قولپلی پوللار – اوستاد «حبیب فرشباف»لا گؤروش
علی تقی‌زاده لاریجان
یای گونو، ایکیندی چاغی ایدی. نئجه دئیرلر، سانکی گؤیدن اود یاغیردی. ائله کی کولر ده یئترینجه ائوی سرینلده بیلمیردی. موبایلیم زنگ چالدی. آدین گؤرنده سئویندیم؛ عینیم آچیلدی؛ سالاملاشدیق. بیربیریمیزین احوالین، هم ده کرونا آزاریلا نئجه داورانماغیمیزی سوروشدوق. دئدی: «ائله بو ویروسون الیندن منی قاچیرماق اوچون، مصلحت بیلدیلر تهراندان چیخام، سیزین یاخینلیغیزا گلم.» چوخ سئویندیم. بیلیردیم کی بیزدن ۲۰ کیلومتر مسافه ده کی شهرکده بیر آپارتمانی وار. درحال بو مصراع یادیما دوشدو: «عدو شود سبب خیر اگر…» فیکرلشدیم کی یئر اوزونده اؤلومجول ویروسدان خئیر قازانان نادر انسانلاردانام. البته کی منیم قازانجیم آمازون یا گوگل کیمی شیرکت‌لرین مادی قازانجیندان تام فرقلی اولان، معنوی قازانج ایدی. بیر شریف انسانی، بیر عزیز دوستو تئز – تئز گؤرمک امکانیم یارانیردی. او گونون صاباحینا گؤروش قراری قویدوق. دئدی: «دویو ایسلادیب، بالیق دا قاتیغا یاتیرداجام. «معصومه خانیم»۱ فقط بیشیرمک زحمتین چکر. سیز هئچ نه گتیرمه‌یین!» سون جومله‌نی نئچه دفعه تکرار ائله‌دی. چوخدانیدی اوز- اوزه گؤروش ایمکانی اولمامیشدی. سون گؤ روشوموزدن بیر ایله یاخین زامان کئچمیشدی. اونو،بیلدیر یای «از کرانه‌های ارس» آدلی شکیل سرگیسینده قوجاقلادیغیم، سانکی چوخ اوزاقدا قالمیشدی. بئش آی اوندان سونرادا بو کرونا پاندومیسی اؤلکه‌میزه یول آچیب، هره‌نی اؤز داخماسیندا محبوس ائله‌میشدی.
سحرینه، ایکیندی چاغی یولا دوشدوک. یای گونونون هنیرتیسی اوزو قارسیردی. ایکی دفعه زنگ ائله‌ییب، سرراست یولو، هاردان هارا دؤنمه‌یی، خاطیرلاتمیشدی. بیز یولو آزمایاق دئیه، اوزون مسافه ده ائودن آرالانیب قارشیلاماغا گلمیشدی. باشیندا بیر گوننوکلی پاپاخ، آرتیق ساغ الینده، گوننویینه سایه‌بان ائدن کیمی، خیاوانین قیراغیندا آریق بیر کیشی، ایستی‌نین دالغالاریندا انتظار چکیردی.
ماشینی یانیندا ساخلادیم. دوشوب سالاملاشدیق. گؤروشمک، قوجاقلاشماق، مصلحت اولمادان، ژاپونلی‌لار کیمی اوزاقدان اییلیب دوزلدیک!
ائوینه چاتینجا، «آی سیزه قوربان اولوم! سیزی یامان زحمته سالمیشام» جومله‌لرین، دفعه‌لرله دئدی. همیشه کی کیمی حدسیز مهربان، تواضعکار، هم ده صمیمی ایدی. دوستلاردان، قوهوملاردان، ان.جی.او.لاردان، خیاوان اوشاقلاریندان، هرطرفدن صؤحبت ائله‌دی. او قده‌ر ائشیتمه‌لی سؤزلری واریدی کی، آدام زامانین او سایاق سرعتلی گئدیشیندن آجیخلانیردی. اوردا نئجه تکلیکدن یئترلی فایدالانماق حاقدا دانیشسادا، دوغروسو اونون تکلیگی اوره‌ییمی یامان سیخدی. من اؤزوم چوخ زامان تکلیک اوچون جان آتسامدا، تک اولاندان آز سونرا، بیر اوره‌ک سیرداشی، بیر صمیمی دوست اوچون ائله داریخمیشام کی اؤزومه گولمه‌ییم گلیب. سانکی تکلیگی اونونلا اولماق اوچون ایسته‌ییرمیشم.!! بیرشعریمدن بو بیت یادیما دوشدو:
قوجالیغی عؤمرون قازماغی بیلیب
یوخولار گؤرموشدوم دادماغا دادین.
فیکیرلشدیم کی، قوجالیق عؤمرون قازماغی‌دیرسا، «حبیب فرشباف» یاشدا زنگین فیکیرلی انسانین، دؤره‌سی گرک سئونلری ایله دولو اولا. اونون سینه‌سینده سایسیز حسابسیز، ائشیتمه‌لی خاطیره‌لر وارکی، هره‌سی بیر حیات درسی هم ده دئدیکجه قیمتلی اؤرنکدی. آنجاق کرونا تهلوکه‌سی ده بؤیوک احتیاط طلب ائدیردی.
صؤحبت آراسیندا ویترینده‌کی اشیالاری بیزه گؤسترمک ایسته‌دی. هامیسی دوستلاری وئرَن هدیه‌لر ایدی: «بو شکیل نادر عکسلردندی کی ۵۰نجی ایللرین آخرلرینده انگیلیستاندا چکیلیب. «سعید»۲له «حمزه»۳دی. بوبشقابداکی‌لار هامیسی زندان اثردی.
دیش خمیری‌نین قابیندان، چوخ مهارتله دوزه‌لن قیزل گولی، خورما دندیک‌لریندن دوزه‌لمیش تسبیح‌لری، نارین مینجیقلا توخونان بالاجا پول کیفین کی «عزیز آنا» سؤزلری اوزه‌رینه یازیلمیشدی، گؤستردی. اولارا باخاندا یامانجا داریخدیم. تکرار اولمایان عؤمرون قیمتلی آنلاری، محبوسلارا نئجه بئزدیریجی اولور کی بو اشیالاری دوزلتمکله اونو چورودوب ایتیرمک زوروندا قالیرلار!
او مینجق کیفی گؤتورنده، آلتیندان نئچه دنه دمیر پول چیخدی. حئیران قالدیم. ۵۰ ایلدن چوخیدی کی بو قولپلی پوللاردان گؤرمه‌میشدیم. بیر قیرانلیق، ایکی قیرانلیق، بئش قیرانلیق سکّه‌لر کی، قیراغینا کیچیک بیر حلقه لئحیملنمیشدی.
بئله پوللاری قره‌داغ کندلرینده قیزلارین، قادینلارین جیلیتقاسینا تیکردیلر. یئریینده آسیلی دمیر پوللار بیر-بیرینه توخانیب، جینقیلداردی. او جیلیتقالاردان آسیلان سکّه‌لر، قیزیل قولباغی یا باشقا زینت اشیاسی اولمایان کاسیب قیزلارین، قادینلارین، ثروتی ده حساب اولاردی.
جیلیتقادان پول کسیب خرجله‌مک، چوخ آغیر گلردی. نادر حالدا اوز وئرردی. نئجه دئیرلر، پیجاق سومویه دایاناندا، قیز اوشاغی‌نین یا ائو قادینی‌نین ثروتینه ال اوزاتماق، کاسیب کتدی کیشی‌یه چوخ چتین، هم ده اوتاندیریجی اولاردی.
بونودا دئمه‌لییم کی، پوللو جیلیتقا، تکی کاسیب قادینلارا، قیزلارا مخصوص دئییلدی. ارباب یا خان قیزلاری دا او جیلیتقادان گئیردیلر. آنجاق اولارین جیلیتقاسی ان قیمتلی رایج سکّه، بعضاًده بیر ایکی دنه گوموش یا حتی قیزیل پهلوی سکّه‌سی ایله بزه‌نردی.
«حبیب» معللیم قولپلی پوللاری ساغ اووجونا تؤکوب، بیر کؤکس اؤتوردو. دئدی: «فلانکس سن اؤزون او گونلری گؤرموشدون. تحصیل ایلی بیتنده، کند اوشاقلاری‌نین کارنامه‌سین وئرن زامان، جوجه‌دن تویوق‌دان گتیریب معللیمه وئرردیلر. من نه قدرده امتناع ائله‌سئیدیم، اولار قبول ائتمزدیلر. من او کتدن گئدن زامان، بو پوللاری گؤزومون اؤنونده، «افروز خانیم» قیزی‌نین جیلیتقاسیندان کسیب منه وئردی. «بولاری بیزدن یادگار ساخلا معللیم» اونون حزین سسله دیلیندن ائشیتدیگیم سون سؤزلری ایدی. اؤتن ایل اؤلوم خبرین ائشیتدیم. چوخ کدرلندیم. مچیدینه گئتدیم. اَری، «قوربانعلی» کیشی بوینومو قوجاخلادی. آغلییا-آغلییا دئدی: «آلله سنه انصاف وئرسین معللیم. افروز بو سون گونلر، اؤله‌نه‌جن سندن دانیشیردی. دئییردی یقین کی حبیب معللیم منیم ناخوشلوغومدان خبرسیزدی. خبری اولسایدی مطلق گلردی.»
بو سؤزلری «حبیب»دن ائشیدنده، رحمتلیک شاعر «علی قوربان اوف»۴ون معللیم شعری یادیما دوشدو:
معللیم گؤرموشوک اؤزوندن آغا
ظولمتدی، هئچ یانا بیر ایشیق سالماز
اوتوز ایل درس دئیه‌ر مین- مین اوشاغا
آدی بیر اوشاغین یادیندا قالماز!
بللی دیر کی «حبیب فرشباف»، جوان یاشیندان هانسی کنده بیر معللیم کیمی قدم قویوب، خالقین اعتمادین، درین حؤرمتین قازانیب. شاگردلردن علاوه، آتا آنالاری دا اونون عزیز خاطیره‌سین عؤمورلوک یادداشلاریندا یاشادیرلار.
پوللاری اووجوما تؤکوب، اوزون دؤندردی کی گویا چای گتیرمک اوچون گئدیر. آرخادان دا، اونون کؤوره‌ک اوره‌ییندن کئچنلری آنلاماق چتین دئییلدی.
قولپلی پوللار منی دوز ۲۳ ایل اوّله آپاردی. «شوجیلی» کندینده شاعر «ستار گول محمدی»۵ ایله بیر بایرام گئجه‌سی‌نین گؤروشونه. «ستار» اؤزو او گئجه ۴۸ – ۴۹ نجی ایللردن بیر خاطیره سؤیله‌دی:
«آیلی ایشیقلی بیر یای گئجه‌سیدی. گون اوزونو پامبیق سوواریب حسابی یورولموشدوم. بیلیرسن دا! بو اَت تورپاقلارین درین تراختور شوخومون سووارماق نئجه چتین اولار. شام یئییب، ایواندا باغلامییا سؤیکه‌نیب، چای ایچیردیم. بیردن ایت هوردی. دوردوم گئتدیم سس گلن طرفه. گؤردوم ایکی نفر ایتین هورمه‌سینه لاقید، صؤحبت ائلیه- ائلیه یاخینلاشیرلار. اوجا بویوندان، دولو هئیکلیندن، «بهمن»۶ی آی ایشیغیندا در حال تانیدیم. هاما یانینداکی آریغ اوغلانی هئچ بیر تانیشا اوخشادا بیلمه‌دیم. قوناخلاری قارشیلادیم. حال- احوالدان سورا، «بهمن» منی دوستو ایله تانیش ائله‌دی. -«آدی حبیب فرشباف دی. آز گؤردوغون ناز اوغلانلارداندی. بو یاخین کندلرده معللیمدی.» «حبیب» قیز کیمی حیالی، آز دانیشان، چوخ متین بیر اوغلان ایدی. بو گؤزل قوناخلاری گؤزلریم دولو گؤروم دئیه، گئدیب «مشهدی عوض»۷گیلین تور چیراغین آلیب گتیردیم. اوندا بیزیم کتده، تکجه «مشهدی عوض»ین تور چراغی واریدی. تزه‌دن سیماواری آلیشدیردیم. بوتون یورقونلوغوم او گئجه‌نین شیرین صؤحبتلری ایچینده ایتدی. «بهمن» دئدی: «حبیب» هم ده گؤزل شاعردی. «حبیب» اوتانا- اوتانا بیر ایکی شعر اوخودی. «حبیب»ین قولپلی پوللار آدلی گؤزل بیرشعری وار. آنجاق یادیمدا دئییل کی قولپلی پوللاری او گئجه اوخودی یا سورالار ائشیتدیم…»
شاعر «ستار»، قولپلی پوللاردان یادداشیندا قالان نئچه مصراعنی اوخودو. یامانجا اوره‌ییمه یاتدی. او نئچه مصراعدا، اعجازلی شاعرانه تشبیه‌لر، حیس‌لر، ایدراکیمی احاطه ائله‌میشدی. گؤرمزه تانیمازا، «حبیب فرشباف»ین محبتی کؤنلومه هوپدو. او شعرین کامیلین تاپماقدا، بیر آرزویا چئوریلدی. سورالار تهراندا اونون باشقا بیر شعری الیمه چاتدی. «حبیب فرشباف» خط واحد اتوبوسوندا قیز گؤروشوندن گلن ایکی قادین‌ین دانشیغین ائشیدیب، او گؤزل شعری یازمیشدی.
ائلچی لیکدن قاییدیردی ایکی قادین
گؤردوکلری قیزجیغازین سئومیشدیلر هر بیر زادین…
من نئچه توی مجلیسینده او شعری اوخویوب، گور آلقیشلارلا تشویق اولموشدوم. سورالار بیلدیم کی مای بایرامی آدلی ایشچی‌لر گونو مناسبتینه یازیلان او قودرتلی شعر ده، «حبیب فرشباف»ین شعری ایمیش. ایلک دفعه او شعری رحمتلیک «عاشیق حسین اسدی»۸دن ائشیتمیشدیم. ساز سینه‌سینده «کرم کؤچدی» هاواسی چالا- چالا گؤزل دیکلمه ائله‌دی.
سن ای آلنی ترلی، الی قابارلی
آرزوسو باغچالی امه‌یی بارلی
سن ای داغ ووقارلی ایشچی یولداشیم
سنین شرفینه اییلیر باشیم
…….
گوی دلن بینالار یاراتمیسان سن
اؤزونه تیکدیگین هانسی بینادی؟…
ایللر کئچدی، موبایل آلا بیلدیم. وبلاگ‌لار، سایت‌لار، باشقا مجازی فضالار یاراندی. اونون یازیلارین اوخویوب حظ آلاردیم. آنجاق اؤزون ایلک دفعه، تهرانپارس‌دا بیر ادبی انجمنده گؤردوم. «رحیم زمانی»۹ بیزی تانیش ائله‌دی. خواهیش ائله‌دیم اوردان بیرباشا بیزه گئدک. گوزل بیر گئجه اولدی. «خودو » آدلی خاطیره‌سی ن،الینده کی مجلله دن اوخودو. «مراد»ین۱۰ سازی دا او گئجه‌میزی آرتیق ساز ائله‌دی. «حبیب» معللیمی، اوزون ایللر حسرتیندن سورا تاپدیمسا دا، اوز اوزه گؤروشوموز بو سون ایللره قده‌ر اوزاندی. مختلف ان.جی.او لاردا، خئیریه ایشلرده، ادبی ساحه‌لرده یورولمادان چالیشماسی، بیر سؤزله چوخلارینا گره‌ک اولماسی، اونو ال چاتماز ائله‌میشدی. هر گؤروشده اوندان خواهیش ائلردیم کی قولپلی پوللاری منه اوخوسون. «والله هئچ بیلمیرم هاردادی او شعر»، دئیردی. من ده مناسیب زامان، او شعر تاپیلان چاغ عشقینه انتظار چکردیم.
اووجومداکی قولپلی پوللاری اؤزونه قایتاریب، تاکیدله خواهیش ائله‌دیم هارانی آختاریر آختارسین، «قولپلی پوللار» شعرینی تاپیب منه وئرسین. نهایت کی بو گون زنگ ائله‌ییب دئدی: «کیتابی هله کی تاپیلماییب. آنجاق یازیسین منه تلگرام ائله‌ییبلر. بوردا آنتن اولمادان تلگراملا ایشله‌مک مومکون دئییل. آنتن خط وئرن کیمی سنه تلگرام ائله‌رم.»
آخیر کی ۲۳ ایل آختاردیغیم قولپلی پوللارا چاتدیم. ۱۳۴۸نجی ایلین مردادآیی‌نین ایکیسی شعرین ایاغیندا یازیلان تاریخدی. «حبیب فرشباف» تبریز لهجه‌سینده «قیپلی پوللار» یازیب، آنجاق من قره‌داغ لهجه‌سینده «قولپلی پوللار» یازیرام:
قولپلی پوللار
آل یل اوسته سالخیم- سالخیم پاریلدارلار قولپلی پوللار.
یئریدیکجه جینگیلده‌ییب، خاریلدارلار قولپلی پوللار.
خوْش گونلرده قولپلانارکن، یاخالارا دوزولرلر،
دارگونلرده سؤکولرکن، زاریلدارلار قولپلی پوللار.
شاهمار کیمی هؤروکلرین کؤلگه‌سینده بسله‌نرلر،
الدن- اله دولانماغی خوشلامازلار قولپلی پوللار.
اؤزلرینی بیرجه آنلیق یار کؤکسونه سورتمک ایچون،
عؤمور بویو بیر محکوم تک، آسیلارلار قولپلی پوللار.
وار- یوخوندان، باش – جانیندان گئچن بیرجه دیلک ایچون،
افسانوی قهرمانا اوخشایارلار قولپلی پوللار
او پیچیلتی سسینیزدن سوسموش کؤنول دیله گلیر!
بیلمم سیزین سسینیزده، نه هنر وار قولپلی پوللار؟!
قوی کندلرین داغ گونشی قاماشدیرسین گؤزونوزو،
قوی بولاقلار ائشیدسینلر پیچیلتیلی سؤزونوزو،
سیز سؤوکه‌یین گؤزللرین اوره‌یینه اؤزونوزو،
قوی شاعرلر سیزدن آلسین خوش الهاملار قولپلی پوللار!
ساغلیغیزا جینگیلده‌سین دولو جاملار قولپلی پوللار!
کرج یای ۱۳۹۹
۱: «معصومه خانیم» (حیات یولداشیم)
۲: «سعید»(سعید سلطانپور – انقلابچی فارس شاعری)
۳: «حمزه»(حمزه فراهتی – صمد بهرنگی آرازدا بوغولارکن اونون یانیندا اولان شخص)
۴: «علی قوربان اوف» (آذربایجان جمهوریسی ائل شاعرلریندن)
۵: «ستار گول محمدی»(آذربایجان و قاراداغ ماحالی‌نین گؤرکملی شاعری)
۶: «بهمن»(بهمن زمانی – آذربایجان و قاراداغ ماحالی‌نین گؤرکملی شاعری)
۷: «مشهدی عوض» (کند ساکینی)
۸: «عاشیق حسین اسدی» (آراز قیراغی کیرشان کندیندن اولان تانینمیش اوستاد عاشیق)
۹: «رحیم زمانی» (اوستاد حبیب فرشباف‌ین قاراداغلی دوستو)
۱۰: «مراد» (مراد آقایی- قاراداغین مفروزلو کندیندن – معلم – ساز ایفاچیسی )
