میشل فوکو و اقتدار
گؤگچن گؤکسال – اویغونلاشدیران: همت شهبازی
فوکو، آوروپالی دوشونرلر( متفکر) آراسیندا یئری مباحثه سیز اولان بیر آددیر. یازدیغی کیتابلار فرانسانین أن آدلیم یایین ائولری طرفیندن یاییملانمیش، اونیوئرسیته لرده درس وئریلمیش، نظریه اولاراق دؤنمینه ( عصر) اؤنملی علاوه لر تقدیم ائتمیش بیر فلسفه‌چی اولماسی‌له یاناشی، فوکو اجتماعی اولاراق یئنی قاوراملار یاراتمیش، مدرنیته ضیددیتلییی ایله یئنی دارتیشما زمین‌لری حاضیرلایاراق دوشونجه‌لی بیر باتیلقانلیق اورتایا گتیرمیشدی. کیتابلاری تورکجه‌یه چئوریلمیش اولماقلا یاناشی بیر چوخ فاکولته‌ده فوکونون اثرلری درس کیتابی کیمی اوخونولماقدادیر. مارکسیست گؤرونوشونه رغمن پست قورولوشچو (= پست‌یاپیسالچی، پسا ساختارگرایی) بیر جیزگی ایزله‌ین فوکونون، دوشونجه آنلامدا آچدیغی قاپی‌لار گئرچک‌دن اؤنملی و دیققته ده‌یردیر. آوروپانین یئتیشدیردییی نیچه، هایدگئر، هئگئل، دئکارت، کیرکه گارد کیمی فلسفه‌چی‌لرین آراسینا فوکونون آدینی راحاتلیقلا سیخیشدیرماق اولار. من فوکونون یازدیغی، دانیشدیغی موضوع لار ایچه‌ریسینده چوخ اؤنمسه‌دییم اقتدار اولایی( واقعه ) اوزه رینده دوراجاغام. فوکونون، اقتدار آنلاییشی‌نین هانسی باخیمدان بیر آچیقلاما اولدوغونو و بو آچیقلامانین اکسیک لیینی وورغولاماغا چالیشاجاغام.
فوکونون، اقتدار آنلاییشی هئچ شوبهه‌سیز کی اؤنوموزه یئنی بیر باخیش آچیسینی ( زاویه دید ) قویور. بو باخیش آچیسینی‌نین اینجه‌لنمه‌سی ( بررسی ) واجیب اولان بیر باخیش آچیسی‌دیر. فوکو اقتدارین آچیقلانماسی‌نین هارادایسا ایمکان سیز اولدوغونو مدافعه ائدرکن اقتدار اولایینی پرده نین آرخاسیندا گیزله میشدیر. بو اولای اونا گؤره بلیرلی بیر نسنل لیک دن ( موضوعیت ) اوزاق آنجاق سونوج اولاراق ائتکی ائدن بیر قاورام دیر. فوکو اقتدارین اجتماعی یاشاییشیمیزین هر آلانیندا، یاشانیلان آندا اولدوغونو وورغولایارکن ، دوشونجه سی نین تملی اقتدارین هر یئرده اولدوغودور. فوکو اقتدارین هر یئرده و فرقلی شکیل لرده اولدوغونو مدافعه ائدیر. اونا گؤره اقتدار قارشیمیزا آلابیله جه ییمیز، اؤزونو آیدینلاشدیران بیر اولای دئییل دیر.
“ the history of sexualty” ( جینسیت تاریخ ) –ینده بونو آچیقجا اورتایا قویان فوکو، اقتدارین واراولان ایلیشگی لرین تملینده اورتایا چیخان بیر اولای اولدوغونو وورغولامیشدیر. فوکویا گؤره اقتدار یاشاییشین اؤزونده گؤرونور، طبیعی کی فوکونون بئله بیر اؤزه ل سؤیله می یوخ، اؤرنک اولاراق من بئله دئییرم؛ اونون آنلاتماق ایسته دیی نین تملی بودور. اقتدارین آچیقلانمایاجاغینی مدافعه ائدن فوکو، اقتداری سوره ک لی اولاراق ده ییشکن بیراولای اولاراق وورغولادیغی اوچون، من بو آزالتمانی حیاتلا ایلگی ده اولاراق گؤرورم.
یاشاییشین اؤزوده ده ییشیکن اولدوغو اوچون اقتدارین ده ییشکن لییی ده حیاتی بیر بنزه رلییه صاحیب دیر. یعنی فوکو اقتداری سوره ک لی اولاراق ده ییشن و بیر اولای اولاراق گؤرورکن بو ده ییشکن لیین تملی یاشاییشین اؤزودور. فوکو اقتدارین آچیقلاماسینی اورتایا قویماقدان چکینیب اونو هر یئرده اولان بیر ( انسان ایلیشگی لری ) اولای اولاراق گؤستره رکن، من اقتدار آنلاییشی ایله یارادیلان سیاسی اقتداری آراشدیرمانین ضرورتینی دوشونورم. فوکویا گؤره اقتدار انسان ایلیشگی لرینده ده اؤزونو یارادیر. بونا گؤره اقتدارا قارشی مخالفت یادا اقتدار اوداقلاری نین ( مرکز ) قارشیسیندا گؤرونمک ده ایچینده بیر اقتدار سیغیندیریر. او زامان « اقتدار بیر ائتکی مسئله سی دیر» دئیه بیله ریک؛ ایه ر ایکی ده ییشکن دن بیری، باشقاسینی اؤز باخیمیندان ائتکی له ییرسه بو بیر اقتداردیر. بو ائتکی نین منجه اولوب اولماماسی نین چوخ دا بیر اؤنمی یوخدور. سببینه گلینجه ایکی ده ییشکن : مثلا x ,Y -ی نظره آلین x، y –ی منفی و غیرمومکون یؤنده ائتکی له ییرسه یادا اونون اوستونده مطلق بیر ائتکیسی وارسا، بو x-ین ، y اوزه رینده بیر اقتدارین اولدوغونون گؤسترگه سی دیر. عینی شئی y اوچون کئچرلی دیر( نافذ). y- ده اؤز ایستک لرینی دوغرولتماق اوچون x-ی ائتکی لرسه بو x اوزه رینده بیر اقتدار قوردوغونون گؤسترگه سی دیر. بو ائتکی مثبت و مومکون یؤندن ده اولسا یئنه بیر اقتدار حاققیندادیر.
اورتایا قویدوغوم دورومون بیر آز داها ایره لی سینه آددیم آتساق ایکی ده ییشکه نین بیربیرلرینه قارشی نئترال ( خنثی ) اولان ایلیشگی لری بئله اوچونجو بیر ده ییشکه نین وارلیغینا بنزه ییر ( عینی دیر). یعنی ده ییشکن لرین بیربیرلرینی اؤز له و علیهینه یؤنلندیرمه سه لرده آرالاریندا کی اقتدار ایلیشگیسی اوچونجو بیر ده ییشکه نی ائتکی آلتینا بوراخاجاقدیر. بو اقتدار اولایینی آنلاملاندیرماغا چالیشدیغیم قده ریله، فوکو أن کیچیک اجتماعی ایلیشگی لرین تملینی قویموشدور.
بونونلادا، فوکو اقتداری قارانلیقلاشدیریر، اونو بیر کؤلگه حالینا گتیریر. بونو ساده بیر اؤرنک له آچیقلاییرام، یولدا یورورکن بیر پارتلاییش دویورسونوز، آنجاق بو پارتلاییشین هارادان گلدیینی نه یین سبب اولدوغونو کیمین ائتدیینی بیلمه ییرسینیز، یعنی سونوجا ائتکی ائدن شئیین نه اولدوغونو بیلمه ییریک ساده جه سونوجو بیلیریک او سونوج دا نه دیر. دویدوغوموز پارتلاییش. پارتلاییشی دویدوغوموز زامان بو پارتلاییشین وارلیغینی تأیید ائتمیش اولوروق. ایندی اقتداردا فوکویا گؤره بئله دیر، اقتداری ساده جه سونوجلاریندا و بوراخدیغی ایزلرده گؤره بیله ریک. اؤزه ل ده فوکو و اونون جایناغیندا گؤرونن بودریار، دئریدا کیمی پست مدرنیست لرین آرتیق هر شئیین بیتدیینه اولان اینانج لاردیر، بونا گؤره قارشیلاریندا بیر کؤلگه یاراداراق یاشاماغی اوستون گؤرموشدولر. نئجه اولسا دونیادا هر شئی سیناقدان کئچدی و اونلارین اولدوغو آنلاشیلدی، ادعالاریندان حرکت له حرکت سیز بیر یول باشلامیشدیلار.
بو دوروم کاپیتالیست سیستئمین چاغیمیزدا کی اقتدارلارین الینی گوجلندیرمیش، و اونا قارشی مخالفت اوداقلاریندا داغینیق لیق مئیدانا گتیرمیشدیر. انسان هر یئرده وارسا اورادا اقتدار دا اولور؛ آنجاق اصیل اؤنملی اولان اقتدارین کیمین الینده اولدوغو، و اقتدارین کیمه و نه یه قوللوق ائتدییی دیر. حیاتی ایلیشگی لرده اقتدار وارسا، حیات دا واراولان سونسوز ده ییشکن لیک اقتدارلار ایچینده کئچرلی دیر. یاشاییشین ده ییشکن لیینی اقتدارین اوچوب گئتمه سینه دایاناجاق ائدیریکسه، بو ده ییشکن لییی اقتدارلارین ده ییشیمی ایچینده کئچرلی اولدوغونو اونوتمامالییق.
