آذر، محمد فرید، مختار عبدی و …
۴.«قادینلار»
«قادینلار» اؤزه‌ل صحیفه‌نی اوستاد شیدانین موافقتینی جلب ائتدیکدن سونرا «ائلدار موغانلی» «زهرا یاسمن»ین امکداشلیغی ایله حاضیرلاییردی. بو صحیفه‌ده داها آرتیق قادین شاعر و یازیچیلاریمیزدان یازیلار وئریلیردی. اساس هدف قادینلاریمیزین ادبیاتا اوز گتیرمه‌لری ایدی.
بو صحیفه‌نین حاضیرلانما ضرورتی اوندان ایره‌لی گلمیشدی‌کی، ادبیاتیمیز ایستر شعر ایسترسه ده نثر اولسون، داها آرتیق‌کیشی‌لرین اختیاریندا ایدی. بیلدیینیز کیمی انقلابا‌دک ادبیاتیمیزدا (بو تایدا) بیر شاعر اولاراق یالنیز «مرضیه اسکویی»دن آد آپارماق اولاردی. اونوندا‌کی اثرلری‌نین اکثریتی «تیمی ائولرده» آرادان گئتمیشدی. انقلابدان سونرا ادبی جمعیتیمیزده خصوصی مؤوقع قازانان ایلک قادین شاعر «حمیده رئیس‌زاده- سحر» اولدو. سونراکی ایللرده «فریبا ابراهیمی آفاق»، «سوسن‌نواده رضی»، «نگین‌نواده رضی»، «زهره وفایی»، «نسیم» و … س مطبوعاتدا چیخیش ائتدیلر.
«قادینلار» اؤزه‌ل صحیفه‌نین تاثیری ادبیاتا یئنیجه اوز گتیرن گنج قیزلار و قادینلار اوچون فایدالی اولوردو. بو گنج قادین شاعر و یازیچیلار زهرا یاسمن‌ین تشبوثی ایله ائولرده تشکیل ائدیلن ادبیات کیلاسلاریندا اشتراک ائدیردیلر. یادیمدا قالان بو کیلاسلاردا حاجی هریزلی و دیگر دوستلار دا ادبیات معلمی کیمی حاضیر اولوردو و کیلاسدا یارانان ادبی اثرلر همن «قادینلار» صحیفه‌سینده یاییلیردی. بیر نئچه نومره‌دن سونرا بو اؤزه‌ل صحیفه‌نین اجرا ایشلرینی «شیرین خانیم سارابلی» و «کماله خانیم علمدارلی» عهده‌لرینه گؤتوردولر، آنجاق اوستاد شیدا ایله علاقه ده اولان ائلدار موغانلی ایدی. تاسسوفله منیم آرشیویم اولمادیغی اوچون بو اؤزه‌ل نومره‌نین هانکی زاماندان یاییلماسی و نه واخت دایانماسیندان دقیق معلومات یادیمدا قالماییبدیر.
۵.«نثر ادبیاتمزدان نمونه‌لر»
«آذری صحیفه‌سی»نین «نثر ادبیاتمزدان نمونه‌لر» اؤزه‌ل بؤلومونو دوستوموز «ع.ن.چاپار»، «باقر خوشنام(ب.قاینار)»ین امکداشلیغی ایله ۱۳۶۹-نجی ایلدن نشره حاضیرلاییردی. بو بؤلومدن منده ۸-۹ نومره واردیر، آنجاق اونون هانکی تاریخده و عمومیتله نئچه نومره‌ده چیخماسی دقیق یادیمدا قالماییبدیر. نییه‌کی بو ایلین سونوندا، بلکه ده یئتمیشینجی ایلین اول‌لرینده اوستاد شیدا معین سبب‌لر اوچون ایشینی ترک ائتدی و آذری صحیفه‌سی‌نین اؤزه‌ل نومره‌لری‌نین نشری ده دایاندیریلدی. او جومله‌دن بو نثر بؤلومو ده. سونرالار شاعر دوستوموز «ع.ن. چاپار» فروغ آزادی ایله رسما امکداشلیق ائتدیکده، بو بؤلوم «قار چیچگی» آدیندا و چاپارین امضاسی‌لا یاییلیردی. «نثر ادبیاتیندان‌نمونه‌لر» اؤزه‌ل صحیفه‌ده اونو حاضیرلایانلارین آدی گئتمه‌ییبدیر.
۶.«قار چیچگی»
«آذری صحیفه‌سی»نین اؤزه‌ل نثر بؤلومو «قار چیچگی» هفته‌لیک مستقل یاییلیردی. بو بؤلومو «ع.ن.چاپار» سهو ائتمیرمسه ۱۳۷۱-نجی ایلین خرداد آییندان سونرا نشره حاضیرلاییردی. او ایللر «چاپار» رسما مهدی آزادی ده ایشله‌ییردی. تاسسوفله «قار چیچگی»دن منیم آرشیویمده هئچ بیر نومره یوخدور و اونون هانکی تاریخده و عمومیتله نئچه نومره‌ده یاییلماسینی‌دا دقیق بیلمیرم.
ساغ اولون! سیزه اوغورلار آرزولاییرام
حؤرمتله: ائلدار موغانلی
۱۰ اردیبهشت ۱۴۰۰
«اوشاقلار باغچاسی»نین ایلک نومره‌سی
«اوشاقلار باغچاسی»نین باشقا بیر نومره‌سی
«اوشاقلار باغچاسی»نین باشقا بیر نومره‌سی
***
«جاوانلار»ین ایلک نومره‌سی
«جاوانلار»ین باشقا بیر نومره‌سی
***
«ملی وارلیغیمیزین قوروقچولاری»ندان بیر نومره‌نین ایلک صحیفه‌سی
«ملی وارلیغیمیزین قوروقچولاری»ندان بیر نومره‌نین ایکینجی صحیفه‌سی
«ملی وارلیغیمیزین قوروقچولاری»ندان باشقا بیر نومره
«ملی وارلیغیمیزین قوروقچولاری»ندان باشقا بیر نومره
***
«نثر ادبیاتیمزدان نمونه‌لر»دن بیر نومره
«نثر ادبیاتیمزدان نمونه‌لر»دن باشقا بیر نومره
***
«قادینلار صحیفه‌سی»ندن بیر نومره
«قادینلار صحیفه‌سی»ندن باشقا بیر نومره
***
«قار چیچگی»ندن بیر نومره
«قادینلار صحیفه‌سی»ندن باشقا بیر نومره
