«ادبی اوغورلوق»، یوخسا «تئخنیکی سورون»؟!Ədəbi oğurlug  Yoxsa  Texniki  sorun

تبریزده یاشایان تانینمیش آذربایجان شاعر و ترجومه‌چیسی «نیگار خیاوی» ادبی اجتماعیاتدا یایدیغی و «ایشیق» سایتینا دا گؤندردیگی بیانیه‌سینده ۱۴ ایل اول «غلامحسین ساعدی»‌نین اثریندن ائتدیگی ترجومه‌نین باکی‌دا ادبی اوغورلوغا معروض قالدیغیندان خبر وئریر.
«ایشیق»- آذربایجان ادبیات و اینجه صنعت سایتی، نیگار خانیم خیاوی‌نین بیانیه‌سی‌ایله برابر طرف‌لرین آچیقلامالارینی‌دا اؤز اوخوجولارینا چاتدیریر. بو اومیدله کی بو مسئله‌نین «ادبی اوغورلوق» و یاخود «تئخنیکی سورون» اولوب و اولماماسینا آیدینلیق گتیریلسین. پروانه ممدلی و حسین شرقی(سوی تورک)ون آچیقلامالاری «آزادلیق رادیوسو» سایتیندان آلینیبدیر.

***

ادبیّات چئوره‌میزده ایکی ادبی انتحال!! Ədəbiyyat çevrəmizdə iki ədəbi intihal!
نیگار خیاوی- تبریز Nigar Xiyavi- Təbriz

دیرلی قلمداشلار و سایقیلی ادبیّات سئورلریمیز!
سلاملارلا، سون زامانلاردا منیم رحمتلی یازاریمیز “غلامحسین ساعدی”نین آیلار بویو و گئجه‌لی گوندوزلو چالیشمالارلا فارسجادان آذربایجان تورکجه‌سینه چئویردیییم و حتّی یایینلادیغیم ایکی اثری، ایکی یئنی یئتمه ادبیات دوکتورو! نقطه‌سینه ویرگولونه توخونمادان لاتین الیفباسینا کؤچوروب اؤز آدلاریلا باکیدا چاپ ائتدیریب و تالیف حقلرینی ده آنا سودوندن حالال بیچیمده آلیب اوستوندن ده سرین سو ایچیبلر!
۱- “بیل عزالیلاری” آدیلا آذربایجان تورکجه‌سینه چئویردیییم “عزاداران بیل” کیتابینی دکتر حسین شرقی درجک (سوی تورک) «گونئی آذربایجان دراماتورگیاسی» آدلی کیتابدا “یازان، آراشدیران، ترجمه و ترتیب ائدن” عنوانی ایله باسدیریبدیر. کیتابا وئریلن سیجیللیده بو معلوماتی گؤروروک:
AzAtaM/ Bakı ۲۰۱۴ / Elmi məsləhətçi: Nizami Cəfərov/ Redaktor: Dyanət Osmanlı
کیتابا مؤولود سلیمانلی خالق یازیچیسی، سرحدسیزلیک، عنوانیلا اؤن‌سؤز یازمیشدیر. بو کیتابدا منیم ترجمه ائتدییم بیل عزالیلاری کیتابینین سککیز ناغیلیندان ایکیسی، بیرینجی و ایکینجی ناغیل، پیئس عنوانیلا وئریلمیشدیر.، یعنی ۲۲۷-جی صحیفه دن ۲۶۴ –جی صحیفه یه قدر، توپلام ۳۷ صحیفه. آرتیرمالی کی، بو کیتاب ۱۳۸۲-نجی گونش ایلی (۱۴ ایل اؤنجه) اختر نشرییاتی طرفیندن تبریزده چاپ اولونموشدور. کیتابین بیرینجی ناغیلی ایسه بیر نئچه ایل اؤنجه باکیدا آلاتوران ژورنالیندا چاپ اولونموشدور. بو کیتاب پیئس دئییل، سککیز ایچ-ایچه ناغیلدان اولوشان بیر روماندیر. آنجاق دوکتور بَه‌ییمیز کئیفی چکدییی کیمی و قوراشدیردیغی کیتابین حجمی قالین چیخسین دئیه، رومان اولان بیر کیتابین پارچالارینی پیئس آدی ایله کیتابا سالیب و گونون دوز اورتا چاغیندا اوتانمازجاسینا اؤز آدینی دا ترجومه‌چی کیمی باسیب آلتینا!!!..
آرتیرمالی کی، او کیتابی یئنی ائدیت و لاتین الیفاسی ایله باکی و تورکیه‌ده باسدیرماغا حاضیرلاشیرام.
***
۲٫ گئنه، غلامحسین ساعدی­دن ترجمه ائتدیییم «قاسیرغایا دوشموش ایسکندر و سمندر» حئکایه‌سی، ها بئله «توپ» عنوانی داشییان رومانی “پروانه ممدلی” «سونسوز سفر، حئکایه‌لر» آدلی بیر کیتابدا چاپ ائتدیرمیشدیر. منیم ترجومه ائتدیییم توپ رومانی ۱۳۸۲-نجی گونش ایلینده (۱۴ ایل اؤنجه) تبریزده چاپ اولونموش، ایکینجی چاپی ایسه “اولکر نشرییاتی” طرفیندن عینی عنوانلا اورمیه ­ده و ۲۰۱۴-ده باکیدا Qanun نشریاتی طرفیندن نشر اولونموشدور. آرتیرمالی کی، توپ ۱۷۱ صحیفه‌لیک و اللی بؤلومدن اولوشان بیر رماندیر، پروانه خانیم ممدلی رومانین اللی بؤلوموندن دوز اییرمی بئش بؤلومونو آرد-آردا توپ عنوانیله بیر حئکایه کیمی «سونسوز سفر» آدلی قوراشدیردیغی کیتابا سالیب و اؤز آدینی دا باسیب آلتینا. بو خانیمین بونجا الی اوزونلوغو، خلیفه کیسه‌سیندن باغیشلایانچیلیغیندان بیلمیرسن حیرتلنه‌سن یوخسا…
پروانه ممدلی باکیدا چاپ ائتدیردییی «سونسوز سفر، حئکایه‌لر» آدلی کیتابین سیجیللیسینده ایسه بئله‌جه معلومات وئرمیشدیر:
ترتیب ائدن و آذربایجان دیلینه اویغونلاشدیران: پروانه ممدلی(!!!)
رئداکتور: جلیل جاوانشیر و نرگیز جاببارلی
ناشیر: مشفیق خان
«خان» نشرییاتی/ باکی ۲۰۱۵
کیتابا، فیلولوگیا اوزره فلسفه دوکتورو پروانه ممدلی اؤن‌سؤز یازمیشدیر (!)
۱۸۴ صحیفه‌لیک اولان بو کیتابین توپلام ۱۰۵ صحیفه‌سی منیم ائتدیییم ترجمه‌لردیر!
ماراقلی بوراسیدیر کی، “غلامحسین ساعدی”نین آدی “غلامحسین سعیدی” املاسیلا وئریلمیشدیر!
سونوج اولاراق یوخاریداکی کیتابلارین چئویرمنی اولاراق بو و بو کیمی ادبی لمپنیزمی، ادبیّات فیریلداقچیلیغینی شیدتله قیناییر، آذربایجان ادبیاتینین سایقین و حؤرمتلی توپلومو اؤنونده مادّی و معنوی حقوقومون برپا ائدیلمه‌سینی و بو اوجوز پروفئسور دوکتور آدلارینی داشییانلارین رسمی بیچیمده عوذر دیله‌مه‌لرینی ایسته‌ییرم.
نیگار خیاوی- تبریز
۱۳۹۴/۱۰/۲۶
***

Nigar Xiyavi- Təbriz

Ədəbiyyat çevrəmizdə iki ədəbi intihal!

Dəyərli qələmdaşlar və sayqılı ədəbiyyat sevərlərimiz,

Səlamlarla, son zamanlarda mənim rəhmətli yazarımız Qulamhüseyn Saidi`nin aylar boyu və gecəli gündüzlü çalışmalarla Farscadan Azərbaycan Türkcəsinə çevirdiyim və hətta yayınladığım iki əsərini, iki yeniyetmə ədəbiyyat doktoru! nöqtəsinə vergülünə toxunmadan latin əlifbasına köçürüb öz adlarıla Bakıda çap etdirib və təlif həqlərini də ana südündən halal biçimdə alıb ustundən də sərin su içiblər!

۱- Bəyəl Əzalıları adıyla azərbaycan türkcəsinə çevirdiyim “Əzadarane Bəyəl” kıtabını doktor Hüseyn Şərqidərəcək (Soytürk) Güney Azərbaycan dəramatorgiyası adlı kitabda “Yazan, araşdıran, tərcəmə və tərtib edən” sifəti ilə basdırıbdır. kitaba verilmiş sicillidə bu məlumatı görürük:

AzAtaM/ Bakı ۲۰۱۴ / Elmi məsləhətçi: Nizami Cəfərov/ Redaktor: Dəyanət Osmanlı

kitaba Mövlüd Süleymanlı, xalq yazıçısı, sərhədsizlik, unvanı ilə önsöz yazmışdır. bu kitabda mənim tərcümə etdiyim Bəyəl Əzalıları kitabının səkkiz nağılından ikisini, birinci və ikinci nağıl, pyes unvanı ilə verilmişdir, yəni 227-ci səhifədən 264 –cü səhifəyə qədər, toplam 37 səhifə. Artırmalı ki, bu kitab 1382-ci günəş ili (14 il öncə) Təbrizdə Əxtər nəşriyyatı tərfindən çap olunmuşdur. kitabın birinci nağılı isə bir neçə il öncə Bakıda Alatoran jurnalında çap olunmuşdur. Bu kitab pyes deyil, səkkiz iç-içə nağıldan oluşan bir romandır, ancaq doktor bəyimiz keyəfi çəkdiyi kimi və quraşdırdığı kitabın həcmi qalın çıxəsın deyə, roman olan bir kitabın parçalarını pyes adı ilə kitaba salıb və günün düz orta çağında utanmazcasına öz adını da tərcüməçi kimi basıb altına!!!..

Artırmalı ki, bu kitabı yeni edit və latin əlifası ilə Bakı və Türkyədə basdırmağa hazırlaşıram.

***

2. Genə Qulamhüseyn Saidi`dən tərcümə etdiyim «Qasırğaya düşmüş İskəndər və Səməndər» adlı bir hekayə, habelə Top unvanı daşıyan bir romanı

Pərvanə Məmmədli Sonsuz Səfər, həkayələr adlı bir kitabda çap etdirmişdir. Mənim tərcümə etdiyim Top romanı ۱۳۸۲-ci gunş ili (14 il öncə) Təbrizdə çap olunmuş, ikinci çapı isə Ülkər nəşriyyatı tərfindən yenə həmin unvanla Urmiyə-də və ۲۰۱۴-də Bakıda Qanun nəşriyyatı tərfindən nəşər olunmuşdur. Artırmalı ki, Top 171 səhifəlik və əlli bölümdən oluşmuş bir romandır, Pərvanə xanım Məmmədli romanın əlli bölümündən düz iyirmi beş bölümünü Top unvanı ilə ard-arda həkayə adına, Sonsuz Səfər, həkayələr adlı quraşdırdığı kitaba salıb və öz adını da basıb altına. Bu xanımın bunca əli uzunluğu, xəlifə kisəsindən bağışlayançılığından bilmirsən heyrətlənəsən yoxsa…

Pərvanə Məmmədli Bakıda çap etdirdiyi Sonsuz Səfər, həkayələr adlı kitabın sicillisində isə beləcə məlumat vermişdir:

Tərtib edən və Azərbaycan dilinə uyğunlaşdıran: Pərvanə Məmmədli !!!

Kitabın naşiri Müşfiq Xan və ۲۰۱۵-ci il Xan nəşriyyatı tərəfindən Bakıda

Çap olmuşdur. kitaba, filolugiya üzərə fəlsəfə doktoru Pərvanə Məmmədli önsöz yazmışdır!

۱۸۴ səhifəlik olan bu kitabın toplam 105 səhifəhsi mənim etdiyim tərcümə-lərdir!

Maraqlı burasıdır kı, Qulamhüseyn Saidi`nin adı Qulamhüseyn Səidi biçimində verilmişdir!

Sonuc olaraq yuxarıdakı kitabların çevirməni olaraq bu və bu kimi ədəbi lompənizmi, ədəbiyyat fırıldaqçılığını şiddətlə qınayır, Azərbaycan ədəbiyyatının sayqın və hörmətli toplumu önündə maddi və mənəvi huququmun bərpa edilməsini və bu ucuz profesür doktor adlarını daşıyanların rəsmi biçimdə üzür diləmələrini istəyirəm.

Nigar Xiyavi- Təbriz

۱۳۹۴٫۱۰٫۲۶

۲۰۱۶٫۱٫۱۶

طرف‌لرین آچیقلامالاری: tərəflərin açiqlamalari

پروانه خانیم ممدلی: Pərvanə xanim Məmmədli
نیگار خانیمین، «سونسوز سفر» کیتابیندا غ. ساعدی‌نین حئکایه‌لری وئریلیب. من کیتابداکیلاری ترجومه ائتمه‌میشم. یالنیز ترتیب و آذربایجان ترجومه‌سینه اویغونلاشدیرمیشام. یعنی چئویرمه‌میشم. عرب الیفباسیندان لاتینا چئویرن زامان گونئیده ایشله‌نن لاکین قوزئی‌ده چتین آنلاشیلان سؤزلرین ایضاحینی وئرمیشم. ائله عرب- فارس ترکیبلی سؤزلر، جومله‌لر، ائله‌جه گونئی دیالئکتینده ایشله‌نن ایفاده‌لر، دئییملر، اولوب کی، بو تایداکی، اوخوجو آنلاشسین دئیه اونلاری ساده‌لشدیرمه‌یه چالیشمیشام. اؤن سؤزده ایسه ترجومه‌چیسی کیمی سیزین و ح. واحدی‌نین آدی کئچیب. سیزین ترجومه‌چی کیمی حاققینیز قورونوب. منیم آماجیم ساده‌جه بو بؤیوک یازیچینی بو تایدا تانیتدیرماق اولوب. سیزین منیمله باغلی ایرادینیزی باشا دوشمه‌دیم.

Nigar xanım, “Sonsuz səfər” kitabında Q.Saidinin hekayələri verilib. Sizin də qeyd etdiyiniz kimi, mən kitabdakıları tərcümə etməmişəm. Yalnız tərtib və Azərbaycan türkcəsinə uyğunlaşdırmışam. Yəni çevirməmişəm.

Ərəb əlifbasından latına çevirən zaman Güneydə işlənən, lakin Quzeydə çətin anlaşılan sözlərin izahını vermişəm. Elə ərəb-fars tərkibli sözlər, cümlələr, eləcə Güney dialektində işlənən ifadələr, deyimlər olub ki, bu taydakı oxucu anlasın deyə onları sadələşdirməyə çalışmışam.

Ön sözdə isə tərcüməçi kimi sizin və H.Vahidinin adı keçib. Sizin tərcüməçi kimi haqqınız qorunub. Mənim amacım sadəcə bu böyük yazıçını bu tayda tanıtdırmaq olub. Sizin mənimlə bağlı iradınızı başa düşmədim

حسین شرقی‌دره‌جک سوی تورک: Hüseyn Şərqidərəcək Soytürk

ده‌یرلی یازاریمیز نیگار خیاوی خانیما درین سایقی و حؤرمتله. بیلدیرمک ایسته‌ییرم کی منیم ترجومه و ترتیب ائتدیییم کیتابدا اونون آدینین اولماماسی بیرینجی نؤبه‌ده اؤزومو دریندن ناراحات ائتدی.
تئخنیکی سورون اولاراق بو کیتابدا چوخلو جیددی ایملاء سهولری واردیر. اودا ان سوندا کیتابین یاخجی اوخونوب دوزه‌لیش آپاریلماماسیندان ایره‌لی گلمیشدیر.
بو اوزدن من شخصا نیگار خانیمدان عذر دیله‌ییرم. کیتابین مقصدی بو تایدا یارانان ادبی محیطی او تایدا تانیتماق اولدوغوندا بو اهمیتلی‌دیر. ایکینجی نشرینده بو سهولر آرادان قالدیریلاجاق. بو منیم سهویمدیر. نیظامی موعللیم و مولود موعللیمین بو آرادا هئچ بیر سوچو یوخدور.

“Dəyərli yazarımız Nigar Xiyavi xanıma dərin sayqı və hörmətlə bildirmək istəyirəm ki, mənim tərcümə və tərtib etiyim kitabda onun adının olmaması birinci növbədə mənim özümü dərindən narahat etdi.

Texniki sorun olaraq bu kitabda çoxlu ciddi imla səhvləri vardır. O da ən sonda kitabın yaxşı oxunub düzəliş aparılmamasından irəli gəlmişdir.

Bu üzdən mən şəxsən Nigar xanımdan üzr diləyirəm. İkinci nəşrində bu səhvlər aradan qaldırılacaq. Bu, mənim səhvimdir.”

نیگار خانیم خیاوی‌نین طرفلرین آچیقلاماسینی یایان آزادلیق رادیوسو سایتینا یازدیغی جواب مکتوبی

Nigar xanim Xiyavinin tərəflərin açiqlamasini yayan azadlig radiosu saytina yazdigi cavab məktubu

نیگار خیاوی- تبریز
۲۱ یانوار ۲۰۱۶
حؤرمتلی آزادلیق سیته‌سی!

اؤنجه‌لیکله، موضوعیا قارشی گؤستردیگینیز قایغییا گؤره مینتدارلیغیمی بیلدیره‌رک حسین سوی‌تورک و پروانه ممدلی‌نین یازدیقلاری جاوابلار قارشیسیندا فیکیرلریمی بیلدیریب و قونونو قاپاتماق ایسته‌ییرم. چونکو بو چیرکینلیک اوزه‌رینه بوندان آرتیق واختیمی قاپدیرماق ایسته‌مزدیم. سیته‌نیزده قئیدلی اولدوغو کیمی دوکتور حسین سوی‌تورک منیم سوچلاماما قارشی بئله جاواب یازمیشدیر:
ده‌یرلی یازاریمیز نیگار خیاوی خانیما درین سایقی و حؤرمتله. بیلدیرمک ایسته‌ییرم کی منیم ترجومه و ترتیب ائتدیییم کیتابدا اونون آدینین اولماماسی بیرینجی نؤبه‌ده اؤزومو دریندن ناراحات ائتدی.
تئخنیکی سورون اولاراق بو کیتابدا چوخلو جیددی ایملاء سهولری واردیر. اودا ان سوندا کیتابین یاخجی اوخونوب دوزه‌لیش آپاریلماماسیندان ایره‌لی گلمیشدیر.
بو اوزدن من شخصا نیگار خانیمدان عذر دیله‌ییرم. کیتابین مقصدی بو تایدا یارانان ادبی محیطی او تایدا تانیتماق اولدوغوندا بو اهمیتلی‌دیر. ایکینجی نشرینده بو سهولر آرادان قالدیریلاجاق. بو منیم سهویمدیر. نیظامی موعللیم و مولود موعللیمین بو آرادا هئچ بیر سوچو یوخدور.
جناب حسین سوی‌تورک! هر شئیدن اؤنجه بیلیرسینیز کی، من ایشین هر یؤنونو بیلن و کیتاب دونیاسیندا بویا باشا چاتمیش و جیلیدلرله کیتاب مؤللیفی و چئویره‌نی اولان بیر یازارام. گؤردویونوز ایشین نه اولدوغو، نه آدلاندیریلدیغی دا گونش کیمی اورتادا و هرکس طرفیندن بیلینیر. بو کیمی ایشلره تئخنیکی سورون و ایملا سهوی آدی وئریلمز. کیتابین یاخشی اوخونوب دوزه‌لیش آپاریلماماسی کیمی بهانه‌لر ایسه، قباحتی اؤزوندن بتر! اوسته‌لیک مقصدین آنجاق کیتابین او تای بو تایدا تانیدیلماسی فیلان کیمی سؤزلره گلدیکده، خواهیش ائلیرم دویغولاندیرما و گؤز یاشاردیجی اویونلارلا چیخیش ائتمه‌یه چالیشمایین! چونکو آرتیق بو سؤزلرین قوللانیم تاریخی اؤتوب کئچمیشدیر، دوغوردان ادبیات و دیل قایغیسنی چکن قلم صاحیبلری آرتیق بو کیمی سؤزلردن بئزمیشلر. بونو دا خاطیرلاتمالییام کی، سیزین قوراشدیردیغینیز بو کیتابلا باغلی درین بیر قایغیکئشلیکله یاناشمادیغی اوچون حؤرمتلی نیظامی موعللیم و ده‌یرلی مؤولود موعالیم ده ان آزی سیزین قده‌ر سوچلودورلار…
بوتون بونلارا باخمایاراق، یازیب یایینلادیغینیز مکتوبدا و ائلجه‌ده آچدیغینیز تئلئفوندا دؤنه- دؤنه ایسته‌دیگینیز عذرلری، بو و بو کیمی ایشلرین بیر داها تکرار اولونماماسی و ایرادلارین گله‌جکده دوزلدیلمه‌سی شرطییله و آذربایجان ادبیاتی حؤرمتینه سیزی باغیشلاییرام.

***

یئنه‌ده سیته‌نیزده قئیدلی اولدوغو کیمی دوکتور پروانه ممدلی، حسین سوی‌تورکون ترسینه بیرآز دا تپه‌دن باخیب منی آز قالسین بورجلو چیخاراجاق بیر ایفاده‌یله منیم سوچلاماما قارشی بئله جاواب یازمیشدیر:
نیگار خانیمین، «سونسوز سفر» کیتابیندا غ. ساعدی‌نین حئکایه‌لری وئریلیب. من کیتابداکیلاری ترجومه ائتمه‌میشم. یالنیز ترتیب و آذربایجان ترجومه‌سینه اویغونلاشدیرمیشام. یعنی چئویرمه‌میشم. عرب الیفباسیندان لاتینا چئویرن زامان گونئیده ایشله‌نن لاکین قوزئی‌ده چتین آنلاشیلان سؤزلرین ایضاحینی وئرمیشم. ائله عرب- فارس ترکیبلی سؤزلر، جومله‌لر، ائله‌جه گونئی دیالئکتینده ایشله‌نن ایفاده‌لر، دئییملر، اولوب کی، بو تایداکی، اوخوجو آنلاشسین دئیه اونلاری ساده‌لشدیرمه‌یه چالیشمیشام. اؤن سؤزده ایسه ترجومه‌چیسی کیمی سیزین و ح. واحدی‌نین آدی کئچیب. سیزین ترجومه‌چی کیمی حاققینیز قورونوب. منیم آماجیم ساده‌جه بو بؤیوک یازیچینی بو تایدا تانیتدیرماق اولوب. سیزین منیمله باغلی ایرادینیزی باشا دوشمه‌دیم.
پروانه خانیم اؤزو یازدیغی کیمی منیم شرح ائتدیگیم ایرادلاری باشا دوشمه‌ییب، اونا گؤره بیر داها و ساده دیلله آچیقلاماغا مجبور اولدوم:
یوخاریدا حسین سوی‌تورکه یازدیقلاریمی بیر داها پروانه خانیما دا عئینن تکرار ائتدیگیمی بیلدیره‌رک دئمه‌لییم کی:
۱٫یوخاریدا یازدیقلارینیزین هامیسینی دوغرو فرض ائتسم و او کیتابدا بیر پایی اولان آدام کیمی یوخ، ساده بیر ادبیاتچی کیمی، چیخاردیغینیز کیتاب حاقیندا بیر جومله دئمک ایسته‌سم اگر، بئله دئیه‌رم: ساعدی‌نین قاشینی دوزلتمک ایسته‌میشسینیز، آما ووروب گؤزونو چیخارمیشسینیز!
۲٫پروانه خانیم! یازاریمیزین آدی عربجه‌ده غلامحسین ساعدی‌دیر. آذربایجان تورکجه‌سینده ایسه قولام‌حوسئین ساعیدی بیچیمینده سؤیله‌نیلیر. سیز یازارین آدینی بئله دوزگون بیچیمده یازا بیلمه‌دیگینیز حالدا (سعیدی) باشقا بوتون تانیتدیقلارینیزین وای حالینا!
۳٫آنلاشیلان سیز بیر حئکایه توپلوسو کیتابی چیخارماق ایستیرمیشسینیز آنجاق منیم ترجومه ائتدیگیم توپ رومانینین ۵۰ بؤلوموندن دوز ۲۵ بؤلومونو آردا-آردا توپ حئکایه‌سی آدی ایله قوراشدیردیغینیز کیتابا سالیبسینیز، توپ بیر روماندیر، پروانه خانیم! اینانیرام علمی دیپلومونوز اوزره حئکایه ایله رومانین فرقینی بیلیرسینیز. یوخسا بیر رومانی یاریلاییب حئکایه آدینا وئرمک نه دئمک؟!
۴٫توپ کیتابینی من آیلار ایللر امگی‌یله فارسجادان آذربایجان تورکجه‌سینه چئویریب گونئی آذربایجاندا عرب الیفباسییلا نشر ائتدیکدن سونرا بیر یول داها لاتین قرافیکاسینا کؤچوروب باکیدا چاپ ائتدیرمیشم. ایندی سیزین ترتیب ائده‌ن و آذربایجان دیلینه اویغونلاشدیران فیلان کیمی عنوانلار نه دئمکدیر!!! آذربایجان دیلینه ترجومه اولونموش بیر اثرین آذربایجان دیلینه اویغونلاشدیرلماسی نه؟ نئجه‌ده گولونج بیر جاواب! هله من هئچ! سیزین بو سؤزونوز آذربایجان اوخوجوسونون شعورونا قارشی بیر آشاغیلاما کیمی چیخیر. سیز بو قده‌ر نهنگ آکادئمیک‌لری و یازارلاری اوشاق یئرینه قویموشسونوز یوخسا اؤزونوزو…
۵٫باکیدا چیخان کیتابیمدا آچیقلانمالی اولان سؤزلر دؤنه- دؤنه آچیقلانیب و ایضاح ائدیلمیشدیر. قالدی کی وئردیگینیز ایضاحاتین دا یوزده سکسن فایزی گولونج- گولونج یازیلاردیر.
۶٫سیزین ایینه‌نین اوجو قده‌ر او کیتابدا حاقینیز اولمادیغی حالدا منیم حاقیمی اؤن‌سؤزده قورودوغونوزا گؤره دوغورداندا میننتدارلیغیمی سیزه بیلدیرمه‌لییم!!! الینیز آغریماسین، دئمه‌ییم نه دئییم؟!!
۷٫بیر داها تکرارلاییرام کی، آللاها گؤره بو قده‌ر “او تای بو تای”،”دیل- ادبیات قایغیسی” کیمی سؤزلرینی بوشو بوشونا آیاقلار آلتینا سالیب، یازیق آذربایجانین بوینونا بونجا میننت قویمایین. اونلارجا ساعدی‌میز و یوزلرجه کیتابیمیز تانیدیلماغی گؤزله‌یه-گؤزله‌یه اونودولماقدادیر…
۸٫دوغرودان دا دیل و ادبیات قایغیسی چکن بیریسی بونو باشقالارینین زحمتی حسابینا یوخ، بو ایشه قولونو-قیچینی سیندیریب گونلرجه آیلارجا کومپیوتئر آرخاسیندا اوتوروب، ماسا آرخاسیندا بئلینی بوینونو بوکمکله غئیرت گؤسترر و ساغلام بیر یارادیجیلیق ایشی اورتایا قویاراق آدینی دا آلنی آچیقلیقلا، اوزو عاغلیقلا آلتینا یازار، و باشقالارینین زحمتینه ال‌اوزونلوق ائیله‌مز. اوسته‌لیک، بیز هامیمیز بو کیتابلار قارشیلیغیندا آلینان تالیف حقلرینی!!! ده بیلیریک! آنجاق کئشکه بیزیم، قلمین حؤرمتینه سیغیناراق گؤرمزدن گلدیگیمیز قده‌ر، اوزوموزه بونجا قیزاریب دیلینیز بو قده‌ر اوزانماسایدی.
۹٫و نهایت بو کی: پروانه خانیم ممدلی! بوتون بونلاردان سونرا سیزینله باغلی ایرادیمی باشا دوشموش اولدوغونوزو اومود ائدیرم، بیر داها فیکرینیزی سال- چیخ ائدین لوطفا!

***

ساعدی سؤزو حاقیندا کیچیک بیر آچیقلاما وئرمم فایداسیز اولماز، بونو یازدیغیم اعتیراضنامه‌ده ده بیر داها وورغولامیشدیم، آنجاق گئنه پروانه خانیمین چیخاردیغی کیتابدا دا اولدوغو کیمی یانلیش بیچیمده، یئنه سعیدی یازیلمیشدیر. رحمتلی یازاریمیزین سوی آدی ساعدی‌دیر، سعیدی یانلیشدیر. عرب کؤکلو اولان بو ایکی کلمه فرقلی معنالار داشیییر، ساعد، یاردیمچی، موساعده ائده‌ن، ای ایسه فارسجادا منسوبیت اکی‌دیر، ساعدی یاردیمچیلارا منسوب اولان شخص.
سعید ایسه خوشبخت، سعادتلی، مسعود، موبارک آنلامیندا، ای، بورادا دا منسوبیت اکی‌دیر.

Nigar Xiyavi- Təbriz

۲۱ Yanvar 2016

Hörmətli Azadlıq sitəsi!

Öncəliklə, mövzuya qarşı göstərdiyiniz qayğıya görə minnətdarlığımı bildirərək Hüsyn Soytürk və Pərvanə Məmmədli`nin yazdıqları cavablar qarşısında fikirlərimi bildirib və qonunu qapatmaq istəyirəm. Çünkü bu çirkinlik üzərinə bundan artıq vaxtımı qapdırmaq istəməzdim. Sitənizdə qeydli olduğu kimi Doktor Hüseyn Soytürk mənin suçlamama qarşı belə cavab yazmışdır:

Dəyərli yazarimiz NİGAR XİYAVİ xanima dərin sayqi və hörmətlə.bildirmək istəyirəm ki mənim tərcümə və tərtib etiyim kitabda onun adının olmaması birinci növbədə mənim özümü dərindən narahat etdi.texniki sorun olaraq bu kitab da çoxlu ciddi imla səhvləri vardir.oda ən sonda kitabin yaxci oxunub düzəliş aparilmamasindan irəli gəlmişdir. BU ÜZDƏN MƏN ŞƏXSN NİGAR XANİMDAN ÜZÜR DİLƏYİRƏM.kitabin məqsədi bu tayda yaranan ədəbi mühiti o tayda tanitmaq olduğunda bu əhəmiyytlidir. ikinci nəşində bu səhvlər arada qaldirilacaq.bu mənim səhvimdir NİZAMİ MÜƏLLİM VƏ MÖVLÜD MÜLLİMİN bu arada he. bir suçu yoxdur.

Cənab Hüseyn Soytürk! Hər şeydən öncə bilirsiniz ki, mən işin hər yönünü bilən və kitab dünyasında boya başa çatmış və cilidlərlə kitab müəllifi və çevirəni olan bir yazaram. Gördüyünüz işin nə olduğu, nə adlandırıldığı da günəş kimi ortada və hərkəs tərəfindən bilinir. Bu kimi işlərə TEXNİKİ SORUN və İMLA SƏHVİ adı verilməz. KİTABIN YAXŞI OXUNUB DÜZƏLİŞ APARILMAMASI kimi bəhanələr isə, qəbahəti üzründən bətər! Üstəlik MƏQSƏDin ancaq kitabın o tay bu tayda tanıdılması filan kimi sözlərə gəldikdə, xahiş elirəm duyğulandırma və göz yaşardıcı oyunlarla çıxış etməyə çalışmayın! Çünkü artıq bu sözlərin qullanım tarixi ötüb keçmişdir, doğurdan ədəbiyyat və dil qayğısnı çəkən qələm sahibləri artıq bu kimi sözlərdən bezmişlər. Bunu da xatırlatmalıyam ki, sizin quraşdırdığınız bu kitabla bağlı dərin bir qayğıkeşliklə yanaşmadığı üçün hörmətli Nizami müəllim və dəyərli Mövlüd müəllim də ən az sizin qədər suçludurlar…

Bütün bunlara baxmayaraq, yazıb yayınladığınız məktubda və eləcə də açdığınız telefonda dönə- dönə istədiyiniz üzrləri, bu və bu kimi işlərin bir daha təkrar olunmaması və iradların gələcəkdə düzəldilməsi şərtiylə və Azərbaycan ədəbiyyatı hörmətinə sizi bağışlayıram.

***

Yenə də sitənizdə qeydli olduğu kimi Doktor Pərvanə Məmmədli, Hüseyn Soytürkün tərsinə biraz da təpədən baxıb məni az qalsın borclu çıxaracaq bir ifadəylə mənim suçlamama qarşı belə cavab yazmıştır:

Nigar xanım, “Sonsuz səfər” kitabında Q. Saidinin hekayələri verilib. Sizin də qeyd etdiyiniz kimi mən kitabdakıları tərcümə etməmişəm. Yalnız tərtib və azərbaycan türkcəsinə uyğunlaşdırmışam. Yəni çevirməmişəm. Ərəb əlifbasından latına çevirən zaman Güneydə işlənən lakin Quzeydə çətin anlaşılan sözlərin izahını vermişəm. Elə ərəb-fars tərkibli sözlər, cümlələr, eləcə Güney dialektində işlənən ifadələr, deyimlər, olub ki, bu taydakı, oxucu anlasın deyə onları sadələşdirmməyə çalışmışam. Ön sözdə isə tərcüməçi kimi sizin və H.Vahidinin adı keçib. Sizin tərcüməçi kimi haqqınız qorunub. Mənim amacım sadəcə bu böyük yazıçını bu tayda tanıtdırmaq olub. Sizin mənimlə bağlı iradınızı başa düşmədim.

Pərvanə xanım özü yazdığı kimi mənim şərh etdiyim iradları başa düməyib, ona görə bir daha və sadə dillə açıqlamağa məcbur oldum:

Yuxarıda Hüseyn Soytürkə yazdıqlarımı bir daha Pərvanə xanıma da eynən təkrar etdiyimi bildirərək deməliyəm ki:

1. Yuxarıda yazdıqlarınızın hamısını doğru fərz etsəm və o kitabda bir payı olan adam kimi yox, sadə bir ədəbiyyatçı kimi, çıxardığınız kitab haqqında bir cümlə demək istəsəm əgər, belə deyərəm: SAİDİ`nin qaşını düzəltmək istəmişsiniz amma vurub gözünü çıxarmışsınız!
2. Pərvanə xanım!Yazarımızın adı ərəbcədə ĞOLAMHOSEYN SAEDİ` Azərbaycan türkcəsində isə QULAMHÜSYN SAİDİ biçimində söylənir. Siz yazarın adını belə düzgün biçimdə yaza bilmədiyiniz halda (Səidi) başqa bütün tanıtdıqlarınızın vay halına!
3. Anlaşılan siz bir hekayə toplusu kitabı çıxarmaq istirmişsiniz ancaq mənim tərcümə etdiyim Top romanının 50 bölümündən düz 25 bölümünü arda-arda Top hekayəsi adı ilə quraşdırdığınız kitaba salıbsınız, Top bir romandır, Pərvanə xanım! Inanıram elmi diplomunuz üzərə HEKAYƏ ilə ROMAN`ın fərqini bilirsiniz. Yoxsa bir romanı yarılayıb hekayə adına vermək nə demək?!
4. Top kitabını mən aylar illər əməyiylə farscadan azərbaycan türkcəsinə çevirib güney azərbaycanda ərəb əlifbasıyla nəşr etdikdən sonra bir yol daha latın qrafikasına köçürüb Bakıda çap etdirmişə Indi sizin Tərtib edən və azərbaycan dilinə uyğunlaşdıran filan kimi unvanlar nə deməkdir!!! Azərbaycan dilinə tərcümə olunmuş bir əsərin Azərbaycan dilinə uyqunlaşdırlması nə? Nece də gülünc bir cavab! Hələ mən heç! Sizin bu sözünüz azərbaycan oxuyucusunun şuuruna qarşı bir aşağılama kimi çıxır. Siz bu qədər nəhəng akademikləri və yazarları uşaq yerinə qoymuşsunuz yoxsa özünüzü…
5. Bakıda çıxan kitabımda açıqlanmalı olan sözlər dönə- dönə açıqlanıb və izah edilmişdir. Qaldı ki verdiyiniz izahatın da yüzdə səksən faizi gülünc- gülünc yazılardır.
6. Sizin iynənin ucu qədər o kitabda haqqınız olmadığı halda mənim haqqımı önsözdə qoruduğunuza görə doğurdan da minnətdarlığımı sizə bildirməliyəm!!! əliniz ağrımasın, deməyim nə deyim?!!
7. Bir daha təkrarlayıram ki, allaha görə bu qədər “O tay bu tay” , “dil-ədəbiyyat qayğısı” kimi sözlərini boşu boşuna ayaqlar altına salıb, yazıq azərbaycanın boynuna bunca minnət qoymayın. Onlarca Saidi`miz və yüzlərcə kitabımız tanıdılmağı gözləyə-gözləyə unudulmaqdadır…
8. Doğrudan da dil və ədəbiyyat qayğısı çəkən birisi bunu başqalarının zəhməti hesabına yox, bu işə qolunu-qıçını sındırıb günlərcə aylarca komputer arxasında oturub, masa arxasında belini boynunu bükməklə qeyrət göstərər və sağlam bir yaradıcılıq işi ortaya qoyaraq adını da alnı açıqlıqla, üzü ağlıqla altına yazar, və başqalarının zəhmətinə əluzunluq eyləməz. Üstəlik, biz hamımız bu kitablar qarşılığında alınan təlif həqlərini!!! də bilirik! Ancaq keşkə bizim, qələmin hörmətinə sığınaraq görməzdən gəldiyimiz qədər, üzümüzə bunca qızarıb diliniz bu qədər uzanmasaydı.
9. Və nəhayət bu ki: Pərvanə xanım Məmmədli! Bütün bunlardan sonra sizinlə bağlı iradımı başa düşmüş olduğunuzu umud edirəm, bir daha fikrinizi sal- çıx edin lütfən!

**

SAİDİ sözü haqqında kiçik bir açıqlama verməm faydasız olmaz, bunu yazdığım etiraznamədə də bir daha vurğulamışdım, ancaq genə Pərvanə xanımın çıxardığı kitabda da olduğu kimi yanlış biçimdə, yəni SƏİDİ yazılmışdır. Rəhmətli yazarımızın soy adı  SAİDİ`dir, Səidi yanlışdır.Ərəb köklü olan bu iki kələmə fərqli mə`nalar daşıyır, SAİD, yardımçı, musaidə edən, İ isə Farscada mənsubiyyət əki`dir, SAİDİ yardımçılara mənsub olan şəxs.

SƏİD isə xoşbəxt, səadətli, məsud, mubarək anlamında, İ, burada da  mənsubiyyət əki`dir.

پروانه خانیم ممدلی‌نین نیگار خانیم خیاوی‌یه اطرافلی جاوابی:

پروانه ممدلی: «نیگار خانیم، بئله دئمه‌یه نئجه دیلینیز گلیر؟»
نیگار خانیم خیاوی‌نین منه عنوانلادیغی ایرادلارینا اطرافلی جاوابیم

غلامحسین ساعدی اثرلری اؤتن عصرین ۷۰-جی ایللرده روس دیلینه ترجومه ائدیلیب. عمومیتله، بیر چوخ منبع‌لرده غ.ساعدی‌دن بیر آذربایجان تورکو کیمی یوخ، فارس کیمی بحث اولونوردو.
محض ائله بو سببدن، غ.ساعدی‌نین اثرلرینی آراییب، آراشدیریب، چئشیدلی قایناقلاردان اوخوماغا باشلادیم. موضوع ایله باغلی ایلک یازیم حامد ایمان‌ین کانادادا چیخاردیغی “آذرتورک اینتئرناسیونال” درگیسینده (۲۰۱۰، ۱۰) چاپ اولوندو. سونرالار ایسه “آذربایجان” ژورنالی (۲۰۱۱، ۱۱)، “اولدوز” ژورنالی (۲۰۱۲، ۴) و سایر درگی‌لرده، سوسیال شبکه‌لرده‌کی یازیلاریملا غ.ساعدی‌نی یاخیندان تانیتماغا چالیشدیم.
نهایت، ادبیاتین دورلو-دورلو ژانرلاریندا قلمینی سینایان، ایراندا و آذربایجاندا میستیک رئالیزمین یارادیجیسی اولموش بو استعدادلی یازاری یاخیندان تانیتماق اوچون اثرلرینی بیر یئره توپلاماق قرارینا گلدیم.
۲۰۱۱-جی ایلین سونوندا ایشله‌دیگیم شعبه‌ده فردی ایش پلانیم کیمی غ.ساعدی‌نین (فارسجادان ترجومه اولونموش) اثرلرینین ترانسلیتئراسییاسی، رئداکته‌سی و آراشدیریلماسینی تکلیف ائتدیم و تصدیقینی آلدیم.
غ. ساعدی‌دن نیگار خانیم خیاوی‌نین ترجومه ائتدیگی ایکی، ائلجه ده حسین واحدی‌نین اوچ، حسن علی‌بئیلی‌نین بیر نثر پارچالاری ایله برابر، غ.ساعدی‌نین عؤمور یولو، چوخ ساحه‌لی یارادیجیلیغینی قاپسایان آراشدیرما ماتئریالینی بیتیریب تحویل وئررکن رهبرلیکدن – فلسفه دوکتورو شمیل صادق‌دان خوش خبر ائشیتدیم.
آذربایجان نثری اوزره داواملی تدقیقاتلار آپاران شمیل موعللیم خئییرخواهلیق گؤستریب سؤیله‌دی کی، علمی حئساباتا داخیل اولان بو نثر پارچالاری‌نین کیتاب کیمی چاپینا یاردیم ائده بیلر. بونا چوخ سئویندیم. کیتابین چاپی ایکی ایل کئچدیکدن سونرا باش توتدو.
حاقیندا بحث ائدیب حاضیرلادیغیم ۶ نثر پارچاسینی بیرلشدیرن ۱۸۲ صحیفه لیک “سونسوز سفر” کیتابیندا ۶۹ سؤزون ایضاحی وئریلیب. میثال اوچون، زوماری، دؤنرگه، چاپوچلیق، بالاخانا، سلاح، تنه‌بییه، کالاوا، حاماییل، تئز-توو، دویون‌قارین، اینجار، همهمه، تجاب اولما، دورگله‌ییب قیییلاماق، داشتییان، هؤولسک، جومالاماق، اتمل، میچا، سیجیرلمه، زیلی و س. بو سیراداندیر.
بو سؤزلر تبریزده ایشلنسه‌ده، باکیدا قولاغا تانیش کلمه‌لر دئییل. اونلاری آذربایجان دیلی‌نین ایضاحلی لوغتینده آختارسام دا، چوخونا راست گلمه‌دیم. بو ایشده داواملی یارادیجیلیق علاقه‌سی ساخلاییب یازیشدیغیم گونئیلی دوستلار، ائلجه ده کیتابلاریمین بیرینده مصلحتچی کیمی آدی کئچنی. کنعانی کؤمگیمه گلدی.
نیگار خانیم، ایرادینیزدا “وئردیگینیز ایضاحاتین دا یوزده سکسن فایزی گولونج-گولونج یازیلاردی” یازیرسینیز. ائله تک بئله معناسی چتین آنلاشیلان ۳۵ کلمه ترجومه ائتدیگینیز “توپ” رومانینداکی بؤلوملره عاییددیر.
نیگار خیاوی ایله ایلک تانیشلیغیم ۱۰ ایل اول اولموشدو. شعیرلرینین چوخونو اؤنجه اوخویوب بینمیشدیم. سونرالار ترجومه‌لری ایله ده تانیش اولدوم. نیگار خیاوی باکیدا خزر اونیوئرسیتئتینین ایجتیماعی علملر فاکولته‌سینده ماگیستر درجه‌سی آلماق اوچون علمی ایش یازمیشدی.
اونیوئرسیتئتین رهبرلیگی بیر متخصیص کیمی بو ایشه باخیب رای وئرمه‌گی منه تاپشیرمیشدی. ایشی اوخویوب ایرادلاریمی بیلدیرمیش، تؤوصییه‌لریمی وئرمیش، بیر سؤزله، الیمدن گله‌نی اسیرگمه‌میشدیم. حتّی موضوع ایله باغلی مقاله‌لریمی و بیر کیتابیمی اونا وئرمیشدیم. تکی ایشینه یاراسین و باجاردیقجا یارارلانسین دئیه ائتمیشدیم بونو.
عالی مکتبده درس دئمیش و پئدوگوژی تجروبه‌سی اولان بیر موعللیم کیمی بیر چوخ طلبه‌لرین قوللاندیغی اوصوللاردان(!) یارارلانسا دا، گؤز یومموشدوم. (رای و علمی ایش سند کیمی قالیر). اساس اولان او ایدی کی، نیگار خانیم خیاوی (طیبه پور اکبر) بو ایشینی اوغورلا مودافیعه ائتمیش، من ده بونا سئوینمیشدیم. بو قالیر نیگار خانیمین ویجدانینا.
نیگار خانیملا سونرالار علاقه یارادیب، غ.ساعدی‌دن ائتدیگی ترجومه‌لرینی ایسته‌دیم، آما اوندان جاواب گلمه‌دی. اونون ترجومه کیتابی‌نین ناشیری، ده‌یرلی سعید موغانلی‌نی و نیگار خانیمی تانییانلارا بو حاقدا یازسام دا، بیلدیرسم ده، الیم بوشا چیخدی. سوسیال شبکه‌لرده آختاریش آپاردیم و نتیجه‌سی اوغورلو اولدو.
۲۰۱۳-جو ایلین سونوندا نظرده توتولموش نثر پارچالارینی ساهمانا سالیب تحویل وئردیم. چاپینی بوینونا گؤتورن “هدف” نشریاتیندا پروسئدور قایدا ایله اونا یئنی‌دن باخیلدی. ۲ ایلدن سونرا منی نشریاتا دعوت ائتدیلر، کیتابین چاپینا ایمضا آتدیم. اورادا کیتابی باشدان-آیاغا اوخویوب، گؤزدن قاچان کوررئکته و رئداکته سهولری‌نین دوزلدیگینی گؤردوم.
هر هانسی بیر کیتابین بیر صحیفه‌سی‌نین یازیلماسیندان توتموش، تا کیتاب حالینا گلمه‌سینی اوزون بیر یولا بنزتمک اولار. تک منیم یوخ، “هدف” نشریاتی ایشچیلری‌نین بو کیتابین عرصه‌یه گلمه‌سینده امکلری آز اولمادی.
بونلاری یازیب صادالاماقلا بیلدیرمک ایسته‌ییرم کی، کیتابا داخیل اولان “توپ” رومانینداکی پارچالار او بیری حیصه‌لر کیمی ۲۰۱۲ و ۲۰۱۳-جو ایللرده اسکی الیفبادان لاتین الیفباسینا کؤچورولوب، رئداکته اولونوب، ایضاحلار دا وئریلمکله آذربایجان تورکجه‌سینه اویغونلاشدیریلیب. اودور کی، ۲۰۱۴-جو ایلده نیگار خیاوی‌نین “قانون” نشریاتیندا چیخان غ. ساعدی‌دن ترجومه ائتدیگی “توپ” رومانینی همین زامان کسیگینده گؤرمک و اورادان اؤزونون یازدیغی کیمی، اولدوغو کیمی گؤتوروب قویماق منه میسر اولماییب.
نیگار خیاوی‌نین بیر ایرادی دا آذربایجان تورکجه‌سینه اویغونلاشدیرماق مقامی ایله راضیلاشماماسیدیر. قارداش تورکییه ایله الیفبا فرقیمیز اولماسا دا، اونلاری آسان آنلاساق دا، یازیدا آذربایجان تورکجه‌سینه اویغونلاشدیریب وئریر و بونو یازیب گؤسترنده قباحت سایمیریق. آما تام فرقلی عرب الیفباسیندا یازیلان، یئرلی شیوه و دیالئکتده ایشلنن سؤزلرله بول اولان یازیلارین اوزه‌رینده یاخشیجا ایشله‌ییب یازینین عنوانیندا – آذربایجان تورکجه‌سینه اویغونلاشدیریلیب یازاندا قباحتمی اولور؟!
آشاغیدا نیگار خانیمین منه قارشی اولان ایراد و سوچلامالارینی آردیجیلیقلا جاوابلاندیرماق ایسته‌ییرم.
– ایللر اؤنجه‌کی یازیلاریمدا یازارین سوی آدی ساعدی گئدیب. سؤزو گئده‌ن کیتابین چاپینی بوینونا گؤتورن نشریاتدا ایسه ساعدی یوخ، سعیدی کیمی وئریلمه‌سینی موناسیب بیلیبلر.
– فارسجانی نیگار خانیم خیاوی قده‌ر بیلمه‌سم ده، عربجه‌ده اؤزه‌ل تحصیل آلمیشام. یازارین شخصی سوی آدی – ساعدی ایله باغلی من باشقا جور دوشونورم. یازارین ساعدی سوی آدی عرب کؤکلی اولوب، قوتلو، بختیار، اوغورلو، خوشبخت آنلامینی وئریر. عربجه “ساادا” فعلیندن یارانیب؛ مسعود، سعادت، سواد و س. کلمه‌لری و شخص آدلاری دا بو فعلدن یارانیب.
– ترجومه ائتدیگینیز “توپ” رومانی‌نین بیر حیصه سینی، قئید ائتدیگینیز کیمی ۲۵ بؤلومو آردیجیلیقلا کیتابا سالینیب. بو نثر توپلوسونا داخیل اولان تک بیر روماندان پارچالاردیر، خئکایه دئییل، بوردا سیزینله تام راضی‌یام. آما یازیچی‌نین یازدیغی روماندان معین حیصه‌نی گؤتوروب نثر توپلوسوندا وئرمک تجروبه‌سی ده همیشه اولوب. بونو بیلمه‌نیز لازیمدیر، نیگار خانیم.
– یازیرسینیز کی، “سیزین ایینه‌نین اوجو قده‌ر او کیتابدا حاقینیز اولمادیغی حالدا، منیم حاقیمی اؤن سؤزده قورودوغونوزا گؤره دوغرودان دا میننتدارلیغیمی سیزه بیلدیرمه‌لییم!!!”
هره باجاردیغی ایشی گؤرور. خاطیرلادیم کی، قوزئی آذربایجاندا عرب، فارس دیل‌لری بیر یانا دورسون، عرب الیفباسینی بئله، بیلنلر آزدیر. من ادبی یازیلاری بیر الیفبادان دیگرینه ترانسلیتئراسییا ائتمه‌یه گنج یاشلاریندان آلیشقینام. لازیم گلنده بو ایشی گؤرورم.
آما ۳۰ ایله یاخیندیر کی، من گونئی آذربایجانین مدنیتی‌نین، ادبیاتی‌نین، مطبوعاتی‌نین آز اؤیره‌نیلمیش و یا اؤیره‌نیلمه‌میش ساحه‌لرینی آراشدیریب تانیدیرام…
منه غریبه گلن بودور کی، ۲۰ ایلدن آرتیق آز اؤیره‌نیلمیش گونئی کونوسوندا آرخیولری الک-ولک ائدیب، توزونو اودان، دورلو-دورلو اذیته قاتیلان، ۳۰ ایل سراسر مرحوم ج. هئیت کیمی اوستادیمین بیرباشا گؤندردیگی درگی‌لرین هر ساییندان حالی اولوب، اونلارلا یازارین اثرینی اینجله‌ییب سطیر-سطیر، جومله-جومله عؤمور یولو و یارادیجیلیغی‌نین گیزلینلرینی اورتایا چیخاریب آزاجیق مواجیب آلسا دا اؤز حسابینا کیتاب چیخاران بندنیزه “آللاه خاطیرینه، بو قدر “او تای، بو تای”،”دیل-ادبیات قایغیسی” کیمی سؤزلرینی بوشو-بوشونا آیاقلار آلتینا سالیب، یازیق آذربایجانین بوینونا بونجا میننت قویمایین” دئمه‌یه نئجه دیلینیز گلیر؟!
– “اونلارجا سایتیمیز و یوزلرجه کیتابیمیز تانیدیلماغی گؤزله‌یه-گؤزله‌یه اونودولماقدادیر” – یازیرسینیز. اؤز تشببوثومله و وسایتیمله ۹ ایل اؤنجه محمدتقی ذهتابی‌نین ۲۰۰ صحیفه لیک شعیر توپلوسونو چاپ ائتدیرمیشم. بو سییاهیمدا اولان تک کیتاب دئییل، سییاهینی اوزادا بیلرم…
– نیگار خانیم، منه بوللوجا ایرادلارینیزی بیلدیریب، سوچلاییرسینیز. اونلاری جاوابلاندیردیم آرتیق. یاشادیغیمیز اؤلکه‌ده ضیالی طبقه‌سی‌نین دورومو هامییایاخشی بللی‌دیر. بیلین کی، من آنجاق کی ائؤلادیمین قارشیسیندا اؤزومو سوچلو بیلیرم. چونکی بیر آنا کیمی اونلارین گزینتی، اَیلنجه‌یه حئسابلانمیش واختلارینداندان کسیب، آرخیولرده، ماسا آرخاسیندا، کومپیوتئر قارشیسیندا اوتوروب ساعاتلارلا ایشله‌مگی سئچمیشم. اونلارین یاشاییشینا، گئییمینه، تتیلینه آییردیغیم پوللاری کیتابلاریمین، مونوقرافییالاریمین نشر اولونماسینا صرف ائله‌میشم!
– بیر ده نیگار خانیم، نثر توپلوسوندا تک سیزین یوخ، داها ایکی مؤلیفین ده ترجومه‌لری وئریلیب. توپلو آنجاق سیزین ائتدیگینیز ترجومه‌لردن عیبارت اولسایدی، سؤزسوزکی، کیتابین اولینده آدینیز گئدردی. اولا بیلسین کی، هر اوچ ترجومه‌چی‌نین، ائلجه‌ده سیزین آدینیزی ایلک صحیفه ده وئرمک ده مومکوندور. بئله بیچیمده توپلونو ایلک دفعه حاضیرلادیغیم اوچون بونو نظردن قاچیردیغیمی اعتیراف ائدیرم.
آما باشلیجاسی اودور کی، اثرین مؤلیفی‌نین یانیندا اولماسا دا، اؤن سؤزده ترجومه‌چی کیمی آدینیز وئریلیب، حاقینیز قورونوب.
نهایت، نیگار خانیم خیاوی! بوتون بونلاردان سونرا سیزین ده منی باشا دوشموش اولدوغونوزا اومود ائدیرم.
(یازیداکی فیکیرلر مؤلیفین شخصی مولاحیظه‌لریدیر)

 

:pərvanə məmmaədlinin nigar xanim xiyaviyə ətrafli cavabiI

Pərvanə Məmmədli: “Nigar xanım, belə deməyə necə diliniz gəlir?”

Nigar xanım Xiyavinin mənə ünvanladığı iradlarına ətraflı cavabım

Buna da bax: Nigar Xiyavi: “Allah xatirinə, bu qədər “o tay, bu tay”, “dil-ədəbiyyat qayğısı” kimi sözlərlə..”

Qulamhüseyn Saidinin əsərləri ötən əsrin 70-ci illərdə rus dilinə tərcümə еdilib. Ümumiyyətlə, bir çox mənbələrdə Q.Saididən bir Azərbaycan türk kimi yox, fars kimi bəhs olunurdu.

Məhz elə bu səbəbdən, Q.Saidinin əsərlərini arayıb, araşdırıb, çeşidli  qaynaqlardan oxumağa başladım. Mövzu ilə bağlı ilk yazım Hamid İmanın Kanadada çıxardığı “Azərtürk International” dərgisində (۲۰۱۰, ۱۰) çap olundu. Sonralar isə “Azərbaycan” jurnalı (۲۰۱۱, ۱۱), “Ulduz” jurnalı (۲۰۱۲, ۴) və sair dərgilərdə, sosial şəbəkələrdəki yazılarımla Q.Saidini yaxından tanıtmağa çalışdım.

Gholamhossein Saedi

Gholamhossein Saedi

Nəhayət, ədəbiyyatın dürlü-dürlü janrlarında qələmini sınayan, İranda və Azərbaycanda mistik realizmin yaradıcısı olmuş bu istetdadlı yazarı yaxından tanıtmaq üçün əsərlərini bir yerə toplamaq qərarına gəldim.

۲۰۱۱-ci ilin sonunda işlədiyim şöbədə fərdi iş planım kimi Q.Saidinin (farscadan tərcümə olunmuş) əsərlərinin transliterasiyası, redaktəsi və araşdırılmasını təklif etdim və təsdiqini aldım.

Q.Saididən Nigar xanım Xiyavinin tərcümə etdiyi iki, eləcə də Hüseyn Vahidinin üç, Həsən Əlibəylinin bir nəsr parçaları ilə bərabər, Q.Saidinin ömür yolu, çoxsahəli yaradıcılığını qapsayan araşdırma materialını bitirib təhvil verərkən rəhbərlikdən – fəlsəfə doktoru Şəmil Sadıqdan xoş xəbər eşitdim.

Azərbaycan nəsri üzrə davamlı tədqiqatlar aparan Şəmil müəllim xeyirxahlıq göstərib söylədi ki, elmi hesabata daxil olan bu nəsr parçalarının kitab kimi çapına yardım edə bilər. Buna çox sevindim. Kitabın çapı iki il keçdikdən sonra baş tutdu.

Haqqında bəhs edib hazırladığım 6  nəsr parçasını birləşdirən 182 səhifəlik  “Sonsiz səfər” kitabında 69 sözün izahı verilib. Misal üçün, zümari, dönərgə, çapoçlıq, balaxana, səlah, tənəbiyə, kalava, hamayıl, tez-tov, doyunqarın, incar, həmhəmə, təcab olma, dürgələyib qıyılamaq, daştiyan, hövlsək, cumalamaq, ətəməl, miça, sicirləmə, zili və s. bu sıradandır.

Bu sözlər Təbrizdə işlənsə də, Bakıda qulağa tanış kəlmələr deyil. Onları Azərbaycan dilinin izahlı lüğətində axtarsam da, çoxuna rast gəlmədim. Bu işdə davamlı yaradıcılıq əlaqəsi saxlayıb yazışdığım güneyli dostlar, eləcə də kitablarımın birində məsləhətçi kimi adı keçən Y. Kənani köməyimə gəldi.

Nigar xanım, iradınızda “Verdiyiniz izahatın da yüzdə səksən faizi gülünc-gülünc yazılardı” yazırsınız. Elə tək belə mənası çətin anlaşılan 35 kəlmə tərcümə etdiyiniz “Top” romanındakı bölümlərə aiddir.

Nigar Xiyavi

Nigar Xiyavi

Nigar Xiyavi ilə ilk tanışlığım 10 il əvvəl olmuşdu. Şeirlərinin çoxunu öncə oxuyub bəyənmişdim. Sonralar tərcümələri ilə də tanış oldum. Nigar Xiyavi Bakıda Xәzәr Universitetinin ictimai elmlәr fakültәsində magistr dərəcəsi almaq üçün elmi iş yazmışdı.

Universitetin rəhbərliyi bir mütəxəssis kimi bu işə baxıb rəy verməyi mənə tapşırmışdı. İşi oxuyub iradlarımı bildirmiş, tövsiyələrimi vermiş, bir sözlə, əlimdən gələni əsirgəməmişdim. Hətta mövzu ilə bağlı məqalələrimi və bir kitabımı ona vermişdim. Təki işinə yarasın və bacardıqca yararlansın deyə etmişdim bunu.

Ali məktəbdə dərs demiş və pedoqoji təcrübəsi olan bir müəllim kimi bir çox tələbələrin qullandığı üsullardan(!) yararlansa da, göz yummuşdum. (Rəy və elmi iş sənəd kimi qalır). Əsas olan o idi ki, Nigar xanım Xiyavi (Tayyibә Purәkbәr) bu işini uğurla müdafiə etmiş, mən də buna sevinmişdim. Bu qalır Nigar xanımın vicdanına.

Nigar xanımla sonralar əlaqə yaradıb, Q.Saididən etdiyi tərcümələrini istədim, amma ondan cavab  gəlmədi. Onun tərcümə kitabının naşiri, dəyərli Səid Muğanlıya və Nigar xanımı tanıyanlara bu haqda yazsam da, bildirsəm də, əlim boşa çıxdı. Sosial şəbəkələrdə axtarış apardım və nəticəsi uğurlu oldu.

۲۰۱۳-cü ilin sonunda nəzərdə tutulmuş nəsr parçalarını sahmana salıb təhvil verdim. Çapını boynuna götürən “Hədəf” nəşriyyatında prosedur qayda ilə ona yenidən baxıldı. ۲ ildən sonra məni nəşriyyata  dəvət etdilər, kitabın  çapına imza atdım. Orada kitabı başdan-ayağa oxuyub, gözdən qaçan korrektə və redaktə səhvlərinin düzəldiyini  gördüm.

Hər hansı bir kitabın bir səhifəsinin yazılmasından tutmuş, ta kitab halına gəlməsini uzun bir yola bənzətmək olar. Tək mənim yox, ”Hədəf” nəşriyyatı  işçilərinin bu kitabın ərəsəyə gəlməsində əməkləri az olmadı.

Bunları yazıb sadalamaqla bildirmək istəyirəm ki, kitaba daxil olan “Top” romanındakı parçalar o biri hissələr kimi 2012 və ۲۰۱۳-cü illərdə əski əlifbadan latın əlifbasına köçürülüb, redaktə olunub, izahlar da verilməklə Azərbaycan türkcəsinə uyğunlaşdırılıb. Odur ki, 2014-cü ildə Nigar Xiyavinin “Qanun” nəşriyyatında çıxan Q.Saididən tərcümə etdiyi “Top” romanını həmin zaman kəsiyində görmək və oradan özünün yazdığı kimi, olduğu kimi götürüb  qoymaq mənə müyəssər olmayıb.

Nigar Xiyavinin bir iradı da Azərbaycan türkcəsinə uyğunlaşdırmaq məqamı ilə razılaşmamasıdır. Qardaş Türkiyə ilə əlifba  fərqimiz olmasa da, onları asan anlasaq da, yazıda Azərbaycan türkcəsinə uyğunlaşdırıb verir və bunu yazıb göstərəndə qəbahət saymırıq. Amma tam fərqli ərəb əlifbasında yazılan, yerli şivə və dialektdə işlənən sözlərlə bol olan yazıların üzərində yaxşıca işləyib yazının ünvanında – Azərbaycan türkcəsinə uyğunlaşdırıllıb yazanda qəbahətmi olur?!

Aşağıda Nigar xanımın mənə qarşı olan irad və suçlamalarını ardıcıllıqla cavablandırmaq istəyirəm.

– İllər öncəki yazılarımda yazarın soyadı Saidi gedib. Sözü gedən kitabın çapını boynuna götürən nəşriyyatda isə Saidi yox, Səidi kimi verilməsini münasib biliblər.

– Farscanı Nigar xanım Xiyavi qədər bilməsəm də, ərəbcədə özəl təhsil almışam. Yazarın şəxsi soy adı – Saidi ilə bağlı mən başqa cür düşünürəm. Yazarın Saidi soyadı ərəb kökənli olub, qutlu, bəxtiyar, uğurlu, xoşbəxt anlamını verir. Ərəbcə “saada” felindən yaranıb; məsud, səadət, suad və s. kəlmələri və şəxs adları da bu feldən yaranıb.

– Tərcümə etdiyiniz “Top” romanının bir hissəsini, qeyd etdiyiniz kimi 25 bölümü ardıcıllıqla kitaba salınıb. Bu nəsr toplusuna daxil olan tək bir romandan parçalardır, hekayə deyil, burda sizinlə tam razıyam. Amma yazıçının yazdığı romandan müəyyən hissəni götürüb nəsr toplusunda vermək təcrübəsi də həmişə olub. Bunu bilməniz lazımdır, Nigar xanım.

– Yazırsınız ki, “Sizin iynənin ucu qədər o kitabda haqqınız olmadığı halda, mənim haqqımı Önsözdə qoruduğunuza görə doğrudan da minnətdarlığımı sizə bildirməliyəm!!!”

Hərə bacardığı işi görür. Xatırladım ki, Quzey Azərbaycanda  ərəb, fars dilləri bir yana dursun, ərəb əlifbasını belə, bilənlər azdır. Mən ədəbi yazıları bir əlifbadan digərinə transliterasiya etməyə gənc yaşlarından alışqınam. Lazım gələndə bu işi görürəm.

Amma 30 ilə yaxındır ki, mən Güney Azərbaycanın mədəniyyətinin, ədəbiyyatının, mətbuatının az öyrənilmiş və ya öyrənilməmiş sahələrini araşdırıb tanıdıram…

Mənə qəribə gələn budur ki, 20 ildən artıq  az öyrənilmiş Güney konusunda  arxivləri ələk-vələk edib, tozunu udan, dürlü-dürlü əziyyətə qatılan, 30 il sərasər mərhum C. Heyət kimi ustadımın birbaşa göndərdiyi dərgilərin hər sayından hali olub, onlarla yazarın əsərini incələyib sətir-sətir, cümlə-cümlə ömür yolu və yaradıcılığının gizlinlərini ortaya çıxarıb azacıq məvacib alsa da öz hesabına kitab çıxaran bəndənizə “Allah xatirinə, bu qədər “O tay, bu tay” , “dil-ədəbiyyat qayğısı” kimi sözlərini boşu-boşuna ayaqlar altına salıb, yazıq Azərbaycanın boynuna bunca minnət qoymayın” deməyə necə diliniz gəlir?!

– “Onlarca Saidi’miz və yüzlərcə kitabımız tanıdılmağı gözləyə-gözləyə unudulmaqdadır” – yazırsınız. Öz təşəbbüsümlə və vəsaitimlə ۹ il öncə Məhəmmədtağı Zehtabinin 200 səhifəlik şeir toplusunu çap etdirmişəm. Bu siyahımda olan tək kitab deyil, siyahını uzada bilərəm…

– Nigar xanım, mənə bolluca iradlarınızı bildirib, suçlayırsınız. Onları  cavablandırdım artıq. Yaşadığımız ölkədə ziyalı təbəqəsinin durumu hamıya  yaxşı bəllidir. Bilin ki, mən ancaq  iki övladımın qarşısında özümü suçlu bilirəm. Çünki bir ana kimi  onların gəzinti, əyləncəyə hesablanmış vaxtlarındandan kəsib, arxivlərdə, masa arxasında, kompüter qarşısında oturub saatlarla işləməyi seçmişəm. Onların yaşayışına, geyiminə, tətilinə ayırdığım pulları kitablarımın, monoqrafiyalarımın nəşr olunmasına sərf eləmişəm!

– Bir də Nigar xanım, nəsr toplusunda tək sizin yox, daha iki müəllifin də tərcümələri verilib. Toplu ancaq sizin etdiyiniz tərcümələrdən ibarət olsaydı, sözsüz  ki, kitabın əvvəlində adınız gedərdi. Ola bilsin ki, hər üç tərcüməçinin, eləcə də sizin adınızı ilk səhifədə vermək də mümkündür. Belə biçimdə toplunu ilk dəfə hazırladığım üçün bunu nəzərdən qaçırdığımı etiraf edirəm.

Amma başlıcası odur ki, əsərin müəllifinin yanında olmasa da, Ön sözdə tərcüməçi kimi adınız verilib, haqqınız qorunub.

Nəhayət, Nigar xanım Xiyavi! Bütün bunlardan sonra  sizin  də məni başa düşmüş olduğunuza umud edirəm.

(Yazıdakı fikirlər müəllifin şəxsi mülahizələridir

: