دیلین جمعیت حیاتیندا روْلو
عادل بابایئو *
جمعیت حیاتی‌نین ائله‌بیر ساحه‌سی یوخدورکی، اورادا دیلد‌ن استفاده ائدیلمه‌سین. جمعیت اؤزونون مؤجودلوغو گلیشمه‌سی اوچون دیله بوْرجلودور. اگر دیل اولماسایدی، اینسانلار نه‌اینکی چاغداش اینکشاف مرحله‌سینه چاتابیلمزدیلر، هابئله کوْللئکتیو (=اشتراکی، گروهی) شکیلده‌ده بیرلشه بیلمزدیر. یعنی دیل ـ اونسیّت اولماسا، اینسانلار اؤزلری نه فرد، نه‌جمعیت عضوو اولا بیلیردی. بشریتین اینکیشافیندا چوْخلو کشف‌لر اولموشدور. لاکین بوتون بشریتین کشف‌لری‌نین هئچ‌بیری اؤز اؤنمینه گؤره دیلله موقایسه ائدیله بیلمز. اصلینده دیل و جمعیت قارشیلیقلی آسیلی‌لیق موناسیبتینده‌دیر. دیل جمعیتین وارلیغی اوچون هانسی روْلو اوْینامیرسا، جمعیتده دیلین یاشاماسی و اینکشافی اوچون همین روْلو اویناییر. اگر دیل اولماسا، اینسانلار بیرـ بیرینی باشادوشمه‌سه، مختلیف اقلیم‌لردن اولان اینسانلار آراسیندا نئجه موناسیبت‌لر یاراندی؟ دیل اولماسا، اینسانلار بیرـ بیری‌ایله یالنیز حئیوانلارین اولدوغو سوییه‌ده آنلاشا بیلردیلر. بو ایسه اینسان جمعیتی‌نین، بشریتین عمومی اینکیشافینی تأمین ائده‌بیلمزدی. بوحاقدا ماراقلی بیر فاکتی خاطیرلاماق یئرینه دوشردی.
هیند یازیچیسی «بالوانتی هارش» سؤیله‌ییر کی، «بئش اؤلکه‌نین (چین، ژاپون، کوره ، ویئتنام و هیندوستان ) یازیچی‌لاری مسکوادا اولارکن بیر یئرده بیر ایسطولدا ناهار ائدیردیلر. همین گونه کیمی بیز بیرـ بیریمیزله شخصاً تانیش دئییلدیک، یالنیز دیلیمیزه ترجمه ائدیله‌رک قزئت و ژورناللاردا درج ائدیلن اثرلریمیزه گؤره بیرـ بیریمیزی تانییردیق. گؤروشده اشتراک ائده‌ن یازیچی‌لار بیرـ بیری‌نین آرخاسینجا قالخاراق ساغلیقلار دئییر، ایکی کیشی و اوچ قادیندان عبارت ترجمه‌چی‌لر ایسه اونلارین دئدیک‌لرینی بیزه چاتدیریردیلار. بیز باشیمیزین اشاره‌سیله راضیلیغیمیزی بیلدیریر، بیرـ بیریمیزین الینی سیخیر، قوجاقلاییر، اؤپور، دونیا یازیچی لاری‌نین ساغلیغینا، خالقلار آراسیندا صلح و دوستلوق شرفینه ساغلیقلار دئییردیک.
اگر بیزیمله ترجمه‌چی‌لر اولماسایدی اوندا بیز باشقا بیر دیلین‌ـ حرکت دیلی‌نین، ال دیلی‌نین کؤمه‌یینه محتاج اولاردیق. بئش مختلیف اؤلکه‌نین بوش دیلی الین بارماقلاری کیمی بیرـ بیریندن آیریلدی. لاکین ترجمه‌چی‌لر همین بئش بارماغی بیرلشدیریر، بیر‌ـ‌بیرینه محبت و احتراملا باغلاییردیلار. ترجمه‌چیم منی هر یئرده موشایعت ائدیردی. منیمله بالئته، تئاتر تاماشالارینا، میتینگه، کونفئرانسا، وردیش اویونلاری اولان یئرلره، ماغازالارا گئدیردی. منی ماراقلاندیران هرشئیی او، یورولمادان ترجمه ائدیردی. آنجاق بیر دفه ندنسه ترجمه‌چیم یوخ ایدی و من ناهار ائتدییم زامان سو ایچمک ایسته‌دیم. چونکی من بیر هیندلی کیمی چوخلو سو ایچیرم، ائله‌بیل قیدالیق قورشاغین ایستی‌لییی منیم سوموکلریمه چؤکموشدو. لاکین من نه ایسته‌دییمی ایسطوْلا خدمت ائدن آداما باشا سالا بیلمه‌دیم. ایستکانی گؤتوروب آغزیما یاخینلاشدیردیم. خدمت‌چی گئدیب چاخیر گتیردی. من اؤز دیلیمیزده اونا دئدیم: «چوخ ساغ اوْل، ایسته‌میرم». بوندان سونرا اوْ، اوّلجه منه آراق گتیردی، من اونودا قایتاردیم. سونرا ایسه قهوه، معدنی سو، مئیوه شیره‌سی، بیر سؤزله عقلینه هرنه گلدی گتیریب وئردی. یالنیز بیرجه عادی سویو گتیرمه‌دی. اشاره دیلی منیم محض نه دئمک ایسته‌دییم اونا چاتدیرا بیلمه‌دی.»(1)
بو میثال دیلین جمعیت، گئنیش معنادا بشریت اوچون نه درجه‌ده بؤیوک اؤنمینه مالیک اوْلدوغونو چوخ آیدین شکیلده گؤستریر. ایندی یئر اوزونده اوچ‌مینه قد‌ر دیل واردیر. بونلار واسیطه‌سیله یئر کوره‌سی‌نین بوتون گوشه‌لرینده اولان آداملار بیرـ بیریله اونسیّت یارادا بیلیر.
بیرخالقین حیاتیندا دیل هانسی روْلو اوْیناییر؟ یاخشی دئییلمیشدیر کی دیل ملت وارلیغی‌نین بیرینجی بلکه‌ده یئگانه عامیلی‌دیر. خالقین مستقل‌لیگی فوْرمالاشمیش اولماسی اونون آنا دیلی‌نین وارلیغیندان آسیلی‌دیر. اگر بیر خالقین آنا دیلی یوخدورسا، همین خالق یاشایا بیلمز. بورادا آنا دیلی ایله آنا وطنی موقایسه ائتمک اولار.
وطنین ملت و یا خالق اوچون اهمیتینی کیچیلتمه‌دن دئمک اولارکی، اونلارین وارلیغی اوچون دیل داها واجیبدیر. بئله کی، تاریخ نئچه‌ـ نئچه وطنسیز خالق تانییر، آمما اونلار آنا دیللری اساسیندا نه‌اینکی اؤز ملی وارلیقلارینی قورویوب ساخلامیشلار، ها بئله ملی مدنیت‌لرینی‌ده یاراتمیشلار؛ و یاخود بیر خالقی اؤز اؤلکه‌سیندن باشقا یئره کؤچورسن اوْ، اؤلمز، اؤز دیلی اساسیندا اؤزونون تاریخینی، ادبیاتینی، علمینی و… یاشادا بیلر. بونون عکسینه اولاراق بیرخالقین هر شئیی وار. اونو مادی جهتدن ماکسیموم تأمین ائت، وطنی لاله‌زارا چئویر، آمما آنا دیلینی الیندن آل. همین خالق اینسان کیمی یاشایار، آمما ملت اولاراق اؤلر. دیلین بیر نفر اوچون‌ده اؤنمی واردیر. دوغرودور، دیل عمومی جمعیته مخصوصدور. بونونلا بئله، آیری‌ـ آیری فردین جمعیت عضوو اولا بیلمه‌سی اوچون اونون دیلینی بیلمه‌سی واجیب شرط‌دیر.
دیل بیلمک آیریجا گؤتورولموش بیر فرد اوچون نه کیمی اهمیته مالیک‌دیر. اولاً، ناحاق یئرده دئمیرلرکی، دیل هنر صاحیبی خزینه‌سی‌نین آچاری‌دیر. نئچه دیل بیلسن بیر او سایدا آدامسان و… بس، عمومیتله دانیشا بیلمه‌ین‌لر، لال‌لار جمعیتده نه کیمی موقع توتورلار؟
اتک یازی:
* : یازینی عرب الیفباسینا کؤچورن: همت شهبازی
1) باخ: ا.س.بایراموف، اینسان دانیشماغی و فیکیرلشمه‌یی نئجه اؤیرنمیشدیر، صص 9ـ 28
