تبریزلی اؤزویدو اؤزو – بهمنین ییرمی دوققوزو
ائلدار موغانلی

آذربایجان خالقی‌نین ایران تاریخینده قویدوغو قهرمانلیق ایزلری خالقلارین یادداشیندان پوزولماز ایزلر اولوبدور. آذربایجانین کئچمیش یوزایللیک ایران سیاسی، اجتماعی تاریخینده اونودولماز رولو اولوب و بیر سیرا تاریخی حادثه‌لرده اوینادیغی رول اعتباریله بوتون شرق اؤلکه‌لرینه اؤرنک کیمی اؤزون تانیتدیریبدیر.
معاصر تاریخیمیزده شرف گونشی کیمی پارلایان بیر چوخ بؤیوک اجتماعی و سیاسی دگیشیک‌لیک‌لر، آذربایجان خالقی‌نین و ائله‌جه‌ده قهرمان تبریزین آدی‌لا باغلی‌دیر. مشروطه حرکاتی، شیخ محمد خیابانی نهضتی، ۲۱ آذرده یارانان ملی- دموکراتیک قورولوش، ۲۹ بهمن حماسه‌سی و ۲۲ بهمن انقلابی کیمی اجتماعی سیاسی حرکتلرین اوزه‌رینده قویودوغو تعیین ائدیجی ایزلر اعتباریله، آذربایجان خالقی و قهرمان تبریز، ابدی‌لیک ملی غرور حیسی کئچیره بیلر.
۱۳۵۶نجی ایل بهمن آیی‌نین ۲۹نجی گونو آذربایجانلی‌لارین ظولم و شاهلیق استبدادی علیهینه گؤستردیک‌لری قهرمانلیق یئنی بیر حماسه‌نین یارانماسینا سبب اولدو. بو حماسه‌ ایران سویه‌سینده آزادلیق و مستقل‌لیک شعارلاری آلتیندا یارانان خالق حرکاتی‌نین ان گوج وئریجی عامیلینه چئوریلدی.
تبریز اهالیسی شاه مامورلارینین قم شهرینده اعتراض سسی قالدیران جاماعاتین علیهینه تؤرتدیکلری تضییقلره اعتراض اولاراق، شهرین مسجیدینه توپلاشماق ایسته‌ییر، آنجاق شاهلیق قورولوشونون کئشیکچی‌لری یول وئرمه‌یه‌رک، بیر گنجی اؤلدورورلر. انقلابچی گنجین شهید اولماسی تبریز خالقی‌نین عصیانینا سبب اولور. خیابانلاردا باشلانان نئچه مین نفر‌لیک اعتراض نمایشی شاه رژیمی‌ علیهینه اوجالان دئوریلمه‌ شعارلاریلا داوام تاپیر. مامورلارین ائتدیگی جنایتلر ملتی قورخوتماییر، عکسینه، خالق انقلابین درینلشمه‌سی اوغروندا آپاراجاغی مبارزه‌نین داوامینا داهادا ایناملا یؤنه‌لیر.
۲۹ بهمن عصیانی‌نین ان اؤنملی تاثیری، ایران سویه‌سینده گئده‌ن مبارزه‌نین دوز استقامته یؤنلمه‌سینه یول گؤسترمه‌سی اولور. بیر یاندان شاه رژیمی‌نین دئوریلمه‌سی و پهلوی خاندانی‌نین آرادان قالدیریلماسی اساس انقلابی مقصده چئوریلیر؛ بیر یاندان‌ایسه بو انقلابی حرکت، ایرانین باشقا شهرلرینده گئده‌ن مبارزه آخیمی‌نین گوجلنمه‌سینه سبب اولور. ساواک، شهربانی و دیگر استبداد قوه‌لری‌نین ”شکست ناپذیر“لیک افسانه‌سینه بیر یوللوق سون قویولور؛ شاهین «ساکت آدا»سینا ولوله دوشور.
تبریز عصیانی‌نین تاثیری آلتیندا ایستر انقلاب گونلری ایسترسه‌ده اوندان سونراکی گونلرده خالقین دیلینه یاخین اولان یئنی مضمونلو ادبیات یارانیر. مختلف ادبی ژانرلاردا اؤز عکس صداسینی تاپان مبارزه روحلو، آزادلیق ایستکلی صنعت اثرلری، خالقین دیلینده ازبر اولور. بیر سیرا یارانان نظم اثرلری دؤیوشچولرین سنگرلرینده هیمن‌لره و خالقین اؤز آرتیرمالاریلا نمایش شعارلارینا چئوریلیر.
شاه رژیمی‌نین تبلیغلات اورگانلاری تبریز خالقی‌نین انقلابی عصیانینی تبریزلی‌لرین یوخ، «اجنبی‌لرین» و «خارج‌دن» سوخولموش آداملارین حرکتی کیمی ده‌یرلندیریر. گنج بیر توخوجو شاعر شاه رژیمینه جواب اولاراق یازیر:
ائللر دئییردی تبریزی
کؤینک گئیمیشدی قیرمیزی
آذربایجانیمین اؤزو
طولمدن قورتارسین بیزی
بهمنین ییرمی دوققوزو.

دئییش‌لر یالاندی یالان،
خارجه‌لی دئییل اینان
تبریزلی‌ایدی قویدو جان
وطنین اوغروندا اؤزو،
بهمنین ییرمی دوققوزو.

جام سیندیران غلامعلی،
اروجعلی‌ایله پنجعلی
هاردان اولدو خارجه‌لی؟
تبریزلی اؤزویدو، اؤزو
بهمنین ییرمی دوققوزو.
شاعر، «غلامعلی»، «اروجعلی» و «پنجعلی»‌نین سیماسیندا ۲۹ بهمن‌ده یارانان خالق حرکاتینی تبریزین زحمتکش کوتله‌سی‌نین عصیانی کیمی تانیتدیریر و بو عصیانین انقلابی ماهیت داشیدیغینی و ظولمون علیهینه و قورتاریشین اوغروندا اولدوغونو وورغولاییر.
۲۹ بهمن حرکاتی تاثیری آلتیندا یارانان ادبیاتدا، خصوصیله شعر نمونه‌لرینده، هر بیر اجتماعی- سیاسی حرکتین قیزغین اتموسفرینده یارانان ادبی اثرلر کیمی، داها آرتیق رئال حادثه‌لرین صنعت دیلی‌ایله اوخوجویا چاتدیریلماسی اساس گؤتورولوبدور. باخمایاراق کی، بو ادبی اثرلرین یارادانلاری‌نین بیر چوخو ادبی جمعیتده سؤز اوستالاری سویه‌سینه یوکسلن و باشقا بیر زامان مؤوقعینده چوخ پوئتیک اثرلر یارادان صنعتکارلار اولموشلار.
۲۹ بهمن عصیانی تاثیری آلتیندا همن گونلرده آذربایجان شاعرلریندن: سهند، شیدا، عباس صابری، هاشم ترلان، مظفر درفشی، آلاو، حبیب فرشباف، مجدفر، عباس بارز، کریم باریش، رضا ایتگین، سلیمان ثالث، قافلانتی، تورک‌اوغلو، مفتون امینی … و بیر چوخلاری طرفیندن یارانان صنعت نمونه‌لری اجتماعی- سیاسی شعریمیزین دقته لاییق نمونه‌لری سیراسیندادیرلار. بلکه‌ده بو شعر نمونه‌لرینین بیر گون بیر یئره توپلانیب نشر ائدیلمه‌سی، معاصر ادبی تاریخیمیزله ماراقلانان ادبیات‌شناسلاریمیزین دقتینی خصوصی اولاراق جلب ائده بیلسین. آنجاق هله‌لیک بیر داها آذربایجان خالقی‌نین معاصر ایران سیاسی- اجتماعی تاریخینده شرفله قویدوغو مبارزه ایزلری و آزادلیق اوغروندا ترسیم ائتدیگی دؤیوش لؤحه‌لری او جمله‌دن ۲۹ بهمن حماسه‌سینین ایل دؤنومونو عزیزله‌یه‌رک، او گونلرده دیللر ازبری اولان یوخاریدا قید ائتدیگیمیز شعری بوتونلوکده عزیز اوخوجولارا چاتدیریریق:

بهمنین ییرمی دوققوزو
ذولفقار کمالی*

ائللر دئییردی تبریزی
کؤینک گئیمیشدی قیرمیزی
آذربایجانیمین اؤزو
طولمدن قورتارسین بیزی
بهمنین ییرمی دوققوزو.

شنبه گونو سحرچاغی
ائل اله آلدی چوماغی،
تیتره‌دی قورخودان یاغی،
گؤرن‌تک بره‌لدی گؤزو،
بهمنین ییرمی دوققوزو.

سسلندی آزادلیق آدی
ایگیدلر قوردو بوساطی
داماقلاردا قالدی دادی
جوشغویا گتدی تبریزی
بهمنین ییرمی دوققوزو.

هامی کی وئردی ال- اله
دربارا دوشدو ولوله
کندلی‌لرده گلدی دیله
سؤیله‌دیلر وور دینسیزی
بهمنین ییرمی دوققوزو.

دئدیلر گلدی ستارخان
نظمیه چکدی ال- امان
لئچک اؤرتموشدو پاسبان
دؤلتین عرضه‌سیز قیزی
بهمنین ییرمی دوققوزو.

بارینج کندی یئریدی ائل
آلمیشدی اله قازما، بئل
حیرصی داشیردی مثل سئل
قوی دوشمانین چیخسین گؤزو
بهمنین ییرمی دوققوزو.

اود توتدو بانک صادرات
یاندی تؤکولدو هر بیر زاد
شیشه و تابلو قات با قات
دولدو خیاوانین دوزو
بهمنین ییرمی دوققوزو.

بابک بابامبز اویانیب
ووقارلی داغ تک دایانیب
آذربایجانا گووه‌نیب
سئویندی آغ اولدو اوزو
بهمنین ییرمی دوققوزو.

دئییش‌لر یالاندی یالان،
خارجه‌لی دئییل اینان
تبریزلی‌یدی کی قویدو جان
وطنین اوغروندا اؤزو،
بهمنین ییرمی دوققوزو.

جام سیندیران غلامعلی،
اروجعلی‌له پنجعلی-
هاردان اولدو خارجه‌لی؟
تبریزلی اؤزویدو، اؤزو
بهمنین ییرمی دوققوزو.

دئیین یاتانلار اویانا
ظولم الیندن گلدیک جانا
ظالیمی بویادیق قانا
قوی هامی بیلسین بو سؤزو
بهمنین ییرمی دوققوزو.

دئییرلر کی پوللولاری
باندیردیلار هر نه واری
آغلاتدیلار اوستانداری
گؤز یاشی گولدوردو بیزی
بهمنین ییرمی دوققوزو.

گولله سسی گورولدادی
دئولر کیمی نریلده‌دی
میللت باخیب گولومسه‌دی
دیش قیجیرتدی قوردا قوزو
بهمنین ییرمی دوققوزو.

گولله آخدی دوزوم- دوزوم
میللتی قورخوتماق اوچون
دوشمان بیلدی ائلین گوجون
فاتلانیب سست اولدو دیزی
بهمنین ییرمی دوققوزو.

آذرین اؤز قهرمانی
چکیب یاخینا زامانی
روشن ائدیبدیر جاهانی
ایشیقلی پارلاق اولدوزو
بهمنین ییرمی دوققوزو.

دایانما دوغرولدو زامان
ظالیمه وئرمه‌یین آمان
خائنه ولوله سالان
بو میللتین اوره‌ک سؤزو
بهمنین ییرمی دوققوزو.
بهمن ۱۳۵۶

*: بو گونلر ۶۰ یاشینی آرخادا قویان شاعر ذولفقار کمالی ۱۳۳۴ینجی ایل قاراداغین «ارضین» کندینده یوخسول بیر عائله‌ده آنادان اولور. عائله‌سی‌نین معیشت طرزینین آغیر اولدوغوندان ذولفقارین اوشاقلیق ایللری چوخ آجیناجاقلی کئچیر؛ یئددی یاشینا چاتدیقدا بیر زنگین هامپایا خیدمتچی وئریلیر. بیر نئچه ایلدن سونرا عائله‌سیله بیرلیکده تبریز شهرینه کؤچور و قاراداغدان بو شهره کؤچموش بیر چوخ عائله‌لرین اوشاقلاری کیمی بو شهرده فرش توخوجوسو اولور. ایلمه سالماقلا برابر گئجه‌لر درس اوخویور و اورتا صینیفی بیتیریر. اللینجی ایللرین اورتالاریندا نهایت تبریزین «تراکتورسازی» کارخاناسیندا ایشه گؤتورولور. آذربایجان ادبیاتینا خصوصیله شعره وورغون اولور و اؤزوده بو ایللرده آرا بیر شعرلر یازیر. ایراندا شاه رژیمی علیهینه یارانان انقلابی عصیانا قوشولور و ایشله‌دیگی کارخانادا باشقا مبارز کارگرلرله بیرلیکده رژیم علیهینه تشکیلاتچیلیق ایشلری آپاریر و اؤز انقلابی شعرلریله ایش یولداشلارینی مبارزه‌یه دوغرو روحلاندیریر. انقلابین غلبه‌سیندن سونراکی ایلک ایللرده اؤز آتشین شعرلریله تبریز ادبی محیطی‌نین گؤرکملی سیمالاریندان اولور.